Mbụk Eyouwem

‘Mbufo Ifiọkke Se Iditịbede N̄kpọn̄’

NTE HERBERT JENNINGS OBỤKDE

“N̄koto obio mbehe Tema nnyọn̄ ọfis n̄kọk itieutom Watch Tower Society ke Ghana ndien mma ntuak nda man mmen akparawa kiet oro okoyomde ubomisọn̄ oro emende enye odụk esịt obio. Mma nda ifet oro ndikwọrọ ikọ nnọ enye. N̄kekere ke mma nnen̄ede nnam ọfọn! Nte ededi, ke ini ikesịmde ebiet emi akparawa oro akakade, enye ama ọfrọ ọwọrọ ke ubomisọn̄ mbiomo oro efehe.”

N̄KPỌNTỊBE emi ama anam mi mfiọk nte ke esen esen n̄kpọ ke akada itie ke uwem mi. Mbemiso mbụkde se iketịbede, yak ntịn̄ nnọ fi nte ami, owo Canada, n̄kasan̄ade ndidu ke Ghana.

Ekedi ke ufọt ufọt December 1949 ke edere edere esịt obio Toronto, Canada. Ndondo oro ke nnyịn ikosụk ikụre ndidọk isọn̄ emi ice okofụkde ke n̄kpọ nte mita kiet ndisịn mmọn̄ esan̄ukwak ke obufa ufọk kiet. Ke ẹkopde tuep ẹnyụn̄ ẹkpade mba, mbonutom nnyịn ẹma ẹtie ẹkanade ikan̄ emi ẹkedade ifia ẹbara, ẹbetde ubomisọn̄ mbiomo edimen mmimọ. Ke mbuari, Arnold Lorton, kiet ke otu mbonutom oro, ama ọtọn̄ọ nditịn̄ n̄kpọ mban̄a “mme ekọn̄ ye mme etop ekọn̄,” “utịt ererimbot emi,” onyụn̄ etịn̄ mme ikọ efen oro ẹkedide ata esen ẹnọ mi. Kpukpru owo ẹma ẹdop uyo, ẹkop bụt, ndien ndusụk ẹma ẹkam ẹsua enye. Mmeti nte n̄kekerede, ‘Owo emi enen̄ede enyene uko! Owo ndomokiet iyomke ndikpan̄ utọn̄ nnọ enye, edi enye ke aka iso.’ Edi se enye eketịn̄de ama otụk mi. Ekedi ke isua ifan̄ ke Ekọn̄ Ererimbot II ama okokụre, ndien akananam n̄kokopke mme utọ n̄kpọ oro ke ido ukpono Christadelphia oro ubon mi akabuanade ke ediwak emana. Mma ntịm n̄kpan̄ utọn̄ nnyụn̄ n̄kop n̄kpaidem mban̄a mme n̄kpọ oro enye akanamde an̄wan̄a.

Ikebịghike mma n̄ka mbịne Arnold kaban̄a ntọt efen efen. Ke mfiakde nse edem, mmokụt  nte enye ye n̄wan esie, Jean, ẹkenyenede ime ẹnyụn̄ ẹfọnde ido ye ami, kpa owo isua 19 oro mîkenyeneke mbufiọk. Mma nsika ufọk mmọ ndien ndien ndikenyene nneme ye mmọ ye unana editọt mmọ m̀mê mmọ ndinọ mi ikot. Mmọ ẹma ẹnen̄ede ekikere mi ẹnyụn̄ ẹn̄wam mi ndikụt ntuaha eke idaha ye eke ido uwem oro ẹketịmerede ekikere ini uyen mi. Ọfiọn̄ duop ke akpa n̄kpọntịbe oro akadade itie ekpere ikan̄ ke mbenusụn̄ ama ekebe, mma nna baptism ke October 22, 1950, nte kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah nnyụn̄ mbuana ye Esop Willowdale ke North York, emi idahaemi edide ubak Toronto.

Ndika Iso Ye Mme Ekemmọ Andituak Ibuot

Uwem ama etetịm ọsọn̄ ke ufọk ke ini ete mi ekedide edifiọk ke mma mbiere ndika iso ke obufa ido ukpono mi. Ke ndondo emi Papa ama osobo unọmọ ubomisọn̄ emi awat-ubomisọn̄ emi akakpade mmịn ekedide ntak ndien ke ntem ediwak ini ekesidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndinam n̄kpọ ye enye. Uwem ama ọsọn̄ ye Mama, nditọeka mi iren iba, ye nditọeka mi iban iba. Nsịn̄ede ke ntak akpanikọ Bible ama ọkọri. Ntre mma n̄kere ke owụt eti ibuot ami ndikpọn̄ ufọk man ete ye eka mi ẹdu ke emem ami nnyụn̄ nsọn̄ idem ke “usụn̄ akpanikọ.”—2 Peter 2:2.

Etisịm utịt ndaeyo eke 1951, mma n̄kabuana ke ekpri esop kiet ke Coleman, Alberta. N̄kparawa iba, Ross Hunt ye Keith Robbins, ẹma ẹdu do, ẹsịnde idem ke an̄wan̄wa ukwọrọikọ uyọhọ ini, oro ẹdiọn̄ọde nte usiakusụn̄ ofụri ini. Mmọ ẹma ẹn̄wam ndimen mi n̄wụt ukem utom unyịmesịt oro. Ke March 1, 1952, mma ndụk udịm mme asan̄autom ẹdide mme asiakusụn̄ ofụri ini.

Nsụk nteti ke inem inem usụn̄ mban̄a nsịnudọn̄ oro n̄kọbọde. Mma nnyene ekese n̄kpọ ndikpep, ndien emi ekedi itie ubọ ukpep mi. Ke ukperedem, ke mma n̄kabiat n̄kpọ nte isua kiet ke utom usiakusụn̄ ye Esop Lethbridge, Alberta, mma mbọ ikot unana idotenyịn ndinam utom nte esenyịn oro asan̄ade-san̄a. N̄kenyene ndin̄wam mme esop Mme Ntiense Jehovah oro ẹkesuanade ẹyọhọ edem usiahautịn mbenesụk Canada ọtọn̄ọde ke Moncton, New Brunswick, esịm Gaspé, Quebec.

Sia n̄kedide isua 24 kpọt ke emana nnyụn̄ ndide obufa owo ke akpanikọ, eketie mi ke idem nte n̄kenen̄ekede ndot, akpan akpan ke ẹmende mi ẹdomo ye Mme Ntiense oro ẹma ẹkekọri ẹsịm ọyọhọ idaha oro n̄kenyenede ndika n̄kese. Mma nsịn ukeme ofụri esịt ke ediwak ọfiọn̄ oro ẹketienede. Ekem n̄kpọ n̄kpaidem efen ama etịbe.

Ufọkn̄wed Gilead ye Edika Gold Coast

Ke September 1955, ẹma ẹnọ mi ikot nditiene n̄kpọ nte nditọ ufọkn̄wed ikie efen mbuana ke ọyọhọ otu 26 eke Ufọkn̄wed Enyọn̄-Ukpeme Ukpep Bible eke Gilead ke South Lansing, New York. Ntotụn̄ọ ukpep ọfiọn̄ ition ekedi nnennen se n̄koyomde. Ndidu ye utọ ifịk ifịk otu oro ama anam nnen̄ede nnyene ifiopesịt. Ke ini emi, n̄kpọ efen ama etịbe oro oforide uwem mi tutu esịm mfịn emi.

Ekpri eyenete an̄wan, Aileen Stubbs, ama odu ke otu nditọ ufọkn̄wed oro ẹkeben̄ede idem ẹnọ utom isụn̄utom. Se n̄kokụtde ke idem Aileen ekedi nsọn̄ọnda, ifịk ifịk edu edida se ẹkpepde nsịn ke edinam, ye sụn̄sụn̄, idara idara edu. N̄kere ke mma nsịn enye ndịk ke idem ke ini n̄kobụpde enye ndọ etikwo etikwo. Nte ededi, enye ikafan̄ake! Ke unyịme edem mbiba, Aileen ayaka itieutom isụn̄utom esie ke Costa Rica ami nnyụn̄ n̄ka okịm ke Gold Coast (idahaemi Ghana), Edem Usoputịn Africa.

Usenubọk kiet ke May 1956, mma n̄ka ọfis Brọda Nathan Knorr oro okodude ke ọyọhọ enyọn̄ duop ke Brooklyn, New York. Enye ekedi etieibuot Watch Tower Society ini oro. Ẹma ẹmek mi ndikanam utom nte asan̄autom n̄kọk itieutom ndise mban̄a utom ukwọrọikọ ke Gold Coast, Togoland (idahaemi Togo), Ivory Coast (idahaemi Côte d’Ivoire), Upper Volta (idahaemi Burkina Faso), ye Gambia.

Mmeti mme ikọ Brọda Knorr nte n̄kpọ eke enye eketịn̄de mmọ n̄kpọn̄ emi ekebede. Enye ọkọdọhọ ete: “Afo unyeneke nditọn̄ọ utom iwiwa. Da ini kpep n̄kpọ to nditọete emi ẹnyenede ifiọk do. Ndien ke ini okụtde ke imeben̄e idem, afo ekpenyene nditọn̄ọ ndinam utom  nte asan̄autom n̄kọk itieutom. . . . Emi edi leta owụtde ke ẹmek fi. Usen itiaba ke ama ekesịm do, afo ekpenyene nditọn̄ọ utom.”

Mma n̄kere nte: ‘N̄kpasịp usen itiaba. Nso kaban̄a item esie oro “Da ini”?’ Mma nnyọn̄ ke itie ndụn̄ọde oro ye nyekidem.

Usen ifan̄ ẹketienede ẹma ẹbe usọp usọp. Ikebịghike, mma ndụk nda ke mben nsụn̄ikan̄ mbiomo, n̄watde ndụk Akpa Edem Usiahautịn mbe mme ọfis N̄ka ke Brooklyn, nditọn̄ọ isan̄ usen 21 ke inyan̄ n̄ka Gold Coast.

Ami ye Aileen ima isiwet ediwak leta inamde asan̄a ke ubomofụm. Nnyịn ima ifiak isobo ke 1958 inyụn̄ idọ ndọ ke August 23 isua oro. Ndien akananam ntreke ndikọm Jehovah ke utọ eti nsan̄a oro.

Ke ofụri isua 19, mma ndara ifetutom n̄kenyenede ndinam utom ye mme ekemmọ isụn̄utom ye nditọete mi ẹtode Africa ke ọfis n̄kọk itieutom N̄ka do. Ke ini oro ubon Bethel oro ama ọkọri oto ke sụk ibat ibat owo esịm n̄kpọ nte owo 25. Mmọ oro ẹkedi mme ini oro ẹkekamade n̄kpọ-ata, ẹyọhọde ye n̄kpọntịbe, ye mme ini n̄kọri, ẹnọ nnyịn. Nte ededi, nnyene nditịn̄ akpanikọ. Ufiop eyo ekenen̄ede edi ọkpọsọn̄ n̄kpọ-ata ọnọ mi. Etie nte kpukpru ini ibibiak ama esisiaha mi, idem mi ọdọdọrọ kpukpru ini, onyụn̄ esitịgha mi ke idem ke ndusụk idaha. Nte ededi, ekedi ata n̄kpọ idatesịt ndinam utom, nte ibat nnyịn ke Ghana ọkọkọride oto ke sụk se ibede asuanetop Obio Ubọn̄ 6,000 ke 1956 esịm asuanetop 21,000 ke 1975. Ndien edi se inen̄erede inọ inemesịt ndikụt se iwakde ibe ifịk ifịk Mme Ntiense 60,000 do idahaemi.

“N̄kpọn̄” Oro Nnyịn Mîkodorike Enyịn

Ke n̄kpọ nte 1970, mma ntọn̄ọ ndisobo mfịna unana nsọn̄idem oro ekenen̄erede ọsọn̄ ndidiọn̄ọ. Mma nnam ọyọhọ edinam useidem, edi ẹma ẹsian mi ẹte ke “idem ọsọn̄” mi. Ndien ntak emi n̄kesiwakde nditie udọn̄ọ udọn̄ọ, n̄kopde mba, mmennyụn̄ nnyeneke emem? N̄kpọ iba ẹma ẹnọ ibọrọ, ndien mmọ ẹkedi n̄kpọ n̄kpaidem. Ke akpanikọ, nte James ekewetde: ‘Mbufo ifiọkke se iditịbede n̄kpọn̄.’—James 4:13.

Akpa un̄wam ekedi ifiọk n̄kpọntịbe oro n̄kenyenede ye akparawa oro n̄kọkwọrọde ikọ nnọ ke adan̄aemi n̄kemende enye ndụk esịt obio. N̄kọfiọkke nte ke n̄ketịn̄ ikọ ndisịme ndisịme, ndiọn̄de-diọn̄ ntịn̄ ikọ usọp usọp ye ọkpọsọn̄ ọkpọsọn̄ nte ini akade. Ke ini ikesịmde ebiet oro akparawa oro akakade, idem ama akpa mi ke ini enye ọkọfrọde ọwọrọ ke ubomisọn̄ mbiomo oro efehe. Ata ediwak mbon Ghana ẹnyene ndammana edu editie emem emem, ifụre ifụre, ẹkeme ndiyọ se ikperede ndidi idaha ekededi. Edinam esie ikakam ibietke emi. Mma ntie do n̄kere ekikere. Mma mfiọk ke mmenyene mfịna. N̄kọfiọkke se mfịna oro ekenen̄erede edi. Ke akpanikọ, mma nnyene mfịna.

Ọyọhọ iba, ke ima ikokụre akpan nneme udụn̄ọde idem, Aileen ama ọnọ ekikere ete: “Ọfọn, edieke mfịna emi mîdịghe eke ikpọkidem, do enye enyene ndidi eke ibuot.” Ntre mma ntịm n̄wet ofụri ofụri nte esitiede mi ke idem nnyụn̄ n̄ka mbịne ekpepn̄kpọ mban̄a udọn̄ọ ibuot. Ke mma n̄kokụre ndikot se n̄kewetde, enye ama ọbọrọ ete: “Mmọ emi ẹdi mme idiọn̄ọ udọn̄ọ ibuot. Afo ọdọn̄ọ udọn̄ọ ibuot.”

 N̄kekemeke ndisioro uyo! Udọn̄ọ oro ama aka iso ndisọn̄ ubọk nte n̄kodomode ndisụk n̄n̄wana n̄ka iso ke isua ifan̄ oro ẹketienede. Mma n̄ka iso ndiyom usọbọ. Edi owo ndomokiet ikenen̄ekede ifiọk se ẹkpenamde. Nso ukeme oro akamade edikpu ke oro ekedi ntem!

Ekedi uduak nnyịn kpukpru ini ndisọn̄ọ ndu ke utom uyọhọ ini nte akpan ubọkọkọ nnyịn ke uwem, ndien ekese ama odu oro akanade ẹnam. Mma mbọn̄ akam ofụri esịt ediwak ini nte: “Jehovah, edieke afo enyịmede, nyodu uwem, nnyụn̄ nnam n̄kpọ emi n̄ko.” (James 4:15) Edi oro ikenyeneke ndidi ntre. Ntre, sia ikasakde iso ise ata idem n̄kpọ, nnyịn ima inam ndutịm ndikpọn̄ Ghana ye ediwak n̄kpet n̄kpet ufan nnyịn nnyụn̄ mfiak nnyọn̄ Canada ke June 1975.

Jehovah Ada Ikọt Esie Ọnọ Un̄wam

Ibịghike mma mfiọk nte ke owo ikotopke mi iduọk, m̀mê mfịna mi ndidi san̄asan̄a. Mme ikọ 1 Peter 5:9 ẹma ẹnyene se ẹwọrọde ẹnọ mi: ‘Ẹfiọk ẹte kpa utọ ndutụhọ emi ke ọyọyọhọ ke otu nditọ-ete mbufo emi ẹdude ke ererimbot.’ Ke mma n̄kọfiọk emi, ke akpanikọ, mma ntọn̄ọ ndikụt nte Jehovah akan̄wamde nnyịn mbiba kpa ye idiọk idaha emi. “Otu nditọ-ete” ẹkenen̄ede ẹn̄wam nnyịn didie ntem ke ediwak usụn̄!

Okposụkedi nnyịn mîkenyeneke ekese n̄kpọ obụkidem, Jehovah ikọkpọn̄ke nnyịn. Enye ama onụk mme ufan nnyịn ke Ghana ndin̄wam nnyịn ke n̄kan̄ eke obụk ye ke n̄kan̄ eken. Ye ọkpọsọn̄ mbuaha ntụk, nnyịn ima ikpọn̄ mbon oro nnyịn ikamade ata eti eti inyụn̄ ika ndise mban̄a “n̄kpọn̄” oro nnyịn mîkodorike enyịn.

Eyeneka Aileen, Lenora, ye ebe esie, Alvin Friesen, ke mfọnido ẹma ẹda nnyịn ẹsịn ke ufọk ẹnyụn̄ ẹse ẹban̄a nnyịn ke ntatubọk ke ata ediwak ọfiọn̄. Ọwọrọiso ekpepn̄kpọ mban̄a udọn̄ọ ibuot ama etịn̄ uko uko ete: “Afo ayafiak okop nsọn̄idem ke ufan̄ ọfiọn̄ itiokiet.” Eyedi enye eketịn̄ oro ndisọn̄ọ mi idem, edi se enye eketịn̄de ikosụhu idem ke isua itiokiet ẹma ẹkebe. Tutu esịm mfịn emi, ami ke nyọ se ẹkotde idahaemi ke mfefere usụn̄ ẹte udọn̄ọ ibuot. Edi mfefere enyịn̄, edi nte mbon oro ẹdọn̄ọde ẹtịmde ẹfiọk, enyịn̄ esie ndifere isụhọkede n̄kpọsọn̄ ubiak udọn̄ọ emi ke usụn̄ ekededi.

Etisịm ini oro, Brọda Knorr ke ọkọdọn̄ọ udọn̄ọ oro akadade ekesịm n̄kpa esie ke June 1977. Kpa ye oro, enye ama enyene ifet ye odudu ndiwet mi nnyan leta oro ẹkesịnede mme ikọ nsịnudọn̄, ndọn̄esịt, ye item. Ami nsụk ndada mme leta oro ke ọsọn̄urua n̄kpọ. Mme ikọ esie ẹma ẹnam ekese ndibịn ndisịme ekikere edikpu oro n̄kesikerede mfep.

Ke utịt 1975, nnyịn ikenyene ndikpọn̄ ọsọn̄urua utom uyọhọ ini nnyịn nnyụn̄ n̄wụk ntịn̄enyịn ke edinam mi n̄kop nsọn̄idem. Ikpîkpu un̄wana ama esifịna mi enyịn. Mbabuat uyom ama esiyomo mi ke utọn̄ nte uyom ikan̄ eke ẹtopde. Otuowo oro ẹsuanade-suana ama esitịmede mi. Ekesidi ata en̄wan ndikam ndụk mme mbono esop Christian. Nte ededi, mma ntịm nnịm ke akpanikọ nte ke ebuana eke spirit enyene ufọn. Man n̄keme ndiyọ, n̄kesiwak ndidụk Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ke otuowo ẹma ẹkebono ẹma nnyụn̄ n̄kpọn̄ esisịt ini mbemiso otuowo ẹtọn̄ọde ndisuana ke edinam okụrede.

Ndibuana ke an̄wan̄wa utom ukwọrọikọ ekedi akamba n̄kpọ-ata efen. Ndusụk ini, idem ke mma n̄kesịm ufọkowo, n̄kesikam nnyeneke uko ndimia n̄kanika enyịnusụn̄. Nte ededi, ndifiakke edem koro mma mfiọk nte ke utom ukwọrọikọ nnyịn ọwọrọ edinyan̄a ọnọ nnyịn ye owo ekededi oro anamde n̄kpọ aban̄a nte odotde. (1 Timothy 4:16) Ke esisịt ini ebede, nyekeme ndikara mme ntụk mi, n̄ka enyịnusụn̄ efen, nnyụn̄ mfiak ndomo. Ebede ke ndika iso mbuana ke utom ukwọrọikọ, mma mmụm nsọn̄idem eke spirit n̄kama, ndien oro ama anam mi nnyene ukeme efen efen ndiyọ.

Sia udọn̄ọ mfụhọ emi esitiede uyịre uyịre, mmedi ndifiọk nte ke enen̄ede etie nte udọn̄ọ emi idikụreke ke editịm n̄kpọ emi odude ke emi. Ke 1981 ata nti udịm udịm ibuotikọ ẹma ẹdu ke Awake! * Mma ntọn̄ọ ndinen̄ede mfiọk orụk udọn̄ọ oro udọn̄ọ emi edide nto mmọ nnyụn̄ n̄kpep nti usụn̄ efen efen ndiyọ enye.

 Ndikpep Ndiyọ

Kpukpru emi idịghe ye unana n̄waidem ye edinam ukpụhọde ke n̄kan̄ an̄wan mi. Edieke afo edide andise enyịn ke mme utọ idaha oro, eyedi afo ọyọfiọk se enye etịn̄de emi:

“Etie nte udọn̄ọ mfụhọ esikpụhọde edu owo inikiet inikiet. Ke ufan̄ hour ifan̄, owo udọn̄ọ emi ekeme ndikpụhọde n̄kpọn̄ okop-inemesịt owo emi enyenede nti uduak ye nti ekikere akabade edi owo emi akpade mba, enyenede etikwo etikwo edu, idem etiede iyatesịt iyatesịt. Edieke owo mîsehe nte udọn̄ọ, enye ekeme ndinam mbon efen ẹkop iyatesịt ye editịmede esịt. Nte an̄wan̄ade, ẹsinyene ndikpụhọde ndutịm usọp usọp, ndien en̄wan ndibiọn̄ọ ekikere edikpu ye nte ke ẹsịn owo esitọn̄ọ.”

Amaedi ami, mmesikop ndịk ke ini nnen̄erede n̄kop nsọn̄idem. Mmesifiọk nte ke se isitienede “idaha nduaidem” edi “idaha mfụhọ.” Amaedi ami, mmama “idaha mfụhọ” n̄kan “idaha nduaidem” koro mfụhọ esiwak ndikụk mi nsịn ke ufọk ke ediwak usen, ndien ami ndinamke n̄kpọ ekededi oro mîdotke. Aileen esinen̄ede an̄wam mi ebe ke ndidụri mi utọn̄ mban̄a edisịn̄ede idem n̄kaha ye ke ndidọn̄ mi esịt nnyụn̄ n̄n̄wam mi ke ini mfụhọ akande mi ubọk.

Ata ata n̄kpọndịk esidu ndikere mban̄a idem n̄kaha nnyụn̄ mfụmi kpukpru owo eken ke ini udọn̄ọ emi enen̄erede ọsọn̄ ubọk. Owo ekeme ndidianade idem ofụri ofụri n̄kpọn̄ kpukpru owo ke ini odude ke idaha mfụhọ m̀mê okpu ndidiọn̄ọ mme ntụk mbon efen ye nte mmọ ẹdinamde n̄kpọ ke ini idaha nduaidem. Ke ini edem, ekesidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ọnọ mi ndinyịme uyarade owụtde ke mmenyene udọn̄ọ ibuot ye eke ntụk. Nsinyene ndin̄wana ye ekikere oro nte ke n̄kpọ efen, utọ nte edikpu mîdịghe owo efen, edi ntak mfịna mi. Ediwak ini, nsinyene nditi idemmi nte, ‘N̄kpọ ndomokiet ikpụhọkede ke idem mi. Mfịna emi edi eke esịtidem, idịghe eke enyọn̄ idem.’ Ekikere mi omokpụhọde sụn̄sụn̄.

Ke ediwak isua emi ẹbede, nnyịn mbiba imekpep nditie in̄wan̄ in̄wan̄ nnyụn̄ nnam akpanikọ ye idem nnyịn ye mbon efen mban̄a nte idem mi etiede. Nnyịn imesidomo ndika iso nnyene idotenyịn mfọnọn̄kpọ isinyụn̄ iyakke udọn̄ọ oro akara uwem nnyịn.

“N̄kpọn̄” Oro Edifọnde Ikan

Ebede ke akam ofụri esịt ye ndisịn ekese ukeme, nnyịn imọbọ ufọn ito edidiọn̄ ye un̄wam Jehovah. Nnyịn mbiba imọsọn̄ idahaemi. Ami ndu kpukpru ini ke idak edise enyịn eke n̄kan̄ ibọkusọbọ oro ẹsinọde mi ukeuke udomo ibọk kpukpru ini, ndien mmokop nsọn̄idem ke ndusụk udomo. Nnyịn imowụt esịtekọm iban̄a mme ifetutom ekededi oro nnyịn ikemede ndinyene. Ke nsụk nnanam utom nte ebiowo esop. Nnyịn kpukpru ini imesidomo ndidi n̄kpọ un̄wam nnọ mbon en̄wen ke mbuọtidem.

Ke akpanikọ, nte James 4:13 ọdọhọde: ‘Mbufo ifiọkke se iditịbede n̄kpọn̄.’ Oro edidi ntre adan̄a nte editịm n̄kpọ emi osụk odude. Nte ededi, mme ikọ James 1:12 ẹdi ata akpanikọ n̄ko: “Ọfọfọn ye owo eke ọsọn̄ọde ada ke idomo, koro ke ẹma ẹkedomo enye ẹfiọk ẹte ọfọn, ẹyenọ enye anyanya uwem, emi Ọbọn̄ ọkọn̄wọn̄ọde ndinọ mmọ emi ẹmade Enye.” Kpukpru nnyịn ikpakam isọn̄ọ ida mfịn inyụn̄ ikụt mme edidiọn̄ oro Jehovah enịmde ọnọ n̄kpọn̄ emi edisierede.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 26]

Ndiyom utie ikpọn̄ ke ufọk uwet ndise mi

[Ndise ke page 26]

Ye Aileen n̄wan mi

[Ndise ke page 28]

Ke Mbono “Nsinsi Eti Mbụk” oro ẹkenịmde ke Tema, Ghana, ke 1963