Ntak Akpakande Edu Ediyom Mfọnmma?

Ndi afo emesinen̄ede odomo ndinam ofụri ukeme fo kpukpru ini? Nte an̄wan̄ade, afo ndinam ntre ekeme ndida ufọn nsọk fi ye mbon oro ẹdude ye afo ke ediwak usụn̄. Ke n̄kan̄ eken, ndusụk owo ẹnam n̄kpọ ẹbe ubọk ndien ẹkabade ẹdi mme oyom mfọnmma. Nso ke oro ọwọrọ?

ỌFỌN, ikọ oro “edu ediyom mfọnmma” ọwọrọ “idaha ekikere edida n̄kpọ ekededi oro mîfọnke ima nte se owo mînyịmeke.” Eyedi afo omosobo mme owo oro ẹnyenede utọ idaha ekikere oro. Afo emekeme ndikụt nte ke mmọ ndiyom n̄kpọ awak akaha nto mbon en̄wen ekeme ndida ediwak mfịna ndi, osụn̄ọde ke idaha unana edikop uyụhọ ye unana nsịnudọn̄. Ata ediwak owo oro ẹdade ukem ukem ẹdiọn̄ọ nte ke edu ediyom mfọnmma ke usụn̄ifiọk eke ediyom n̄kpọ ẹwak ẹkaha ye nte mîwụtke eti ibuot ke kpukpru mbubehe uwem enen̄ede ọdiọk. Enye edi edu oro oyomde ẹkan. Nte ededi, mfịna edi nte ke ini edide edisịm edu m̀mê idaha ukere n̄kpọ nnyịn, ekeme ndidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndinyịme ke imenyene utọ edu ediyom mfọnmma oro, ntre edi n̄kpọ-ata ndikara enye.

Nelson enyene akamba mbiomo ye ediwak mfịna ndikọk. Kpukpru ini enye esidụn̄ọde mbiomo ye mfịna oro enye enyenede, ndien utom edi ata akpan n̄kpọ ọnọ enye. Ẹsiwak ndida nte ke ẹyom edu ediyom mfọnmma man ẹkụt unen ke mbuba unyene utom. Okposụkedi ndusụk owo ẹkemede ndidara ukeme Nelson, edu ediyom mfọnmma esie anam enye enyene mme mfịna ikpọkidem, utọ nte n̄kọn̄ibuot ye mfịghe. Nte afo emenyene ukem mfịna Nelson?

Edu ediyom mfọnmma otụk n̄kparawa owo n̄ko. Rita otode Rio de Janeiro, ama esima ndika ufọkn̄wed ke ini ekedide eyenọwọn̄. Enye ekesidomo nditie nte owo oro mînyeneke udọn̄ ikpọ n̄kpọ, edi ibuot ama esiyon̄ enye edieke enye mîkemenke akpa. Rita ọdọhọ ete: “Toto ke uyen, mma nsidomo idem ye mbon en̄wen oro ẹkenyenede ekese ini, ke adan̄aemi ami n̄kodude ke mfịghe kpukpru ini nnyụn̄ nnamde mme n̄kpọ itọk itọk. Akananam n̄kekereke ke mmenyene ini ndiduọk odudu koro mme n̄kpọ ẹma ẹsidu ndinam kpukpru ini.”

 Nte ekpri n̄kaiferi, Maria ama esitua ke ntak edikpu ke ini enye mîkekemeke ndiwet ndise ọfọn nte mbon en̄wen ẹkewetde. Ke adianade do, ke enye ndiyom ndisịm mfọnmma ke ikwọ, enye ama esiwak ndidu ke mfịghe ye editịmede esịt utu ke ndikop inem ubre ikwọ m̀mê edikwọ ikwọ esie. Tânia, n̄kaiferi Brazil efen, oro okodomode ndidi asian nnyụn̄ mfep umia mbuba, ama enyịme ete ke imọ ikosụk inenịm mme idaha oro ẹkekon̄de ẹkaha inọ idem imọ, ke ufọkn̄wed ye ke ufọk. Enye ekekere ke ibọhọke utom imọ ọfọn ama, ke mme owo idinen̄ekede ima imọ. Akan oro, Tânia ke ndusụk idaha ama esiyom n̄kpọ akaha oto mbon en̄wen, emi ama anam enye enyene edikpu onyụn̄ okop mfụhọ.

Okposụkedi ukeme, ntịn̄enyịn, ye edinyene uyụhọ ẹdide akpan n̄kpọ, mme etikwo etikwo ekikere, utọ nte ndịk edikụt edikpu, ekeme ndisụn̄ọ nto edinịm mme utịtmbuba oro owo mîkemeke ndisịm. Mme ete ye eka m̀mê mmọ en̄wen ẹkeme ndinịm mfọnmma idaha kaban̄a utom ufọkn̄wed m̀mê kaban̄a mme mbre mbuba, oro ẹsọn̄de n̄kparawa owo ndisịm. Ke uwụtn̄kpọ, eka Ricardo ama oyom n̄kpọ akaha oto eyen esie, oyomde enye akabade edi abiaibọk, ebre piano, onyụn̄ esem ediwak usem. Nte afo emekeme ndikụt ke edu emi, edieke ebede ubọk, esida mme mfịna ye mme edikpu edi?

Ntak Ekpefepde Edu Ediyom Mfọnmma?

Ẹyom eti utom emi esịmde n̄kokon̄ idaha eke ndutịm ye uyai. Ntre ana mme owo ẹmia mbuba ke utom. Ntak efen oro anamde mme owo ẹdomo ata ọkpọsọn̄ ọkpọsọn̄ edi ndịk editaba se ẹdade ẹdu uwem. Ndusụk mme anamutom ẹkabade ẹtie nte owo mbuba oro anamde ebeubọk n̄waidem man ọwọrọ etop. Ndien ke ini asakde iso ese ọkpọsọn̄ mbuba, enye ekeme ndiyom ndinọ idemesie ukpep efen efen, ndusụk adade n̄kpọsọn̄ ibọk man anam n̄kọri—ndien enye odori enyịn—ndikan. Ndinyene edu ediyom mfọnmma utu ke eti usụn̄ unam utom, anam mme owo ẹdi se “ndịk edikụt edikpu onụkde” mîdịghe “se udọn̄ ndidi ebeiso onụkde.”—The Feeling Good Handbook.

Nte ẹnyịmede, ndusụk owo ẹkere ke mmimọ imekeme ndinam n̄kọri kpukpru ini ke se mmimọ ikemede ndinam ke utomusọ m̀mê ke mbre mbuba. Kpa ye oro, nte Dr. Robert S. Eliot ọdọhọde, “edu ediyom mfọnmma edi idotenyịn oro akanam owo mîkemeke ndisịm.” Enye adian do ete: “Enye esịne ubiomikpe, unyan̄a idem, ye ndịk edidi se ẹsakde.” Ntem, mme ikọ enyene-ọniọn̄ Edidem Solomon ẹdi akpanikọ didie ntem: “Ndien nse ofụri ọkpọsọn̄ utom, ke kpukpru utom eke ọwọrọde unen, nte ke enye edi ntak emi mbọhọidụn̄ owo efịbede ufụp ye owo. Emi n̄ko onyụn̄ edi ikpîkpu n̄kpọ ye idomo eke mîwọrọke usụn̄.”—Ecclesiastes 4:4.

Nso ke afo ekeme ndinam edieke etiede nte ke afo edi owo oro esiyomde mfọnmma? Ndi edi akpanikọ ke nte afo enen̄ede odomo ọkpọsọn̄, ntre ke afo enyene edikpu? Nte afo akpama ndisụhọde se oyomde oto mbon en̄wen nnyụn̄ ntre nditie uyịre uyịre? Nso ke ọwọrọ ndidi mfọnmma? Nte afo unyeneke udọn̄ ndida ofụri ukeme fo nnam n̄kpọ ke adan̄aemi efepde edu ediyom mfọnmma? Edieke mme anana-mfọnmma owo ẹkemede ndida ukeme emi Abasi ọnọde mmọ ndision̄o mme n̄kpọ ndi ke ufọn mmọ en̄wen, kere se ubonowo ekemede ndinam ke idak mfọnmma idaha ye ndausụn̄ Abasi!

[Ndise ke page 4]

Mme ete ye eka m̀mê mmọ en̄wen ẹkeme ndiyom mfọnmma, emi n̄kpri owo mîkemeke ndisịm