N̄kukụre Usụn̄ Nditre Usua

“Usua ndomokiet idụhe ke ndịk mîdụhe. . . . Nnyịn isisua se nnyịn ibakde ndien ke ntre ebiet emi usua odude, do ke ndịk esidu.”—CYRIL CONNOLLY, EWETN̄WED YE ANAM-NDỤN̄ỌDE KE N̄WED.

EDIWAK ekpepn̄kpọ mban̄a itie ebuana owo ẹnịm ke akpanikọ ẹte ke usua enen̄ede ọkọn̄ọ ke unana ifiọk owo. Ataifiọk mbre ukara kiet ọkọdọhọ ete: “Akamba ubak usua ekeme ndikam ndi se ẹtịmde-tịm,” ẹbotde ẹsịn owo ke idem.

An̄wan̄a ntak emi mme ekpepn̄kpọ mban̄a obot ẹsịmde mme utọ ubiere oro. N̄kukụre n̄kpọ oro mmọ ẹdade ẹkpep n̄kpọ edi iren ye iban oro ẹkemanade ke “ukwan̄” ye “idiọk,” nte n̄wetnnịm n̄kpọ odudu spirit eke Bible ọdọhọde. (Psalm 51:5) Idem Andibot ke idemesie, ke odụn̄ọrede mme anana-mfọnmma owo ke ediwak tọsịn isua emi ẹkebede, ama “okụt idiọk-n̄kpọ owo nte okponde ke isọn̄, kpukpru n̄kpọ ke ekikere esịt esie ẹnyụn̄ ẹsụk ẹdi idiọk kpukpru ini.”—Genesis 6:5.

Utụk, asari, ye usua emi esisụn̄ọde oto mmọ ẹdi mbun̄wụm unana mfọnmma ye ibụk oro ẹkedade-da ẹmana. (Deuteronomy 32:5) Ke mfụhọ, esop m̀mê ukara owo ndomokiet, inamke n̄kpọ m̀mê nso ndutịm ke enye anam, ikemeke ndikpụhọde esịt owo ke mme utọ n̄kpọ oro. Ọkọmbụk n̄kpọntịbe esenidụt oro Johanna McGeary ọkọdọhọ ete: “Idụhe ndutịm ukpeme ibet ndomokiet, ọkpọsọn̄ odudu nte ọsọsọn̄, oro ekemede ndisịbe ndụk nnyụn̄ ntre usua oro anamde Bosnia, Somalia, Liberia, Kashmir, ye Caucasus ẹsobo akpakịp uduọkiyịp.”

Nte ededi, mbemiso nnyịn itọn̄ọde ndiyom mme usọbọ, nnyịn inyene ndifiọk se idide ntak mme edinam usua.

Usua ke Ntak Ndịk

Ediwak nsio nsio orụk usua ẹdu. Ewetn̄wed oro Andrew Sullivan ama etịn̄ aban̄a enye nte odotde ete: “Odu usua oro okopde ndịk, ye usua oro edide ikpîkpu edisịn owo ke ndek; odu usua oro owụtde odudu, ye usua oro otode ntak unana odudu; edisio usiene odu, onyụn̄ odu usua emi otode ntak isịnenyịn. . . . Odu usua emi otode andifịk, ye usua otode owo oro ẹfịkde. Odu usua oro akamade mfịghe, ye usua oro anamde owo asat. Ndien odu usua oro obụberede ikan̄, ye usua oro ikan̄ mîkemeke ndita.”

 Ye unana eyịghe, ndusụk akpan n̄kpọ oro ẹdade en̄wan usua ẹdi ke eyo nnyịn ẹdi n̄kaowo ye ndutịm uforo. Ẹsiwak ndikụt ọkpọsọn̄ asari ye usua ke mme ebiet emi mme enyene-uforo mîwakke. N̄ko, usua esiwak ndidu ke ebiet emi ndutịm udu uwem ndusụk owo ke obio odude ke itiendịk ke ntak emi isenowo ẹbụn̄ọde ẹdi.

Ndusụk owo ẹkeme ndikere ke isenowo emi ẹyemia mbuba uyom utom, ẹbọ esisịt okụk ukpeutom, m̀mê ẹnam ekọmurua n̄kpọ osụhọde. Edide mme utọ ndịk oro ẹnen m̀mê inenke edi n̄kpọ efen. Ndịk kaban̄a ndutịm uforo ndiduọ ye ndịk nte ke idaha m̀mê usụn̄ udu uwem obio ọyọduọ ẹdi mme okopodudu ntak asari ye usua.

Nso ikpenyene ndidi akpa usio-ukot ke nditre usua? Ndikpụhọde mme edu.

Ndikpụhọde Mme Edu

McGeary ọkọdọhọ ete: “Ata ukpụhọde ekeme ndito edikpụhọde uduakesịt mme owo oro ẹbuanade kpọt.” Ndien didie ke ẹkeme ndikpụhọde uduakesịt owo? Ifiọk n̄kpọntịbe owụt nte ke ata ọkpọsọn̄ odudu oro onụkde owo anam n̄kpọ, onyụn̄ ebịghide akan, oro ẹkemede ndida n̄kpan usua ndikọri oto Ikọ Abasi, kpa Bible. Emi edi koro “ikọ Abasi enyene uwem, onyụn̄ ananam n̄kpọ, onyụn̄ ọsọp akan kpukpru ofụt iso iba, ekịm abahade ukpọn̄ ye spirit, ye ikek ye ndia; onyụn̄ enyene ukeme ndidụn̄ọde ekikere ye uduak esịt owo.”—Mme Hebrew 4:12.

Nte ẹnyịmede, owo ikemeke nditre asari ye usua ke mbuari, m̀mê nditre enye usen kiet. Edi ẹkeme nditre enye. Jesus Christ, akwa andinụk esịt owo anam n̄kpọ ye andidemede ubieresịt, ama ekeme ndinam mme owo ẹkpụhọde.  Ediwak miliọn owo ẹmekụt unen ke nditiene ọniọn̄ ọniọn̄ item Jesus Christ emi: “Ẹma mme asua mbufo, ẹnyụn̄ ẹbọn̄ akam ẹyom ufọn mmọ eke ẹnamde mbufo isịn-enyịn.”—Matthew 5:44.

Ke ndidu uwem ekekem ye se enye ekekpepde, Jesus ama esịn Matthew, akani ọbọ tax emi mme Jew ẹkesọnde-sọn, ke otu ufan esie oro enye ọkọbuọtde idem. (Matthew 9:9; 11:19) N̄ko-n̄ko, Jesus ama ọtọn̄ọ usụn̄ edisana utuakibuot oro nte ini akade edisịnede ediwak tọsịn mme Gentile oro mme owo ẹkesọnde ẹkenyụn̄ ẹsuade ke mbemiso. (Galatia 3:28) Mme owo ẹtode kpukpru ebiet ke ererimbot oro ẹkediọn̄ọde ini oro ẹma ẹkabade ẹdi mme anditiene Jesus Christ. (Utom 10:34, 35) Ẹma ẹdidiọn̄ọ mme owo emi ke ntak akakan ima mmọ. (John 13:35) Ke ini mme owo oro ẹkeyọhọde ye usua ẹketọn̄ọde Stephen mbet Jesus ke itiat ẹwot, mme akpatre ikọ esie ẹkedi: “Ọbọn̄, kûda idiọk-n̄kpọ emi udori mmọ.” Stephen okoyom mfọnn̄kan n̄kpọ ọnọ mbon oro ẹkesuade enye.—Utom 6:8-14; 7:54-60.

Ke ukem usụn̄ oro mme ata Christian eyomfịn ẹmenam item Jesus ndifọn idọ, idịghe ye nditọete Christian mmọ kpọt, edi idem ye mbon oro ẹsuade mmọ n̄ko. (Galatia 6:10) Mmọ ke ẹnam utom ọkpọsọn̄ ndisio ubi ubi usua mfep ke uwem mmọ. Ke ẹdiọn̄ọde n̄kpọsọn̄ odudu oro ẹkemede ndinam mmọ ẹnyene usua, mmọ ẹnam n̄kpọ in̄wan̄în̄wan̄ ndisio usua mfep nnyụn̄ nsịn ima ke itie esie. Ih, nte enyene-ọniọn̄ owo kiet ke eset ọkọdọhọde, “usua edemede utọk: edi ima ofụk kpukpru ndudue.”—Mme N̄ke 10:12.

Apostle John ọkọdọhọ ete: “Kpukpru owo eke asuade eyen-ete esie edi obom: ndien mbufo ẹfiọk ẹte, baba obom kiet inyeneke nsinsi uwem ke esịt esie.” (1 John 3:15) Mme Ntiense Jehovah ẹnịm oro ke akpanikọ. Nte utịp, mmọ idahaemi—ẹtode kpukpru ekpụk, ido, idaha ke ido ukpono ye ukaraidem—ẹdi obio oro adianade kiet, emi usua mîdụhe, ẹnamde eti itie nditọete ofụri ekondo.—Se mme ekebe ẹdude ke ibuotikọ emi.

Ẹyetre Usua!

Afo emekeme ndidọhọ ete, ‘Edi, oro ekeme ndidi usọbọ nnọ mbon oro ẹbuanade. Nte ededi, emi idinamke usua osop ofụri ofụri ke isọn̄.’ Edi akpanikọ, idem edieke afo mûnyeneke usua ke esịt fo, owo ekeme ndisụk nsua fi.  Ntre nnyịn inyene ndiberi edem ke Abasi kaban̄a ata usọbọ ke mfịna ofụri ekondo emi.

Abasi aduak ete ke ibịghike ẹyesio kpukpru idiọn̄ọ usua ẹfep ke isọn̄. Emi edida itie ke idak ukara eke heaven emi Jesus ekekpepde nnyịn ndibọn̄ akam nte: “Ete nnyịn emi odude ke heaven: yak ikpono enyịn̄ Fo, yak Ubọn̄ Fo edi; yak inam uduak Fo; nte ẹnamde ke heaven, yak inam ke isọn̄ kpasụk ntre.”—Matthew 6:9, 10.

Ke ini ẹdibọrọde akam oro ọyọhọ ọyọhọ, mme idaha oro ẹdade usua ẹdi ididụhe aba. Ẹyesio mme idaha oro ẹsịnde udọn̄ ẹnọ enye ẹfep. Ifiọk, akpanikọ, ye edinen ido ẹyeda itie nsunsu ekikere, unana ifiọk, ye asari. Ke akpanikọ, ini oro, Abasi ‘ọyọkwọhọde kpukpru mmọn̄eyet efep, n̄kpa idinyụn̄ idụhe aba, eseme ye ntuan̄a ye ubiak idinyụn̄ idụhe aba.’—Ediyarade 21:1-4.

Idahaemi mbụk oro akam ọfọnde akan odu! Uyarade oro owo mîkemeke ndifan̄a odu nte ke nnyịn idu uwem ke “ukperedem ini.” Ntem, nnyịn imekeme ndinyene mbuọtidem nte ke ibịghike nnyịn iyokụt nte idiọk usua mîdụhe aba ke isọn̄ emi. (2 Timothy 3:1-5; Matthew 24:3-14) Ke obufa ererimbot oro Abasi ọn̄wọn̄ọde, eti itie nditọete oyodu koro ẹyenam ubonowo afiak edi mfọnmma.—Luke 23:43; 2 Peter 3:13.

Edi afo unyeneke ndibet tutu ini oro mbemiso adarade eti itie nditọete. Ke akpanikọ, nte ẹwụtde ke mme mbụk oro ẹtienede, ima Christian akam ododu ke esịt ediwak miliọn owo oro ọkpọyọhọde ye usua. Ẹnọ fi ikot n̄ko ndibuana ke ima ima itie nditọete oro!

[Ekebe ke page 5]

“Nso ke Jesus Akpakanam?”

Ke June 1998, mfiaowo ita ke obio-in̄wan̄ Texas ke United States ẹma ẹmia James Byrd, Jr., emi ekedide obubịt owo. Mmọ ẹma ẹda enye ẹka nsannsan, ebiet emi odobode, ẹtịm enye, ẹnyụn̄ ẹda n̄kpọkọbi ẹkọbi ukot esie mbiba ẹdian kiet. Ekem mmọ ẹma ẹyịri enye ke ubomisọn̄ mbiomo ẹnyụn̄ ẹdụri enye ke kilomita 5 tutu idem esie akatuak ke itiat ebọp. Ẹkekot emi ndiọkn̄kan usua eke iduọk isua oro (iduọk isua 1990).

Nditọeka iban James Byrd ita ẹdi Mme Ntiense Jehovah. Didie ke mmọ ẹkere ẹban̄a mme andinam utọ enyene-ndịk ubiatibet emi? Ke ntọt kiet otode ubon mmọ, mmọ ẹkedọhọ ete: “Ndikụt nte ẹtụhọrede ẹnyụn̄ ẹwotde owo ima ama ada ata akamba ntakurua ye ubiak edi. Didie ke owo akpanam n̄kpọ aban̄a utọ ibak oro? Akananam nnyịn ikekereke ndisio usiene, nditịn̄ ikọ usua m̀mê ndisịn udọn̄ nnọ edinam usua. Nnyịn ima ikere: ‘Nso ke Jesus akpakanam? Didie ke enye ekpeketịn̄ ikọ?’ Ibọrọ ekedi ata in̄wan̄în̄wan̄. Etop esie ekpekedi etop emem ye idotenyịn.”

Kiet ke otu itien̄wed Abasi oro ọkọbiọn̄ọde usua ndidemede ke esịt mmọ ekedi Rome 12:​17-19. Apostle Paul ekewet ete: “Ẹkûda idiọk ẹsio owo usiene idiọk. . . . Edieke usụn̄ odude, ẹn̄wana, nte mbufo ẹkekeme, ndidu ke emem ye kpukpru owo. Ẹkûsio usiene ẹnọ idem mbufo, ndima mme ufan mi, edi ẹbọk idem ke usụn̄ ẹnọ iyatesịt Abasi: koro ẹwet ẹte, Jehovah ete, Usiene enyene Mi, Ami nyosio usiene.”

Mmọ ẹma ẹka iso ẹte: “Nnyịn imesiti mme ikọ akpanikọ oro ẹwetde ke mme n̄wed nnyịn nte ke ndusụk ukwan̄ikpe m̀mê ubiatibet ẹsinen̄ede ẹdiọk tutu eyedi ata ọkpọsọn̄ n̄kpọ owo ndidọhọ, ‘Mmefen nnọ fi’ onyụn̄ efre aban̄a. Edifen nnọ ke mme utọ idaha ntre ekeme ndidi edikam mfre mban̄a utọk oro ofụri ofụri man owo ekeme ndika iso ke mme edinam esie ye unana edinyene udọn̄ọ ikpọkidem m̀mê eke ekikere ke ntak edisịn ikọ ke esịt.” Nso in̄wan̄în̄wan̄ uyarade ke emi edi ntem nte ke Bible enyene odudu ndikpan ọkpọsọn̄ usua ndidọn̄ n̄kam!

[Ekebe ke page 6]

Usua Akabade Itie Ufan

Ke mme isua ndondo emi, ediwak tọsịn owo ẹmewọn̄ọ ẹka Greece ndiyom utom. Nte ededi, mme idaha ndutịm uforo oro ẹtịmde-tịm ẹdiọk ẹnam mme utom ẹnana, ndien emi anam en̄wan uyom utom ọsọn̄ ubọk. Nte utịp, akamba usua odu ke otu nsio nsio ekpụk. Uwụtn̄kpọ kiet edi mbuba uyom utom ke ufọt mme ọwọrọidụn̄ ẹtode Albania ye mbon oro ẹtode Bulgaria. Ke ediwak ebiet ke Greece, mbuba ke ọsọn̄ ubọk ke otu mme owo ẹtode ekpụk iba emi.

Ke obio Kiato, ke n̄kan̄ ufọt edem edere ye edem usiahautịn Peloponnisos, ubon Bulgaria kiet ye eren Albania kiet ẹma ẹtọn̄ọ ndikpep Bible ye Mme Ntiense Jehovah ẹnyụn̄ ẹdidiọn̄ọ kiet eken. Edida mme edumbet Bible nsịn ke edinam ama abiat usua oro okodude ke otu ediwak mbon oro ẹtode ekpụk iba emi. Enye n̄ko ama anam eti itie ufan nditọete odu ke otu mme owo emi. Ivan, owo Bulgaria, ama akam oyom ufọk ke n̄kann̄kụk esie ọnọ Loulis, owo Albania. Ubon iba oro ẹsiwak ndibuana udia ye ibat ibat inyene mmọ. Iren iba emi ẹdi Mme Ntiense Jehovah oro ẹma ẹkena baptism ẹnyụn̄ ẹdiana ọtọkiet ẹnam utom edikwọrọ eti mbụk. Ufọn idụhe nditetịn̄, mme mbọhọidụn̄ ẹfiọk ẹban̄a itie ufan Christian emi.

[Ndise ke page 7]

Ke idak Obio Ubọn̄ Abasi ẹyesio kpukpru idiọn̄ọ usua ẹfep ke isọn̄