Ukpepn̄kpọ—Ọnọ Utịp Onyụn̄ Enem

‘Ama oyom enye . . . afo eyesịm ifiọk Abasi.’—MME N̄KE 2:4, 5.

1. Didie ke edikot n̄wed ke inem ekeme ndinọ nnyịn ekese inemesịt?

 EDIWAK owo ẹsikot n̄wed n̄kukụre ke ntak inem. Edieke edide eti n̄wed, ukotn̄wed ekeme ndidi edinam emi ọnọde ata nduọkodudu. Ke ẹsiode ndutịm ukot Bible ofụri ini mmọ ẹfep, ndusụk Christian ẹsinyene ata inemesịt ẹto edikot Psalm, Mme N̄ke, mme mbụk Gospel, m̀mê mme ikpehe Bible en̄wen ntomo ntomo. Ndinem usem ye ekikere ẹdude ẹsinọ mmọ ntotụn̄ọ inemesịt. Mbon en̄wen ẹmek ndikot Yearbook of Jehovah’s Witnesses, magazine Awake!, mme mbụk ẹban̄ade mme odu-uwem n̄kpọ oro ẹsimịn̄de ke n̄wed emi, m̀mê mme n̄wed ẹban̄ade ukpepn̄kpọ mbụkeset, ukpepn̄kpọ isọn̄, ye ukpepn̄kpọ obot.

2, 3. (a) Ke usụn̄ ewe ke ẹkeme ndimen ntotụn̄ọ ntọt eke spirit ndomo ye ọkpọsọn̄ udia? (b) Ukpepn̄kpọ abuana nso?

² Ke adan̄aemi enyọn̄ enyọn̄ edikot n̄wed ekemede ndidi orụk unọ idem nduọkodudu, ukpepn̄kpọ esiyom ukeme ekikere. Owo akwaifiọk England oro Francis Bacon ekewet ete: “Ndusụk n̄wed ẹdi se ẹkpetabide-tabi ẹse, mbon eken ẹdi se ẹkpemende ofụri, ndien ibat ibat ẹdi se ẹkpetade-ta ẹmen.” Bible enen̄ede esịne ke akpatre emi. Apostle Paul ekewet ete: “Nnyịn imenyene ediwak ikọ nditịn̄ mban̄a n̄kpọ emi [Christ, oro Edidem-Oku Melchizedek akadade aban̄a], eke ẹsọn̄de ndisiak, sia utọn̄ mbufo ẹma ẹkabade ẹdobi. . . . Ọkpọsọn̄ udia enyene mmọ emi ẹma ẹkekon̄ ẹwọrọ idaha, kpa mmọ emi otode ke nnam-mehe mmọ ẹma ẹkọ ifiọk ndidiọn̄ọ se ifọnde ye se idiọkde.” (Mme Hebrew 5:11, 14) Ẹnyene nditata ọkpọsọn̄ udia mbemiso ẹmende onyụn̄ ekemede nditaha. Oyom ẹkere ẹban̄a ntotụn̄ọ ntọt eke spirit mbemiso ẹnyịmede ẹnyụn̄ ẹmụmde mmọ ẹkama.

³ N̄wed ukabadeikọ kiet akabade “ukpepn̄kpọ” nte “edinam ediwụk ekikere man ẹnyene ifiọk ye mbufiọk, nte ke edikot n̄wed, edinam ndụn̄ọde, ye n̄kpọ ntre.” Mmọdo ekese abuana akan ikpîkpu edikot n̄wed itọk itọk, eyedi idụride udịm ke mme ikọ nte nnyịn ikotde. Ukpepn̄kpọ oyom utom, ukeme ekikere, ye edida ukeme ikike nnyịn nnam n̄kpọ. Nte ededi, ke adan̄aemi ukpepn̄kpọ oyomde ukeme, emi iwọrọke ite ke enye ikemeke ndinọ inemesịt.

Ndinam Ukpepn̄kpọ Etie Inem Inem

4. Nte andiwet psalm ọdọhọde, didie ke edikpep Ikọ Abasi ekeme ndinem nnyụn̄ nnọ utịp?

⁴ Edikot ye edikpep Ikọ Abasi ẹkeme ndinem ẹnyụn̄ ẹnọ odudu. Andiwet psalm ama  atan̄a ete: “Ido [“ibet,” NW] Jehovah ẹfọn ẹma, ẹdemede ukpọn̄; item Jehovah edi akpanikọ, asian mme ọkọi. Mme ewụhọ Jehovah ẹnen, ẹdat owo esịt; mbet Jehovah ẹyama, ẹn̄wan̄a owo enyịn.” (Psalm 19:7, 8) Ibet ye mme item Jehovah ẹdemede ukpọn̄, ẹtịp ẹsịn ke mfọnọn̄kpọ eke spirit nnyịn, ẹnọ nnyịn idatesịt, ẹnyụn̄ ẹnam enyịn nnyịn ẹn̄wan̄a man ikeme ndikụt mme utịbe uduak Jehovah in̄wan̄în̄wan̄. Enem didie ntem!

5. Ke mme usụn̄ ewe ke ukpepn̄kpọ ekeme ndida ekese inemesịt nsọk nnyịn?

⁵ Ke ini nnyịn ikemede ndikụt nti utịp ẹtode utom nnyịn, nnyịn imesikop inem ndinam enye. Ntem, man inam ukpepn̄kpọ edi se inọde inemesịt, nnyịn ikpenyene ndisọsọp nda mbufa ifiọk oro inyenede nnam n̄kpọ. James ekewet ete: “Owo eke owụkde enyịn ese ata edifọn ibet Abasi emi anamde owo ọwọrọ ufụn, onyụn̄ ọsọn̄ọde ada ke esịt, idịghe andikokop emi efrede, edi edi andinanam; owo emi oyokụt edidiọn̄ ke edinam esie.” (James 1:25) Ndisọsọp nda mme akpan n̄kpọ oro ẹkpepde nsịn ke edinam ọkpọkpọ esida akwa uyụhọ edi. Ndinam ndụn̄ọde ye akpan uduak edibọrọ mme mbụme oro ẹkebụpde nnyịn ke utom ukwọrọikọ m̀mê unọ ukpep nnyịn ayada ekese inemesịt n̄ko ọsọk nnyịn.

Ndikọri Ima nnọ Ikọ Abasi

6. Didie ke andiwet Psalm 119 eketịn̄ nte enye akamade ikọ Jehovah?

⁶ Andiwet Psalm 119, eyedi Hezekiah ke adan̄aemi okosụk edide eyen edidem, ama etịn̄ nte enye akamade ikọ Jehovah. Ke ido uto, enye ama ọdọhọ ete: “Mme ewụhọ fo ẹyedat mi esịt: ndifreke ikọ fo. Uyo fo n̄ko edi inemesịt mi . . . Mbet fo emi mmade ẹyenyụn̄ ẹnem mi esịt. Yak mbọm fo etiene mi, man ndu uwem: koro mme ido fo ẹnemde mi esịt. O Jehovah, edinyan̄a fo ke ọdọn̄ mi; mbet fo ẹnyụn̄ ẹnem mi esịt.”—Psalm 119:16, 24, 47, 77, 174.

7, 8. (a) Nte ekemde ye n̄wed ndụn̄ọde kiet, nso ke ‘ndidat esịt’ mban̄a Ikọ Abasi ọwọrọ? (b) Didie ke nnyịn ikeme ndiwụt ima oro inyenede inọ Ikọ Jehovah? (c) Didie ke Ezra eketịm idem mbemiso okotde Ibet Jehovah?

⁷ Ke ndinam ikọ oro ẹkabarede ‘ndidat esịt’ ke Psalm 119 an̄wan̄a, n̄wed ukabadeikọ kiet ọkọn̄ọde ke N̄wed Abasi Usem Hebrew ọdọhọ ete: “Nte ẹdade enye ẹtịn̄ ikọ ke ufan̄ikọ Ps 119:16 edi ukem ye [mme ikọedinam] oro ẹdade ẹnọ ndidat esịt . . . ye editie n̄kere . . . Enye aka ntem: dara, tie kere, ma . . . Ndidian mmọ kiet ntem ekeme ndinọ ekikere nte ke editie n̄kere oro enyenede uduak edi usụn̄ oro owo ekemede ndidi ndima ikọ Yahweh. . . . Se enye ọwọrọde esịne n̄kpọ oro abuanade ntụk.” *

⁸ Ih, ima oro nnyịn inyenede inọ Ikọ Jehovah ekpenyene ndito esịt nnyịn, kpa iwụk ebiet emi ntụk odude. Nnyịn ikpenyene ndikop inemesịt ndibiat ini ke ndusụk ubak udịmikọ oro nnyịn ikotde. Nnyịn ikpenyene ndikpep mme ntotụn̄ọ ekikere eke spirit, iwụk ekikere ke mmọ, inyụn̄ itie ikere mmọ. Emi oyom editie n̄kere ye akam. Ukem nte Ezra, oyom nnyịn itịm esịt nnyịn inọ edikot ye edikpep Ikọ Abasi. Ẹwet ẹban̄a enye ẹte: “Ezra [ama etịm, NW] esịt esie ndidụn̄ọ n̄wed ibet Jehovah, nnyụn̄ nnam, nnyụn̄ nteme ewụhọ  ye ikpe ke Israel.” (Ezra 7:10) Tịm fiọk uduak ita oro akanamde Ezra etịm esịt esie: man ekpep n̄kpọ, man ada esịn ke edinam ọkpọkpọ, man onyụn̄ ada ọnọ ukpep. Nnyịn ikpenyene nditiene uwụtn̄kpọ esie.

Ukpepn̄kpọ nte Edinam Utuakibuot

9, 10. (a) Ke mme usụn̄ ewe ke andiwet psalm eketie ekere Ikọ Jehovah? (b) Nso ke ikọedinam usem Hebrew oro ẹkabarede nte “ndikere” ọwọrọ? (c) Ntak emi edide akpan n̄kpọ nnyịn ndida edikpep Bible nte “edinam utuakibuot”?

⁹ Andiwet psalm ọdọhọ ke imọ ima isitie ikere mme ibet, mme ewụhọ, ye mme n̄kpọ editi Jehovah. Enye ọkwọ ete: “Edi item fo ke ndikere, nyonyụn̄ ntịn̄ enyịn ke mme usụn̄ fo. Nyonyụn̄ mmenede ubọk mi nnọ mbet fo emi mmade; nnyụn̄ ntie n̄kere mme ewụhọ fo. Mmama ido fo didie! enye ke ntie n̄kere ofụri usen. Ndi ọniọn̄ n̄kan kpukpru mmọ emi ẹtemede mi; koro uyo fo edide se ntiede n̄kere.” (Psalm 119:15, 48, 97, 99) Nso ke “ndikere” Ikọ Jehovah ọwọrọ?

¹⁰ Ikọedinam usem Hebrew oro ẹkabarede nte “ndikere” ọwọrọ n̄ko “nditie n̄kere, ndikpep,” “ndiwụk ekikere ke n̄kpọ.” “Ẹda enye ẹtịn̄ ẹban̄a edidop uyo ntie n̄kere mme utom . . . ye ikọ Abasi.” (Theological Wordbook of the Old Testament) Orụk ikọenyịn̄ oro ‘edikere’ etịn̄ aban̄a “andiwet psalm nditie n̄kere,” “enye ndima ndikpep” ibet Abasi, nte “edinam utuakibuot.” Ndida edikpep Ikọ Abasi nte ubak utuakibuot nnyịn anam ida enye ke akpan n̄kpọ. Ke ntre ẹkpenyene ndinam enye ye ntịn̄enyịn ye un̄wam akam. Ukpepn̄kpọ edi ubak utuakibuot nnyịn ndien inam enye man ifori utuakibuot nnyịn.

Ndidụn̄ọde Ikọ Abasi Ntotụn̄ọ Ntotụn̄ọ

11. Didie ke Jehovah esiyarade mme ntotụn̄ọ ekikere eke spirit ọnọ ikọt esie?

¹¹ Ke enyenede ntotụn̄ọ ima, andiwet psalm ama ofiori ete: “O Jehovah, se afo anamde okpon didie! Ekikere fo ẹmetụn̄ọ eti-eti.” (Psalm 92:5) Ndien Apostle Paul ama etịn̄ aban̄a “nditụn̄ọ n̄kpọ Abasi,” kpa ntotụn̄ọ ekikere oro Jehovah ayararede ọnọ ikọt esie ebe “ke Spirit Esie” oro anamde utom ke idem asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄. (1 Corinth 2:10; Matthew 24:45) Otu asan̄autom anam utom ifịk ifịk ndinọ kpukpru owo udia eke spirit—ọnọ mbufa owo “mmọn̄eba” edi ọnọ “mmọ emi ẹma ẹkekon̄ ẹwọrọ idaha” “ọkpọsọn̄ udia.”—Mme Hebrew 5:11-14.

12. Nọ uwụtn̄kpọ kiet ban̄a “nditụn̄ọ n̄kpọ Abasi” oro otu asan̄autom anamde an̄wan̄a.

¹² Man utọ “nditụn̄ọ n̄kpọ Abasi” oro ẹn̄wan̄a nnyịn, oyom nnyịn ikpep n̄kpọ ye akam inyụn̄ itie ikere Ikọ esie. Ke uwụtn̄kpọ, ẹmịn̄ eti ibuotikọ oro owụtde nte Jehovah ekemede ndiwụt unenikpe ye mbọm ke ukem ini. Enye ndiwụt mbọm iwọrọke ndisiak mmọn̄ ke unenikpe esie; utu ke oro, mbọm Abasi edi usụn̄ ndiwụt unenikpe ọkọrọ ye ima esie. Ke ini ekpede ikpe ọnọ anamidiọk, Jehovah esibem iso ekere m̀mê imekeme ndiwụt mbọm ebe ke isọn̄ uwa ufak Eyen imọ. Edieke anamidiọk oro mîkabakede esịt m̀mê ọsọn̄de ibuot, Abasi esiyak unenikpe ada itie ye unana ediwụt mbọm nte mîdotke. Ke ekededi ke otu iba emi, enye esisọn̄ọ eyịre ke mme n̄kokon̄ edumbet esie. * (Rome 3:21-26) ‘Ọniọn̄ Abasi otụn̄ọ didie ntem!’—Rome 11:33.

13. Didie ke nnyịn ikpowụt esịtekọm iban̄a ‘akwa ibat’ akpanikọ eke spirit oro ẹyararede ke emi?

¹³ Ukem nte andiwet psalm, nnyịn imokop inemesịt nte ke Jehovah esibuana ediwak ekikere esie ye nnyịn. David ekewet ete: “O Abasi, mme ekikere fo ẹsọn̄ mi urua didie! Ibat mmọ okpon didie! Nyabat mmọ, edi mmọ ẹwak ẹkan ntan.” (Psalm 139:17, 18) Okposụkedi ifiọk oro nnyịn inyenede mfịn edide ata ekpri ubak ke otu anana-ibat ekikere oro Jehovah ediyararede ke nsinsi, nnyịn imenen̄ede  iwụt esịtekọm iban̄a ‘akwa ibat’ ọsọn̄urua akpanikọ eke spirit oro ẹyararede ke emi inyụn̄ ika iso ndidụn̄ọde ibat oro, m̀mê ofụri se isịnede, ke Ikọ Abasi ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ.—Psalm 119:160, ikọ idakisọn̄ NW.

Oyom Ukeme ye Nti N̄kpọutom

14. Didie ke Mme N̄ke 2:1-6 owụt ke oyom ukeme ke ndikpep Ikọ Abasi?

¹⁴ Ntotụn̄ọ edikpep Bible oyom ukeme. Ẹkụt akpanikọ emi ata in̄wan̄în̄wan̄ ke ndikot Mme N̄ke 2:1-6 ye ntịn̄enyịn. Tịm fiọk mme ikọedinam oro enyene-ọniọn̄ Edidem Solomon akadade ndiwụt ukeme oro ẹyomde man ẹnyene ifiọk, ọniọn̄, ye mbufiọk Abasi. Enye ekewet ete: “Eyen mi, afo ama ọbọ ikọ mi, onyụn̄ enịm mbet mi ke idem fo; Onyụn̄ akpan̄ utọn̄ fo ke eti ibuot, onyụn̄ esịn esịt fo ke mbufiọk; Ama ofiori okot asian, emenede uyo fo ọnọ mbufiọk; Ama oyom enye nte silver, onyụn̄ odụn̄ọde enye nte n̄kpọ-uto eke edịbede; Ndien afo eyetịm ọfiọk uten̄e Jehovah, onyụn̄ esịme ifiọk Abasi. Koro Jehovah enyene eti ibuot; ifiọk ye mbufiọk ẹto enye ke inua.” (Sịghisịghi ubọkn̄wed edi eke nnyịn.) Ih, ukpepn̄kpọ oro ọnọde utịp oyom edidụn̄ọde, ediyom, nte n̄kpọ eke ẹyomde n̄kpọuto eke edịbede.

15. Ewe uwụtn̄kpọ Bible owụt nte ke oyom nti usụn̄ ukpepn̄kpọ?

¹⁵ Ukpepn̄kpọ oro enyenede ufọn ke n̄kan̄ eke spirit oyom n̄ko nti usụn̄ ukpepn̄kpọ. Solomon ama ewet ete: “Owo ama etịp ukwak, ndien mîbanke iso efere, enye enyene ndidọdiọn̄ nsọn̄ ubọk.” (Ecclesiastes 10:10) Edieke anamutom akamade ofụt oro mîsọpke m̀mê edieke enye mîkamake enye ye usọ, enye ayabiat odudu esie ndien utom esie idifọnke. Kpasụk ntre, mme ufọn ẹtode ini oro ẹbiatde ke ndikpep n̄kpọ ẹkeme ndikpụhọde akamba akamba, ọkọn̄ọde ke mme usụn̄ ukpepn̄kpọ nnyịn. Ẹkeme ndikụt ata nti ekikere ke ndifori usụn̄ nte nnyịn ikpepde n̄kpọ ke ọyọhọ Ukpepn̄kpọ 7 ke Ñwed-item Uf ök-ñwed Utom Ukara-Abasi. *

16. Nso nti ekikere ke ẹnọ ndin̄wam nnyịn ibuana ke ntotụn̄ọ ukpepn̄kpọ?

¹⁶ Ke ini anamutom usọ oyomde nditọn̄ọ utom esie, enye esision̄o mme n̄kpọutom oro enye ediyomde obon. Kpasụk ntre, ke ini nnyịn iyomde ndikpep n̄kpọ, nnyịn ikpenyene ndimek mme n̄wed ukpepn̄kpọ oro nnyịn idiyomde ke itie unịm n̄wed nnyịn. Ke itide nte ke ukpepn̄kpọ edi utom onyụn̄ oyom ukeme ekikere, edi se ifọnde n̄ko nditie nte odotde. Edieke nnyịn iyomde ndidu ke edidemede ke ekikere, editie ke akpakaha n̄kpere okpokoro m̀mê okpokoro ukotn̄wed ekeme ndinyene ufọn n̄kan edina ke bed m̀mê ke nnanna akpakaha. Ke ama okowụk ntịn̄enyịn ke ndusụk ini, afo emekeme ndikụt nte enyenede ufọn ndinen̄ede idem m̀mê ndiwọrọ an̄wa n̄kọbọ mbịtmbịt ofụm.

17, 18. Nọ mme uwụtn̄kpọ ke nte akpakamade nti n̄wed ukpepn̄kpọ oro ẹdude ẹnọ fi anam n̄kpọ.

¹⁷ Ediwak anana-mbiet n̄wed ukpepn̄kpọ ẹdu n̄ko ẹnọ nnyịn. N̄wọrọnda ke otu emi edi Bible New World Translation, emi odude idahaemi ke ofụri ofụri m̀mê ke ubak ubak ke usem 37. Akpan nsiondi New World Translation esịne mme itien̄wed emi ẹtịn̄de n̄kpọ ẹtụk ye “Mme Enyịn̄ N̄wed Bible” oro ẹsiakde andiwet, ebiet ẹkewetde, ye udomo ini ẹkedade ẹwet. Enye n̄ko enyene mme ibuotikọ ẹsion̄ode ke Bible ẹwet ẹtiene abisi enyịn̄, mme n̄kpọ ẹwetde ẹdian, ye mme n̄wed ndise obio. Ke ndusụk usem, ẹmịn̄ akamba nsiondi Bible emi, oro ẹdiọn̄ọde nte Reference Bible. Enye esịne kpukpru se ẹtịn̄de ẹban̄a ke enyọn̄ emi ye ediwak n̄kpọ efen, esịnede ediwak ikọ idakisọn̄, oro ẹwetde n̄ko ẹtiene abisi enyịn̄. Nte afo amada se idude ke usem mbufo anam n̄kpọ ọyọhọ ọyọhọ man an̄wam fi ndidụn̄ọde Ikọ Abasi ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ?

¹⁸ Ọsọn̄urua n̄wed ukpepn̄kpọ efen edi n̄wed ofụri orụk ifiọk Bible oro Insight on the Scriptures oro enyenede eboho iba. Edieke afo enyenede n̄wed emi ke usem oro afo ekemede ndifiọk, enye ekpenyene ndidu n̄kpere fi kpukpru ini oro afo ekpepde n̄kpọ. Enye ọyọnọ fi ọyọhọ ntọt aban̄a ata ediwak ibuotikọ Bible. N̄wed  oro “All Scripture Is Inspired of God and Beneficial” edi ukem n̄kpọ un̄wam oro. Ke ini ọtọn̄ọde ndikot obufa n̄wed Bible, ọfọn ndidụn̄ọde ukpepn̄kpọ oro asan̄ade ekekem ye n̄wed Bible oro ke n̄wed “All Scripture” man enyene ifiọk aban̄a mme itie ye mbụkeset, ke adianade ye ibio ibio editịn̄ mban̄a se isịnede ke n̄wed Bible oro ye ufọn oro mmọ ẹnyenede ẹnọ nnyịn. Se ẹdiande ndondo emi ke ediwak n̄wed ukpepn̄kpọ edi Watchtower Library, oro ẹsịnde ke kọmputa, emi odude idahaemi ke usem usụkkiet.

19. (a) Ntak emi Jehovah ọnọde nnyịn nti n̄wed ukpepn̄kpọ Bible? (b) Nso ke ẹyom kaban̄a nnennen edikot ye edikpep Bible?

¹⁹ Jehovah ọnọ kpukpru n̄wed emi ebe ke “asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄” man an̄wam ikọt esie ke isọn̄ ‘ẹyom ẹnyụn̄ ẹsịme ifiọk Abasi.’ (Mme N̄ke 2:4, 5) Nti edu ukpepn̄kpọ ẹn̄wam nnyịn ifiọk Jehovah etịm ọfọn inyụn̄ inyene n̄kpet n̄kpet itie ebuana ye enye. (Psalm 63:1-8) Ih, ukpepn̄kpọ edi utom, edi enye edi inem inem utom onyụn̄ ọnọ utịp. Nte ededi, enye esida ini, ndien ekeme ndidi afo emekere, ‘M̀mọ̀n̄ ke ami n̄keme ndikụt ini ndida nnam edikot Bible ye ọkpọkpọ ukpepn̄kpọ?’ Ẹyeneme ikpehe emi ke akpatre ibuotikọ odude ke udịm emi.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

Mme Mbụme Ndụn̄ọde

• Didie ke nnyịn ikeme ndinam ọkpọkpọ ukpepn̄kpọ enem onyụn̄ ọnọ utịp?

• Ukem nte andiwet psalm, didie ke nnyịn ikeme ‘ndidat esịt’ nnyụn̄ ‘n̄kere’ Ikọ Jehovah?

• Didie ke Mme N̄ke 2:1-6 owụt ufọn ndisịn ukeme ke ndikpep Ikọ Abasi?

• Nso nti n̄wed ukpepn̄kpọ ke Jehovah ọnọ?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise ke page 14]

Editie n̄kere ye akam ẹn̄wam nnyịn ikọri ima inọ Ikọ Abasi

[Mme ndise ke page 17]

Nte afo emesida mme n̄wed ukpepn̄kpọ oro ẹdude anam n̄kpọ ọyọhọ ọyọhọ ke ndidụn̄ọde Ikọ Abasi ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ?