“Nịm Mme Ewụhọ Mi, Ndien Du Uwem”

AKPARAWA oro ama enyene ifiọk, “ọfọn idem, iso esie onyụn̄ eye.” N̄wan eteufọk esie ama eye uyai onyụn̄ enyene uko. Ke enyenede ọkpọsọn̄ udọn̄ ke idem akparawa oro, enye ama odomo nditap enye kpukpru usen. “Edikem ke usen kiet Joseph odụk ke ufọk ete inam utom imọ, eyen ufọk ndomokiet inyụn̄ idụhe do ke esịt ufọk. Ndien n̄wan oro edimụm enye ọfọn̄idem ete, Fiọk mi.” Edi Joseph, eyen ete-ekpụk oro Jacob, ama ọkpọn̄ ọfọn̄idem esie efehe ọbọhọ n̄wan Potiphar.—Genesis 39:1-12.

Nte ededi, idịghe kpukpru owo ẹsifehe ẹkpọn̄ idaha oro etiede idomo idomo. Ke uwụtn̄kpọ, kere ban̄a se iketịbede inọ akparawa oro Edidem Solomon eke Israel eset okokụtde ke efak ke okoneyo. Ke oburobụt an̄wan atapde, “enye etiene n̄wan oro ke edem ini kiet aka, nte enan̄ akade ndikpa.”—Mme N̄ke 7:21, 22.

Ẹteme mme Christian ẹte “ẹfehe ẹbọhọ use.” (1 Corinth 6:18) Apostle Paul ekewet ọnọ Timothy ekpri mbet Christian ete: “Fehe kpọn̄ mme idiọk itọn̄ ini uyen.” (2 Timothy 2:22) Ke ini isobode mme idaha oro ẹdemerede udọn̄ use, efịbe, m̀mê mme ukwan̄ edinam eken, ana nnyịn n̄ko ibiere ndifehe kpa nte Joseph ekefehede ọbọhọ n̄wan Potiphar. Nso idin̄wam nnyịn ibiere ndinam oro? Ke ọyọhọ ibuot 7 eke n̄wed Mme N̄ke eke Bible, Solomon ọnọ nnyịn ndusụk item oro ẹnen̄erede ẹnyene ufọn. Enye itịn̄ke iban̄a mme ukpepn̄kpọ oro ẹkpemede nnyịn ẹsio ke mme n̄kari eke mme oburobụt owo kpọt edi ayarade usụn̄ edinam mmọ ebe ke nditịn̄ in̄wan̄în̄wan̄ mban̄a idaha oro oburobụt an̄wan akatapde akparawa kiet.

‘Tebe Mme Ewụhọ Mi ke Nnuenubọk Fo’

Edidem oro ọtọn̄ọ ye item ebietde eke ete mi: “Eyen mi, nịm ikọ mi, nyụn̄ dịp mme ewụhọ mi ke esịt fo. Nịm mme ewụhọ mi, ndien du uwem; nịm ido mi nte [eyen] enyịn fo.”—Mme N̄ke 7:1, 2.

Mme ete ye eka, akpan akpan mme ete, ẹnyene mbiomo otode Abasi ndikpep nditọ mmọ mme idaha Abasi kaban̄a eti ye idiọk. Moses ọkọnọ mme ete item ete: “Yak mme ikọ emi ami ntemede fi mfịn emi, ẹdu fi ke esịt: nyụn̄ dọdiọn̄ siak mmọ nọ nditọ fo, nyụn̄ kama mmọ ke inua fo ke ini afo etiede ke ufọk fo, ye ini afo asan̄ade ke usụn̄, ye ke ini afo anade ke isọn̄, ye ke ini afo adahade ke enyọn̄.” (Deuteronomy 6:6, 7) Ndien apostle Paul ama ewet ete: “Mbufo mme ete, ẹkûfiomo nditọ mbufo; edi ẹkama mmọ ke ntụnọ ye item Ọbọn̄.” (Ephesus 6:4) Ntem, item ete m̀mê eka oro anade ẹdịp, m̀mê ẹbat ke ata ọsọn̄urua n̄kpọ, ke akpanikọ esịne mme n̄kpọ editi, mme ewụhọ, ye mme ibet oro ẹdude ke Ikọ Abasi, kpa Bible.

Ukpep otode ete ye eka ekeme n̄ko ndisịne mme ibet en̄wen—mme ibet ubon. Emi edi ke ufọn mme andibuana ke ubon. Edi akpanikọ, ọkọn̄ọde ke se udọn̄ edide, mme ibet oro ẹkeme ndikpụhọde to ke ubon kiet sịm eken. Nte ededi, mme ete ye eka ẹnyene mbiomo ndibiere se ifọnde ikan inọ ubon mmọ. Ndien mme ibet oro mmọ ẹnịmde ẹsiwak ndiwụt ata ima ye edikere mban̄a mmọ. Item ẹnọde n̄kpri owo edi yak mmọ ẹkpeme mme ibet  emi ọkọrọ ye mme ukpepn̄kpọ N̄wed Abasi oro mmọ ẹbọde ẹto ete ye eka mmọ. Ih, oyom ada mme utọ item oro “nte [eyen] enyịn fo”—enen̄erede ekpeme mmọ. Oro edi usụn̄ ndifep akama-n̄kpa utịp edifụmi mme idaha Jehovah ndien ke ntem ‘odu uwem.’

Solomon aka iso ete: “Tebe mmọ [mme ewụhọ mi] dian ke nnuenubọk fo, wet mmọ sịn ke ọwọn̄ esịt fo.” (Mme N̄ke 7:3) Kpa nte mme nnuenubọk ẹsidude nnyịn ke iso in̄wan̄în̄wan̄ ẹnyụn̄ ẹdide akpan n̄kpọ ke ndida nnam se nnyịn iduakde, mme ukpepn̄kpọ oro nnyịn ibọde ito N̄wed Abasi m̀mê edinyene ifiọk Bible ẹkpenyene ndidi n̄kpọ editi ye n̄kpọ ndausụn̄ kpukpru ini nnọ nnyịn ke kpukpru se nnyịn inamde. Nnyịn ikpenyene ndiwet mmọ ke ọwọn̄esịt nnyịn, inamde mmọ ẹdi ubak uwem nnyịn.

Ke mîfreke iban̄a ufọn eti ibuot ye asian, edidem oro eteme ete: “Dọhọ eti ibuot, ete, ‘Afo edi eyen-ete mi an̄wan’; nyụn̄ kot asian, ete, Ada.” (Mme N̄ke 7:4) Eti ibuot edi ukeme ndida ifiọk emi Abasi ọnọde nnam n̄kpọ ke eti usụn̄. Nnyịn ikpenyene ndima eti ibuot nte imade edima eyeneka nnyịn an̄wan. Nso idi asian? Enye edi ukeme ndida n̄kụt nnyụn̄ mfiọk se ibuanade ke n̄kpọ ebe ke ndifiọk mme ebuana oro nsio nsio ikpehe esie ẹnyenede ye ofụri n̄kpọ. Asian ekpenyene ndikpere nnyịn ukem nte n̄kpet n̄kpet ufan.

Ntak emi nnyịn ikpọsọn̄ọde iyịre ke ukpep oro ibọde ito N̄wed Abasi inyụn̄ inen̄ede ikọri eti ibuot ye asian? Man ‘ikpeme idem nnyịn mbak esen an̄wan, mbak esen an̄wan eke enịn̄ede ikọ inua.’ (Mme N̄ke 7:5) Ih, ndinam ntre eyekpeme nnyịn ọbiọn̄ọ nneminua ye mbukpek esenowo—kpa oburobụt owo. *

Akparawa Oro Osobo ‘Enyene-N̄kari N̄wan’

Ekem edidem Israel oro etịn̄ aban̄a idaha kiet emi enye ke idemesie okokụtde, ete: “[N̄ketie] ke window ufọk mi, ke lattice mi ke nnyụn̄ọ; ndien n̄kụt eyenọwọn̄ kiet emi ananade ibuot, ke otu mbon ọkọi, ndiọn̄ọ enye ke otu n̄kparawa, asan̄a ke efak, ekpere ọtọ an̄wan oro; ndien odụk usụn̄ ufọk esie, ke mfụn̄-mfụn̄ mbubịteyo, ke eyo okụtde, ke ufọt okoneyo, kpa ke ọkpọsọn̄ ekịm.”—Mme N̄ke 7:6-9.

Window oro Solomon etiede onyụn̄ọ enyene lattice—etie nte emi edi itịm emi enyenede n̄kpri ndudu, ndusụk ẹkapde ediwak n̄kpọ ke idem. Nte eyo okụtde, mme efak ẹnen̄ede ẹkịm. Enye okụt akparawa kiet emi enen̄erede odu ke itiendịk. Sia mînyeneke ọniọn̄ m̀mê ifiọk, enye edi anana-ibuot owo. Eyedi enye ọfiọk utọ n̄kann̄kụk emi imọ idụkde ye se ikemede nditịbe nnọ imọ do. Akparawa oro  asan̄a ekpere “ọtọ an̄wan” oro, emi odude ke usụn̄ ufọk esie. Anie ke n̄wan emi edi? Nso ke enye anam?

Edidem emi osụk esede aka iso ete: “Sese, n̄wan kiet osobo ye enye, esịne edisịnen̄kpọ akpara, onyụn̄ enyene n̄kari ke esịt. Enye edi owo uyom ye owo eneni; ukot esie idụn̄ke ke ufọk esiemmọ. Usụk ini ke efak, usụk ini ke an̄wa, onyụn̄ etie ke kpukpru inụk ebet.”—Mme N̄ke 7:10-12.

Ido usịnen̄kpọ n̄wan emi etịn̄ ekese aban̄a enye. (Genesis 38:14, 15) Enye esịne n̄kpọ ke usụn̄ oro mîwụtke iso o-bụt, ukem nte akpara. Akan oro, enye enyene n̄kari ke esịt—ekikere esie edi “abian̄a abian̄a,” uduak esie edi “n̄kari n̄kari.” (An American Translation; New International Version) Enye edi owo uyom ye eneni, eken̄ inua onyụn̄ ọsọn̄ ibuot, anam uyom onyụn̄ aduak uduak idemesie, edi owo emiom ye itụn. Utu ke nditie ke ufọk, enye emek ndiyọrọ ke mme an̄wan̄wa ebiet, edịbede ke mme inụk efak man omụm udia esie. Enye edịbe ebet utọ owo nte akparawa oro.

“Uwak N̄kari Ikọ”

Ntem ke akparawa oro osobo oburobụt an̄wan oro enyenede n̄kari n̄kari uduak. Emi okomụm ntịn̄enyịn Solomon didie ntem! Enye obụk ete: “Enye (n̄wan) omụm enye, onyụn̄ etịm enye inua, ọsọn̄ enyịn, onyụn̄ ọdọhọ enye, ete, Mme uwa emem ẹna ẹnọ mi; mfịn emi ke nsio mme akan̄a mi. Mmọdo n̄wọrọde nte ndisobo ye afo, ndiyom iso fo, ndien mmokụt fi.”—Mme N̄ke 7:13-15.

N̄wan emi enyene nneminua. Ke anamde iso esie ọsọn̄, enye etịn̄ mme ikọ esie uko uko. Enye enen̄ede ekpeme kpukpru se enye etịn̄de man atap akparawa emi. Ke ndidọhọ ke imọ ima iwa mme uwa emem ke usen oro inyụn̄ isio mme akan̄a imọ, enye owụt nte imọ idide edinen, ọnọde ekikere ete ke imọ imemke ke n̄kan̄ eke spirit. Ẹkesida unam, ndomuyo, aran, ye wine ẹwa mme uwa emem ke temple ke Jerusalem. (Leviticus 19:5, 6; 22:21; Numbers 15:8-10) Sia andiwa uwa ekekemede ndida ubak n̄kpọ uwa emem nnọ idemesie ye ubon esie, enye ke ntem ọnọ ekikere ete ke ekese n̄kpọ ẹdu ndidia nnyụn̄ n̄n̄wọn̄ ke ufọk imọ. Se ikọ esie ọwọrọde an̄wan̄a: Nte ke akparawa oro oyokop inem uwem do. Nte ke imọ ikọwọrọ ke ufọk imọ akpan akpan idi ndiyom enye. Ekpedi n̄kpọ mbọm didie ntem—edieke owo ekededi ekpenịmde utọ mbụk oro ke akpanikọ. Eyen ukpepn̄kpọ Bible kiet ọdọhọ ete: “Edi akpanikọ nte ke enye ọkọwọrọ edi ndiyom owo, edi nte enye ekenen̄ede edi ndiyom akparawa emi? Edi ndisịme kpọt—eyedi akparawa emi—edinịm ikọ esie ke akpanikọ.”

Ke ama akanam idemesie edemede owo udọn̄ ebe ke ido usịnen̄kpọ esie, mme abian̄a abian̄a uyoikọ esie, mfari esie, inem n̄kpọkinua esie, n̄wan etabi oro adian inem ufuọn̄. Enye ọdọhọ ete: “Mmebri ọfọn̄ ke bed mi, mbuaha ndidi Egypt. Nda myrrh, ye aloes, ye cinnamon nsịme ke bed.” (Mme N̄ke 7:16, 17) Enye ada ndiye ọfọn̄ Egypt abana bed esie onyụn̄ ọduọk ndinem ufuọn̄ myrrh, aloes, ye cinnamon.

Enye aka iso ete: “Yak nnyịn ika ndien, ikoyụhọ ima tutu eyo esiere: yak ima adat nnyịn esịt.” Ikot emi akan sụk owo iba ndibuana inem inem udia. Enye ọn̄wọn̄ọ ndinam akparawa oro okop inem ebuana idan̄. Ikot oro ekedi n̄kpọ nduaidem ọnọ akparawa oro! Ke ndika iso ntap, enye adian do ete: “Koro ete mîdụhe ke ufọk esie, enye amaka anyan ebiet: ada ekpat inyene ke ubọk esie, oyonyụn̄ edi ke ufọk esie ke ọyọhọ ọfiọn̄.” (Mme N̄ke 7:18-20) Enye ọn̄wọn̄ọ ọnọ akparawa oro ete ke owo idikwe mmimọ, koro ebe imọ ama aka isan̄ mbubehe ndien idinyọn̄ke idi ke anyan ini. N̄wan emi enyene mbufiọk didie ntem ke nditụn akparawa owo usụn̄! “N̄wan akabade eyen oro ke uwak n̄kari ikọ esie, ada nneminua esie odụri enye aka.” (Mme N̄ke 7:21) Owo oro enyenede ukem edu Joseph kpọt ekeme ndibiọn̄ọ utọ etabi etabi ikot emi. (Genesis 39:9, 12) Nte akparawa emi enyene ukem edu oro?

 “Nte Enan̄ Akade Ndikpa”

Solomon ọtọt ete: “Enye etiene n̄wan oro ke edem ini kiet aka, nte enan̄ akade ndikpa, ye nte owo-n̄kpọkọbi akade ufen ndisịme owo; Tutu idan̄ ekịm enye esịt; nte ntarusụn̄ ọsọpde odụk ke afia, ndien mîfiọkke ite ẹyom uwem imọ.”—Mme N̄ke 7:22, 23.

Ikot oro etie akparawa oro nte se enye mîkemeke ndisịn. Ke ofụmide kpukpru eti ibuot, enye etiene n̄wan oro “nte enan̄ akade ndikpa.” Kpa nte owo oro ẹsịnde ke ebuka mîkemeke ndibọhọ ufen, ntre ke ẹdụri akparawa oro ẹsịn ke edinam idiọkn̄kpọ. Enye ikwe n̄kpọndịk oro odude “tutu idan̄ ekịm enye ke esịt, [“edidiana ekpa,” NW]” oro edi, tutu enye ada unan oro ekemede ndisụn̄ọ ke enye ndikpa. N̄kpa oro ekeme ndidi ata ata n̄kpa sia enye osiode idem anyan ọnọ mme akama-n̄kpa udọn̄ọ oro ẹsimende ẹto idan̄. * Unan oro ekeme n̄ko ndisụn̄ọ ke enye ndikpa ke n̄kan̄ eke spirit; ‘ẹyom uwem esie.’ Emi enen̄ede otụk ofụri uwem esie, ndien enye anam akwa idiọkn̄kpọ adian Abasi. Ntem ke enye ọsọp aka n̄kpa nte ntarusụn̄ ọsọpde odụk afia!

“Kûdiyo ke Ọkpọ-Usụn̄ Esie”

Ke ekpepde n̄kpọ oto se enye okụtde, enyene-ọniọn̄ edidem oro akpak ete: “Mbufo nditọwọn̄, ẹkop ndien uyo mi, ẹnyụn̄ ẹkpan̄ utọn̄ ke ikọ inua mi. Kûyak esịt fo awaha odụk ke usụn̄ esie, kûdiyo ke ọkpọ-usụn̄ esie. Koro enye ama ọnọ ediwak owo unan ọduọn̄ọ ke isọn̄: ndien kpukpru owo eke enye okowotde ẹdi n̄kpọsọn̄ owo. Mme usụn̄ obio ekpo ẹdi ufọk esie, ẹsụhọde ke mme ubet n̄kpa.”—Mme N̄ke 7:24-27.

Nte an̄wan̄ade, item Solomon edi yak nnyịn iwọn̄ọde ikpọn̄ mme akama-n̄kpa usụn̄ oburobụt owo inyụn̄ ‘idu uwem.’ (Mme N̄ke 7:2) Item emi edi ekemini didie ntem ọnọ eyo nnyịn! Ke akpanikọ oyom nnyịn ifep mme itie emi mbon oro ẹdịbede ẹyom udia mmọ ẹsiwakde ndidu. Ntak emi afo akpayakde idemfo ọnọ mme n̄kari mmọ ebe ke ndika mme utọ itie oro? Ke akpan, ntak emi afo ekpedide enye oro “ananade ibuot” onyụn̄ oyode okodụk usụn̄ “esen an̄wan”?

“Esen an̄wan” oro edidem okokụtde akatap akparawa oro ke ndinọ enye ikot ete ‘ayak ima adat mmimọ esịt.’ Nte owo itapke ediwak uyen—akpan akpan iban—ke ukem usụn̄ emi? Edi kere: Ke ini owo odomode nditap fi nsịn ke ndinam oburobụt ido idan̄, nte edi ata ima m̀mê ibụk ibụk udọn̄? Ntak emi eren oro enyenede ata ima ọnọ n̄wan okponụkde enye ndibiat ukpep oro enye ọbọde nte Christian ye ubieresịt esie? Solomon ọnọ item ete: “Kûyak esịt fo awaha” odụk utọ usụn̄ oro.

Mme ikọ owo etabi ẹsiwak nditie inem inem ẹsinyụn̄ ẹdi se ẹtịmde-tịm ẹkere. Ndikọri eti ibuot ye asian ayan̄wam nnyịn ndifiọk mmọ. Nnyịn nditi mme ewụhọ Jehovah eyekpeme nnyịn. Ke ntre, nnyịn ikpakam idomo kpukpru ini ‘ndinịm mme ewụhọ Abasi, ndien idu uwem,’ idem ke nsinsi.—1 John 2:17.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Mme ndise ke page 29]

Didie ke afo esise mme ibet ete ye eka fo?

[Ndise ke page 31]

Ndinịm mme ewụhọ Abasi ọwọrọ uwem