Nnyịn Imekeme Ndikpep N̄kpọ Nto Akpa Eren ye N̄wan

ABASI ama ese akanade ekondo Isọn̄. Enye eketịm isọn̄ man owo odụn̄ ke esịt. Enye ama okụt ete ke kpukpru se imọ ikanamde ẹma ẹfọn. Ke akpanikọ, ke ama okokụre utom emi, enye ama ọdọhọ ete ke enye ‘ọfọn eti eti.’ (Genesis 1:12, 18, 21, 25, 31) Nte ededi, mbemiso esịmde mfọnmma ubiere oro, Abasi ama etịn̄ aban̄a n̄kpọ oro ‘mîkọfọnke.’ Edi akpanikọ, Abasi ikanamke n̄kpọ ndomokiet oro mîkọfọnke. Akakam edi nte ke n̄kpọ obot esie ikekemke kan̄a. Jehovah ama ọdọhọ ete: “Ifọnke owo ndidu ikpọn̄; nyanam andinyan̄a ekem ye enye.”—Genesis 2:18.

Ekedi uduak Jehovah nte n̄kaowo odu nsinsi uwem ke nsọn̄idem, inemesịt, ye mfọnọn̄kpọ ke paradise isọn̄. Adam ekedi ete ofụri ubonowo. N̄wan esie, Eve, ekedi “eka kpukpru mme andidu uwem.” (Genesis  3:20) Okposụkedi isọn̄ ọyọhọde ye ediwak biliọn nditọ mmọ mfịn, owo idịghe mfọnmma.

Mbụk Adam ye Eve edi mbụk oro ẹtịmde ẹdiọn̄ọ. Edi nso ata ufọn ke enye enyene ọnọ nnyịn? Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto mme ifiọk n̄kpọntịbe akpa eren ye n̄wan?

“Eren ye N̄wan ke Obot Mmọ”

Ke ini Adam okosiode mme unam enyịn̄, enye ama okụt ete ke mmọ ẹma ẹnyene nsan̄a ndien nte ke imọ ikenyeneke nsan̄a. Mmọdo ke ini enye okokụtde ediye edibotn̄kpọ oro Jehovah akadade ọkpọ n̄kan̄ esie obot, enye ama adat esịt. Ke okụtde ete ke enye ekenen̄ede ebiet imọ, Adam ama ọdọhọ ete: “Emi ndien edi ọkpọ eke otode ke ọkpọ mi, ye obụk eke otode ke obụk mi: emi eyekere N̄wan, koro ẹdade emi ke idem Eren owo.”—Genesis 2:18-23.

Eren ama oyom “andinyan̄a.” Idahaemi enye ama enyene enye emi ekenen̄erede odot. Eve ama enen̄ede odot ndidi andinam Adam ekem—ke ndise mban̄a in̄wan̄ ebietidụn̄ mmọ ye mme unam, ke ndision̄o nditọ ndi, ye ke ndidemede ukeme ukere n̄kpọ esie nnyụn̄ nnọ enye ibetedem eke ata nsan̄a.—Genesis 1:26-30.

Jehovah ama ọnọ kpukpru se ebe ye n̄wan oro ẹkeyomde. Ke ndida Eve nsọk ebe esie ndien ke ntre adiande mmọ ndọ, Abasi ama ọtọn̄ọ ndutịm ndọ ye ubon oro akanade n̄kaowo ẹto. Mbụk Genesis ọdọhọ ete: ‘Owo ọyọkpọn̄ ete ye eka esie, onyụn̄ adiana ye n̄wan esiemmọ; ndien mmọ ẹyekabade obụk kiet.’ Ndien ke ini Jehovah ọkọdiọn̄de akpa ebe ye n̄wan oro onyụn̄ ọdọhọde mmọ ete ẹtọt, enye nte an̄wan̄ade okoyom ete eyen kiet kiet amana odụk ubon oro ẹkerede ẹban̄a, oro ete ye eka ẹdude ndise mban̄a enye.—Genesis 1:28; 2:24.

“Ke Mbiet Abasi”

Adam ekedi mfọnmma eyen Abasi, oro ẹkebotde ‘ebiet, onyụn̄ etie nte’ Abasi. Edi sia ‘Abasi edide spirit,’ edibiet oro ikemeke ndidi ke ikpọkidem. (Genesis 1:26; John 4:24) Edibiet oro edi ke mme edu oro ẹnamde owo okon̄ akan unam. Ih, toto ke editọn̄ọ ẹma ẹsịn edu ima, ọniọn̄, odudu, ye unenikpe ke esịt owo. Ẹma ẹnọ enye ifụre uduak ye ukeme kaban̄a idaha eke spirit. Ndammana ifiọk ido uwem, m̀mê ubieresịt, ama anam enye ekeme ndifiọk eti ye idiọk. Owo enyene ukeme ufiọk n̄kpọ, anamde enye ekeme nditie n̄kere ntak emi owo odude uwem, ndikọ ifiọk aban̄ade Andibot enye, nnyụn̄ n̄kọri n̄kpet n̄kpet itie ebuana ye Enye. Sia ekenyenede kpukpru emi, Adam ama enyene kpukpru se enye okoyomde man ọyọhọ utom esie nte andise mban̄a utom Abasi ke isọn̄.

Eve Abiat Ibet

Nte eyịghe mîdụhe, Adam ama ọsọsọp ọtọt Eve aban̄a ukpan oro Jehovah okodoride: Mmọ ẹkeme ndidia kpukpru mfri eto ke in̄wan̄ ebietidụn̄ mmọ ke mîbọhọke mfri eto kiet—eto ifiọk eti ye idiọk. Mmọ ikenyeneke ndidia ke esịt. Edieke mmọ ẹdiade, ke usen oro mmọ ẹyekpan̄a.—Genesis 2:16, 17.

Ikebịghike-bịghi, ẹma ẹdemede eneni ẹban̄a mfri oro ẹkekpande. Urụkikọt, oro spirit oro enyịn mîkwe akadade nte etịn̄ikọ ke ibuot esie, ama etịn̄ ikọ ọnọ Eve. Ke n̄kari n̄kari usụn̄, urụkikọt ama obụp ete: “Nte Abasi ọkọdọhọ ete, Mbufo ẹkûdia baba eto in̄wan̄ emi kiet?” Eve ama ọbọrọ ete ke ẹnyịme mmimọ idia kpukpru mfri eto ke mîbọhọke kiet. Ekem urụkikọt ama etịn̄ se idide isio aban̄a Abasi, ọdọhọde n̄wan oro ete: “Mbufo idikpaha: koro Abasi ọmọfiọk ete, ke usen eke mbufo ẹdiade ke esịt, ndien enyịn mbufo ẹyetara; mbufo ẹyenyụn̄ ẹtie nte Abasi, ẹfiọk eti ye idiọk.” N̄wan oro ama ọtọn̄ọ ndikụt eto oro ke usụn̄ efen. ‘Eto oro ama ọfọn ke udia onyụn̄ eye ke enyịn.’ Sia ẹkenen̄erede ẹbian̄a, Eve ama abiat ibet Abasi.—Genesis 3:1-6; 1 Timothy 2:14.

Nte idiọkn̄kpọ Eve ekedi se owo mîkemeke ndifep? N̄wan̄ansa-o! Nịm idemfo ke itie esie. Se urụkikọt ọkọdọhọde ama okpụhọde ofụri ofụri ye se Abasi ye Adam ẹketịn̄de. Ekpetie fi didie ke idem edieke esenowo ọkpọdọhọde ke owo emi afo amade onyụn̄ eberide  edem edi osu nsu? Eve ekpekenyene ndinam n̄kpọ ke isio isio usụn̄, owụtde itekesịt ye iyatesịt, idem esịnde ndikpan̄ utọn̄. Idem n̄kpọ, urụkikọt ekedi anie ndifan̄a edinen ido Abasi ye ikọ Adam? Ke ntak ukpono enyenede ọnọ edumbet itieibuot, Eve ekpekenyene ndiyom item mbemiso anamde ubiere ekededi. Ukem oro ke nnyịn ikpanam edieke ẹnọde nnyịn ntọt oro atuahade ye mme item oro Abasi ọnọde. Edi, Eve ama enịm mme ikọ Andidomo oro, oyomde ndibiere ke idemesie se ikedide eti ye idiọk. Adan̄a nte enye ekekerede ikọ oro, ntre ke ikọ oro okomụm udọn̄ esie. Nso ndudue ke enye akanam ntem ke ndikomụm idiọk udọn̄ nsịn ke esịt, utu ke ndibịn enye mfep ke ekikere esie m̀mê ndineme se iketịbede ye ibuot ubon esie!—1 Corinth 11:3; James 1:14, 15.

Adam Okop Uyo N̄wan Esie

Ikebịghike Eve ama ekpek ebe esie adiana ye imọ ke ndinam idiọkn̄kpọ. Didie ke nnyịn ikpanam edinyịme esie ye unana mfan̄a an̄wan̄a? (Genesis 3:6, 17) Adam akasak iso ese idomo edinam akpanikọ. Nte enye oyosụk ibuot ọnọ Andibot enye, emi ọkọnọde enye kpukpru n̄kpọ, esịnede edima n̄wan esie, Eve? Nte Adam oyoyom ndausụn̄ Abasi ke se enye okoyomde ndinam idahaemi? Mîdịghe nte eren oro ayadiana ye n̄wan esie ke ndinam idiọkn̄kpọ? Adam ama enen̄ede ọfiọk nte ke se Eve okodoride enyịn ndinyene ke ndidia mfri oro ẹkekpande ekedi abian̄a. Ẹma ẹnọ apostle Paul odudu spirit ndiwet nte: “Idịghe Adam ke ẹkebian̄a, edi n̄wan ke ẹkebian̄a ẹnam ọduọ abiat ibet.” (1 Timothy 2:14) Mmọdo Adam okokokoi emek ndisọn̄ ibuot ye Jehovah. Ndịk edidi se ẹdian̄arede ẹkpọn̄ n̄wan esie nte an̄wan̄ade ama okpon akan mbuọtidem esie ke ukeme Abasi ndise mban̄a idaha oro.

Edinam Adam ekedi edinam uwotidem. Enye n̄ko ọkọwọrọ ediwot kpukpru nditọ oro Jehovah ke mbọm akayakde enye enyene, sia  kpukpru mmọ ẹkemanade ke idak ubiomikpe n̄kpa ke ntak idiọkn̄kpọ. (Rome 5:12) Ntakurua otode ibụk ibụk ntụtutọn̄ okpon didie ntem!

Mme Utịp Idiọkn̄kpọ

Utịp idiọkn̄kpọ ke ndondo oro ekedi bụt. Utu ke ndifehe ye idatesịt n̄ka ndineme nneme ye Jehovah, ebe ye n̄wan oro ẹma ẹkedịbe. (Genesis 3:8) Itie ufan mmọ ye Abasi ama abiara. Ke ini ẹkebụpde ẹban̄a se mmọ ẹkenamde, mmọ ikatuaha n̄kpọfiọk ndomokiet, okposụkedi mmọ mbiba ẹma ẹkefiọk ke mmimọ ima ibiat ibet Abasi. Ke ndidia mfri oro ẹkekpande, mmọ ẹma ẹsịn eti ido Abasi.

Nte utịp, Abasi ama ọdọhọ ete ke uman eyen edisan̄a ye ọkpọsọn̄ ubiak. Eve oyosụk ibuot ọnọ ebe esie, ndien ebe esie ayakan enye. Ntem ukeme esie ndida ke idem okosụn̄ọ ke se ikedide ata isio isio. Idahaemi Adam oyokop ubiak mbemiso adiade mbun̄wụm isọn̄. Utu ke ndiyụhọ biọn̄ esie ye unana ọkpọsọn̄ utom ke Eden, enye enyene ndinam utom ọkpọsọn̄ man enyene se adade odu uwem tutu enye afiak ke ntan emi ẹkedade ẹbot enye.—Genesis 3:16-19.

Ke akpatre, ẹma ẹbịn Adam ye Eve ẹsion̄o ke in̄wan̄ Eden. Jehovah ama ọdọhọ ete: “Sese, owo amakabade edi nte nnyịn kiet, ke edifiọk eti ye idiọk: mmọdo, mbak enye edinyan ubọk esie, onyụn̄ ada eto uwem n̄ko adia, ndien odu uwem ke nsinsi . . . ” Eyen ukpepn̄kpọ oro Gordon Wenham ọdọhọ ete: “Ẹsịbe ikọ emi ufụm,” ndien ẹkpọn̄ ẹnọ nnyịn ndisịn ekikere Abasi eken nyọhọ—yak idọhọ ke edi, “yak mbịn enye nsio ke in̄wan̄.” Ke ofụri ofụri, andiwet Bible esiwet ọyọhọ ọyọhọ ekikere Abasi. Wenham aka iso etịn̄ ete, edi mi, “unana editịn̄ nsịm akpatre owụt nte edinam Abasi ekedide usọp usọp. Enye ikakam ikụreke nditịn̄ ikọ mbemiso ekebịnde mmọ osion̄o ke in̄wan̄ oro.” (Genesis 3:22, 23) Ye oro, etie nte kpukpru nneme ke ufọt Jehovah ye akpa eren ye n̄wan oro ẹma ẹtre.

Adam ye Eve ikakpaha ata n̄kpa ke usen oro ekedide hour 24 do. Nte ededi, mmọ ẹma ẹkpan̄a ke usụn̄ifiọk eke spirit. Ke ẹdian̄arede ofụri ofụri ẹkpọn̄ Enye emi uwem otode, mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndisụhọde n̄ka n̄kpa. Kere nte mmọ ẹkefụhọde ke akpa ini oro mmọ ẹkekụtde n̄kpa ke ini Cain, akpan mmọ, okowotde udọ mmọ, Abel!—Genesis 4:1-16.

Ke oro ebede, ẹfiọk ata esisịt n̄kpọ ẹban̄a akpa eren ye n̄wan oro. Ọyọhọ eyen mmọ ita, Seth, akamana ke ini Adam ekedide isua 130 ke emana. Adam ama akpa ke isua 800 ke ukperedem, ke edide isua 930 ke emana, ke ama okobon “nditọ-iren ye nditọ-iban.”—Genesis 4:25; 5:3-5.

Ukpepn̄kpọ Odude ọnọ Nnyịn

Ke ẹsiode ndiyarade ntak usụhọde idaha eke n̄kaowo mfịn ẹfep, mbụk aban̄ade akpa ebe ye n̄wan ekpep nnyịn akpan ukpepn̄kpọ. Edinam ekededi ndida ke idem n̄kpọn̄ Jehovah Abasi edi ata ndisịme. Mbon oro ẹnen̄erede ẹnyene eti ibuot ẹsibuọt idem ke Jehovah ye Ikọ esie, idịghe ke ifiọk oro mmọ ẹkerede nte mmimọ inyenede. Jehovah ebiere se idide eti ye idiọk, ndien ndinam se ifọnde ọwọrọ ndikop uyo esie. Ndinam idiọk ọwọrọ ndibiat ibet esie nnyụn̄ mfụmi mme edumbet esie.

Abasi ama ọnọ onyụn̄ osụk ọnọnọ kpukpru se ubonowo oyomde—nsinsi uwem, ifụre, uyụhọ, inemesịt, nsọn̄idem, emem, uforo, ye mbufa ifiọk. Nte ededi, man ikeme ndinyene kpukpru emi, oyom iberi edem ofụri ofụri ke Ete nnyịn eke heaven, Jehovah.—Ecclesiastes 3:10-13; Isaiah 55:6-13.

[Ekebe/Ndise ke page 26]

Adam ye Eve—Ikpîkpu N̄ke?

Edinịm akpa paradise oro ẹkeduọkde ke ntak idiọkn̄kpọ ke akpanikọ ekedi ọsọ n̄kpọ ke otu mbon Babylon, mbon Assyria, mbon Egypt, ye mbon eset eken. Se ikedide ọsọ n̄kpọ ke ediwak mbụk ekedi eto uwem oro mfri esie edinọde mme andidia enye nsinsi uwem. Ntre ubonowo emeti ete ke n̄kpọ mmọn̄eyet ama etịbe ke Eden.

Mfịn, ediwak owo ẹda mbụk Bible aban̄ade Adam ye Eve nte ikpîkpu n̄ke. Edi, ata ediwak ntaifiọk ẹnyịme ẹte ke ekpụk ubonowo edi ubon kiet oro ọkọtọn̄ọde oto owo kiet. Ediwak ekpep ukpepn̄kpọ ido ukpono ẹkụt ke mmimọ ikemeke ndifan̄a nte ke mme utịp akpa idiọkn̄kpọ oro ete ete ofụri owo akanamde ẹma ẹbe ẹsịm ubonowo. Edinịm ke akpanikọ oro nte ke owo okoto se iwakde ibe owo kiet akpanam mmọ ẹdọhọ ke ediwak ete ete ẹkenam akpa idiọkn̄kpọ. Nte utịp, emi akpanam mmọ ẹsịn ndinyịme nte ke Christ, “akpatre Adam,” akafak ubonowo. Edi Jesus ye mme mbet esie ikenyeneke utọ ọkpọsọn̄ mfịna oro. Mmọ ẹma ẹnyịme ẹte ke mbụk Genesis oro edi akpanikọ.—1 Corinth 15:22, 45; Genesis 1:27; 2:24; Matthew 19:4, 5; Rome 5:12-19.