Afo Emekeme Ndidu Edisana Uwem Ke Oburobụt Ererimbot

ENYE ekedi obubịt ediye eren. Enye eken ekedi ediye n̄wan oro ekenyenede ndammana ukeme. Mmọ ẹkenam utom ke usiakifia kiet. N̄wan ama enyene ọkpọsọn̄ udọn̄ ke idem eren. Eren ama esitịn̄ ndinem ikọ ima ọnọ n̄wan. Mmọ ẹma ẹsidep mme enọ ẹnọ kiet eken. Ikebịghike, mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹma kiet eken. Eren ama ọkpọn̄ n̄wan esie ebịne enye. Ke akpatre, n̄wan ama ebiere nditre ebuana oro nnyụn̄ nsọn̄ọ ndu ye ebe esie. Eren ama afiak ebịne n̄wan esie mmen̄e mmen̄e. Nte ededi, sia mîkatuaha ata n̄kpọfiọk, enye ikekemeke ndifiak mbọp ndọ esie. Kpukpru owo oro oburobụt ido emi okotụkde ẹma ẹka iso ke uwem, kpa ye oro ẹma ẹkenọ mmọ unan.

Owo idaha edisana ido idan̄ aba nte eti ido ke ererimbot emi. Etie nte anana-ukpan ediyom inemesịt ye uyụhọ amakabade edi ọsọ n̄kpọ mfịn. The New Encyclopædia Britannica ọdọhọ ete: “Etie nte efịbe odu ke kpukpru ebiet ndien, ke ndusụk idaha, edi ọsọ n̄kpọ ukem nte ndọ.”

Edi, Jehovah Abasi oyom ndọ edi “n̄kpọ eke ẹkponode” ndien “ẹkûnyụn̄ ẹsabade” bed ndọ. (Mme Hebrew 13:4) N̄wed Abasi ọdọhọ ete: “Ẹkûbian̄a idem mbufo. Mbon use, ye mme okpono-ndem, ye mme ẹsịn-efịbe, ye mmọ eke ẹbietde iban, ye mmọ eke ẹsabarede idem, . . . ididaha Obio Ubọn̄ Abasi inyene.” (1 Corinth 6:9, 10) Ke ntre, man idara mfọn Abasi, oyom nnyịn ika iso idu edisana uwem ke oburobụt ererimbot emi.

Didie ke nnyịn ikeme ndikpeme idem nnyịn mbiọn̄ọ mbiara odudu oro ẹkande nnyịn ẹkụk? Ke ọyọhọ ibuot ition ke n̄wed Mme N̄ke eke Bible, Edidem Solomon eke Israel eset ọnọ ibọrọ. Ẹyak nnyịn idụn̄ọde se enye enyenede nditịn̄.

Eti Ekikere Ekpeme Fi

Edidem Israel oro ọtọn̄ọ ntem ete: “Eyen mi, nịm ibuot ke ọniọn̄ mi.” Enye adian do ete: “Kpan̄ utọn̄ fo ke mbufiọk mi. Man afo ekpeme nti ekikere, man n̄kpọk-inua fo n̄ko ẹnịm ifiọk.”—Mme N̄ke 5:1, 2.

Man ibiọn̄ọ mme idomo edibuana ke oburobụt ido, nnyịn imoyom ọniọn̄—ukeme edida ifiọk N̄wed Abasi nnam n̄kpọ—ye mbufiọk, m̀mê ukeme ndifiọk eti ye idiọk nnyụn̄ mmek eti usụn̄ ndisan̄a. Ẹkpak nnyịn ẹte inịm ibuot ke ọniọn̄ ye mbufiọk man otodo ikpeme ukeme ukere n̄kpọ nnyịn. Didie ke nnyịn ikeme ndinam ntre? Ke ini nnyịn ikpepde Ikọ Abasi, kpa Bible, oyom nnyịn itịm ifiọk usụn̄ oro Jehovah anamde mme n̄kpọ inyụn̄ ikpan̄ utọn̄ inọ mme uduak esie. Ke ndinam emi, nnyịn iyanam ukeme ukere n̄kpọ nnyịn odu ke nnennen usụn̄. Ukeme ukere n̄kpọ oro ẹnyenede ke utọ usụn̄ emi odu ke n̄kemuyo ye ọniọn̄ ye ifiọk Abasi. Ke ini ẹdade ẹnam n̄kpọ ke nnennen usụn̄, ukeme emi ekpeme nnyịn ọbiọn̄ọ ndidi se oburobụt ido atapde.

Kpeme Idem ye Edifiọnọ Nsịn̄

Ntak emi ukeme ukere n̄kpọ edide akpan n̄kpọ ke ndika iso ndu edisana uwem ke oburobụt ererimbot edi nte ke mme usụn̄ oburobụt owo ẹtie etabi etabi. Solomon odụri owo utọn̄  ete: “Koro n̄kpọk-inua esen an̄wan ẹtọide aran-ọkwọk, nsịn̄ esie onyụn̄ ọfiọnọ akan aran: Edi utịt esie odoro nte etidot ekpe, ọsọp nte ofụt iso iba.”—Mme N̄ke 5:3, 4.

Ke n̄ke emi, ẹwụt idiọkowo oro nte “esen an̄wan”—n̄wan akpara. * Mme ikọ emi enye adade atap owo ẹnịn̄e nte aran ọkwọk ẹnyụn̄ ẹfiọnọ ẹkan aran olive. Nte ekese oburobụt ido idan̄ isitọn̄ọke ke usụn̄ emi? Ke uwụtn̄kpọ, kere ban̄a ifiọk n̄kpọntịbe ediye ewetn̄wed kiet emi ekerede Amy onyụn̄ edide isua 27 ke emana. Enye obụk ete: “Eren emi ke itieutom esinọ mi ekese ntịn̄enyịn onyụn̄ otoro mi kpukpru ini. Enem ndidi se ẹtorode. Edi ami mmetịm n̄kụt nte ke udọn̄ esie ke idem mi edi n̄kukụre kaban̄a idan̄. Enye ididaha mme edinam esie ibian̄a mi.” Mme nneminua owo etabi nte ido edide ẹsitie inem inem edieke nnyịn mîdiọn̄ọke ata ntak mmọ. Ke ntak emi oyom nnyịn ida ukeme ukere n̄kpọ nnyịn inam n̄kpọ.

Utịt oburobụt ido odoro nte etidot ekpe onyụn̄ ọsọp nte ofụt iso iba—abiak onyụn̄ akama n̄kpa. Mfịna ubieresịt, uyomo idịbi oro owo mîyomke, m̀mê udọn̄ọ oro ẹmende ẹto idan̄ ẹsiwak ndidi ndot ndot utịp utọ uwem emi. Ndien kere ban̄a ọkpọsọn̄ ubiak eke ntụk oro nsan̄a ndọ owo oro mînamke akpanikọ osobode. Owo ndisịn efịbe ini kiet ekeme ndinọ unan oro edibịghide ke ofụri eyouwem. Ih, oburobụt ido esinọ unan.

Ke etịn̄de n̄kpọ aban̄a usụn̄ uwem oburobụt an̄wan oro, enyene-ọniọn̄ edidem oro aka iso ete: “Ukot esie osụhọde aka n̄kpa; ikpat esie ẹsịm obio ekpo. Man enye okûdomo usụn̄ uwem, enye oyoyo aka edem eke enye mîfiọkke.” (Mme N̄ke 5:5, 6) Mme usụn̄ oburobụt an̄wan oro ẹda enye ẹsịm n̄kpa—ikpat esie ẹsịm obio ekpo, kpa ikpîkpu udi ubonowo. Ye mme udọn̄ọ ẹmende ẹto idan̄, akpan akpan AIDS, ẹtarade ẹsuana, mme ikọ emi ẹdi akpanikọ didie ntem! Utịp esie edi ukem ye eke mbon oro ẹtienede enye ẹdụk mme ukwan̄ usụn̄ esie.

Ye udọn̄ ofụri esịt, edidem oro akpak ete: “Mbufo nditọwọn̄, ẹkop ndien uyo mi, ẹkûnyụn̄ ẹkpọn̄ ikọ inua mi. Da usụn̄ fo kpọn̄ enye anyan ebiet, kûnyụn̄ usan̄a ukpere enyịnusụn̄ ufọk esie.”—Mme N̄ke 5:7, 8.

Oyom nnyịn ida nsannsan nte ikekeme ikpọn̄ mme oburobụt owo. Ntak emi ikposiode idem inyan inọ usụn̄ mmọ ebe ke ndikpan̄ utọn̄ nnọ ikwọ oro asabarede owo, edise mbiara edinam unọ idem inemesịt, m̀mê n̄wed ndise idan̄? (Mme N̄ke 6:27; 1 Corinth 15:33; Ephesus 5:3-5) Ndien edidi ndisịme n̄kpọ didie ntem ndidụri ntịn̄enyịn mmọ ebe ke mfụmmfụm ima m̀mê ndisịne n̄kpọ nnyụn̄ n̄kama idem ke usụn̄ oro mîwụtke iso o-bụt!—1 Timothy 4:8; 1 Peter 3:3, 4.

Ata Akamba Ekọmurua

Kaban̄a nso ntak efen ke nnyịn ikpada nsannsan ikpọn̄ idiọk owo? Solomon ọbọrọ ete: “Mbak afo edinọ owo efen uyai [uku] fo, edinyụn̄ ada isua fo ọnọ mfiomo: Mbak isen owo ẹdiyụhọ inyene fo; mbak ọkpọsọn̄ utom fo edinyụn̄ odu ke ufọk esen owo; Ndien afo ayatua ke ukperedem fo, ke ini ikpọkidem fo ye obụkidem fo ẹbiarade.”—Mme N̄ke 5:9-11.

Solomon ke ntem ọsọn̄ọ etịn̄ aban̄a akamba ekọmurua ediyak idem nnọ oburobụt ido. Efịbe ye ediduọk uku, m̀mê ukpono idemowo, ẹsan̄a ikpat kiet. Ndi idịghe ata n̄kpọ esuene ndinam n̄kpọ n̄kukụre nte usụn̄ ndiyụhọ oburobụt udọn̄ idan̄ nnyịn m̀mê eke owo efen? Nte iwụtke unana ukpono idemowo ndinyene ebuana idan̄ ye owo oro mîdịghe nsan̄a ndọ nnyịn?

Nte ededi, nso ibuana ke ‘ndida isua nnyịn, ye mfri utom nnyịn nnọ isenowo’? N̄wed ndụn̄ọde kiet ọdọhọ ete: “Akpan n̄kpọ odude ke mme ufan̄ikọ emi ana in̄wan̄în̄wan̄: Ekọmurua unana edinyene edisana ido idan̄ ekeme ndikpon; koro kpukpru se owo anamde utom ebịne—idaha, odudu, inyene—ẹkeme nditak edide ke mme n̄kpọ emi n̄wan oro oyomde ke idiọkitọn̄ m̀mê isop oro mbon obio ẹyomde.” Mme oburobụt ebuana idan̄ ẹkeme nditak ekese n̄kpọ!

Ke ama ọkọduọk uku esie onyụn̄ abiat inyene  esie ama, ndisịme owo oyomụm mmụm, ọdọhọde ete: “Nsinam n̄kasuade item, esịt mi okonyụn̄ esede ntụnọ ke ndek? Mmen̄konyụn̄ n̄kopke uyo mmọ eke ẹtemede mi, n̄konyụn̄ n̄kpan̄ke utọn̄ nnọ mmọ eke ẹkpepde mi? Ayak esisịt n̄kpodu ke kpukpru mme idiọk-n̄kpọ ke ufọt esop eke ẹsopde.”—Mme N̄ke 5:12-14.

Nte ini akade, anamidiọk oro ayatua se eyen ukpepn̄kpọ kiet okotde “udịm udịm ‘n̄kpọfiọk’ ete: ubaha ekpedide mma n̄kpan̄ utọn̄ nnọ ete mi; ubaha ekpedide n̄koyomke nda-ke-idem; ubaha ekpedide mma n̄kop item mbon en̄wen.” Nte ededi, n̄kpọfiọk emi edi ke ata idiọk ini. Idahaemi uwem oburobụt owo emi amabiara ndien enye ọwọrọ idiọk etop. Edi akpan n̄kpọ didie ntem nnyịn ndikere mban̄a ekọmurua oburobụt ido idan̄ mbemiso isịnde idem ke enye!

“N̄wọn̄ Mmọn̄ ke Obube Mmọn̄ Fo”

Ndi Bible ofofụk mme n̄kpọ ẹban̄ade ebuana idan̄? N̄wan̄ansa-o. Ima ntụk ye akwa idatesịt oro ẹdude ke ufọt eren ye n̄wan ẹdi mme enọ ẹtode Abasi. Nte ededi, mme nsan̄a ndọ kpọt ẹnyene ndidara ebuana emi. Ntre, Solomon ọnọ eren oro ọdọde ndọ item emi:“N̄wọn̄ mmọn̄ ke obube mmọn̄ fo, ye mbịt-mbịt mmọn̄ ke idịm fo. Enyịn idịm fo ayasiaha ke esien, akpa mmọn̄ ke an̄wa; Eyedi okuo ikpọn̄, ndien ididịghe eke esen owo n̄ko.”—Mme N̄ke 5:15-17.

“Obube mmọn̄ fo” ye “idịm fo” ẹdi ikọ uto oro ẹdade ẹtịn̄ ẹban̄a edima n̄wan. Ẹmen edikop inem idan̄ ye enye ẹdomo ye edin̄wọn̄ mbịtmbịt mmọn̄. Ke mîbietke mme itie ubọ mmọn̄ emi ẹdude ke an̄wan̄wa itie, ẹda obube mmọn̄ nte ọkpọkpọ inyene. Ndien ẹnọ eren oro item ẹte obon nditọ oto idịbi n̄wan esie ke ufọk utu ke ndisuan mfri esie ke an̄wa, oro edi, ke otu iban efen. Nte an̄wan̄ade, item ẹnọde ebe edi nte ke enye enyene ndinam akpanikọ nnọ n̄wan esie.

Enyene-ọniọn̄ owo oro aka iso ete: “Yak ọfọn ọnọ obube mmọn̄ fo, nyụn̄ dara n̄wan uyen fo. Edima okoyo, ediye edop; yak eba esie ẹnem fi kpukpru ini; yak ima esie osụk oyụhọ fi.”—Mme N̄ke 5:18, 19.

“Obube mmọn̄” m̀mê idịm, enyene n̄kpọ ndinam ye ebiet emi uyụhọ ebuana idan̄ otode. “Ọfọn” ndikop inem idan̄ ye nsan̄a ndọ—kpa enọ Abasi. Ntem, ẹnọ eren item ẹte adara n̄wan uyen esie. Enye ama n̄wan esie nte okoyo, n̄wan onyụn̄ eye enye nte edop.

Ekem Solomon obụp mbụme iba oro mîyomke ẹnọ ibọrọ: “Ndien, eyen mi, esen an̄wan edinam didie oyụhọ fi, afo edinyụn̄ anam didie afat ikpanesịt an̄wan idụt?” (Mme N̄ke 5:20) Ih, ntak emi ọdọ ndọ ekpedide se ẹtapde ẹsịn ke ebuana idan̄ oro ọwọrọde ọkpọn̄ ndọ ebe ke ndụk oro enye odụkde ke itieutom, ke ufọkn̄wed, m̀mê itie en̄wen?

Apostle Paul ọnọ mme Christian oro ẹdọde ndọ item emi ete: “Edi ndọhọ mbufo, nditọ-ete, nte ẹsịbe ini omụhọ; ntre ọtọn̄ọde ke ini emi, yak mmọ emi ẹnyenede n̄wan ẹdu uwem nte mmọ emi mînyeneke.” (1 Corinth 7:29) Nso ke emi abuana? Ọfọn, mme anditiene Jesus Christ ẹnyene ‘ndibem iso nyom Obio Ubọn̄.’  (Matthew 6:33) Ke ntre, mme ọdọ ndọ ikpọnọhọ kiet eken ntịn̄enyịn tutu edi se mmọ ẹnọde mme ufọn n̄kpọ Obio Ubọn̄ udiana itie ke uwem mmọ.

Ufọn Mfara ke Idem

Ẹkeme ndikara mme udọn̄ idan̄. Ana mbon oro ẹyomde unyịme Jehovah ẹnam emi. Apostle Paul ọkọnọ item ete: “Koro emi edi uduak Abasi, ete mbufo ẹkpekabade ẹsana, ete mbufo ẹnyụn̄ ẹbet use; kpukpru owo ke otu mbufo ẹnyụn̄ ẹfiọk ndikama n̄wan esie [idem esie] ke edisana ido ye ke ido ukpono.”—1 Thessalonica 4:3, 4.

Do, n̄kparawa owo ikpenyeneke ndibụmede ndụk ndọ ke akpa ini oro mmọ ẹnyenede udọn̄ idan̄. Ndọ oyom ediyak idem nnọ, ndien ndidu uwem n̄kekem ye utọ mbiomo oro oyom edikọri nsịm ọyọhọ idaha. (Genesis 2:24) Ọfọn owo ndibet tutu enye ‘ebe nsehe uyen’—ini emi mme udọn̄ idan̄ ẹsisọn̄de ubọk ẹnyụn̄ ẹkemede nditịmede ubiere owo. (1 Corinth 7:36, NW) Ndien owụt unana ibuot onyụn̄ ọdiọk didie ntem akwa owo oro enyenede udọn̄ ndidọ ndọ ndisịn idem ke oburobụt ido idan̄ n̄kukụre koro nsan̄a ndo ini iso esie mîdụhe!

“Oburobụt Ido Idiọk Owo Oyomụm Enye”

Akpan ntak emi anamde oburobụt ido idan̄ akwan̄a edi nte ke Jehovah—Andinọ uwem ye Andinọ owo ukeme unyene ebuana idan̄—obiom enye ikpe. Ntre ke ọnọde ata ọkpọsọn̄ ntak ndidu edisana uwem, Edidem Solomon ọdọhọ ete: “Koro mme usụn̄ owo ẹnade in̄wan̄ ke iso Jehovah, enye onyụn̄ odomo kpukpru ido owo.” (Mme N̄ke 5:21) Ih, baba n̄kpọ kiet idịbeke ke enyịn Abasi, “emi nnyịn isan̄ade n̄kpọ ye Enye.” (Mme Hebrew 4:13) Oburobụt ido idan̄ ekededi, inamke n̄kpọ m̀mê edịbe didie ye se ededi utịp oro enye ekemede ndinyene ke ikpọkidem ye ke n̄kaowo, ayabiat itie ebuana nnyịn ye Jehovah. Edi ndisịme n̄kpọ didie ntem nditaba emem ye Abasi ke ntak obukpo inemesịt ibio ini!

Ndusụk owo oro ẹsịnde idem ke mme oburobụt usụn̄ uwem ye unana bụt ẹkeme nditie nte ẹnam oro ye unana edibọ ufen—edi isibịghike. Solomon ọdọhọ ete: “Oburobụt ido idiọk owo oyomụm enye, urụk idiọk-n̄kpọ esiemmọ oyonyụn̄ ọsọn̄ọ esike enye. Enye ayakpa ke unana item; oyonyụn̄ ọduọ ke uwak ndisịme esie.”—Mme N̄ke 5:22, 23.

Ntak emi owo nnyịn ekededi ọkpọduọde? Kamse, n̄wed Mme N̄ke ọtọt nnyịn aban̄a mme etabi etabi usụn̄ ererimbot. Ndien enye owụt nnyịn ekọmurua oro oburobụt ido idan̄ esiyomde—nsọn̄idem nnyịn, inyene obụkidem nnyịn, odudu nnyịn, ye uku nnyịn. Ye utọ ikike oro, nnyịn ikpedehede iyom ndidu ke idaha editua udịm udịm “n̄kpọfiọk.” Ih, ebede ke ndida item oro Jehovah ọnọde nnyịn ke Ikọ odudu spirit esie nsịn ke edinam, nnyịn imekeme ndidu edisana uwem ke oburobụt ererimbot.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Mme ndise ke page 30]

Utịt oburobụt ido idan̄ odoro nte etidot ekpe

[Mme ndise ke page 31]

“Dara n̄wan uyen fo”