“Kpukpru Mbufo Ẹnyụn̄ Ẹdi Nditọ-Ete”
“Kpukpru Mbufo Ẹnyụn̄ Ẹdi Nditọ-Ete”
“Ẹkûyak ẹkot mbufo, ẹte, Rabbi; koro Kiet edi Andikpep mbufo, kpukpru mbufo ẹnyụn̄ ẹdi nditọ-ete.”—MATTHEW 23:8.
1. Ewe n̄kpọ odot nnyịn ndikere mban̄a?
CHRISTIAN an̄wan kiet ke idụt Edem Usiahautịn ama obụp isụn̄utom kiet otode Australia ke unana ifiọk ete: “Anie odot ndibọ ukpono n̄kan, isụn̄utom m̀mê owo Bethel?” Enye okoyom ndifiọk m̀mê anie ke ẹkpekpono ẹkan, isụn̄utom emi otode idụt efen m̀mê asan̄autom emi anamde utom ke ọfis n̄kọk itieutom Watch Tower Society eke n̄kann̄kụk esie. Mbụme unana ifiọk oro owụtde ido edima ikpọ itie do ama akpa isụn̄utom oro idem. Nte ededi, mbụme aban̄ade m̀mê anie okpon akan ọtọn̄ọ oto udọn̄ ndifiọk idaha mme owo ke ukeme ye odudu.
2. Didie ke nnyịn ikpese mme ekemmọ andituak ibuot?
2 Udọn̄ emi idịghe obufa n̄kpọ ke baba usụn̄ kiet. Idem mme mbet Jesus ẹma ẹnyene eneni oro akakade-ka iso kaban̄a m̀mê anie ekedi n̄kponn̄kan. (Matthew 20:20-24; Mark 9:33-37; Luke 22:24-27) Mmọ n̄ko ẹketo n̄kann̄kụk Ido Ukpono Mme Jew akpa isua ikie oro ẹkemade ikpọ itie. Ye utọ n̄kaowo oro ke ekikere, Jesus ama ọnọ mme mbet esie item ete: “Ẹkûyak ẹkot mbufo, ẹte, Rabbi; koro Kiet edi Andikpep mbufo, kpukpru mbufo ẹnyụn̄ ẹdi nditọ-ete.” (Matthew 23:8) Eyen ukpepn̄kpọ Bible oro Albert Barnes ọkọdọhọ ete ke utọ udorienyịn̄ ido ukpono nte “Rabbi,” emi ọwọrọde “Andikpep,” “anam mbon oro ẹbọde enye ẹtan̄ idem ẹnyụn̄ ẹnyene ekikere edidi n̄kponn̄kan, onyụn̄ osụhọde idaha mbon oro mîbọhọ enye; ndien ofụri ido ye ekikere oro ẹsan̄ade ye enye ẹdu ke ntuaha ye ‘nsụhọdeidem emi odude ke Christ.’” Ke akpanikọ, mme Christian ẹsifep ndikot mme esenyịn ke otu mmọ “Ebiowo Ntem-ye-ntem,” ẹdade ikọ oro “ebiowo” nte akamba udorienyịn̄. (Job 32:21, 22) Ke n̄kan̄ eken, mbiowo oro ẹdude uwem ekekem ye item Jesus ẹsikpono mme andibuana eken ke esop, kpa nte Jehovah okponode mme anam-akpanikọ andituak ibuot nnọ enye ye nte Jesus Christ okponode mme anam-akpanikọ anditiene enye.
Uwụtn̄kpọ Jehovah ye eke Jesus
3. Didie ke Jehovah okokpono mme edibotn̄kpọ esie eke spirit?
3 Okposụkedi Jehovah edide “Ata Edikon̄,” toto ke ata ntọn̄ọ enye ama okpono mme edibotn̄kpọ esie ebe ke ndinam mmọ ẹnyene ebuana ke mme utom esie. (Psalm 83:18) Ke ini enye okobotde akpa owo, Jehovah ama anam ikpọn̄îkpọn̄ edibon Eyen esie abuana ke utom oro nte “etubom anamutom.” (Mme N̄ke 8:27-30, NW; Genesis 1:26) Jehovah ama akam okot mme angel esie ete ẹditịn̄ nte ẹdisan̄ade ẹsobo idiọk Edidem Ahab ke ini Enye ama ekebiere ndinam ntre.—1 Ndidem 22:19-23.
4, 5. Didie ke Jehovah okpono mme edibotn̄kpọ esie ẹdide owo?
4 Jehovah akara nte Akakan Andikara ekondo. (Deuteronomy 3:24) Iyomke enye ọbọ ekikere oto owo. Edi, enye osụhọde idem, yak idọhọ ntre, onyụn̄ eti mmọ. Andiwet psalm ama ọkwọ ete: “Anie ebiet Jehovah Abasi nnyịn, emi odụn̄de ke enyọn̄, emi onyụn̄ osụhọrede ese n̄kpọ ke enyọn̄ ye ke isọn̄? Enye osio mme ubuene ke ntan emen.”—Psalm 113:5-8.
5 Mbemiso okosobode Sodom ye Gomorrah, Jehovah ama akpan̄ utọn̄ ọnọ mme mbụme Abraham onyụn̄ oyụhọ udọn̄ esie kaban̄a unenikpe. (Genesis 18:23-33) Okposụkedi Jehovah ama ọkọfọfiọk se ididide utịp eben̄e Abraham, enye ama akpan̄ utọn̄ ye ime ọnọ Abraham onyụn̄ enyịme ekikere esie.
6. Nso ikosụn̄ọ ito Jehovah ndiwụt ukpono ke ini Habakkuk okobụpde mbụme?
6 Jehovah ama akpan̄ utọn̄ n̄ko ọnọ Habakkuk, emi okobụpde ete: “O Jehovah, adan̄a didie ke ndiseme, ndien afo ukopke!” Nte Jehovah ekese mbụme oro nte edimia ata ye odudu edikara esie? Baba, enye ekese mme mbụme Habakkuk nte se inende, ndien enye ke ntre ama ayarade uduak esie ndidemede mme Chaldean ndida ubiereikpe ndi. Enye ama ọn̄wọn̄ọ ọnọ prọfet oro ete ke ‘ubiereikpe emi ẹkebemde iso ẹtịn̄ iditreke ndidi.’ (Habakkuk 1:1, 2, 5, 6, 13, 14; 2:2, 3) Ke ndida mme mbụme Habakkuk ke akpan n̄kpọ nnyụn̄ nnọ enye ibọrọ, Jehovah ama okpono prọfet oro. Nte utịp, idem ama atara prọfet emi ibuot okoyon̄de mi, enye ama onyụn̄ okop idatesịt, ye ọyọhọ mbuọtidem ke Abasi edinyan̄a esie. Ẹwụt emi ke n̄wed Habakkuk eke odudu spirit oro ọsọn̄ọde mbuọtidem nnyịn ke Jehovah mfịn.—Habakkuk 3:18, 19.
7. Ntak emi utom Peter ke Pentecost 33 E.N. edide n̄wọrọnda?
7 Jesus Christ edi eti uwụtn̄kpọ efen kaban̄a ediwụt ukpono nnọ mbon efen. Jesus ama asian mme mbet esie ete, “owo ekededi eke edikan̄de Mi ke iso owo, ete, idịghe okịm, Ami nyonyụn̄ n̄kan̄ enye ke iso Ete Mi emi odude ke heaven.” (Matthew 10:32, 33) Nte ededi, ke okoneyo oro ẹkedade enye ẹnọ, kpukpru mbet esie ẹma ẹfen̄e ẹkpọn̄ enye, ndien apostle Peter ama akan̄ enye utịm ikata. (Matthew 26:34, 35, 69-75) Jesus ama ese ebe enyọn̄ idem onyụn̄ ọfiọk mme ntụk esịtidem Peter, editua n̄kpọfiọk ofụri esịt esie. (Luke 22:61, 62) N̄kpasịp usen 51 ke ukperedem, Christ ama okpono apostle emi akakabarede esịt mi ebe ke ndiyak enye ada ke ibuot mbet Jesus 120 ke usen Pentecost onyụn̄ ada akpa ke otu “ukpọhọde Obio Ubọn̄” anam n̄kpọ. (Matthew 16:19; Utom 2:14-40) Ẹma ẹnọ Peter ifet ‘nditọn̄ọ ntak n̄kabade nnyụn̄ nsọn̄ọ nditọ-ete esie idem.’—Luke 22:31-33.
Ndikpono Mme Andibuana ke Ubon
8, 9. Ke ndinọ n̄wan esie ukpono, didie ke ebe ekeme ndikpebe Jehovah ye Jesus?
8 Mme ebe ye mme ete ye eka ẹyenam ọfọn ndikpebe Jehovah ye Jesus Christ ke ndikama odudu emi Abasi ọnọde. Peter ama ọnọ item ete: “Mbufo mme ebe ẹdu uwem ye iban mbufo nte mme enyene-ibuot owo; ẹnọ iban ukpono, nte mmọ ẹmi ẹmemde ẹkan mbufo.” (1 Peter 3:7) Kere nte akpakamade n̄kpọ emi ẹdade mbateso ẹnam, emi nte an̄wan̄ade esisọpde ndibomo akan n̄kpọ emi ẹdade eto ẹnam. Nte afo ukpetịmke ukpeme enye? Ebe ekeme ndinam oro ebe ke ndikpebe Jehovah, akpan̄de utọn̄ ọnọ mme ekikere n̄wan esie ke ini anamde mme ubiere ke ubon. Ti ete ke Jehovah ama ada ini ndikọk ibuot ye Abraham. Sia edide anana mfọnmma, ebe ekeme ndikpu ndikụt ofụri se ibuanade ke n̄kpọ. Ntre nte ikpowụtke eti ibuot enye ndikpono n̄wan esie ebe ke nditịm n̄kere mban̄a ekikere esie?
9 Ke mme idụt ẹmi odudu irenowo etịmde ọsọn̄ ubọk, ana ebe eti ete ke ekeme ndidi n̄wan imọ ekenyene ndikan enyene-ndịk n̄kpọ ubiọn̄ọ mbemiso ekemede nditịn̄ mme ekikere esie. Kpebe usụn̄ oro Jesus Christ akanamde n̄kpọ ye mme mbet esie, kpa ubak otu n̄wanndọ esie eke ini iso, ke adan̄aemi enye okodude ke isọn̄. Enye ama ama mmọ, ekerede aban̄a mme mmeme ikpọkidem ye eke spirit mmọ idem mbemiso mmọ ẹketịn̄de mme udọn̄ mmọ. (Mark 6:31; John 16:12, 13; Ephesus 5:28-30) Ke adianade do, da ini dụn̄ọde se n̄wan fo anamde ọnọ fi ye ubon fo, nyụn̄ wụt esịtekọm fo ke ikọ ye edinam. Jehovah ye Jesus ẹma ẹwụt esịtekọm ẹnọ, ẹtoro, ẹnyụn̄ ẹdiọn̄ mbon oro ẹdotde. (1 Ndidem 3:10-14; Job 42:12-15; Mark 12:41-44; John 12:3-8) Ke ebe esie ama akakabade edi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah, Christian an̄wan kiet ke Edem Usiahautịn ama ọdọhọ ete: “Ebe mi ekesisan̄a ikpat ita m̀mê inan̄ ebe ọkpọn̄ mi, ayakde ami mbiom kpukpru n̄kpọ. Idahaemi enye esibiom ekpat onyụn̄ owụt esịtekọm aban̄a se ami nnamde ke ufọk!” Mme ikọ uwụt esịtekọm oro ẹtode esịt ẹyetịp ekese ẹsịn ke ndinam n̄wan fo ọfiọk ke amama imọ.—Mme N̄ke 31:28.
10, 11. Nso ke mme ete ye eka ẹkeme ndikpep nto eti uwụtn̄kpọ Jehovah ke nte enye akanamde n̄kpọ ye ọsọn̄-ibuot idụt Israel?
10 Ke ndinam n̄kpọ ye nditọ, akpan akpan ke ini oyomde ẹnọ ntụnọ, mme ete ye eka ẹkpenyene ndikpebe uwụtn̄kpọ Abasi. ‘Jehovah asua ọnọ Israel ye Judah’ ete ẹkabade ẹkpọn̄ mme idiọk usụn̄ mmọ, edi mmọ “ẹsọn̄ obot itọn̄ mmọ.” (2 Ndidem 17:13-15) Nditọ Israel ẹma ẹkam “ẹbian̄a enye ke inua mmọ, ẹnyụn̄ ẹsu nsu ẹnọ enye ke edeme mmọ.” Ediwak ete ye eka ẹkeme ndikere ke nditọ mmimọ ẹsinam n̄kpọ ntre ndusụk ini. Nditọ Israel ẹma “ẹdomo Abasi” ẹnyụn̄ ẹsuene enye, ẹyatde enye esịt. Edi, Jehovah ama “enyene mbọm osio isop idiọk ido mmọ, inyụn̄ isoboke mmọ.”—Psalm 78:36-41.
11 Jehovah ama akam ekpe nditọ Israel ubọk ete: “Mbufo ẹdi ndien, nnyịn ikpe ikọ: mme idiọk ido mbufo ẹkpetie nte iduot, ẹyefia nte snow.” (Isaiah 1:18) Okposụkedi Jehovah mîkenyeneke ndudue, enye ama okot ọsọn̄-ibuot idụt oro ete ẹdi man mmimọ ikpe ikọ. Nso eti edu ke emi edi ntem ọnọ mme ete ye eka ndikpebe ke ndinam n̄kpọ ye nditọ mmọ! Ke ini oro edide se ẹyomde, kpono mmọ ebe ke ndikpan̄ utọn̄ nnọ ekikere mmọ, nyụn̄ kọk ibuot ye mmọ kaban̄a ntak emi mmọ ẹkpenyenede ndikpụhọde.
12. (a) Ntak emi nnyịn ikpefepde ndikpono nditọ nnyịn n̄kan Jehovah? (b) Nso ke ẹyom edieke anade nnyịn ikpono uku nditọ nnyịn ke ini inọde mmọ edinen̄ede?
12 Edi akpanikọ, ndusụk ini nditọ ẹsiyom ọkpọsọn̄ item. Mme ete ye eka idiyomke nditie nte Eli, emi ‘okokponode nditọ esie akan Jehovah.’ (1 Samuel 2:29) Kpa ye oro, oyom n̄kpri owo ẹkụt nte ke ima edi ntak edinen̄ede oro. Mmọ ẹkpenyene ndikụt nte ke mme ete ye eka mmimọ ẹma mmimọ. Paul ọnọ mme ete item ete: “Ẹkûfiomo nditọ mbufo; edi ẹkama mmọ ke ntụnọ ye item Ọbọn̄.” (Ephesus 6:4) Ke adan̄aemi adade odudu esie anam n̄kpọ nte ete, akpan n̄kpọ ẹtịn̄de mi edi nte ke oyom ete okpono uku nditọ esie ebe ke nditre ndinam mmọ ẹyat esịt ke ntak ebeubọk nsọn̄ido esie. Ih, ndikere mban̄a uku nditọ oyom ini ye ukeme oto ete ye eka, edi utịp otode edinam ntre odot ye kpukpru n̄waidem.
13. Nso idi ekikere Bible kaban̄a mbonusọn̄ ke ubon?
13 Ndikpono mme andibuana ke ubon aka anyan akan owo ndinọ n̄wan ye nditọ esie uku. N̄ke mbon Japan kiet ọdọhọ ete: “Kop uyo nditọ fo ke ini ẹsọn̄de.” Se n̄ke oro ọwọrọde edi nte ke mme ete ye eka oro ẹsọn̄de ẹkpenyene ndifep ndibe adan̄a odudu mmọ nte mme ete ye eka ndien ẹkpenyene ndikpan̄ utọn̄ nnọ se nditọ mmọ ẹmi ẹdide ikpọ owo ẹtịn̄de. Ke adan̄aemi mme ete ye eka ndikpono nditọ mmọ ebe ke ndikpan̄ utọn̄ nnọ mmọ odude ke n̄kemuyo ye N̄wed Abasi, nditọ ikpenyeneke ndiwụt edu unana ukpono nnọ mme andibuana ke ubon oro ẹsọn̄de. Mme N̄ke 23:22 ọdọhọ ete: ‘Kûsịn uka ke ndek, koro enye ọsọn̄de.’ Edidem Solomon ama odu uwem ekekem ye n̄ke emi onyụn̄ ọnọ eka esie ukpono ke ini ekedide ebịne enye ndinam eben̄e. Solomon ama anam ẹdiọk ebekpo ẹnọ enye ke ubọk nnasia ebekpo esiemmọ onyụn̄ akpan̄ utọn̄ ke se Bath-sheba, eka esie emi ama ọkọsọn̄, ekenyenede nditịn̄ nnọ enye.—1 Ndidem 2:19, 20.
14. Didie ke nnyịn ikeme ndikpono mme andibuana ke esop oro ẹsọn̄de?
14 Ke akwa ubon nnyịn eke spirit, nnyịn idu ke eti idaha ‘ndisọp’ ndikpono mme andibuana ke esop oro ẹsọn̄de. (Rome 12:10) Ekeme ndidi mmọ ikemeke ndinam ekese nte mmọ ẹkesinamde ke ini edem, ndien oro ekeme ndinam mmọ ẹfụhọ. (Ecclesiastes 12:1-7) Akanian̄wan Ntiense oro ẹyetde aran emi okodude ke nna udọn̄ọ ke itie ukpeme mbon udọn̄ọ ama etịn̄ aban̄a utọ mfụhọ oro ete: “Ọdọn̄ mi ndikpa man n̄kọtọn̄ọ utom.” Ye utọ mbonusọn̄ oro, nnyịn ndiwụt mmọ edikere mban̄a ye ukpono oro odotde ekeme ndin̄wam. Ẹma ẹnọ nditọ Israel ewụhọ ẹte: “Daha da ke iso owo iwat, nyụn̄ kpono ebiowo iso.” (Leviticus 19:32) Wụt edikere mban̄a ebe ke ndinam mmọ ẹdiọn̄ọ ke ẹyom ẹnyụn̄ ẹdara mmimọ. ‘Ndidaha nda’ ekeme ndisịne ndisụhọde ntie nnọ n̄kpan̄utọn̄ nte mmọ ẹbụkde se mmọ ẹkenamde ke ediwak isua ẹmi ẹkebede. Oro ọyọnọ mbonusọn̄ uku onyụn̄ ofori uwem nnyịn ke n̄kan̄ eke spirit.
‘Sọp Ndikpono’
15. Nso ke mbiowo ẹkeme ndinam man ẹkpono mme andibuana ke esop?
15 Mme andibuana ke esop ẹsinam n̄kọri ke ini mbiowo ẹnịmde eti uwụtn̄kpọ ẹnọ mmọ. (1 Peter 5:2, 3) Kpa ye oro ndutịm mmọ ọyọhọde ye utom, mbiowo oro ẹkerede ẹban̄a ẹsinam usio-ukot ke ndika mbịne n̄kpri owo, mme ibuot ubon, mme eka oro ẹbọkde nditọ ikpọn̄, iban ufọk ndọ, ye mbonusọn̄, edide utọ mbon oro ẹsobo mme mfịna m̀mê isoboke. Mbiowo ẹsikpan̄ utọn̄ ẹnọ se mme andibuana ke esop ẹnyenede nditịn̄ ẹnyụn̄ ẹtoro mmọ ke se mmọ ẹkemede ndinam. Ebiowo oro ekerede aban̄a emi etịn̄de mme ikọ uwụt esịtekọm kaban̄a se eyenete eren m̀mê an̄wan anamde ekpebe Jehovah, emi owụtde esịtekọm ọnọ mme edibotn̄kpọ esie eke isọn̄.
16. Ntak emi nnyịn ikpesede mbiowo nte mbon oro ẹdotde ukpono kpa nte mmọ eken ke esop?
16 Ke ndikpebe Jehovah, mbiowo ẹnịm eti uwụtn̄kpọ ke ndinam item Paul: “Ẹda ima nditọ-ete ẹma kiet eken; ẹsọp ndikpono kiet eken.” (Rome 12:10) Emi ekeme ndidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ nnọ mbiowo ẹmi ẹdụn̄de ke mme idụt ẹmi uyom ikpọ itie edide ido. Ke uwụtn̄kpọ, ke idụt Edem Usiahautịn kiet, ẹnyene ikọ iba ẹnọ “brọda,” kiet edi eke ikpọ owo ndien eken edi eke usụhọde owo. Tutu ke ndondo emi, mme andibuana ke esop ẹkesikot mbiowo ye mbonusọn̄ enyịn̄ ikpọ owo oro, ẹdade usụhọde enyịn̄ ẹkot mbon eken. Nte ededi, ẹma ẹsịn udọn̄ ẹnọ mmọ ndikot usụhọde enyịn̄ kpukpru ini koro, nte Jesus akasiande mme anditiene enye, “kpukpru mbufo ẹnyụn̄ ẹdi nditọ-ete.” (Matthew 23:8) Okposụkedi ekemede ndidi in̄wan̄în̄wan̄ ubahade emi idụhe ke mme idụt eken, oyom kpukpru nnyịn ikpeme ibiọn̄ọ ntụhọ editọ ubahade.—James 2:4, NW.
17. (a) Ntak emi mbiowo ẹkpenyenede ndidi se ẹkemede ndisan̄a n̄kpere? (b) Ke mme usụn̄ ewe ke mbiowo ẹkeme ndikpebe Jehovah ke ndinam n̄kpọ ye mme andibuana ke esop?
17 Edi akpanikọ, Paul ama esịn udọn̄ ọnọ nnyịn ete inam n̄kpọ ye ndusụk mbiowo nte mbon oro ẹdotde “akwa [ukpono, NW],” edi mmọ ẹsụk ẹdi nditọete. (1 Timothy 5:17) Edieke nnyịn ikemede ‘ndisan̄a n̄kpere ebekpo mfọn’ Andikara Ekondo, nte nnyịn ikpekemeke ndisan̄a n̄kpere mbiowo, ẹmi anade ẹkpebe Jehovah? (Mme Hebrew 4:16; Ephesus 5:1) Mme esenyịn ẹkeme ndidụn̄ọde nte edide mmemmem ndisan̄a n̄kpere mmọ ebe ke ndikere m̀mê adan̄a ediwak ini didie ke mbon efen ẹsidi ẹbịne mmọ ẹdiyom item m̀mê ẹdinọ ekikere. Kpep n̄kpọ to usụn̄ nte Jehovah esibuande mbon efen ke mme edinam esie. Enye esinọ mbon efen ukpono ebe ke ndideme mbiomo nnọ mmọ. Idem ọkpọkọm ndusụk ekikere oro Ntiense efen ọnọde ẹtiede nte se mînyeneke ufọn, mbiowo ẹkpenyene ndiwụt esịtekọm mban̄a ukeme oro enye esịnde. Ti nte Jehovah akanamde n̄kpọ ye mme mbụme ndụn̄ọde Abraham ye eseme nnanenyịn Habakkuk.
18. Didie ke mbiowo ẹkeme ndikpebe Jehovah ke ndinen̄ede mbon oro ẹyomde un̄wam?
18 Esiyom ẹnen̄ede ndusụk ekemmọ Christian. (Galatia 6:1) Kpa ye oro, mmọ ẹdi ọsọn̄urua n̄kpọ ke enyịn Jehovah, ndien odot ẹnam n̄kpọ ye mmọ ukpono ukpono. Ntiense kiet ọkọdọhọ ete: “Ke ini ọnọitem anamde n̄kpọ ye ami ukpono ukpono, mmesinyene ifụre ndisan̄a n̄kpere enye.” Ekese owo ẹsinyịme ndibọ item ke ini ẹnamde n̄kpọ ye mmọ ukpono ukpono. Ekeme ndida ekese ini, edi ndikpan̄ utọn̄ nnọ mbon oro ẹkenamde ndudue esinam edi mmemmem ọnọ mmọ ndinyịme item ekededi emi oyomde ẹnọ. Ti nte Jehovah ọkọkọkde ibuot ye nditọ Israel ndien ndien ke ntak mbọm oro enye ekenyenede ọnọ mmọ. (2 Chronicles 36:15; Titus 3:2) Item oro ẹnọde ye edikere mban̄a ye mbọm oyotụk esịt mbon oro ẹyomde un̄wam.—Mme N̄ke 17:17; Philippi 2:2, 3; 1 Peter 3:8.
19. Didie ke nnyịn ikpese mbon oro mînịmke se mme Christian ẹnịmde ke akpanikọ?
19 Nnyịn ndikpono mbon efen ebe esịm mbon oro ẹkemede ndikabade ndi nditọete nnyịn eke spirit ke ini iso. Utọ mbon oro ẹkeme nditre ndinam n̄kpọ usọp usọp mban̄a etop nnyịn idahaemi, edi osụk oyoyom nnyịn inyene ime ye mmọ inyụn̄ ikpono mmọ nte mme owo. Jehovah “iyomke baba owo kiet atak, edi oyom kpukpru owo ẹtua n̄kpọfiọk ẹkabade esịt.” (2 Peter 3:9) Nte nnyịn ikpenyeneke ekikere Jehovah? Ke ikerede iban̄a mme owo ke ofụri ofụri, nnyịn imekeme ndiberede usụn̄ nnọ edinọ ikọ ntiense edieke nnyịn isịnde ukeme kpukpru ini nditie ufan ufan. Nte ededi, nnyịn inyene ndifep orụk nsan̄a oro ekemede ndinọ unan ke n̄kan̄ eke spirit. (1 Corinth 15:33) Edi, nnyịn iwụt “mfọn-ido,” ifepde ndisịn mbon oro mînịmke se nnyịn inịmde ke akpanikọ ke ndek.—Utom 27:3.
20. Nso ke uwụtn̄kpọ Jehovah ye eke Jesus Christ ẹkpenụk nnyịn ndinam?
20 Ih, Jehovah ye Jesus Christ ẹbat owo nnyịn kiet kiet nte mbon oro ẹdotde ukpono. Nnyịn ikpakam iti kpukpru ini nte mmọ ẹnamde n̄kpọ inyụn̄ isọp ndikpono kiet eken ukem ntre. Ndien nnyịn kpukpru ini ikpakam iti mme ikọ Ọbọn̄ nnyịn Jesus Christ oro: “Kpukpru mbufo ẹnyụn̄ ẹdi nditọ-ete.”—Matthew 23:8.
Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?
• Didie ke afo ekpese mme ekemmọ andituak ibuot?
• Didie ke uwụtn̄kpọ Jehovah ye eke Jesus onụk fi ndikpono mbon efen?
• Didie ke mme ebe ye mme ete ye eka ẹkeme ndikpono mbon efen?
• Ndise mme ekemmọ Christian nte nditọete mmọ onụk mbiowo ndinam n̄kpọ didie?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 18]
Da mme ikọ esịtekọm kpono n̄wan fo
[Ndise ke page 18]
Nọ nditọ fo uku ebe ke ndikpan̄ utọn̄ nnọ mmọ
[Ndise ke page 18]
Nam n̄kpọ ukpono ukpono ye mme andibuana ke esop