Osụk-Idem Josiah Ama Enyene Mfọn Jehovah

ANAEDI ndịk anam Josiah eyen edidem Judah emi edide isua ition ke emana. Eka esie, Jedidah, ke atua eyet. Jedidah enyene ntak nditua koro ete ete Josiah, Edidem Manasseh, akpade.—2 Ndidem 21:18.

Idahaemi ete Josiah, Amon, edidi edidem Judah. (2 Chronicles 33:20) Isua iba ke ukperedem (659 M.E.N.), ikọt Amon ẹwot enye. Mbio obio ẹwot mbon odu oro ẹnyụn̄ ẹda ekpri Josiah ẹnịm ke edidem. (2 Ndidem 21:24; 2 Chronicles 33:25) Ke ini ukara Amon, Josiah ama emehe ye ufuọn̄ incense oro ẹkesiyọhọde ofụri Jerusalem ke ntak ediwak itieuwa enyọn̄ ọkọm oro mme owo ẹkesidade ẹtuak ibuot ẹnọ mme nsunsu abasi. Ẹma ẹkeme ndikụt mme oku ndem nte ẹsan̄ade ẹkanade, ndien mme enyene ifiopesịt—idem ndusụk mbon oro ẹkedọhọde nte ikponode Jehovah—ẹma ẹda un̄wọn̄ọ ke enyịn̄ abasi Malcam.—Zephaniah 1:1, 5.

Josiah ọfiọk ete ke Amon ama anam idiọkn̄kpọ ke enye ndikatuak ibuot nnọ mme nsunsu abasi. Ekpri edidem Judah n̄ko etịm ọfiọk aban̄a mme ntọt prọfet Abasi oro Zephaniah. Ke ini Josiah esịmde isua 15 (652 M.E.N.), enye odu ke ọyọhọ isua ukara esie itiaita onyụn̄ ebiere ndinam mme ikọ Zephaniah. Ke adan̄aemi enye osụk edide eyenọwọn̄, Josiah ọtọn̄ọ ndiyom Jehovah.—2 Chronicles 33:21, 22; 34:3.

Josiah Ọtọn̄ọ Edinam!

Isua inan̄ ẹmebe ndien Josiah ọtọn̄ọ ndinam Judah ye Jerusalem ẹsana ẹbọhọ nsunsu ido ukpono (648 M.E.N.). Enye abiat ndisọi n̄kpọ, mme eto n̄kpe, ye mme itie ufọp incense oro ẹkesidade ẹnam n̄kpọ ke utuakibuot Baal. Anuak ndisọi mbiet mme nsunsu abasi ẹkabade ntọn̄ onyụn̄ ada ọkọduọk ke udi mbon oro ẹkesinamde uwa ẹnọ mmọ. Asabade onyụn̄ owụri mme itieuwa oro ẹkesidade ẹnam ndedehe utuakibuot.—2 Ndidem 23:8-14.

Edinam Josiah ndision̄o nsunsu ido ukpono ke ọsọn̄ ubọk ke ini Jeremiah, eyen oku Levite, edide Jerusalem (647 M.E.N.). Jehovah Abasi emek ekpri Jeremiah nte prọfet esie, ndien enye atan̄a ubiomikpe Jehovah ọkpọsọn̄ ọkpọsọn̄ didie ntem odori nsunsu ido ukpono! Josiah ekedi n̄kpọ nte ukem isua emana ye Jeremiah. Nte ededi, kpa ye uko uko edinam Josiah ndision̄o nsunsu ido ukpono ye uko uko ntọt Jeremiah, mme owo oro ẹfiak ẹduọn̄ọ ẹdụk nsunsu utuakibuot usọp usọp.—Jeremiah 1:1-10.

Ẹfiọhọ Ọsọn̄urua N̄kpọ!

N̄kpọ nte isua ition ẹmebe. Josiah emi edide isua 25 ke emana amakara ke isua 18. Enye ọdọn̄ ẹkot Shaphan, ewetn̄wed; Maaseiah, etubom obio; ye Joah, andiwet n̄kpọ obio. Edidem owụk Shaphan ete: ‘Dọhọ Hilkiah, akwa oku, ete enye ọbọ silver emi mme ekpeme-inua-otop ẹbọde mbio-obio ẹbon onyụn̄ ayak enye ọnọ mbon utom man mmọ ẹkpeda enye ẹdiọn̄ ufọk Jehovah.’—2 Ndidem 22:3-6; 2 Chronicles 34:8.

Ọtọn̄ọde ke tụhi-tụhi usenubọk, mme andidiọn̄ temple ẹnam utom ifịk ifịk. Ke akpanikọ Josiah ọkọm Jehovah koro mme ọdiọn̄ ufọk ẹdiọn̄de mme n̄kpọ oro ndusụk ke otu ndiọi ete ete  esie ẹkebiatde ke ufọk Abasi. Nte utom akade iso, Shaphan ada etop edi. Edi nso ke enye akama emi ke ubọk? Kamse, enye akama ikpan̄wed! Enye anam an̄wan̄a ete ke Akwa Oku Hilkiah okụt “n̄wed ewụhọ Jehovah emi okotode Moses ke ubọk.” (2 Chronicles 34:12-18) Nso ọsọn̄urua n̄kpọ ke ẹfiọhọ ntem—nte eyịghe mîdụhe emi edi akpasarade n̄wed Ibet!

Josiah enyene ọkpọsọn̄ udọn̄ ndikop kpukpru ikọ n̄wed oro. Nte Shaphan okotde, edidem odomo ndikụt nte ewụhọ kiet kiet enyenede n̄kpọ ndinam ye imọ ye mme owo. Enen̄ede otụk enye nte n̄wed oro ọsọn̄ọde etịn̄ aban̄a utuakibuot akpanikọ onyụn̄ ebemde iso etịn̄ aban̄a mme ufen ye ntan̄mfep oro ẹdidide edieke mme owo ẹbuanade ke nsunsu ido ukpono. Ke ọfiọkde idahaemi ete ke owo inamke kpukpru ewụhọ Abasi, Josiah awai edisịnen̄kpọ esie onyụn̄ ọnọ Hilkiah, Shaphan, ye mbon eken uyo ete: ‘Ẹkebụp Jehovah ẹban̄a ikọ n̄wed emi: koro iyatesịt Jehovah emi asakde ye nnyịn omokpon, koro mme ete nnyịn mîkokopke ikọ n̄wed emi.’—2 Ndidem 22:11-13; 2 Chronicles 34:19-21.

Ẹyarade Ikọ Jehovah

Mme isụn̄utom Josiah ẹka ẹbịne Huldah prọfet an̄wan ke Jerusalem ẹnyụn̄ ẹda etop ẹfiak ẹdi. Huldah ayarade ikọ Jehovah, owụtde nte ke mme idiọkn̄kpọ oro ẹwetde ke n̄wed oro ẹfiọhọde mi ẹyesịm idụt nsọn̄ibuot oro. Nte ededi, koro enye osụkde idem ke iso Jehovah Abasi, Josiah idikwe idiọkn̄kpọ oro. Enye oyosụhọde ana ye mme ete esie ẹnyụn̄ ẹmen enye ẹsịn ke udi esie ke ifụre.—2 Ndidem 22:14-20; 2 Chronicles 34:22-28.

Sia Josiah akakpade ke ekọn̄, ndi ntịn̄nnịm ikọ Huldah ama enen? (2 Ndidem 23:28-30) Ih, koro nte ẹkemende enye ẹsịn ke udi ke “ifụre” edi isio ye “idiọk-n̄kpọ” oro ekenyenede ndisịm Judah. (2 Ndidem 22:20; 2 Chronicles 34:28) Josiah ama akpa mbemiso nsobo eke 609-607 M.E.N. ke ini mbon Babylon ẹkekande Jerusalem ẹkụk ẹnyụn̄ ẹsobode enye. Ndien ‘owo ndisụhọde nna ye mme ete esie’ inen̄ekede iwọrọ ke owo oro ikemeke ndikpa n̄kpa afai. Ẹda mbiet ikọ oro ẹtịn̄ ẹban̄a n̄kpa afai ye n̄kpa ifụre.—Deuteronomy 31:16; 1 Ndidem 2:10; 22:34, 40.

Utuakibuot Akpanikọ Ọkọri

Josiah osop mbon Jerusalem ke temple onyụn̄ okot “kpukpru ikọ n̄wed ediomi” oro ẹkekụtde ke ufọk Jehovah ọnọ mmọ. Ekem enye anam ediomi ete “iyetiene Jehovah inyụn̄ inịm ibet esie, ye mme ewụhọ esie, ke ofụri esịt, ye ke ofụri ukpọn̄, inyụn̄ inam ikọ ediomi emi ẹkewetde ke n̄wed emi.” Kpukpru owo ẹda ke ediomi emi.—2 Ndidem 23:1-3.

Idahaemi Edidem Josiah ọtọn̄ọ ubịnikọt efen ndision̄o ukpono ndem oro nte an̄wan̄ade ekenen̄erede ọsọn̄ ubọk. Osion̄o mme oku ndem Judah. Mme oku Levite oro ẹkebuanade ke ndedehe utuakibuot ẹtaba ifet mmọ ndinam utom ke itieuwa Jehovah, ndien ẹnam mme edikon̄ ebiet oro ẹkebọpde ke ini ukara Edidem Solomon ẹkûdot aba ke utuakibuot. Edinam asana oro ebe n̄ko esịm ikpehe akani obio ubọn̄ esien Israel duop, emi mbon Assyria ẹkekande ke mbemiso (740 M.E.N.).

Ke ndisu mme ikọ oro “owo Abasi” kiet emi owo mîsiakke enyịn̄ eketịn̄de isua 300 ke mbemiso, Josiah ọfọp ọkpọ mme oku Baal ke itieuwa oro Edidem Jeroboam I ọkọbọpde ke Bethel. Osion̄o mme edikon̄ ebiet do ye ke mme obio eken, onyụn̄ awa mme oku ndem kpa ke itieuwa oro mmọ ẹkenamde utom.—1 Ndidem 13:1-4; 2 Ndidem 23:4-20.

Ẹnịm Akamba Passover

Mme edinam Josiah ndimenede utuakibuot akpanikọ ke enyọn̄ ẹnyene ibetedem Abasi. Adan̄a nte enye odude uwem, edidem ọyọkọm Abasi koro mme owo ‘mîwọn̄ọkede ikpọn̄ Jehovah Abasi mme ete mmọ.’ (2 Chronicles 34:33) Ndien didie ke Josiah ekpekeme ndifre utịbe utịbe n̄kpọntịbe oro eketịbede ke ọyọhọ isua ukara esie 18?

Edidem owụk mme owo ete: “Mbufo ẹnam passover ẹnọ Jehovah Abasi mbufo, kpa nte ẹwetde ke n̄wed ediomi [oro ẹkefiọhọde ndondo] emi.” (2 Ndidem 23:21) Josiah okop idatesịt ndikụt mme owo ẹyerede ikot nte ọfọnde. Ke usọrọ emi, enye ke idemesie ọnọ n̄kpri ufene Passover 30,000 ye enan̄ 3,000. Nso akwa Passover ke oro ekedi ntem! Ke mme uwa, ndutịm, ye ke ibat mme andituak ibuot, enye okpon akan Passover ekededi oro ẹkenịmde ọtọn̄ọde ke eyo  prọfet Samuel.—2 Ndidem 23:22, 23; 2 Chronicles 35:1-19.

Ẹnen̄ede Ẹtua N̄kpa Esie

Ke isua ukara esie 31 eken (659-629 M.E.N.), Josiah akara nte eti edidem. Ke ekperede utịt ukara esie, enye okop ete ke Pharaoh Necho anam ndutịm ndibe ke Judah n̄ka n̄kọbiọn̄ọ udịmekọn̄ Babylon ndien ke ntem an̄wamde edidem Assyria ke Carchemish emi odude ke mben Akpa Euphrates. Otode ke ndusụk ntak oro owo mîyarakede, Josiah ọwọrọ aka ndin̄wana ye mbon Egypt. Necho ọdọn̄ mme isụn̄utom, ẹkedọhọ enye ẹte: “Daha Abasi ke usụn̄, emi odude ye ami, man enye okûbiat fi.” Edi Josiah ofụk idemesie onyụn̄ odomo ndinam mbon Egypt ẹfiak edem ke Megiddo.—2 Chronicles 35:20-22.

Mbọm edidem Judah! Idan̄ mbon usua ọtọ ebiet ẹkeketde nnennen, ndien enye ọdọhọ ikọt esie ete: “Mbufo ẹmen mi ẹfep: koro ndade unan eti-eti.” Mmọ ẹdorode Josiah ke chariot ekọn̄ esie, ẹdori enye ke efen, ẹnyụn̄ ẹda enye ẹka Jerusalem. Do, mîdịghe ke usụn̄ akade obio oro, Josiah ọduọk akpatre ibifịk. Uwetn̄kpọ eke odudu spirit oro ọdọhọ ete: “Ntre ke enye akpa, onyụn̄ obụhọ ke udi mme ete esie. Ofụri Judah ye Jerusalem ẹnyụn̄ ẹtuan̄a Josiah.” Jeremiah ama ọkwọ ikwọ aban̄a enye, ndien edidem ama akabade edi ibuotikọ ikwọ mfụhọ ke mme akpan edinam ke oro ebede.—2 Chronicles 35:23-25.

Ih, Edidem Josiah ama anam akamba ndudue ke ini enye akan̄wanade ye mbon Egypt. (Psalm 130:3) Nte ededi, enye ndisụk idem nnyụn̄ nsọn̄ọ nda nnọ utuakibuot akpanikọ ẹma ẹnam enye enyene unyịme Abasi. Uwem Josiah enen̄ede owụt didie ntem nte ke Jehovah esiwụt mme osụk-idem asan̄autom esie oro ẹyakde idem ẹnọ enye mfọn!—Mme N̄ke 3:34; James 4:6.

[Ndise ke page 29]

Ekpri Edidem Josiah ama oyom Jehovah ifịk ifịk

[Ndise ke page 31]

Josiah ama owụri mme edikon̄ ebiet onyụn̄ emenede utuakibuot akpanikọ ke enyọn̄