Ndisuan N̄kpasịp Akpanikọ Obio Ubọn̄
Ndisuan N̄kpasịp Akpanikọ Obio Ubọn̄
“Suan n̄kpasịp fo ke usenubọk; kûnyụn̄ ufara ubọk fo ke mbubịteyo.”—ECCLESIASTES 11:6.
1. Ke nso usụn̄ ke mme Christian ẹsuan n̄kpasịp mfịn?
UTỌIN̄WAN̄ ama enyene akpan udeme ke Hebrew eset. Ntak edi oro Jesus, emi akabiatde ofụri uwem esie nte owo ke Isọn̄ Un̄wọn̄ọ, ekesitịn̄de aban̄a utọin̄wan̄ ke mme n̄ke esie. Ke uwụtn̄kpọ, enye ama emen edikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi odomo ye edisuan n̄kpasịp. (Matthew 13:1-9, 18-23; Luke 8:5-15) Tutu esịm mfịn, edide nnyịn idụn̄ ke idụt oro ẹtọde in̄wan̄ m̀mê idụn̄ke, ndisuan n̄kpasịp eke spirit ke usụn̄ emi edi ata akpan utom oro mme Christian ẹnamde.
2. Utom ukwọrọikọ nnyịn edi akpan n̄kpọ adan̄a didie, ndien nso idi ndusụk n̄kpọ oro ẹnamde mfịn man ẹka iso ẹnam enye?
2 Edi akwa ifet ndibuana ke ndisuan n̄kpasịp akpanikọ Bible ke utịt ini emi. N̄wed mbon Rome 10:14, 15 enen̄ede etịn̄ nte utom emi edide akpan n̄kpọ: “Mmọ ẹdinyụn̄ ẹnam didie ẹkop, ke ọkwọrọ ikọ mîdụhe? Mmọ ẹdinyụn̄ ẹnam didie ẹkwọrọ, ke mîbọhọke ẹdọdọn̄ mmọ? Kpa nte ẹwetde ẹte, Ikpat mmọ ẹmi ẹdade etop nti n̄kpọ ẹye adan̄a didie!” Akananam ndika iso ye in̄wan̄în̄wan̄ edu ke ndinam utom oro Abasi ọnọde nnyịn mi idịghe akpan n̄kpo ntem. Ke ntak oro Mme Ntiense Jehovah ẹnen̄ede ẹsịn idem ke ndimịn̄ nnyụn̄ nsuan Bible ye mme n̄wed un̄wam ukpep Bible ke usem 340. Editịm n̄wed emi oyom se ibede mme anamutom unyịmesịt 18,000 ke ibuot itieutom ye ke mme ọfis n̄kọk itieutom mmọ ke nsio nsio idụt. Ndien se ikperede ndisịm Mme Ntiense miliọn itiokiet ẹbuana ke ndisuan mme n̄wed Bible ẹmi ke ofụri ererimbot.
3. Nso ke ẹnam ebe ke ndisuan n̄kpasịp akpanikọ Obio Ubọn̄?
3 Nso idi utịp ọkpọsọn̄ utom emi? Kpa nte ekedide ke ini Ido Ukpono Christ ọkọtọn̄ọde, ediwak owo mfịn ke ẹnyịme akpanikọ. (Utom 241, 46, 47) Nte ededi, akpanikọ oro nte ke akwa ikọ ntiense emi etịp esịn ke ndinam enyịn̄ Jehovah asana ye ke ndiwụt unen esie nte ata Abasi kierakiet edi akpan n̄kpọ akan uwak ibat asuanetop Obio Ubọn̄ oro ẹnade baptism obufa. (Matthew 6:9) Ke adianade do, ifiọk Ikọ Abasi ke ofori uwem ediwak owo ndien ekeme ndida nsịm edinyan̄a mmọ.—Utom 13:47.
4. Adan̄a didie ke mme apostle ẹkekere ẹban̄a mme owo oro mmọ ẹkekwọrọde ikọ ẹnọ?
4 Mme apostle ẹma ẹtịm ẹfiọk nte eti mbụk ọnọde uwem, ndien mmọ ẹma enen̄ede ẹkere ẹban̄a mbon oro mmọ ẹkekwọrọde ikọ ẹnọ. Emi ana in̄wan̄în̄wan̄ ke mme ikọ apostle Paul, ke ini enye ekewetde ete: “Koro mbufo ẹdọn̄de nnyịn eti-eti, nnyịn ikụt inem, idịghe ke edinọ mbufo gospel Abasi ikpọn̄, edi ke edinyụn̄ nyak ukpọn̄ nnyịn nde nnọ mbufo, sia imade mbufo eti-eti.” (1 Thessalonica 2:8) Ke ndiwụt utọ ata edikere mban̄a oro nnọ mme owo, Paul ye mme apostle eken ẹkekpebe Jesus ye mme angel ke heaven, oro ẹsịnde idem etieti ke utom unyan̄a uwem emi. Ẹyak nnyịn idụn̄ọde mme akpan udeme oro mme asan̄autom Abasi eke heaven ẹmi ẹnyenede ke ndisuan akpanikọ Obio Ubọn̄, ndien ẹyak nnyịn ise nte uwụtn̄kpọ mmọ esịnde udọn̄ ọnọ nnyịn ndinam udeme nnyịn.
Jesus—Andisuan Akpanikọ Obio Ubọn̄
5. Ke nso utom ke Jesus ekesịn idem akpan akpan ke ini okodude ke isọn̄?
5 Jesus, mfọnmma owo, ama enyene odudu ndinọ mbon eyo esie ediwak nti n̄kpọ ke n̄kan̄ obụkidem. Ke uwụtn̄kpọ, enye ekpekekeme ndinen̄ede mme ukwan̄ ekikere oro ẹkenyenede ẹban̄a ibọkusọbọ ke eyo esie, mîdịghe enye ekpekekeme nditat ifiọk owo ke mme ifiọk ntaifiọk eken. Edi, enye ama anam an̄wan̄a ke ata ntọn̄ọ ntọn̄ọ utom ukwọrọikọ esie ete ke utom imọ ekedi ndikwọrọ eti mbụk. (Luke 4:17-21) Ndien ke ekperede utịt utom ukwọrọikọ esie, enye ama anam an̄wan̄a ete: “N̄kamana kaban̄a ntak emi, n̄konyụn̄ ndụk ke ererimbot kaban̄a n̄kpọ emi, man ndi ntiense nnọ akpanikọ.” (John 18:37) Ntem enye ekesịn idem ke utom edisuan n̄kpasịp akpanikọ Obio Ubọn̄. Ndikpep mbon eyo esie mban̄a Abasi ye mme uduak Esie ekedi akpan n̄kpọ akan ukpep efen ekededi oro Jesus ọkpọkọnọde mmọ.—Rome 11:33-36.
6, 7. (a) Nso n̄wọrọnda un̄wọn̄ọ ke Jesus akanam mbemiso enye ọkọdọkde aka heaven, ndien didie ke enye osu emi? (b) Didie ke edu Jesus kaban̄a utom ukwọrọikọ otụk fi?
6 Jesus ama etịn̄ aban̄a idemesie nte Andisuan akpanikọ Obio Ubọn̄. (John 4:35-38) Enye ama esisuan n̄kpasịp eti mbụk ke kpukpru ifet. Idem nte ekekperede ndikpa ke eto, enye ama atan̄a eti mbụk aban̄ade paradise isọn̄ ini iso. (Luke 23:43) Akan oro, ọkpọsọn̄ udọn̄ esie ndikụt nte ke ẹkwọrọ eti mbụk iketreke ke enye ama akakpa ke eto ndutụhọ. Mbemiso enye ọkọdọkde aka heaven, enye ama owụk mme apostle ete ẹka iso ndisuan n̄kpasịp akpanikọ Obio Ubọn̄ ẹnyụn̄ ẹnam mme mbet. Ekem Jesus ama anam n̄wọrọnda un̄wọn̄ọ. Enye ọkọdọhọ ete: “Sese, Ami ndodu ye mbufo kpukpru ini, tutu esịm utịt ererimbot.”—Matthew 28:19, 20.
7 Ye mme ikọ ẹmi, Jesus ama ọn̄wọn̄ọ ndinọ un̄wam, ndausụn̄, nnyụn̄ n̄kpeme utom edikwọrọ eti mbụk “kpukpru ini tutu esịm utịt ererimbot.” (Sịghisịghi ubọkn̄wed edi eke nnyịn.) Tutu esịm eyo nnyịn emi, Jesus ke aka iso ndinyene ọkpọkpọ udọn̄ ke utom ukwọrọikọ. Enye edi Adausụn̄ nnyịn, oro esede aban̄a edisuan akpanikọ Obio Ubọn̄. (Matthew 23:10) Nte Ibuot esop Christian, enye enyene mbiomo ke iso Jehovah aban̄a utom ofụri ererimbot emi.—Ephesus 1:22, 23; Colossae 1:18.
Mme Angel Ẹtan̄a Etop Idatesịt
8, 9. (a) Didie ke mme angel ẹwụt ata udọn̄ ke mme mbubehe owo? (b) Ke nso usụn̄ifiọk ke ẹkeme ndidọhọ ke nnyịn idi n̄kpọ ndise inọ mme angel?
8 Ke ini Jehovah okobotde isọn̄, mme angel ẹma ‘ẹkwọ uyo kiet . . . ẹnyụn̄ ẹsio n̄kpo.’ (Job 38:4-7) Toto ke ini oro, mme edibotn̄kpọ eke heaven ẹmi ẹmewụt ọkpọsọn̄ udọn̄ ke mme mbubehe owo. Jehovah esida mmọ ndinọ mme owo ntọt Abasi. (Psalm 103:20) Emi enen̄ede edi ntre ke ebuana ye edisuan eti mbụk ke eyo nnyịn. Ke ediyarade oro ẹkenọde enye, apostle John ama okụt ‘angel en̄wen efefe ke ufọt enyọn̄, emi enyenede nsinsi gospel ete ikwọrọ inọ mmọ ẹmi ẹdụn̄de ke isọn̄, ye kpukpru idụt ye esien ye usem ye obio; ndien enye ọdọhọ ke ọkpọsọn̄ uyo ete, Mbufo ẹten̄e Abasi, ẹnyụn̄ ẹnọ enye ubọn̄; koro ekem ini ikpe Esie.’—Ediyarade 14:6, 7.
9 Bible etịn̄ aban̄a mme angel nte “mme spirit ẹmi ẹsan̄ade utom, ẹmi ẹsiode ẹdọn̄ mmọ ẹte, ẹnam n̄kpọ ẹnọ mmọ ẹmi ẹdidade edinyan̄a ẹnyene.” (Mme Hebrew 1:14) Nte mme angel oro ẹnamde utom oro ẹkedọn̄de mmọ ifịk ifịk, mmọ ẹkeme ndikụt nnyịn ye utom nnyịn. Nte n̄kpọ eke idude ke n̄kpoto ke ufọkmbre, nnyịn inam utom nnyịn ke iso otuowo eke heaven. (1 Corinth 4:9) Edemede owo ekikere onyụn̄ akama nduaidem didie ntem ndifiọk nte ke nnyịn inamke utom ikpọn̄ nte mme andisuan akpanikọ Obio Ubọn̄!
Nnyịn ke Inam Udeme Nnyịn Ifịk Ifịk
10. Didie ke ẹkeme ndida eti item oro ke Ecclesiastes 11:6 mbuan ke utom ukwọrọikọ nnyịn?
10 Ntak emi Jesus ye mme angel ẹnyenede udọn̄ ntre ke utom nnyịn? Jesus ama ọnọ ntak kiet ke ini enye ọkọdọhọde: “Ndọhọ mbufo nte . . . ke idara odu ke iso mme angel Abasi aban̄a owo kiet emi akabarede esịt.” (Luke 15:10) Nnyịn n̄ko imenyene ukem udọn̄ oro ke idem mme owo. Ntem, nnyịn imanam ofụri ukeme nnyịn ndisuan n̄kpasịp akpanikọ Obio Ubọn̄ ke kpukpru itie. Ẹkeme ndida mme ikọ Ecclesiastes 11:6 mbuan ke utom nnyịn. Bible eteme nnyịn do ete: “Suan n̄kpasịp fo ke usenubọk; kûnyụn̄ ufara ubọk fo ke mbubịteyo: koro afo mûfiọkke ubak eke ediwọrọde usụn̄, m̀mê emi, m̀mê oro; unyụn̄ ufiọkke m̀mê mbiba ẹdifọn ukem-ukem.” Edi akpanikọ, ke adan̄aemi owo kiet enyịmede etop nnyịn, ediwak owo ke mme itie ikie m̀mê idem ke mme itie tọsịn ẹkeme ndisịn enye. Edi ukem nte mme angel oro, nnyịn ikpenyene ndidat esịt idem ke ini “owo kiet” enyịmede etop edinyan̄a.
11. Edida mme n̄wed ẹkọn̄ọde ke Bible nnam n̄kpọ ekeme ndinyene uforo adan̄a didie?
11 Edikwọrọ eti mbụk abuana ekese n̄kpo. Akpan n̄kpọ un̄wam kiet ke utom emi edi mme n̄wed ẹkọn̄ọde ke Bible oro Mme Ntiense Jehovah ẹdade ẹnam n̄kpọ. Ke ndusụk usụn̄, mme n̄wed ẹmi ẹtie n̄ko nte n̄kpasịp oro ẹsuande ke kpukpru ebiet. Nnyịn ifiọkke itie emi mmọ ẹdiwọrọde usụn̄. Ndusụk ini n̄wed kiet ekeme ndibe ke ubọk owo kiet odụk efen mbemiso owo okotde enye. Jesus ye mme angel ẹkeme ndikam nnọ ndausụn̄ ke ndinam emi etịbe ke ndusụk idaha ke ufọn mbon eti esịt. Kere ban̄a ndusụk ifiọkutom oro ẹwụtde nte Jehovah ekemede ndinam mme n̄wed oro ẹkenọde mme owo ẹnyene utịp ke utịbe utịbe usụn̄ oro owo mîkodorike enyịn.
Edinam Ata Abasi
12. Didie ke akani magazine kiet ekedi n̄kpọ un̄wam ke ndinam ubon kiet ẹdi ẹdidiọn̄ọ Jehovah?
12 Ke 1953, Robert, Lila, ye nditọ mmọ ẹma ẹwọn̄ọ ẹkpọn̄ akwa obio kiet ẹkedụn̄ ke ntaha ufọk-in̄wan̄ kiet ke obio-in̄wan̄ Pennsylvania, U.S.A. Esisịt ini ke ẹma ẹkewọn̄ọ ẹka do, Robert ama ebiere ndibọp itie uyere mmọn̄ ke idak udịghi ukot ufọk oro. Ke ama okosion̄o ediwak obukpọk, enye ama okụt nte ke eku ẹma ẹtan̄ mbai babru, ikpọk ekpọrọ, ye mbio eken ẹbon ke edem ibibene. Idem magazine The Golden Age kiet ama esịne ke esịt mbio emi. Robert ama enen̄ede enyene udọn̄ ke ibuot nneme aban̄ade edibọk nditọ. In̄wan̄în̄wan̄ ndausụn̄ oro ọkọn̄ọde ke Bible oro ẹkenọde ke magazine oro ama enen̄ede otụk enye tutu enye ọdọhọ Lila ete ke mmimọ iyọtọn̄ọ ndika “ido ukpono The Golden Age.” Ke ufan̄ urua ifan̄ kpọt, Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹwaha enyịnusụn̄ mmọ, edi Robert ama ọdọhọ mmọ ete ke ubon oro ekenyene udọn̄ ke “ido ukpono The Golden Age” kpọt. Mme Ntiense oro ẹma ẹnam an̄wan̄a ẹte ke The Golden Age idahaemi ama enyene obufa enyịn̄, kpa Awake! Robert ye Lila ẹma ẹtọn̄ọ ndikpep Bible kpukpru ini ye Mme Ntiense oro, ndien nte ini akakade mmọ ẹma ẹna baptism. Ke n̄kan̄ eken, mmọ ẹma ẹsuan n̄kpasịp akpanikọ ke esịt nditọ mmọ ẹnyụn̄ ẹdọk uwak uwak. Mfịn, se ibede owo 20 ke ubon emi, esịnede nditọ Robert ye Lila itiaba, ẹdi mme asan̄autom Jehovah Abasi oro ẹma ẹkena baptism.
13. Nso ikonụk ebe ye n̄wan ke Puerto Rico ndikọri udọn̄ ke Bible?
13 Ke n̄kpọ nte isua 40 ẹmi ẹkebede, William ye Ada, ebe ye n̄wan ẹtode Puerto Rico, ikenyeneke udọn̄ ndikpep Bible. Ini ekededi oro Mme Ntiense Jehovah ẹkekọn̄de usụn̄ufọk mmọ, mmọ ẹma ẹsinam nte mmimọ idụhe ke ufọk. Usen kiet William ama aka itie udep n̄kani n̄kpọ man ekedep n̄kpọ okoyomde ndida ndiọn̄ n̄kpọ ke ufọk. Nte enye okoyomde ndinyọn̄, enye ama okụt n̄wed ekenyenede awawa ikpaedem esịnede ke akamba n̄kpọ udọn̄ mbio. Enye ekedi Religion, kpa n̄wed oro Mme Ntiense Jehovah ẹkesiode ko ke edem ke 1940. William ama emen n̄wed oro ọnyọn̄ ufọk ama onyụn̄ okop inemesịt ndikot mban̄a ukpụhọde oro odude ke ufọt nsunsu ido ukpono ye ido ukpono akpanikọ. Ini efen oro Mme Ntiense Jehovah ẹkefiakde ẹwaha, William ye Ada ẹma ẹkpan̄ utọn̄ ke idatesịt ẹnọ etop mmọ ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndikpep Bible ye mmọ. Ndusụk ọfiọn̄ ke ukperedem mmọ ẹma ẹna baptism ke Mbono Uduak Abasi eke Ofụri Ererimbot ke 1958. Tọn̄ọ ke ini oro, mmọ ẹmen̄wam se ibede owo 50 ndikabade ndi ubak nditọete Christian nnyịn.
14. Nte ifiọkutom kiet owụtde, mme n̄wed nnyịn oro ẹkọn̄ọde ke Bible ẹnyene nso ukeme?
14 Karl ekedi isua 11 kpọt ke emana onyụn̄ edi owo nyomikọ ke ndusụk udomo. Eketie enye nte n̄kpọ eke enye ekesidụkde afanikọn̄ kpukpru ini. Ete esie, ọkwọrọikọ Methodist edide owo Germany, ama ekpep enye ete ke ẹsifọp mme idiọk owo ke ikan̄ ke ẹma ẹkekpan̄a. Ntre Karl ama enen̄ede okop ndịk aban̄a hell. Usen kiet ke 1917, Karl ama okụt ekpri ubak babru ke efak onyụn̄ emen. Nte enye ọkọtọn̄ọde ndikot, enyịn esie ama ọsọsọp owụhọ ke mbụme oro: “Nso idi hell?” Babru oro ekedi babru ikot ndidụk utịn̄ikọ an̄wa emi ibuot nneme akaban̄ade hell, oro Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹmi ẹdiọn̄ọde mfịn nte Mme Ntiense Jehovah, ẹkenọde. Ke n̄kpọ nte isua kiet ke ukperedem, ke ama ekekpep Bible ke ekpri ini, Karl ama ana baptism, ke ntre akabarede edi kiet ke otu Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible. Ke 1925 ẹma ẹnọ enye ikot ndinam utom ke ibuot itieutom ofụri ererimbot eke Mme Ntiense Jehovah—kpa ebiet emi enye osụk anamde utom tutu emi. Ubọkọkọ Christian emi ebede isua anan̄ mi ọkọtọn̄ọ ye ekpri ubak babru ke efak.
15. Nso ke Jehovah ekeme ndinam, nte enye okụtde ete ọfọn?
15 Edi akpanikọ, ebe ukeme owo ndibiere m̀mê mme angel ẹma ẹnyene ebuana ye m̀mê adan̄a didie ke mmọ ẹkenyene ebuana ke mme ifiọkutom ẹmi. Edi, nnyịn ikpedehede iyịk nte ke Jesus ye mme angel ẹnyene akpan udeme ke utom ukwọrọikọ ye nte ke Jehovah ekeme ndinam n̄kpọ ke usụn̄ oro enye okụtde ete ọfọn. Mmọ ẹmi ye mme ifiọkutom ẹbietde mmọ ẹmi ẹwụt nti utịp oro mme n̄wed nnyịn ẹkemede ndinyene ke ima ikayak mmọ inọ mme owo.
Ẹmeyak Ọsọn̄urua N̄kpọ Ẹnọ Nnyịn
16. Nso ke ikeme ndikpep nto mme ikọ 2 Corinth 4:7?
16 Apostle Paul ama etịn̄ aban̄a “ọsọn̄urua n̄kpọ emi ke aban̄ mbat.” Ọsọn̄urua n̄kpọ oro edi utom ukwọrọikọ oro Abasi ọnọde, ndien aban̄ mbat oro edi mme owo oro Jehovah ayakde ọsọn̄urua n̄kpọ emi ọnọ. Sia mme owo oro ẹdide mme anana mfọnmma ẹnyụn̄ ẹnyenede esisịt ukeme, Paul aka iso etịn̄ ete ke utịp edinọ mmọ utọ utom oro edi “man akwa ubom odudu esie okpoto Abasi, itoho nnyịn.” (2 Corinth 4:7) Ih, nnyịn imekeme ndiberi edem ke Jehovah ndinọ odudu oro iyomde man ikụre utom oro ikamade ubọk.
17. Nso ke nnyịn idisobo nte nnyịn isuande n̄kpasịp akpanikọ Obio Ubọn̄, ndien kpa ye oro ntak emi nnyịn ikpenyenede in̄wan̄în̄wan̄ edu?
17 Ediwak ini nnyịn inyene ndiwa idem. Ekeme ndidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ m̀mê nditie mfịna mfịna ndinam utom ke ndusụk efakutom. Mme itie ẹdu oro ata ediwak owo ẹnen̄erede ẹnana udọn̄, idem ẹtiede usua usua. Ẹkeme ndisịn ekese ukeme ke mme utọ itie ẹmi edi ufọn idụhe. Edi ukeme oro odot sia ekese ẹdude ke itiendịk. Ti, n̄kpasịp oro afo asuande ẹkeme ndinọ mme owo inemesịt idahaemi ọkọrọ ye nsinsi uwem ke ini iso. Mme ikọ eke Psalm 126:6 ẹdi akpanikọ ediwak ini: “Owo eke obiomde akpan n̄kpasịp, aka atua eyet, aka atua eyet, iditreke ndibiom mme ebek esie nnyọn̄ ke idara.”
18. Didie ke nnyịn ikeme ndikpeme utom ukwọrọikọ nnyịn, ndien ntak emi ikpekpemede?
18 Ẹyak nnyịn ida kpukpru ifet oro ẹbererede isuan n̄kpasịp akpanikọ Obio Ubọn̄ ye ntatubọk. Akpakam nnyịn idehede ifre nte ke, okposụkedi nnyịn idide mme anditọ ye mme andiduọk mmọn̄ ke n̄kpasịp, edi Jehovah anam enye ọkọri. (1 Corinth 3:6, 7) Edi, kpa nte Jesus ye mme angel ẹnamde udeme mmọ, Jehovah odori enyịn nnyịn ndinam utom nnyịn mma. (2 Timothy 4:5) Nnyịn ikpakam ikpeme ukpepn̄kpọ nnyịn, edu nnyịn, ye ke ifịk oro nnyịn inyenede ke utom ukwọrọikọ. Ntak-a? Paul ọbọrọ ete: “Koro ke edinam ntem afo ayanyan̄a idem fo ye mmọ ẹmi ẹkopde uyo fo.”—1 Timothy 4:16.
Nso ke Nnyịn Ikekpep?
• Ke mme usụn̄ ewe ke utom usuan n̄kpasịp nnyịn osion̄o nti utịp?
• Didie ke Jesus Christ ye mme angel ẹbuana ke utom ukwọrọikọ nnyịn mfịn?
• Ntak emi nnyịn ikpatatde ubọk nte mme andisuan n̄kpasịp akpanikọ Obio Ubọn̄?
• Ke ini nnyịn isobode unana udọn̄ m̀mê usua ke utom ukwọrọikọ nnyịn, nso ikponụk nnyịn ndika iso nyọ?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 15]
Ukem nte mme ọtọin̄wan̄ Israel eset, mme Christian mfịn ẹsuan n̄kpasịp akpanikọ Obio Ubọn̄ ke ntatubọk
[Mme ndise ke page 16, 17]
Mme Ntiense Jehovah ẹmịn̄ ẹnyụn̄ ẹsuan nsio nsio n̄wed oro ẹkọn̄ọde ke Bible ke usem 340