Ẹkpono Mmọ Ẹmi Ẹnọde Odudu ẹte Ẹkpeme Mbufo
Ẹkpono Mmọ Ẹmi Ẹnọde Odudu ẹte Ẹkpeme Mbufo
“Ẹkpono kpukpru owo. Ẹma nditọ-ete. Ẹten̄e Abasi. Ẹkpono edidem.”—1 PETER 2:17.
1, 2. Didie ke mme owo ẹse odudu mfịn? Ntak-a?
“NDITỌWỌN̄ ẹnyene ofụri unen. Mmọ iwụtke ukpono inọ ete ye eka mmọ,” ntre ke eka kiet ekeseme. “N̄wana ye Odudu Ukara,” ntre ke ẹkewet ke ekpri babru kiet. Mmọ oro ẹdi ekikere iba kpọt ẹban̄ade idaha oro ọyọhọde mfịn, emi anade edi afo ọmọfiọk aban̄a. Unana ediwụt ukpono nnọ mme ete ye eka, mme andikpep, mme eteutom, ye ikpọ owo ukara ke ofụri ofụri ẹdi ọsọ n̄kpọ ke ofụri ererimbot.
2 Ndusụk owo ẹkeme ndikam n̄kpụk afara nnyụn̄ ndọhọ, ‘Nte ededi, mbon oro ẹkamade odudu idotke se n̄kponode.’ Ke ndusụk idaha, oro ekeme ndidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndifan̄a. Nnyịn imesikop ekese mbụk ẹban̄ade ikpọ owo ukara ẹdide mbon n̄wo, mme ọdiọkitọn̄ eteutom, mme andikpep ẹmi mînyeneke ukeme unọ ukpep, ye mme ete ye eka ẹmi ẹkamade odudu ke idiọk usụn̄. Nte enemde, mme Christian oro ẹdade ukem edu oro ẹse mbon oro ẹkamade itie ke esop iwakke.—Matthew 24:45-47.
3, 4. Ntak emi mme Christian ẹkpewụtde ukpono ẹnọ mbon oro ẹkamade odudu?
3 Nte mme Christian, nnyịn imenyene ‘okopodudu ntak’ ndikpono mme enyene-odudu ẹmi ẹkarade. Apostle Paul ama ọnọ mme Christian item ete “ẹsụk idem ẹnọ mme enyene-odudu ẹmi ẹkarade; koro odudu idụhe ke mîtoho Abasi; ndien mme enyene-odudu ẹmi ẹdude kemi, edi Abasi ekenịm mmọ.” (Rome 13:1, 2, 5; 1 Peter 2:13-15) Paul n̄ko ama owụt akpan ntak kiet emi ẹkpesụkde ibuot ẹnọ odudu ke ubon: “Iban, ẹsụk idem ẹnọ mme ebe mbufo, nte odotde ke Ọbọn̄. Nditọ, ẹsụk ibuot ẹnọ mme ete mbufo ye mme eka mbufo ke kpukpru n̄kpọ, koro emi enemde Ọbọn̄ esịt.” (Colossae 3:18, 20) Odot nnyịn ikpono mbiowo esop koro ‘Edisana Spirit ekenịmde mmọ ke mme andikpeme, ete ẹbọk mbon ufọk Abasi.’ (Utom 20:28) Edi ke ntak ukpono emi inyenede inọ Jehovah ke nnyịn iwụt ukpono inọ ukara owo. Nte ido edide, ndiwụt ukpono nnọ ukara Jehovah esidi akpa kpukpru ini ke uwem nnyịn.—Utom 5:29.
4 Ye akakan odudu Jehovah ke ekikere, ẹyak nnyịn ikere iban̄a mme uwụtn̄kpọ ndusụk mbon oro mîkowụtke ukpono inọ mbon oro ẹkekamade odudu ye ndusụk mbon oro ẹkewụtde ukpono.
Unana Ediwụt Ukpono Ada Esịm Editaba Mfọn
5. Nso edu unana ukpono ke Michal okowụt David, ndien oro okosụn̄ọ ke nso?
5 Ke mbụk Edidem David, nnyịn imekeme ndikụt nte Jehovah esisede mbon oro mîwụtke ukpono inọ odudu oro Abasi ọnọde. Ke ini David akanamde ẹmen ekebe ediomi ẹdi Jerusalem, n̄wan esie Michal “okụt David edidem nte ọyọrọde enek ke iso Jehovah: ndien ese enye ke ndek ke esịt esie.” Michal ekpekenyene ndinọ David ukpono nte ibuot ufọk ye nte edidem idụt oro. Nte ededi, enye ama etịn̄ idiọkesịt esie uyat uyat ete: “N̄kọm edidem Israel akanam ubọn̄ mfịn, emi ọkọfụhọrede idemesie mfịn ke iso ifịn iban ikọt esie, kpa nte kiet ke otu mme oburobụt owo ofụhọrede idemesie ke an̄wa!” Utịp ekedi nte ke Michal ikamanke nditọ tutu amama.—2 Samuel 6:14-23.
6. Didie ke Jehovah ekese unana ukpono oro Korah okowụtde ikọt Esie oro ẹkeyetde aran?
6 N̄wọrọnda uwụtn̄kpọ unana ediwụt ukpono nnọ ndausụn̄ ukara Abasi ekedi eke Korah. Nte andito ubon Kohath, nso ifet ke enye ekenyene ntem ndinam n̄kpọ Jehovah ke ataya! Edi, enye ama okụt ndudue ọnọ Moses ye Aaron, kpa mme adausụn̄ nditọ Israel oro Abasi ekeyetde aran. Korah ama adiana ye mbọn̄ obio Israel eken onyụn̄ ọdọhọ Moses ye Aaron ke nsọn̄ibuot ete: “Ofụri esop kpukpru [ẹdi] edisana, Jehovah onyụn̄ odu ke otu mmọ n̄ko: nsinam ndien mbufo ẹmende idem mbufo ke enyọn̄ ntre ẹkan esop Jehovah”? Didie ke Jehovah ekese edinam Korah ye mme andinọ enye ibetedem? Abasi ekese edinam mmọ nte se mînọhọ imọ Jehovah ke idem imọ ukpono. Ke ẹma ẹkekụt nte isọn̄ atatde inua emen mme andida ke n̄kan̄ mmọ, ikan̄ ama oto Jehovah edita Korah ye mbọn̄ obio 250.—Numbers 16:1-3, 28-35.
7. Nte mme “akakan apostle” ẹma ẹnyene ntak ekededi ndikụt ndudue nnọ odudu Paul?
7 Ke esop Christian akpa isua ikie, mme owo oro mîkowụtke ukpono inọ odudu ukara Abasi ẹma ẹdu. Mme “akakan apostle” ke esop Corinth ẹma ẹnyene edu unana ukpono ẹnọ Paul. Mmọ ẹma ẹkụt ndudue ẹnọ ukeme utịn̄ikọ esie, ẹdọhọde ẹte: “Enye ke idem esie edi mmem-mmem, ikọ inua esie inyụn̄ idịghe n̄kpọ.” (2 Corinth 10:10; 11:5) Edide Paul ekedi eti etịn̄ikọ m̀mê ikedịghe, enye ama odot se ẹkpenọde ukpono nte apostle. Edi nte ikọ inua Paul ikedịghe n̄kpọ? Mme an̄wan̄wa utịn̄ikọ esie oro ẹwetde ke Bible ẹnọ uyarade nte ke enye ekedi etịn̄ikọ oro anamde owo enịm n̄kpọ ke akpanikọ. Kamse, nte utịp ibio ibio nneme esie ye Herod Agrippa II, kpa owo emi “etịmde ọfiọk kpukpru . . . ikọ eke ẹdude ke otu mme Jew,” Paul ama etịn̄ ikọ tutu edidem oro ọdọhọ ete: “Kpa ke ekpri editịn̄ emi ọdọn̄ fi ndinam mi n̄kabade ndi Christian”! (Utom 13:15-43; 17:22-34; 26:1-28) Edi, mme akakan apostle oro ke Corinth ẹma ẹkụt ndudue ẹnọ enye ẹte ke utịn̄ikọ esie edi mmemmem! Didie ke Jehovah ekese edinam mmọ? Ke etop oro enye ọkọnọde ẹsọk mme esenyịn ke esop Ephesus, Jesus Christ ama otoro mbon oro mîkayakke “mmọ ẹmi ẹkotde idem mme apostle, ndien mîdịghe,” ẹwọn̄ọde mmọ ẹkpọn̄ usụn̄.—Ediyarade 2:2.
Ẹnọ Ukpono Kpa ye Unana Mfọnmma
8. Didie ke David okowụt nte ke imọ ima ikpono odudu oro Jehovah ọkọnọde Saul?
8 Ediwak uwụtn̄kpọ ẹdu ke Bible ẹban̄ade mbon oro ẹkekponode mme akama-odudu, idem ke ini mmọ ẹmi ẹkedade odudu mmọ ẹnam n̄kpọ ke idiọk usụn̄. David ekedi kiet ke otu utọ nti uwụtn̄kpọ oro. Edidem Saul, emi enye akanamde utom ke idak, ama efịbe David ufụp ke ntak mme ukeme esie onyụn̄ oyom ndiwot enye. (1 Samuel 18:8-12; 19:9-11; 23:26) Edi, okposụkedi ekenyenede mme ifet ndikpowot Saul, David ama ọdọhọ ete: “Nsa mi O, ma Jehovah, ndinyanke ubọk mi ntụk enye emi Jehovah ekeyetde aran.” (1 Samuel 24:3-6; 26:7-13) David ama ọfiọk ete ke Saul ama edue, edi enye ama ayak Jehovah ebiere ikpe ọnọ enye. (1 Samuel 24:12, 15; 26:22-24) Enye ikosụn̄ike Saul.
9. (a) Eketie David didie ke idem ke adan̄aemi Saul akanamde n̄kpọ ye enye ke idiọk usụn̄? (b) Nnyịn isan̄a didie ifiọk ke ukpono emi David ekenyenede ọnọ Saul ekedi ata ukpono?
9 Ndi David ama okop mfụhọ ke ini ẹkenamde n̄kpọ ye enye ke idiọk usụn̄? David ama eseme ọnọ Jehovah ete: “Mbon nsọn̄-ido ẹnyụn̄ ẹyom ukpọn̄ mi.” (Psalm 54:3) Enye ama an̄wan̄a esịt esie ọnọ Jehovah ete: “Sio mi mme asua mi ke ubọk, O Abasi mi . . . n̄kpọsọn̄ owo ẹsop idem ẹyom mi; idịghe ndudue mi, inyụn̄ idịghe idiọk ido mi esịn, O Jehovah. Idiọk ido idụhe, ndien mmọ ẹfen̄e ẹka ẹketịm idem mmọ. Demede, di sobo ye ami, nyụn̄ se.” (Psalm 59:1-4) Nte akanam etie fi ukem ntre ke idem, nte ke afo uduehe owo emi akamade odudu, edi enye aka iso ndifịna fi? David iketreke ndinọ Saul ukpono. Ke ini Saul akakpade, utu ke ndifrọ ke idatesịt, David ama etịm ikwọ mfụhọ: “Saul ye Jonathan ẹma, ẹnyụn̄ ẹnem, kiet eken ke uwem mmọ, . . . mmọ ẹsọsọp ẹkan ntrukpom, ẹsọn̄ idem ẹkan lion. Mbufo, nditọ Israel iban, ẹtua Saul eyet.” (2 Samuel 1:23, 24) Nso eti uwụtn̄kpọ edinen̄ede n̄kpono enye emi Jehovah ekeyetde aran ke emi edi ntem, idem okposụkedi Saul ekeduede David!
10. Nso eti uwụtn̄kpọ ke Paul ekenịm ke ndiwụt ukpono nnọ odudu oro Abasi ọkọnọde otu ukara, ndien oro akada ekesịm nso?
10 Ke eyo mme Christian, nnyịn imokụt n̄ko mme n̄wọrọnda uwụtn̄kpọ mbon ẹmi ẹkekponode odudu oro Abasi ọnọde. Da Paul ke uwụtn̄kpọ. Enye ama okpono mme ubiere otu ukara esop Christian akpa isua ikie. Ke akpatre ini oro Paul akakade ekese Jerusalem, otu ukara ama ọnọ enye item ete anam idemesie asana ke n̄kan̄ ido edinam man owụt mbon efen nte ke imọ ikasuaha Ibet Moses. Paul ekpekekeme ndikere: ‘Nditọete oro ẹma ẹtọt mi ke mbemiso ẹte n̄kpọn̄ Jerusalem ke ini ẹkedịghede mi uwem. Idahaemi mmọ ẹyom mi nnam n̄wụt an̄wan̄wa nte ke mmenyene ukpono nnọ Ibet Moses. Mma n̄wewet leta nnọ ẹsọk mbon Galatia, ntemede mmọ nte ẹsion̄o idem ẹkpọn̄ ndinịm Ibet. Edieke n̄kade temple, mbon efen ẹkeme ndinyene ukwan̄ ekikere mban̄a edinam mi, ẹkerede ẹte ke mmadiana ye otu oro ẹnade mbobi.’ Nte ededi, Paul nte an̄wan̄ade ikekereke n̄kpọ ke usụn̄ oro. Sia emi mîkabuanake edibiat mme edumbet Christian, enye ama okpono onyụn̄ enyịme item otu ukara akpa isua ikie oro. Akpa utịp ekedi nte ke ẹkenyene ndinyan̄a Paul nsio ke ubọk otu mbon ntịme mme Jew, ndien ke etienede oro ẹma ẹsịn enye isua iba ke ufọk n̄kpọkọbi. Ke akpatre, ẹma ẹnam uduak Abasi. Paul ama ọnọ ikọ ntiense ke iso ikpọ owo ukara ke Caesarea ndien ekem ukara ama anam ẹmen enye ẹka Rome man ọkọnọ ikọ ntiense ke iso Caesar.—Utom 9:26-30; 21:20-26; 23:11; 24:27; Galatia 2:12; 4:9, 10.
Nte Afo Emesiwụt Ukpono?
11. Didie ke nnyịn ikeme ndiwụt ukpono nnọ odudu ukara ererimbot?
11 Nte afo emesiwụt ukpono oro odotde ọnọ mbon oro ẹkamade odudu? Ẹnọ mme Christian ewụhọ ẹte “ẹnọ kpukpru owo se idide udeme mmọ . . . ẹkpono mmọ ẹmi ẹdotde ukpono.” Ke akpanikọ, nnyịn ndisụk ibuot nnọ “mme enyene-odudu ẹmi ẹkarade” isịneke nnyịn ndikpe mme tax nnyịn kpọt edi oyom ete nnyịn iwụt ukpono inọ odudu ukara ebe ke edu uwem ye utịn̄ikọ nnyịn. (Rome 13:1-7) Ke ini isobode ye ikpọ owo ukara ẹmi ẹtiede nsọn̄ido nsọn̄ido, didie ke nnyịn ikpanam n̄kpọ? Ke Chiapas Stet, Mexico, ukara n̄kann̄kụk kiet ama ọbọ in̄wan̄ ekenyenede mme ubon Ntiense Jehovah 57 koro mme Christian ẹmi mîketieneke ibuana ke ndusụk usọrọ ido ukpono. Ke mme mbono oro ẹkenịmde ndibiere mfịna emi, Mme Ntiense, ẹmi ẹkekamade idem asana ẹnyụn̄ ẹsịnede ọfọn̄ ediye ediye, ẹkesitịn̄ ikọ kpukpru ini ye uku ye ukpono. Ke se ibede isua kiet ke ukperedem, ikpe oro ama etebe mmọ. Edu mmọ ama anam ndusụk mme andida nse ẹkpono mmọ tutu mmọ n̄ko ẹma ẹyom ndikabade ndi Mme Ntiense Jehovah!
12. Ntak emi n̄wan ndinyene “ntotụn̄ọ ukpono” nnọ ebe esie emi mînịmke ke akpanikọ edide akpan n̄kpọ?
12 Didie ke afo ekeme ndikpono odudu oro Abasi ọnọde ke ubon? Ke ama ekeneme aban̄a uwụtn̄kpọ Jesus ke ndibiom ukụt, apostle Peter ama ọdọhọ ete: “Kpasụk ntre mbufo iban, ẹsụk idem ẹnọ ebe eke mbufo, man edieke ndusụk mmọ mînịmke ikọ Abasi ke akpanikọ, ẹkpedụri mmọ ẹda, itoho ke ukwọrọ-ikọ, edi oto ke edu iban mmọ; ke adan̄aemi mmọ ẹkụtde nte mbufo iban ẹnyenede edisana ido ye [ntotụn̄ọ ukpono, NW].” (1 Peter 3:1, 2; Ephesus 5:22-24) Peter ama ọsọn̄ọ etịn̄ mi nte n̄wan ndisụk ibuot nnọ ebe esie ye “ntotụn̄ọ ukpono” edide akpan n̄kpọ, idem okposụkedi ndusụk ebe mînamke n̄kpọ ndidot ndibọ utọ ukpono oro. Edu ukpono emi n̄wan owụtde ekeme ndinam enye enyene esịt ebe esie emi mînịmke ke akpanikọ.
13. Didie ke ibanndọ ẹkeme ndinọ mme ebe mmọ ukpono?
13 Ke mme udọn̄ikọ itien̄wed ẹmi, Peter odụri ntịn̄enyịn nnyịn owụt uwụtn̄kpọ Sarah, emi ebe esie, Abraham, ekedide n̄wọrọnda uwụtn̄kpọ mbuọtidem. (Rome 4:16, 17; Galatia 3:6-9; 1 Peter 3:6) Nte ibanndọ ẹmi ẹnyenede mme ebe ẹmi ẹnịmde ke akpanikọ ẹkpenọ mme ebe mmọ ukpono oro osụhọrede akan enye oro ibanndọ ẹmi ẹnyenede mme ebe ẹmi mînịmke ke akpanikọ ẹnọde mme ebe mmọ? Nso edieke afo mûnyịmeke ye ebe fo ke ndusụk n̄kpọ? Mi Jesus ama ọnọ ndusụk item oro ẹkemede ndida nsịn ke edinam ke ofụri idaha: “Owo ama onyụn̄ esịn fi asan̄a mile kiet, san̄a iba ye enye.” (Matthew 5:41) Ndi afo emesinọ ebe fo ukpono ebe ke ndinyịme ye mme uduak esie? Edieke emi etiede nte ọsọn̄ akaha, tịn̄ mme ekikere fo kaban̄a n̄kpọ oro ye enye. Kûkere ute ke enye ọfiọk nte etiede fi ke idem. Edi ke ini afo etịn̄de mme udọn̄ fo ọnọ enye, nam ntre ukpono ukpono. Bible ọnọ nnyịn item ete: “Ẹyak nneme mbufo enyene inem ke esịt kpukpru ini, nte ẹsịnde inụn̄ ke esịt, kpan̄ mbufo ẹdiọn̄ọ nte mbufo ẹkpemende ikọ ẹnọ kpukpru owo ibọrọ.”—Colossae 4:6.
14. Ndikpono ete ye eka abuana nso?
14 Nso kaban̄a mbufo nditọ? Ikọ Abasi owụk ete: “Nditọ, ẹkop uyo mme ete mbufo ye mme eka mbufo ke Ọbọn̄; koro emi enende. Kpono usọ ye uka (emi edi akpa ibet eke asan̄ade ye un̄wọn̄ọ).” (Ephesus 6:1-3) Tịm fiọk ete ke ndikop uyo ete ye eka fo ọwọrọ ukem n̄kpọ nte “kpono usọ ye uka.” Ikọ Greek oro ẹkabarede “kpono” ọwọrọ “ndibat ke n̄kpọuto” m̀mê “ndida ke ọsọn̄urua n̄kpọ.” Ntem, ndikop uyo oyom se ikande mmen̄e mmen̄e editiene mme ibet ete ye eka oro ẹkemede nditie fi nte se mîwụtke ifiọk. Abasi ọdọhọ fi ete enen̄ede okpono ete ye eka fo onyụn̄ abat ndausụn̄ mmọ ke ọsọn̄urua n̄kpọ.—Mme N̄ke 15:5.
15. Didie ke nditọ ẹkeme ndimụm ukpono mmọ n̄kama idem edieke mmọ ẹkerede ke mme ete ye eka mmimọ ẹma ẹnam ndudue?
15 Nso edieke ete ye eka fo ẹnamde n̄kpọ oro ekemede ndisụhọde ukpono oro afo enyenede ọnọ mmọ? Domo ndise n̄kpọ nte mmọ ẹsede. Nte idịghe mmọ ‘ẹkenam fi amana’ ẹnyụn̄ ẹse ẹban̄a fi? (Mme N̄ke 23:22) Nte idịghe ima emi mmọ ẹnyenede ẹnọ fi onụk mmọ? (Mme Hebrew 12:7-11) Tịn̄ ikọ ukpono ukpono ye ete ye eka fo, anamde an̄wan̄a ke sụn̄sụn̄ ido nte etiede fi ke idem. Idem edieke mmọ ẹbọrọde fi ke usụn̄ oro afo mûmaha, fep nditịn̄ ikọ ye mmọ ye unana ukpono. (Mme N̄ke 24:29) Ti nte David akakade iso okpono Saul idem ke ini edidem oro okoyode ọkpọn̄ nditiene item Abasi. Ben̄e Jehovah ete an̄wam fi ese aban̄a mme ntụk fo. David ọkọdọhọ ete: “Ẹn̄wan̄a esịt mbufo ke iso esie: Abasi edi ebiet ubọhọ nnyịn.”—Psalm 62:8; Eseme 3:25-27.
Ẹkpono Mmọ Ẹmi Ẹdade Usụn̄
16. Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto uwụtn̄kpọ mme nsunsu andikpep ye mme angel?
16 Ẹda edisana spirit ẹmek mbiowo esop, edi mmọ ẹsụk ẹdi mme anana mfọnmma ndien ẹsinam ndudue. (Psalm 130:3; Ecclesiastes 7:20; Utom 20:28; James 3:2) Nte utịp, ndusụk owo ke esop ẹkeme nditre ndikop inemesịt ye mbiowo. Didie ke nnyịn ikpanam n̄kpọ ke ini nnyịn ikerede, m̀mê ke nsụhọde n̄kaha etiede nte ke owo inamke n̄kpọ ke esop ke nnennen usụn̄? Tịm fiọk ukpụhọde oro odude ke ufọt mme nsunsu andikpep eke akpa isua ikie ye mme angel: “Mmọ ẹdi mbon emiom ye mbon nsọn̄-ibuot, inamke mmọ [mme nsunsu andikpep] ndịk ndisụn̄i mme akama-itie ubọn̄: edi mme angel, ẹmi ẹkopde idem ẹnyụn̄ ẹnyenede odudu ẹkan mmọ, ikosụn̄ike mmọ ke ikpe [ke ntak ukpono ẹnyenede ẹnọ Jehovah, NW].” (2 Peter 2:10-13) Ke adan̄aemi mme nsunsu andikpep ẹkesụn̄ide “mme akama-itie ubọn̄”—mbiowo oro ẹkenọde odudu ke esop Christian akpa isua ikie—mme angel ikosụn̄ike mme nsunsu andikpep ẹmi ẹkesịnde ubahade ke otu nditọete. Mme angel, sia ẹdude ke idaha oro okon̄de akan ẹnyụn̄ ẹnyenede nnennen ifiọk unenikpe ẹkan owo, ẹma ẹnyene ifiọk ẹban̄a se ikadade itie ke esịt esop. Edi, “ke ntak ukpono ẹnyenede ẹnọ Jehovah,” mmọ ẹma ẹyak ubiereikpe ẹnọ Abasi.—Mme Hebrew 2:6, 7; Jude 9.
17. Didie ke mbuọtidem fo abuana ke ini esede aban̄a mme mfịna ẹmi afo ekerede ke mbiowo ẹnam ndudue?
17 Idem ọkpọkọm owo inamke n̄kpọ ke usụn̄ oro akpanade ẹnam, nte nnyịn ikpenyeneke mbuọtidem ke Jesus Christ nte odu uwem Ibuot esop Christian? Nte enye inyeneke ifiọk iban̄a se itịbede ke esop esiemmọ ke ofụri ererimbot? Nte nnyịn ikpowụtke ukpono inọ usụn̄ oro enye esede aban̄a mme n̄kpọ inyụn̄ idiọn̄ọ ite ke enye enyene ukeme ndikpeme se itịbede? Ke akpanikọ, ‘nnyịn idi mmanie eke ikpede ikpe mbọhọidụn̄ nnyịn?’ (James 4:12; 1 Corinth 11:3; Colossae 1:18) Ntak mûdaha mme editịmede esịt fo ubịne Jehovah ke mme akam fo?
18, 19. Nso ke afo ekeme ndinam edieke afo ekerede ke ebiowo anam ndudue?
18 Ke ntak unana mfọnmma owo, n̄kpọsọn̄ idaha m̀mê mme mfịna ẹkeme ndidemede. Mme idaha ẹkeme ndikam ndu ẹmi ebiowo anamde ndudue, anamde ndusụk owo ẹtịmede esịt. Nnyịn ndinam n̄kpọ ibụmede ibụmede ke mme utọ idaha ntre idikpụhọkede idaha oro. Enye n̄kukụre ekeme ndinam mfịna oro ọdọdiọn̄ okpon. Mbon oro ẹnyenede ikike eke spirit ẹyebet Jehovah ndinen̄ede mme n̄kpọ nnyụn̄ nnọ se ededi ntụnọ oro ẹyomde ke ini ye ke usụn̄ esie.—2 Timothy 3:16; Mme Hebrew 12:7-11.
19 Nso edieke afo okopde mfụhọ aban̄a ndusụk n̄kpọ? Utu ke nditịn̄ nnọ mbon efen ke esop, ntak mûkaha ubịne mbiowo ukpono ukpono ukoyom un̄wam? Ye unana edikụt ndudue, nam an̄wan̄a mmọ nte mme n̄kpọ oro ẹfịnade fi. Wụt mmọ “mbọm” kpukpru ini, nyụn̄ mụm ukpono oro enyenede ọnọ mmọ kama nte afo etịn̄de ndịbe ikọ ọnọ mmọ. (1 Peter 3:8) Kûtịn̄ ikọ isụn̄i, edi beri edem ke edikọri nsịm ọyọhọ idaha Christian mmọ. Wụt esịtekọm ban̄a nsịnudọn̄ N̄wed Abasi ekededi oro mmọ ke ima ima usụn̄ ẹkemede ndinọ. Ndien edieke etiede nte ke oyom ẹnam mme edinen̄ede efen efen, nyene mbuọtidem nte ke Jehovah ayada mbiowo usụn̄ ndinam se ifọnde inyụn̄ inende.—Galatia 6:10; 2 Thessalonica 3:13.
20. Nso ke nnyịn ididụn̄ọde ke ibuotikọ oro etienede?
20 Nte ededi, n̄kpọ efen odu ndikere mban̄a kaban̄a edikpono mbon oro ẹkamade odudu. Nte mbon oro ẹnọde odudu ikpokponoke mbon ẹmi ẹkeyakde ẹsịn mmọ ke ubọk? Ẹyak idụn̄ọde oro ke ibuotikọ oro etienede.
Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?
• Nso eti ntak ke nnyịn inyene ndikpono mbon oro ẹkamade odudu?
• Didie ke Jehovah ye Jesus ẹse mbon oro mîkponoke odudu oro Abasi ọnọde?
• Nso nti uwụtn̄kpọ ke nnyịn inyene iban̄a mme owo oro ẹkekponode mbon oro ẹnọde odudu?
• Nso ke nnyịn ikeme ndinam edieke etiede nte ke owo oro ẹnọde odudu ndikpeme nnyịn anam ndudue?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 12]
Sarah ama owụt ntotụn̄ọ ukpono ọnọ odudu Abraham ndien ama okop inemesịt
[Ndise ke page 13]
Michal ama okpu ndiwụt ukpono nnọ odudu David nte ibuot ufọk ye edidem
[Ndise ke page 15]
“Nsa mi O, . . . ndinyanke ubọk mi ntụk enye emi Jehovah ekeyetde aran”
[Ndise ke page 16]
Ntak mûdaha mme editịmede esịt fo ubịne Jehovah ke mme akam fo?