Nte Afo Ekemede Ndinam Ufan

“NDINYENE UFAN KIET KE EYOUWEM EDI AKAMBA N̄KPỌ; IBA ẸDI EDIWAK; ỌSỌSỌN̄ NDINYENE ITA.”—Henry Brooks Adams.

UTỌ ikọ oro ọnọ ekikere nte ke mme ufan akpanikọ iwakke. Ata ediwak ini ẹsikop nte mbon oro ẹkopde ndobo ẹnyụn̄ ẹyomde ufan ẹtịn̄de mme utọ ikọ nte “Nnyeneke owo ndomokiet ndika mbịne,” “N̄kemeke ndibuọt idem ke owo ndomokiet,” m̀mê “Ebua mi edi akpan ufan mi.”

Nditọn̄ọ nnyụn̄ n̄ka iso nnyene itie ufan oro ebịghide edi n̄kpọ-ata. Ndụn̄ọde ẹkenamde ẹban̄a emi ama ayarade nte “ke mbahade 25 eke ikie ke otu ikpọ owo ke United States ẹsikop ‘uyịre uyịre ndobo’ ndien . . . mbahade iba ke otu mbon France ẹsikop ọkpọsọn̄ ndobo.” N̄kọri ke ibat n̄ka uwọrọ an̄wa ye ikpehe nneme kọmputa ye ekese ntọt n̄wedmbụk n̄kpọntịbe otode mbon oro ẹyomde nsan̄a ẹwụt nte ke mme owo ẹnyene udọn̄ ndinyene n̄kpet n̄kpet itie ebuana ye mbon en̄wen.

Dr. David Weeks, ekpepn̄kpọ mban̄a ekikere ọdọhọ ete ke ndobo isifịnake idaha ekikere owo kpọt edi esifịna n̄ko nsọn̄idem owo. “Mmenyene ata ediwak mbon udọn̄ọ oro ẹkopde editịmede esịt ke ntak ndịk ye mfịghe oro ẹkemede ndinam ẹdọhọ ke mmọ ẹkop ndobo. Mme ebuana ẹdu ke ufọt ọkpọsọn̄ mfịghe ye ọkpọsọn̄ ndobo.”

Usiondọ ye n̄wụre ke uwem ubon ẹnam ediwak owo efen efen ẹdu uwem ikpọn̄. Ndụn̄ọde oro ẹkenamde ke Britain ama ayarade nte ke etisịm ntọn̄ọ ntọn̄ọ ọyọhọ isua ikie 21, se iwakde isịm mbahade 30 eke ikie ke otu mme andidụn̄ ke idụt oro ẹdidụn̄ ikpọn̄.

N̄wed Abasi eke odudu spirit ama ebem iso etịn̄ ete ke edu ibụk ayatara asuana ke “ukperedem ini.” (2 Timothy 3:1-5) Etie nte ediwak owo ẹnen̄ede ẹnyene udọn̄ ke inyene obụkidem, utọ nte ufọk m̀mê ubomisọn̄, m̀mê ke utom mmọ ẹkan nte ẹnyenede ke ndikọri itie ebuana ye mbon en̄wen. Ewetn̄wed oro Anthony Storr ọdọhọ ete: “Utu ke ndikere  mban̄a nsan̄a ndọ ye nditọ, uwem mmọ owụhọ ke itieutom mmọ.”

MME UFAN AKPANIKỌ ẸNEN̄EDE ẸSỌN̄ URUA

Nte uwem fo etiede ọkọn̄ọ ekese ke mme utọ ufan oro afo enyenede. Ediwak ini mbon oro ẹdude uwem ẹnọ idemmọ isikopke inemesịt koro mmọ isinyeneke ufan emi mmọ ẹkemede ndibuana mme n̄kpọ m̀mê mme ekikere mmọ. Mme ikọ Jesus Christ emi ẹdi akpanikọ: “Ekese inemesịt odu ke ndinọnọ akan nte odude ke ndibọbọ.” (Utom 20:35, NW) Ke ọsọn̄ọde akpanikọ emi, ewet uto owo England oro George Byron ama ewet ete: “Kpukpru mbon oro ẹdinyenede idatesịt, ana ẹbuana enye ye mbon en̄wen.”

Nso ke ufan ọwọrọ? N̄wed ukabadeikọ kiet akabade ufan nte “owo kiet emi adianade ye eken ke ntak ima m̀mê ukpono.” Ufan akpanikọ ekeme ndin̄wam ke ndinam fi ekere nti n̄kpọ. Enye ekeme ndisịn udọn̄ nnọ nnyụn̄ nsọn̄ọ fi idem ke mme ini nnanenyịn. Enye akam ekeme nditiene fi n̄kop mfụhọ. Edidem Solomon ọkọdọhọ ete: “Ufan amama ufan kpukpru ini, edi eyeneka amana ọnọ ini nnan-enyịn.” (Mme N̄ke 17:17) Ke adan̄aemi mme n̄kpọ obụkidem ẹsiwakde ndikpu nte ini ebede, itie ufan akpanikọ esikọri onyụn̄ enyene uforo nte ini ebede.

N̄wed Abasi eteme mme Christian ete ẹnyene “in̄wan̄-in̄wan̄ esịt” ke ima mmọ. (2 Corinth 6:13) Eti ibuot odu ke ndinam n̄kpọ nnọ mbon en̄wen. Ke Ecclesiastes 11:1, 2, nnyịn ikot ite: “Duọk uyo fo ke enyọn̄ mmọn̄: koro afo oyokụt enye ke ediwak usen ẹbede. Da ubak nọ itiaba, nọ itiaita n̄ko: koro afo mûfiọkke idiọk-n̄kpọ eke edidude ke ererimbot.” Didie ke edumbet emi enyene ebuana ye itie ufan? Edieke afo anamde ufan ye ediwak owo, ndusụk mmọ ẹkeme ndin̄wam fi ke ini afanikọn̄ etịbede.

Mme ufan akpanikọ ẹdi ukpeme ẹnọ fi ke usụn̄ efen. Mme N̄ke 27:6 ọdọhọ ete: “Mme unan eke ufan ọnọde ẹdi akpanikọ.” Okposụkedi ediwak owo ẹkemede nditoro fi, mme ufan akpanikọ kpọt ẹdinen̄ede ẹma fi ke usụn̄ oro anamde mmọ ẹmen akwa ndudue ẹwụt fi ẹnyụn̄ ẹnọ fi item oro ọbọpde-bọp ke ima ima usụn̄.—Mme N̄ke 28:23.

Nti n̄kpet n̄kpet ufan ẹdu ke otu nti enọ oro ẹkemede ndinyene eti odudu ke idemfo. Ke Utom ibuot 10, nnyịn ikot iban̄a n̄kpọntịbe kiet ke uwem akwa owoekọn̄ Rome oro Cornelius, emi angel akasiande enye ete ke ẹma ẹkop akam esie. Ke etiede ebet apostle Peter ndidi ndise imọ, Cornelius ama “okot iman esie ye ata mme ufan esie obon ọtọ kiet.” Mme n̄kpet n̄kpet ufan Cornelius oro ẹma ẹdu ke otu mme akpa Gentile oro mîkanaha mbobi oro ẹkenyịmede eti mbụk ẹnyụn̄ ẹyetde mmọ aran ke edisana spirit, ye idotenyịn ndikara ye Christ ke Obio Ubọn̄ Abasi. Nso edidiọn̄ ke emi ekedi ntem ọnọ mme n̄kpet n̄kpet ufan Cornelius!—Utom 10:24, 44.

 Nte ededi, didie ke afo ekeme ndinam ufan? Bible, emi enyenede ekese n̄kpọ nditịn̄ mban̄a itie ufan, ọbọrọ ke ndinọ item oro enyenede ufọn. (Se ekebe odude ke idak.)

EBIET EMI AFO EKEMEDE NDINAM MME UFAN AKPANIKỌ

Mfọnn̄kan itie ndinam mme ufan akpanikọ enyene ebuana ye esop Christian. Akpa kan̄a, afo emekeme ndinyene ifet ndinam ufan ye Jehovah, Andibot fi ye Ete fo eke heaven, ọkọrọ ye Jesus Christ, Andinyan̄a fi. Jesus, emi ọnọde fi ikot ndidi ufan imọ, ọkọdọhọ ete: “Baba owo kiet inyeneke ima eke okponde akan enye emi, owo ndikpayak uwem esie nduọk kaban̄a mme ufan esie.” (John 15:13, 15) Ke ndinam ufan ye Jehovah ye Jesus Christ, afo emekeme ndinyene mbuọtidem nte ke mmọ ‘ẹyeda fi ẹdụk ke nsinsi idụn̄.’ Ih, itie ufan ye Jehovah ye Jesus ọwọrọ nsinsi uwem.—Luke 16:9; John 17:3.

Didie ke afo ekeme ndinyene ufiop ufiop itie ufan ye mmọ? Ẹwụt se ẹyomde man owo odụn̄ ke tent Jehovah nte kiet ke otu mme ufan esie ke Psalm 15. Kụbọde enye ke Bible nyụn̄ kot ufan̄ikọ mbition ke psalm oro. Adianade do, Jesus Christ ama ọdọhọ ete: “Mbufo ẹdi mme ufan Mi edieke mbufo ẹnamde n̄kpọ eke ntemede mbufo.”—John 15:14.

Ih, ke nditịn̄ enyịn n̄kpep nnyụn̄ nda item Ikọ Abasi, kpa Bible, nsịn ke edinam, afo oyowụt ete imọ imoyom ndidi ufan Jehovah ye Jesus. Man  anam emi, afo n̄ko enyene ndidụk mme mbono esop Christian kpukpru ini, ebiet emi ẹkpepde ifiọk Jehovah Abasi. Ka iso sịn idem ndikpan̄ utọn̄ nnọ Jehovah, ndien afo eyenen̄ede asan̄a ekpere enye ye Eyen esie.

Ke mme mbono esop afo n̄ko emekeme ndimehe ye mme owo oro ẹmade Jehovah ẹnyụn̄ ẹwụtde mbun̄wụm spirit—ima, idatesịt, emem, ime, mfọnido, eti ido, edinam akpanikọ, ifụre ifụre ido, ye mfara ke idem—ke uwem mmọ. (Galatia 5:22, 23) Edieke afo enen̄erede oyom ndinam ufan ndinyụn̄ mbịn ndobo mfep, dụk mme mbono esop Christian kpukpru urua. Ndinam ntre anam afo odu ke nnennen itie ke nnennen ini ndikọri nsinsi itie ufan ye mbon oro Abasi ọdiọn̄de.

MME UFAN KE NSINSI

Itie ufan akpanikọ edi utịbe utịbe enọ otode Jehovah Abasi. Enye ọtọn̄ọ oto edu esie ye nte enye etiede. Ke ntak edu ima ye ntatubọk esie, enye amanam isọn̄ ọyọhọ ye mme enyene-ifiọk edibotn̄kpọ emi afo ekemede ndida nnam ufan. Dụk nsan̄a ye mme ekemmọ Christian. Sịn udọn̄ nọ mmọ. Nam utom ye mmọ ke an̄wautom. Bọn̄ akam ye mmọ nyụn̄ bọn̄ akam ban̄a mmọ kpukpru ini. Do, afo edikpebe Jehovah ye Eyen esie, Jesus Christ.

Itie ufan edi enọ emi kpukpru owo ẹkemede ndinọ nnyụn̄ mbọ. Ke n̄kpet n̄kpet ini iso, afo eyenyene ifet ndinam ediwak ufan. Afo eyekeme ndinam ufan ye ediwak miliọn owo oro ẹdude ke emi, ọkọrọ ye mbon eset oro ẹdede ke n̄kpa, ẹbetde ediset ke n̄kpa ke ini ‘n̄kpa mîdidụhe aba.’ (Ediyarade 21:4; John 5:28, 29) Sịn ukeme idahaemi nditie ufan ufan, nyụn̄ nam ufan ye mbon oro ẹmade Jehovah. Bịne ndinam ufan ye Jehovah Abasi ye Jesus Christ ebe ke ndikpan̄ utọn̄ nnọ Ikọ Abasi eke odudu spirit. Do, afo udukopke ndobo aba ke nsinsi.

[Ekebe/Mme ndise ke page 22, 23]

USIO-UKOT ITIOKIET ORO ẸDADE ẸSỊM ITIE UFAN ORO EBỊGHIDE

1. DI UFAN. Ẹkekot Abraham “Ufan Abasi” ke ntak ọkpọsọn̄ mbuọtidem esie. (James 2:23) Edi ntak efen ama odu. Bible ọdọhọ ete ke Abraham akananam ima oro enye ekenyenede ọnọ Abasi owụt. (2 Chronicles 20:7) Enye ama anam usio-ukot onyụn̄ etịn̄ ekikere esie ọnọ Jehovah. (Genesis 18:20-33) Ih, oyom anam usio-ukot ndinọ uyarade itie ufan fo. Jesus ọkọdọhọ ete: “Ẹnọ, ndien ẹyenọ mbufo.” (Luke 6:38) Ikọ nsịnudọn̄ m̀mê un̄wam ekeme ndidi n̄kpọ emi edinamde akwa itie ufan ọkọri. Ewetn̄wed owo America oro Ralph Waldo Emerson ama ọdọhọ inikiet ete: “N̄kukụre usụn̄ ndinyene ufan edi owo ndidi ufan.”

2. SIO INI NỊM NDINAM ITIE UFAN ỌKỌRI. Ediwak owo ẹsiyom mme ufọn ẹtode itie ufan. Edi, mmọ ẹsiyọhọ ye utom ẹkaha ndinam ini oro ẹyomde odu. Rome 12:15, 16 esịn udọn̄ ọnọ nnyịn ndibuana inemesịt ye edikụt unen, mme mfụhọ ye mme edikpu, mbon en̄wen. Enye ọdọhọ ete: “Ẹdara ye mmọ emi ẹdarade; ẹtuan̄a ye mmọ emi ẹtuan̄ade. Ẹnyene esịt kiet ye kiet eken.” Jesus Christ, okposụkedi ekedide owo oro ọkọyọhọde ye utom, ama esinyene ifet kpukpru ini ọnọ mme ufan esie. (Mark 6:31-34) Ti, ukem nte flawa, itie ufan oyom ẹduọk mmọn̄ ẹnyụn̄ ẹbọk man esehe—ndien oro esida ini.

3. KPAN̄ UTỌN̄ KE INI MBON EFEN ẸTỊN̄DE IKỌ. Nti mme andikpan̄ utọn̄ ẹsiwak ndikụt nte edide mmemmem n̄kpọ ndinyene mme ufan. Mbet oro James ọdọhọ ete: “Yak kpukpru owo ẹsọp ndikop ikọ, ẹkûsọp nditịn̄ ikọ.” (James 1:19) Ke ini afo enemede nneme ye mbon efen, wụt ọkpọkpọ udọn̄ ke mme ekikere mmọ. Sịn udọn̄ nọ mmọ nditịn̄ mban̄a idemmọ. Bem iso kpono mmọ. (Rome 12:10) Do mmọ ẹyeyom ndidu ye afo. Ke edide isio, edieke afo akarade kpukpru nneme, m̀mê odụride ntịn̄enyịn ọnọ idemfo kpukpru ini, ọyọsọn̄ afo ndikụt owo oro edimade ndikpan̄ utọn̄ m̀mê oro ekerede aban̄a mme ntụk ye udọn̄ fo.

4. FEN NỌ. Inikiet Jesus ama asian Peter ete eben̄e idem ndifen nnọ owo “tutu esịm utịm ikatiaba ke itie ata ye duop.” (Matthew 18:21, 22) Ufan akpanikọ esisọp ndifre mban̄a n̄kpri ndudue. Ke ndinam an̄wan̄a: Ndusụk owo isimaha ndita kwọfa ke ntak n̄kpri n̄kpasịp esie. Nte ededi, mbon oro ẹsimade mfri emi, isikereke iban̄a mme n̄kpasịp oro. Ẹsima mme ufan akpanikọ ke ntak nti edu mmọ; ẹsifụmi n̄kpri ndudue mmọ. Paul ama eteme nnyịn ete: “Ẹme ime ye kiet eken, ẹnyụn̄ ẹfen kiet eken.” (Colossae 3:13) Mbon oro ẹkpepde ndifen nnọ ẹsika iso ndinyene mme ufan.

5. WỤT EDIKERE MBAN̄A KE INI MBON EN̄WEN ẸDUDE IKPỌN̄. Kpukpru owo, esịnede mme ufan fo, ẹsiyom ndusụk ini ndidu ikpọn̄. Mme N̄ke 25:17 etịn̄ ke ọniọn̄ ete: “Kûyọrọ ke ufọk mbọhọidụn̄ fo; mbak afo ediyụhọ enye, ndien enye asua fi.” Ntem, wụt mfara ke idem ke adan̄a ediwak ini ye uniọn̄ ini oro afo odude ye mme ufan fo. Fep edidada mme ufan fo nnyene, emi ekemede ndisụn̄ọ ke ufụp. Nam n̄kpọ ke ọniọn̄ ke ini etịn̄de mme n̄kpọ oro afo amade ye mme ọkpọkpọ ekikere ke mme n̄kpọ. Emi esitịp esịn ke inem inem itie ufan oro ẹmade.

6. TAT UBỌK. Ẹda ntatubọk ẹnam itie ufan ọkọri. Item apostle Paul edi yak “ẹtat ubọk, ẹnyịme ndinọ owo n̄kpọ.” (1 Timothy 6:18) Ke uwụtn̄kpọ, buana mme ikọ nsịnudọn̄ ye mbon efen. (Mme N̄ke 11:25) Wak nditịn̄ ikọ itoro oro otode esịt ye ikọ oro ọbọpde-bọp. Ke ini afo owụtde ata udọn̄ ke mfọnọn̄kpọ mbon efen, mmọ ẹyesịk ẹkpere fi. Kere ban̄a se afo ekemede ndinam nnọ mmọ utu ke ndiwụk ekikere ke se mmọ ẹkemede ndinam nnọ fi.