Ekikere Abasi Kaban̄a Edisana Ido Uwem

“Ami ndi Jehovah Abasi fo, emi n̄kpepde fi usụn̄ udori, nda fi usụn̄ eke afo edisan̄ade.”—ISAIAH 48:17.

1, 2. (a) Didie ke mme owo ke ofụri ofụri ẹse eti ido idan̄? (b) Didie ke mme Christian ẹse eti ido idan̄?

 KE EDIWAK ikpehe isọn̄ mfịn, ẹda ido uwem nte ọkpọkpọ mbubehe. Mme owo ẹse ebuana idan̄ nte ndammana edinam uwụt ima oro mmimọ ikemede ndinam ke ini ekededi oro mmimọ iyomde, idịghe nte n̄kpọ oro ẹkpenamde ke ndọ kpọt. Mmọ ẹkere ẹte ke edieke mmimọ mînọhọ owo ndomokiet unan, n̄kpọ ndomokiet ikwan̄ake ye owo ndibiere nnọ idemesie nte enye akpanamde n̄kpọ. Ke ekikere mmọ, owo ikpenyeneke ndibiere ikpe nnọ mme owo ke mme n̄kpọ ẹban̄ade ido uwem, akpan akpan ke edide edisịm ebuana idan̄.

² Mbon oro ẹdide ẹdifiọk Jehovah ẹnyene isio isio ekikere. Mmọ ẹtiene mme ndausụn̄ N̄wed Abasi ke idatesịt koro mmọ ẹma Jehovah ẹnyụn̄ ẹyom ndinem enye esịt. Mmọ ẹfiọk ẹte ke Jehovah ama mmimọ onyụn̄ ọnọ ndausụn̄ oro ẹdide ke ufọn mmimọ, kpa ndausụn̄ oro edinen̄erede enyene ufọn ọnọ mmimọ onyụn̄ anam mmimọ ikop inemesịt. (Isaiah 48:17) Sia Abasi edide Andinọ uwem, owụt ifiọk nte ke mmọ ẹkpenyene ndiberi edem ke enye kaban̄a ndausụn̄ ke nte mmọ ẹdade idem mmọ ẹnam n̄kpọ, akpan akpan ke n̄kpọ oro enyenede n̄kpet n̄kpet ebuana ye edinọ owo uwem mi.

Enọ Otode Ima Ima Andibot

3. Nso ke ẹkpep ediwak owo ke Christendom ẹban̄a ebuana idan̄, ndien didie ke oro atuaha ye se Bible ekpepde?

³ Ke edide isio ye ererimbot mfịn, ndusụk owo ke Christendom ẹkpep ẹte ke ebuana idan̄ edi n̄kpọ bụt, idiọkn̄kpọ, ye nte ke “akpa idiọkn̄kpọ” ke in̄wan̄ Eden ekedi Eve ndikpek Adam enyene  ebuana idan̄ ye imọ. Utọ ekikere oro atuaha ye se N̄wed Abasi eke odudu spirit ọdọhọde. Mbụk Bible etịn̄ aban̄a akpa eren ye n̄wan oro nte “eren oro ye n̄wan esie.” (Genesis 2:25) Abasi ọkọdọhọ mmọ ete ẹnyene nditọ, ọdọhọde ete: “Mbufo ẹtọt, ẹnyụn̄ ẹwak, ẹnyụn̄ ẹyọhọ ke isọn̄.” (Genesis 1:28) Ikpowụtke ifiọk ndomokiet Abasi ndidọhọ Adam ye Eve ẹnyene nditọ ndien ekem amia mmọ ufen ke mmọ ndinam item oro.—Psalm 19:8.

4. Ntak emi Abasi ọkọnọde owo ukeme ebuana idan̄?

⁴ Ke ewụhọ oro ẹkenọde akpa ete ye eka nnyịn, emi ẹkefiakde ẹnọ Noah ye nditọ esie, nnyịn imokụt akpan uduak ebuana idan̄: man ẹnyene nditọ. (Genesis 9:1) Nte ededi, Ikọ Abasi owụt ete ke owo iwụkke mme asan̄autom Abasi oro ẹdọde ndọ ite ẹnyene ebuana idan̄ n̄kukụre ke ini ẹyomde ndinyene nditọ. Utọ ebuana oro ekeme nditịm nyọhọ mme udọn̄ eke ntụk ye eke ikpọkidem nnyụn̄ nnọ mme ọdọ ndọ inemesịt. Enye edi usụn̄ oro mmọ ẹkemede ndiwụt ntotụn̄ọ ima nnọ kiet eken.—Genesis 26:8, 9; Mme N̄ke 5:18, 19; 1 Corinth 7:3-5.

Mme Ukpan Ẹtode Abasi

5. Mme ukpan ewe ke Abasi odori ke ebuana idan̄?

⁵ Ke adan̄aemi ebuana idan̄ edide enọ otode Abasi, owo inyeneke ndinam enye ye unana ukpan. Edumbet emi abuana idem ke ndutịm ndọ. (Ephesus 5:28-30; 1 Peter 3:1, 7) Ẹkpan ebuana idan̄ ke ọwọrọde ọkpọn̄ ndọ. Bible enen̄ede etịn̄ aban̄a emi in̄wan̄în̄wan̄. Ke Ibet oro Abasi ọkọnọde idụt Israel, ẹkewet ẹte: “Kûsịn efịbe.” (Exodus 20:14) Ke ukperedem, Jesus ama esịn “use” ye “efịbe” ke otu “mme idiọk ekikere” oro ẹtode esịt ẹnyụn̄ ẹsabarede owo. (Mark 7:21, 22) Ẹma ẹnọ apostle Paul odudu spirit ndinọ mme Christian ke Corinth item nte: “Mbufo ẹfehe ẹbọhọ use.” (1 Corinth 6:18) Ndien ke leta oro enye ekewetde ọnọ ẹsọk mme Hebrew, Paul ekewet ete: “Yak kpukpru owo ẹbat ndọ ke n̄kpọ eke ẹkponode ẹkûnyụn̄ ẹsabade bed ndọ; koro Abasi eyekpe ikpe ye mbon use ye mme esịn-efịbe.”—Mme Hebrew 13:4.

6. Ke Bible, ikọ oro “use” abuana nso?

⁶ Nso ke ikọ oro “use” ọwọrọ? Enye oto ikọ Greek oro por·neiʹa, emi ẹsidade ndusụk ini ẹtịn̄ ẹban̄a ebuana idan̄ ke ufọt mbon oro mîdọhọ ndọ. (1 Corinth 6:9) Ke itie en̄wen, utọ nte ke Matthew 5:32 ye Matthew 19:9, ikọ oro enyene se ọwọrọde ntatara ntatara onyụn̄ etịn̄ n̄ko aban̄a efịbe, idan̄ iman, ye edidan̄ ye unam. Ẹkeme n̄ko ndibat mme edinam idan̄ en̄wen ke ufọt mbon oro mîdịghe nsan̄a ndọ, utọ nte idan̄ inua ye idan̄ etịtifuọ ye edifiọn̄ọ ndido idan̄ owo efen, nte por·neiʹa. Ẹbiom kpukpru utọ edinam oro ikpe—edide in̄wan̄în̄wan̄ m̀mê ke ndamban̄a usụn̄—ke Ikọ Abasi.—Leviticus 20:10, 13, 15, 16; Rome 1:24, 26, 27, 32. *

Ndibọ Ufọn nto Mme Ibet Ido Uwem Abasi

7. Didie ke nnyịn ibọ ufọn ito edika iso nsana ke n̄kan̄ ido uwem?

⁷ Nditiene ndausụn̄ Jehovah kaban̄a ebuana idan̄ ekeme ndidi n̄kpọ-ata nnọ mme anana-mfọnmma owo. Ọwọrọetop owo akwaifiọk Jew eke ọyọhọ isua ikie 12 oro, Maimonides ekewet ete: “Idụhe ukpan ndomokiet ke ofụri Torah [Ibet Moses] oro ọsọn̄de ndinịm nte enye oro ọbiọn̄ọde idan̄ iman ye mme oburobụt ebuana idan̄.” Edi, edieke nnyịn itienede ndausụn̄ Abasi, nnyịn iyọbọ ufọn akamba akamba. (Isaiah 48:18) Ke uwụtn̄kpọ, nsụkibuot ke n̄kpọ emi an̄wam ke ndikpeme nnyịn mbiọn̄ọ mme udọn̄ọ ẹmende ẹto idan̄, emi ndusụk mmọ mînyeneke usọbọ ẹnyụn̄ ẹkemede ndiwot owo. * Ẹkpeme nnyịn ẹbiọn̄ọ uyomo idịbi ke owo mîdọhọ ndọ. Ndida ọniọn̄ Abasi nnam n̄kpọ etịp n̄ko esịn ke nnyịn ndinyene edisana ubieresịt. Ndinam ntre anam inyene ukpono idemowo inyụn̄ ibọ ukpono otode mbon en̄wen, esịnede mme iman nnyịn, nsan̄andọ nnyịn, nditọ nnyịn, ye nditọete Christian nnyịn iren ye iban. Enye n̄ko anam nnyịn inyene in̄wan̄în̄wan̄ edu kaban̄a idan̄ oro editịpde esịn ke inemesịt ke ndọ. Christian an̄wan kiet ekewet ete: “Akpanikọ eke Ikọ Abasi edi mfọnn̄kan ukpeme oro odude. Ami ke mbet ndidọ ndọ, ndien ke ini ndidọde ndọ nyokop inemesịt ndisian Christian eren oro ndọde nte ke ami n̄kasabakede idem.”

8. Ke mme usụn̄ ewe ke edisana ido nnyịn emenede edisana utuakibuot ke enyọn̄?

⁸ Ebede ke nnyịn ndika iso nnyene edisana ido, nnyịn n̄ko imekeme ndinam ekese ke ndibiat mme ukwan̄ ekikere oro ẹnyenede ẹban̄a utuakibuot akpanikọ inyụn̄ idụri mme owo inọ Abasi  oro nnyịn ituakde ibuot inọ. Apostle Peter ekewet ete: “Ẹkama idem nte odotde ke iso mme Gentile, man ke nde eke mmọ ẹtịn̄de n̄kpọ ẹbiat mbufo ẹte ẹdi mme anam-idiọk, mmọ ẹkpeda nti ido mbufo, emi ẹdikụtde ke ini eke ẹdide ndidomo mbufo nse, ẹnọ Abasi ubọn̄.” (1 Peter 2:12) Idem edieke mbon oro mînamke n̄kpọ Jehovah ẹkpude ndikụt m̀mê ndinyịme edisana ido nnyịn, nnyịn imekeme ndinịm nte ke Ete nnyịn eke heaven okụt, enyịme, ndien akam adat esịt ke ukeme oro nnyịn isịnde nditiene ndausụn̄ esie.—Mme N̄ke 27:11; Mme Hebrew 4:13.

9. Ntak emi nnyịn ikpenyenede mbuọtidem ke ndausụn̄ Abasi, okposụkedi oro mme ntak esie mînen̄ekede in̄wan̄a nnyịn? Nam an̄wan̄a.

⁹ Ndibuọt idem ke Abasi abuana ndinịm nte ke enye ọfiọk se ifọnde ikan inọ nnyịn, idem ọkpọkọm nnyịn inen̄ekede ifiọk mme ntak emi enye ọnọde nnyịn ndausụn̄. Kere ban̄a uwụtn̄kpọ kiet ke Ibet Moses. Ibet kiet aban̄ade nna ekọn̄ okoyom ẹtetịbi isọn̄ ẹbụk ifuọ ke edem nna. (Deuteronomy 23:13, 14) Eyedi nditọ Israel ẹma ẹkere ẹban̄a se ikpedide ntak utọ ndausụn̄ oro; ekeme ndidi ndusụk mmọ ẹma ẹkere ke enye inyeneke ufọn. Nte ededi, ọtọn̄ọde ke ini oro, ifiọk ibọkusọbọ emedi edifiọk nte ke ibet emi ama an̄wam man ẹkûsabade ebiet mmọn̄ otode onyụn̄ ọnọ ukpeme ọbiọn̄ọ ekese udọn̄ọ oro n̄kpri unam udọn̄ọ ẹsikamade. Ukem ntre, mme ntak eke spirit, eke n̄kaowo, eke ntụk, eke ikpọkidem, ye eke ekikere ẹdu oro anamde Abasi ọdọhọ ke ebuana idan̄ ekpenyene ndidi ke ufọt mme ọdọ ndọ kpọt. Ẹyak nnyịn idahaemi ikere iban̄a uwụtn̄kpọ ifan̄ ke Bible oro ẹban̄ade mbon oro ẹkesọn̄ọde ẹnyene edisana idaha ido uwem.

Joseph—Ẹdiọn̄ ke Ntak Edisana Ido Uwem Esie

10. Anie okodomo nditap Joseph, ndien didie ke enye ọkọbọrọ?

¹⁰ Eyedi afo ememehe ye uwụtn̄kpọ Bible aban̄ade Joseph, eyen Jacob. Ke edide isua 17 ke emana, enye ekedi ofụn Potiphar, etubom mme andikpeme Pharaoh Egypt. Jehovah ama ọdiọn̄ Joseph, ndien nte ini akakade ẹma ẹmek enye ndise mban̄a ofụri ufọk Potiphar. Etisịm ini oro enye ekesịmde iduọk isua 20, Joseph ama akabade “ọfọn idem, iso esie onyụn̄ eye.” Uyai esie ama odụri ntịn̄enyịn n̄wan Potiphar, oro okodomode nditap enye. Joseph ama anam idaha esie an̄wan̄a, ọdọhọde ete ke ndinyịme ididịghe unana edinam akpanikọ nnọ eteufọk imọ kpọt edi edidi n̄ko ‘ndidue Abasi.’ Ntak emi Joseph ekekerede n̄kpọ ke usụn̄ oro?—Genesis 39:1-9.

11, 12. Okposụkedi oro ibet Abasi oro ẹwetde-wet oro akpande use ye efịbe mîkodụhe, anaedi nso ikedi ntak emi Joseph ekekerede n̄kpọ ke usụn̄ oro enye ekekerede?

¹¹ Nte an̄wan̄ade, ubiere Joseph ikọkọn̄ọke ke ndịk nte ke mme owo ẹyekụt imọ. Ubon Joseph ẹkedụn̄ ata nsannsan, ndien ete esie ekekere ke enye ama akpa. Edieke Joseph ekpekesịnde  idem ke oburobụt ido idan̄, ubon esie ikpọkọfiọkke iban̄a oro tutu amama. Ekeme ndidi ẹkpekekeme n̄ko ndidịp Potiphar ye ifịn iren esie utọ idiọkn̄kpọ oro, sia mme ini ẹma ẹsidu oro mmọ mîkodụhe ke ufọk. (Genesis 39:11) Edi, Joseph ama ọfiọk ete ke utọ edinam oro ikemeke ndidịbe ke enyịn Abasi.

¹² Anaedi Joseph ama ekere aban̄a se enye ọkọfiọkde aban̄a Jehovah. Nte eyịghe mîdụhe enye ama ọfiọk se Jehovah eketịn̄de ke in̄wan̄ Eden ete: “Mmọdo owo edikpọn̄de ete esie ye eka esie, edinyụn̄ adiana ye n̄wan esiemmọ; ndien mmọ ẹyekabade obụk kiet.” (Genesis 2:24) Ke adianade do, eyedi Joseph ama ọfiọk aban̄a se Jehovah eketịn̄de ọnọ edidem Philistine oro okoyomde ndisabade Sarah eka ete ete Joseph. Jehovah ama ọdọhọ edidem oro ete: “Sese afo amakpa aban̄a n̄wan emi afo adade, koro enye edide n̄wan owo. . . . Ami n̄konyụn̄ n̄kpan fi ndidue mi: mmọdo mmen̄kayakke fi otụk enye.” (Genesis 20:3, 6, sịghisịghi ubọkn̄wed edi eke nnyịn.) Ntre ke adan̄aemi Jehovah mîkọnọhọ kan̄a ibet oro ẹwetde-wet, mme ekikere esie kaban̄a ndọ ẹma ẹna in̄wan̄în̄wan̄. Ifiọk edisana ido uwem Joseph, ọkọrọ ye udọn̄ esie ndinem Jehovah esịt, ẹma ẹnam enye esịn ndinam oburobụt ido.

13. Nso ikeme ndidi ntak oro Joseph mîkekemeke ndifep n̄wan Potiphar?

¹³ Nte ededi, n̄wan Potiphar ama ọsọn̄ọ eyịre, ekpede enye ubọk “kwa usen kwa usen” ete adan̄ ye imọ. Ntak emi Joseph mîkefepke enye ofụri ofụri? Ọfọn, nte ofụn, enye ama enyene mme utom ndinam ndien enye ikekemeke ndikpụhọde idaha esie. Uyarade otode udọkisọn̄ nyom n̄kpọeset ọnọ ekikere ete ke nte ẹkesibọpde mme ufọk mbon Egypt ama anam ẹsisan̄a akpan ikpehe ufọk ẹbe man ẹsịm mme ubet ubon n̄kpọ. Ntem, ekeme ndidi ikedịghe mmemmem n̄kpọ inọ Joseph ndifep n̄wan Potiphar.—Genesis 39:10.

14. (a) Nso iketịbe inọ Joseph ke enye ama ekefehe ọbọhọ n̄wan Potiphar? (b) Didie ke Jehovah ọkọdiọn̄ Joseph ke edinam akpanikọ esie?

¹⁴ Usen ama edisịm emi mmọ ẹkedude ikpọn̄ ke ufọk. N̄wan Potiphar ama omụm Joseph onyụn̄ ofiori ete: “Fiọk mi.” Joseph ama efehe. Ke okopde iyatesịt aban̄a Joseph ndisịn, enye ama odori enye ikọ ete ke okoyom ndidan̄ imọ ke n̄kanubọk. Nso ikedi utịp? Nte Jehovah ama ọnọ enye utịp ke ndondo oro ke ntak nsọn̄ọnda esie? Baba. Ẹma ẹtop Joseph ẹsịn ke ufọk-n̄kpọkọbi ẹnyụn̄ ẹdọn̄ enye ukot ke ebuka. (Genesis 39:12-20; Psalm 105:18) Jehovah ama okụt ukwan̄ikpe oro ndien nte ini akakade ama osio Joseph ke ufọk n̄kpọkọbi ekesịn ke ufọk ubọn̄. Enye ama akabade edi udiana owo oro okponde akan ke Egypt ndien ẹma ẹnọ enye n̄wan enye onyụn̄ enyene nditọ. (Genesis 41:14, 15, 39-45, 50-52) Ke adianade do, ẹma ẹwet mbụk nsọn̄ọnda Joseph ẹnịm ke isua 3,500 emi ẹkebede man mme asan̄autom Abasi ẹdụn̄ọde toto ke ini oro. Nso utịbe utịbe edidiọn̄ ke ndisọn̄ọ nyịre ke ndinen ibet Abasi ke mmọ emi ẹkedi ntem! Ukem ntre, ekeme ndidi nnyịn mfịn idibọhọ ufọn edimụm edisana ido uwem n̄kama ke ndondo oro, edi nnyịn imekeme nditịm nnịm nte ke Jehovah okụt oyonyụn̄ ọdiọn̄ nnyịn ke edikem ini.—2 Chronicles 16:9.

‘Ediomi Oro Job Okodiomide ye Enyịn Esie’

15. Nso ikedi ‘ediomi oro Job okodiomide ye enyịn esie’?

¹⁵ Owo efen oro okomụmde nsọn̄ọnda akama ekedi Job. Ke ini Devil akadade mme idomo etiene  enye, Job ama odụn̄ọde uwem esie onyụn̄ ọdọhọ ete ke imọ imenyịme ndibọ ọkpọsọn̄ ufen edieke imọ ikabiatde, ke adianade ye mme n̄kpọ eken, edumbet Jehovah kaban̄a edisana ido idan̄. Job ọkọdọhọ ete: “Mmodiomi ediomi ye enyịn mi; nnam didie, ndien, ntịn̄ enyịn eyen-an̄wan ke idem?” (Job 31:1) Ke ndidọhọ ntem, ikọ Job ọkọwọrọ ete ke ubiere imọ ndimụm nsọn̄ọnda ke Abasi n̄kama, imọ ima ibiere ndifep ndikam nsese n̄wan ke enyịn use. Edi akpanikọ, enye oyokụt iban ke uwem esie eke usen ke usen ndien eyedi enye ayan̄wam mmọ edieke mmọ ẹyomde un̄wam. Edi amaedi ndinọ mmọ ntịn̄enyịn ke usụn̄ifiọk edibịne mme uduak ndinam ima ye mmọ, enye ikanamke oro. Mbemiso mme idomo esie ẹketọn̄ọde, enye ekedi ata imọ owo, “okpon akan kpukpru nditọ edem usiaha-utịn.” (Job 1:3) Nte ededi, enye ikadaha odudu inyene esie nditap ediwak iban. Nte an̄wan̄ade, akanam enye ikenyeneke ekikere edisịn idem ke oburobụt ido idan̄ ye mme n̄kaiferi.

16. (a) Ntak emi Job edide eti uwụtn̄kpọ ọnọ mme Christian oro ẹdide mme ọdọ ndọ? (b) Didie ke edu uwem iren ke eyo Malachi ekenen̄ede okpụhọde ye eke Job, ndien nso kaban̄a mfịn?

¹⁶ Ntem, ke mme ini mfọnọn̄kpọ ye ke n̄kpọsọn̄ ini, Job ama esiwụt nsọn̄ọnda eke ido uwem. Jehovah ama okụt emi onyụn̄ ọdiọn̄ enye uwak uwak. (Job 1:10; 42:12) Nso eti uwụtn̄kpọ ke Job edi ntem ọnọ mme Christian oro ẹdide mme ọdọ ndọ, iren ye iban! Eyịghe idụhe Jehovah akamade enye ntre! Ke edide isio, edu uwem ediwak owo mfịn enen̄ede ebiet se iketịbede ke eyo Malachi. Prọfet oro ama obiom ediwak ebe ikpe aban̄a usụn̄ oro mmọ ẹkekpọn̄de iban mmọ, ediwak ini man ẹkedọ iban oro ẹkedide n̄kaiferi. Mmọn̄eyet iban emi ẹkesịnde ẹma ẹfụk itieuwa Jehovah, ndien Abasi ama obiom mbon emi ‘ẹkebian̄ade’ iban mmọ, ikpe.—Malachi 2:13-16.

N̄kaiferi Oro Asanade ke Ido Uwem

17. Didie ke eyenan̄wan Shunem eketie nte “edisịri in̄wan̄”?

¹⁷ Ọyọhọ owo ita oro okomụmde nsọn̄ọnda akama ekedi eyenan̄wan Shunem. Sia ekesehede onyụn̄ eyede uyai, idịghe akparawa ekpemerọn̄ kpọt akama enye edi imọ edidem Israel, Solomon, ama ama enye n̄ko. Ke ofụri inem inem mbụk oro ẹbụkde ke Ikwọ Solomon, eyenan̄wan Shunem ama omụm edisana idaha eke ido uwem akama, ke ntem ọbọde ukpono oto mbon oro ẹkedude ye enye. Ẹma ẹnọ Solomon odudu spirit ndiwet mbụk esie nnịm, okposụkedi eyenan̄wan emi mîkenyịmeke enye. Ekpemerọn̄ oro enye akamade n̄ko ama okpono edisana ido uwem esie. Ke idaha kiet enye ama ọdọhọ ke eyenan̄wan Shunem oro eketie nte “edisịri in̄wan̄.” (Ikwọ Solomon 4:12) Ke Israel eset, ndiye in̄wan̄esa ẹma ẹsinyene ndiye nsio nsio ikọn̄udia, ndinem ufuọn̄ flawa, ye ikpọ eto. Ẹma ẹsibọp ọkọ m̀mê ibibene ẹkanade mme utọ in̄wan̄esa oro ndien ẹkekeme n̄kukụre ndito inuaotop oro ẹkesikọbide-kọbi ndụk enye. (Isaiah 5:5) Ye ekpemerọn̄ oro, edisana ido ye uyai eyenan̄wan Shunem oro ẹketie nte utọ in̄wan̄esa oro emi mbiet uyai esie mîkawakke. Enye ama asana ofụri ofụri. Enye ekenịm ima esie ọnọ nsan̄a ndọ esie eke ini iso kpọt.

18. Mbụk Joseph, Job, ye eyenan̄wan Shunem ẹti nnyịn ẹban̄a nso?

 ¹⁸ Ke ndimụm nsọn̄ọnda eke ido uwem n̄kama, eyenan̄wan Shunem oro ama enịm eti uwụtn̄kpọ ọnọ Christian iban mfịn. Jehovah ama okụt onyụn̄ ama eti ido eyenan̄wan Shunem oro onyụn̄ ọdiọn̄ enye kpa nte ọkọdiọn̄de Joseph ye Job. Ẹwet mme edinam nsọn̄ọnda mmọ ẹnịm ke Ikọ Abasi kaban̄a ndausụn̄ nnyịn. Ke adan̄aemi owo mîwetke mme ukeme oro nnyịn isịnde ndimụm nsọn̄ọnda n̄kama mfịn isịn ke Bible, Jehovah enyene “n̄wed editi” ọnọ mbon oro ẹyomde ndinam uduak esie. Ẹyak nnyịn ikûdede ifre ite ke Jehovah ke “akpan̄ utọn̄” onyụn̄ adat esịt nte nnyịn ke edinam akpanikọ idomode ndimụm edisana idaha eke ido uwem n̄kama.—Malachi 3:16.

19. (a) Didie ke nnyịn ikpese edisana idaha ido uwem? (b) Nso ke ẹdineme ke ibuotikọ oro etienede?

¹⁹ Okposụkedi mbon oro mînyeneke mbuọtidem ẹkemede ndisak nnyịn nsahi, nnyịn imokop idatesịt ke ndikop item nnọ ima ima Andibot nnyịn. Nnyịn imenyene n̄kokon̄ idaha ido uwem, kpa idaha ido uwem Abasi. Enye edi n̄kpọ ndikop inemesịt mban̄a, n̄kpọ ndida ke ọsọn̄urua. Ebede ke ndimụm edisana idaha ido uwem n̄kama, nnyịn imekeme ndidat esịt ndinyene edidiọn̄ Abasi inyụn̄ ikeme ndika iso nnyene nyayama idotenyịn mme anana-utịt edidiọn̄ ini iso. Nte ededi, ke ata ata usụn̄ifiọk, nso ke nnyịn ikeme ndinam man ika iso isana ke ido uwem? Ibuotikọ oro etienede eyeneme akpan mbụme emi.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

Nte Afo Emekeme Ndinam An̄wan̄a?

• Nso ke Bible ekpep aban̄a ebuana idan̄?

• Ke Bible, ikọ oro “use” abuana nso?

• Didie ke nnyịn ibọ ufọn ito ndika iso nsana ke ido uwem?

• Ntak emi Joseph, Job, ye eyenan̄wan Shunem ẹdide nti uwụtn̄kpọ ẹnọ mme Christian mfịn?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise ke page 9]

Joseph ama efehe ọbọhọ oburobụt ido

[Ndise ke page 10]

Eyenan̄wan Shunem eketie nte “edisịri in̄wan̄”

[Ndise ke page 11]

Job ama ‘odiomi ediomi ye enyịn esie’