Ikwọ Oro Enemde Abasi Esịt

Ẹdọhọ ke ikwọ edi “mbịghi-n̄kan ye ata ndammana n̄kpọ ke otu kpukpru nti usọ.” Ukem nte usem, enye edi n̄wọrọnda enọ oro anamde owo okpụhọde ye unam. Ikwọ esidemede ntụk. Enye ekeme ndinem ke utọn̄, odu ke ekikere ebịghi ndien, ke akande kpukpru, ikwọ ekeme ndinem Abasi esịt.

NTE Bible owụtde, nditọ Israel ẹkedi mme owo oro ẹkenyenede ukeme ukwọ ikwọ. Ikwọ ekedi “n̄wọrọnda usọ ke mme ini Bible eset,” ntre ke Unger’s Bible Dictionary ọdọhọ. Nte ubak uwem ofụri usen, ikwọ oro ẹkwọde ke uyo ye ke ndido ẹma ẹsidu ke utuakibuot mmọ. Edi uyo ke ẹkesikama akpan akpan.

Edidem David ama emek mme andida ke ibuot mme Levite ‘ndida usụn̄ ke utom ikwọ’ ke ataya, mbemiso ẹkeyakde temple emi Solomon eyen esie ọkọbọpde ẹnọ. (1 Chronicles 6:31, 32) Ke ini ẹkemende ekebe ediomi, oro akadade aban̄a edidu Jehovah, ẹdi Jerusalem, David ama anam ndutịm man ndusụk Levite “ẹtoro, ẹnyụn̄ ẹkọm, ẹnyụn̄ ẹkwọ ẹnọ Jehovah.” Mmọ ẹma ẹbre ‘psaltery ye harp, . . . ye cymbal, . . . ye ukotowo’ ẹsịn ke ikwọ itoro emi mmọ ẹkekwọde ke uyo. Ẹkemek iren ẹmi “ẹkewetde mmọ enyịn̄, ẹte ẹkọm Jehovah, koro [ima] esie ebịghide ke nsinsi.”—1 Chronicles 16:4-6, 41; 25:1.

Ikọ ikwọ oro “koro ima [Jehovah] ebịghide ke nsinsi” odu ke ediwak itie ke Psalm, kpa n̄wed Bible emi enyenede ebuana ye ikwọ akan. Ke uwụtn̄kpọ, enye edi udiana ikpehe ke ufan̄ikọ 26 oro ẹdude ke Psalm 136. Eyen ukpepn̄kpọ Bible kiet ọdọhọ ete: “Enye ndidi mbio mbio anam edi mmemmem owo ndikot. Kpukpru owo oro ẹkopde enye ẹkeme nditi.”

Mme ikọ enyọn̄ n̄wed ke psalm ẹwụt nte ke ẹma ẹkama mme n̄kpọ ubre ikwọ ntatara ntatara. Psalm 150 asiak ifiom, harp, ekọmọ,  ukotowo, ye cymbal, ke adianade ye ndido urụk. Nte ededi, enye oro ẹsịnde udọn̄ akpan akpan ẹnọ edi uyo. Ps 150 Ufan̄ikọ 6 akpak ete: “Yak kpukpru n̄kpọ eke ẹduọkde ibifịk ẹtoro Jehovah. Mbufo ẹtoro Jehovah.”

Sia ikwọ esiwụtde mme ntụk nnyịn, mme mfụhọ mfụhọ ekikere ke mme ini Bible ẹma ẹsinam ẹkwọ mme ikwọ mfụhọ m̀mê mme ikwọ ẹtan̄ade-tan̄a. Nte ededi, ido ukwọ ikwọ emi ekedi n̄kpọ oro enyenede-nyene adan̄a ke ndutịm ikwọ Israel. N̄wed ofụri orụk ifiọk Bible oro Insight on the Scriptures * ọdọhọ ete: “Ẹkesida ido ikwọ oro ẹtan̄ade-tan̄a ẹkwọ ikwọ mfụhọ m̀mê ikwọ eseme kpọt edide ke inem inem ikwọ m̀mê ke edimenede ye edisụhọde uyo ye edidori nsọn̄uyo ke ndinem ikọ.”

Jesus ye mme anam-akpanikọ apostle esie ẹma ẹkwọ itoro ẹnọ Jehovah ke okoneyo oro ekebemde n̄kpa Jesus iso, nte eyịghe mîdụhe ẹkwọde ẹtiene mme ikọ Psalm Hallel. (Psalm 113-118) Anaedi emi ọkọsọn̄ọ mme mbet Jesus idem didie ntem ndiyọ n̄kpa Eteufọk mmọ! Ke akande oro, anaedi ubiere mmọ ndika iso ndi mme anam-akpanikọ asan̄autom Akakan Andikara ekondo, Jehovah, ama etetịm ọsọn̄ nte mmọ ẹkekwọde mme ikọ ikwọ oro “koro ima esie odude ke nsinsi” utịm ikotion.—Psalm 118:1-4, 29.

Mme akpa Christian ke Ephesus ye Colossae ẹma ẹkwọ “psalm ye itoro ẹnọ Abasi” (ke ata ata usụn̄, “hymn”). Mmọ ẹma ẹdian “ikwọ uwem spirit” ke mmọ ẹmi, emi mmọ ẹkekwọde ke esịt mmọ. (Ephesus 5:19; Colossae 3:16) Ebede ke ikwọ ye ke ikọ, mmọ nte odotde ẹma ẹda inua mmọ ẹnọ itoro. Nte Jesus ikọdọhọke ite ke “oto ke uyọhọ esịt ke inua osio etịn̄”?—Matthew 12:34.

Ikwọ Oro Mînemke Abasi Esịt

Idịghe kpukpru ikwọ oro ẹsiakde ke Bible ẹkenem Abasi esịt. Kere ban̄a n̄kpọntịbe oro akadade itie ke Obot Sinai, emi Moses ọkọbọde Ibet, esịnede Ibet Duop. Ke ini okosụhọrede ke obot, nso ke enye okokop? “Idịghe n̄kpo uko,” “idịghe n̄kpo ufep,” edi “edi ukịbe idara.” Emi ekedi ikwọ oro ekenyenede ebuana ye ukpono ndem, edinam oro ekedemerede iyatesịt Abasi onyụn̄ osụn̄ọde ke n̄kpọ nte owo 3,000 ke otu mme ọkwọ ikwọ oro ndikpan̄a.—Exodus 32:18, 25-28.

Okposụkedi owo ekemede nditịm, ndibre, nnyụn̄ ndara kpukpru orụk ikwọ, emi inamke kpukpru mmọ ẹnem Abasi esịt. Ntak mînamke? Christian apostle Paul anam an̄wan̄a ete: “Kpukpru owo ẹma ẹnam idiọk-n̄kpọ, ẹnyụn̄ ẹtaba ubọn̄ Abasi.” (Rome 3:23) Usọrọ mbun̄wụm eke mme okpono ndem, ukpepn̄kpọ ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi, ye edikpono Mary nte “eka Abasi” ẹsiwak ndidu ke mme ibuotikọ ikwọ oro ẹtịmde. Edi, mme edinịm ke akpanikọ ye mme edinam ẹmi inọhọ Abasi akpanikọ ukpono, koro mmọ ẹtuaha ye se ẹyararede ke Ikọ esie eke odudu spirit, kpa Bible.—Deuteronomy 18:10-12; Ezekiel 18:4; Luke 1:35, 38.

Ndida Eti Ibuot Mmek Ikwọ

Mme uduot ikwọ oro ẹdude ẹyan̄a owo ifiọk. Ẹdiọn̄ mme efọk usan ikwọ man ọdọn̄ mbonurua ndidep kpukpru orụk ikwọ. Edi edieke andituak ibuot nnọ Abasi oyomde ndinem Enye esịt, enye oyowụt ukpeme onyụn̄ ada eti ibuot emek man efep ikwọ oro ẹkwọde ke uyo ye n̄kukwak oro ẹkọn̄ọde ke mme nsunsu edinịm ke akpanikọ eke ido ukpono m̀mê oro ẹwụkde ekikere ke oburobụt ido ye utuakibuot nnọ mme demon.

Albert, emi ini kiet ko akanamde utom nte isụn̄utom ke Africa, enyịme ete ke imọ ikenyene esisịt ifet ndibre piano do. Nte ededi, enye ama esikpan̄ utọn̄ kpukpru ini ọnọ usanikwọ ifan̄ ẹmi ẹsibrede ebịghi oro enye akakamade aka do. Ko ke idụt emana esie, Albert idahaemi esika ekese mme esop Christian nte esenyịn oro asan̄ade-san̄a. Enye enyene esisịt ini ndikpan̄ utọn̄ nnọ ikwọ. Enye ọdọhọ ete: “Andiwet ikwọ oro mmade n̄kan edi Beethoven. Ke ediwak isua ẹmi ẹbede, mmedep mme ikwọ esie ẹmi ẹkotde symphony, concerto, sonata, ye quartet.” Ndikpan̄ utọn̄ nnọ mmọ ẹmi ọnọ enye akwa inemesịt. Nte ededi, owo kiet kiet enyene orụk ikwọ emi enye amade, edi nte mme Christian nnyịn imeti item Paul emi: “Mmọdo m̀mê mbufo ẹdiade, m̀mê ẹn̄wọn̄de, m̀mê ẹnamde n̄kpọ ekededi, ẹnam kpukpru ẹnọ Abasi ubọn̄.”—1 Corinth 10:31.

 Ikwọ ye Uyakidem

Ikwọ ekedi akpa n̄kpọ oro Susie akamade. Enye anam an̄wan̄a ete: “N̄kọtọn̄ọ ndibre piano ke ndide isua 6 ke emana, ntọn̄o ndibre violin ke ndide isua 10, ndien ntọn̄ọ ndibre harp ke akpatre ke ndide isua 12.” Ke ukperedem Susie ama odụk Royal College of Music ke London, England, ndikpep nte ẹbrede harp. Enye ama ọbọ ukpep isua inan̄ oto ọwọrọetop ebre harp owo Spain ye isua kiet efen ke Ufọkn̄wed Ukpep Ikwọ ke Paris, ọbọde n̄weditoro ke ubre ikwọ ọkọrọ ye n̄weditoro efen ke ubre harp ye edikpep piano.

Susie ama ọtọn̄ọ ndibuana ye esop Mme Ntiense Jehovah kiet ke London. Do enye ama okụt ata udọn̄ ye ima ke otu mme ekemmọ Ntiense. Sụn̄sụn̄, ima oro enye enyenede ọnọ Jehovah ama ọkọri, ndien ifịk enyenede ọnọ utom esie ama onụk enye ndiyom usụn̄ ndinam n̄kpọ esie. Emi ama ada esịm uyakidem ye baptism. Susie ọdọhọ ete: “Ndinyene ubre ikwọ nte ubọkọkọ edi usụn̄uwem uyakidem, ntre ndidu uwem uyakidem ikedịghe esen n̄kpọ inọ mi.” Ini oro enye ekenyenede ọnọ edinam kọnsat ama osụhọde nte enye akabuanade ke utom Christian eke edikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi ke n̄kopitem nnọ ewụhọ Jesus.—Matthew 24:14; Mark 13:10.

Idahaemi enye abiatde ukeuke ini ndibre ikwọ mi, didie ke etie enye ke idem? Enye enyịme ete: “Ndusụk ini mmesikop esisịt editịmede esịt nte ke nnyeneke ekese ini ndibre ikwọ, edi ke nsụk mbebre mme ndido mi nnyụn̄ n̄kop inem ikwọ. Ikwọ edi enọ otode Jehovah. Mmokop inem esie idahaemi n̄kan koro nnịmde utom Esie akpa ke uwem mi.”—Matthew 6:33.

Ikwọ Oro Ọnọde Abasi Itoro

Albert ye Susie ọkọrọ ye se ikperede Mme Ntiense Jehovah miliọn itiokiet efen ẹsida ikwọ ẹtoro Jehovah Abasi kpukpru ini. Ke mme mbono esop Christian oro ẹsinịmde ke mme Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ke idụt 234, ke ebiet ẹkemede, mmọ ẹsiberede ẹnyụn̄ ẹberi mme mbono esop mmọ ke ndikwọ ikwọ nnọ Jehovah. Ye udịm ikwọ oro ẹkwọde ke ọkpọsọn̄ ye sụn̄sụn̄ uyo, ndinem ikwọ mmọ ẹdọn̄ọ mme ikọ ikwọ oro ẹkọn̄ọde ke N̄wed Abasi ẹmi ẹtorode Jehovah Abasi.

Kpukpru mme andidụk ẹsimenede uyo mmọ ẹkwọ ufiop ufiop ẹte ke Jehovah edi Abasi emi enen̄erede ekere aban̄a (Ikwọ 44). Mmọ ẹsikwọ ikwọ itoro ẹnọ Jehovah (Ikwọ 190). Mme ikwọ mmọ ẹsịne mme idara ye mbiomo itie nditọete Christian, uwem Christian, ye mme edu Christian. Se itịpde isịn ke idatesịt mmọ edi nsio nsio usụn̄ ubre ikwọ oro Mme Ntiense ẹtode Asia, Australia, Europe, ye Edem Edere ye Edem Usụk America ẹkedade ẹtịm ndinem ikwọ ẹmi. *

“Mbufo ẹkwọ obufa ikwọ ẹnọ Jehovah: mbufo, ofụri ekondo, ẹkwọ ẹnọ Jehovah. Ẹkwọ ẹnọ Jehovah, ẹtoro enyịn̄ esie,” ẹdi ntọn̄ọ ikọ n̄wọrọnda ikwọ ufọkubọn̄ oro ẹkewetde ke eyo andiwet psalm. “Ẹtan̄a edinyan̄a esie kpukpru usen. Ẹtịn̄ ubọn̄ esie ke otu mme idụt, ye mme utịbe n̄kpọ esie ke ofụri ererimbot.” (Psalm 96:1-3) Emi edi se Mme Ntiense Jehovah ẹnamde ke n̄kann̄kụk mbufo, ndien mmọ ẹnọ fi ikot nditiene n̄kwọ itoro emi. Ẹyedara fi ke mme Ufọkmbono Obio Ubọn̄ mmọ, kpa ebiet emi afo ekemede ndikpep nte ẹdade ikwọ oro enemde Jehovah esịt ẹtoro enye.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 28]

Ndikwọ itoro nnọ Jehovah