Mbụk Eyouwem

Ndinam Utom ke Ofụri Esịt kpa ye Mme Idomo

NTE RODOLFO LOZANO OBỤKDE

N̄kamana ke Mexico, ke obio Gómez Palacio, Durango Stet, ke September 17, 1917. En̄wan Ukpụhọ Ukara mbon Mexico ke ọkọsọn̄ ubọk. Okposụkedi en̄wan ukpụhọ ukara oro ekesịmde utịt ke 1920, ntịme ama aka iso ndidu ke ikpehe oro nnyịn ikodụn̄de ediwak isua ke oro ebede, anamde uwem enen̄ede ọsọn̄.

INI kiet ko, ke ini Mama okokopde ke en̄wan ọmọn̄ asiaha ke ufọt mbon nsọn̄ibuot ye mbonekọn̄, enye ama esịn mi ye nditọeka mi iren ita ye iban iba ke ufọk ke ediwak usen. Nnyịn ikenyene esisịt udia ndidia, ndien mmeti nte n̄kedịbede ye ekpri eyeneka mi an̄wan ke idak bed. Ke oro ebede, Mama ama ebiere ndida nnyịn n̄ka United States, ebiet emi ete mi ekenyenede ndidi ndidu ye nnyịn ke ukperedem.

Nnyịn ima ikesịm California ke 1926, esisịt ini mbemiso United States okosobode Akwa Iduọ Ndutịm Uforo. Nnyịn ima isiwọrọ ika ebiet ekededi oro ikekemede ndikụt utom, ika ebiet nte San Joaquin Valley, Santa Clara, Salinas, ye King City. Nnyịn ima ikpep ndinam utom ke in̄wan̄ ndinyụn̄ n̄kpen̄e kpukpru orụk mfri nnyụn̄ ntet ikọn̄udia. Okposụkedi ini uyen mi ekedide ini ọkpọsọn̄ utom, enye ekedi ata inem inem ini ke uwem mi.

Akpanikọ Bible Esịm Nnyịn

Ke March 1928, eyen Ukpepn̄kpọ Bible, nte ẹkesikotde Mme Ntiense Jehovah ini oro, ama awaha edise nnyịn. Enye ekedi akanieren oro ekesemde Spanish emi ekekerede Esteban Rivera. Enyịn̄ ekpri n̄wed oro enye ọkọnọde, “Where Are the Dead?” (Mme Akpan̄kpa Ẹdu M̀mọ̀n̄?), ye mme ibuotikọ oro ẹdude ke enye ẹma ẹnen̄ede ẹtụk mi. Idem okposụkedi n̄kedide eyenọwọn̄, mma n̄kpep  Bible nnyụn̄ mbuana ye Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible. Nte ini akakade, eka mi ye Aurora eyeneka mi an̄wan n̄ko ẹma ẹkabade ẹdi mme ifịk ifịk anditoro Jehovah.

Ke ufọt ufọt iduọk isua 1930, ẹma ẹbọp Ufọkmbono Obio Ubọn̄ kiet ke San Jose ẹnọ esop Ikọmbakara. Sia ediwak mbon oro ẹkesemde Spainish ẹkenamde utom ke in̄wan̄ ke n̄kann̄kụk oro, nnyịn ima itọn̄ọ ndikwọrọ ikọ nnọ mmọ nnyụn̄ nnịm Ukpepn̄kpọ Enyọn̄-Ukpeme. Nnyịn ikanam emi ye un̄wam Mme Ntiense oro ẹkesemde Spanish oro ẹketode San Francisco, oyomde usụn̄ ke n̄kpọ nte kilomita 80. Nte ini akakade, nnyịn ima isinyene n̄kpọ nte owo 60 ẹdụkde mme mbono esop oro ẹkesinịmde ke Spanish ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ San Jose.

Ekem, ke February 28, 1940, mma nyarade uyakidem mi nnọ Jehovah ke baptism mmọn̄ ke mbono kiet ke San Jose. Ke isua oro eketienede, ẹma ẹmek mi nte asiakusụn̄ ofụri ini, kpa asan̄autom uyọhọ ini eke Mme Ntiense Jehovah. Ekem ke April 1943, ẹma ẹdọhọ mi n̄wọrọ n̄ka Stockton, obio oro okoyomde usụn̄ ke n̄kpọ nte kilomita 130, man n̄kọtọn̄ọ esop oro ẹsemde Spanish. Ke ini oro, n̄kanam utom nte esenyịn oro etiede ibuot ke esop Ikọmbakara ke San Jose, ndien mma nsise n̄ko mban̄a Mme Ntiense oro ẹkesemde Spanish do. Ke mma n̄kanam ndutịm man mbon en̄wen ẹse ẹban̄a mme ifetutom emi, mma n̄wọrọ n̄ka Stockton.

Ẹsịn Nsọn̄ọnda Mi ke Udomo

Ọtọn̄ọde ke 1940, ẹma ẹsida mi ndien ndien ẹka ufọkutom usịn owo enyịn̄ ke n̄wed ekọn̄, edi ke ini kiet kiet ẹma ẹsikpono idaha mi nte owo oro esịnde ndinam utom ekọn̄ ke ntak ubieresịt. Esisịt ini ke United States ama okodụk ekọn̄ ererimbot ọyọhọ iba ke December 1941, mfịghe otode ufọkutom usịn owo enyịn̄ ke n̄wed ekọn̄ ama ọsọn̄ ubọk. Ke akpatre, ke 1944, ẹma ẹsịn mi ke ufọk-n̄kpọkọbi. Ke adan̄aemi n̄kebetde ẹbiere ikpe ẹnọ mi, ẹma ẹsịn mi ke ufọk idakisọn̄ ye mme abiatibet. Ke ẹfiọkde ẹte ke ami n̄kedi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah, ediwak ke otu mmọ ẹma ẹbụp nte ubiatibet mmimọ ẹditụkde idaha mmimọ ye Abasi.

Mme Ntiense ke San Jose ẹma ẹkpe okụk man ẹsio mi ke ubiọn̄, ẹnyụn̄ ẹtie ẹbet ikpe. Ekpeibet kiet ke Los Angeles oro akadade ọnọ mme akan̄idem ke ikpe aban̄ade unen mbio obio ama enyịme ndida nnọ mi ke mfọn. Ebiereikpe ama ebiere ndisana mi nyak ke ubiọn̄ nte ke nnyene ndikpọn̄ utom usiakusụn̄, ntọn̄ọ utom idịbi udia, nnyụn̄ men idem n̄kowụt ukara kpukpru ọfiọn̄. N̄kenyịmeke ubiere oro, ntre ẹma ẹbiere n̄kpọkọbi isua iba ẹnọ mi ke ufọk-n̄kpọkọbi McNeil Island ke Washington Stet.  Do mma nda ini oro n̄kenyenede n̄kpep Bible ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ. Mma n̄kpep n̄ko nte ẹtaipde n̄kpọ. Ke se isụhọrede ikan isua iba, ẹma ẹsana mi ẹyak ke ntak eti edu uwem mi. Ke ndondo oro mma nnam ndutịm ndika iso ke utom usiakusụn̄.

Ntatara Utom

Ke ini etuep 1947, ẹma ẹnọ mi, ọkọrọ ye nsan̄a usiakusụn̄ kiet, n̄kanam utom ke Colorado City, Texas, oro ẹkesemde Spanish. Edi ebiet oro ama ebịt akaha tutu nnyịn ima ika San Antonio ndikokop ufiop. Nte ededi, edịm ama enen̄ede edep do tutu ọbiọn̄ọ utom ukwọrọikọ nnyịn eke enyịnusụn̄ ke enyịnusụn̄. Ikebịghike okụk nnyịn ama okụre. Ke ediwak urua nnyịn ikodu uwem ke ndita ndomuyo oro ẹdọn̄de ndisi ikọn̄udia ke esịt ye tea ẹkotde alfalfa. Nsan̄a mi ama ọnyọn̄, edi ami mma nsụhọ. Ke ini Mme Ntiense oro ẹkesemde Ikọmbakara ẹkedide ẹdifiọk ẹban̄a unana mi ke n̄kan̄ eke obụk, mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndinọ mi un̄wam.

Ke ini utọ oro eketienede, mma nnyọn̄ n̄ka efakutom mi ke Colorado City, ndien nte ini akakade ẹma ẹtọn̄ọ ekpri esop Spanish. Ekem mma n̄wọrọ n̄ka Sweetwater, Texas, ebiet emi n̄kan̄wamde nditọn̄ọ esop Spanish efen. Ke adan̄aemi n̄kodude ke Sweetwater, mma mbọ leta oro ọkọnọde mi ikot ndidụk ọyọhọ otu 15 ke Ufọkn̄wed Enyọn̄-Ukpeme Ukpep Bible eke Gilead kaban̄a ubọ ukpep isụn̄utom oro ọkọtọn̄ọde ke February 22, 1950. Ke ẹma ẹkekụre edinam ukụre ukpep ke ndaeyo oro ke akamba mbono ofụri ererimbot ke An̄wambre Yankee ke New York City, mma ndu ọfiọn̄ ita ke ibuot itieutom ofụri ererimbot eke Mme Ntiense Jehovah ke Brooklyn. Do mma mbọ ukpep kaban̄a utom oro ndinamde ke ọfis n̄kọk itieutom Mexico.

Utom ke Mexico

Mma ndisịm Mexico City ke October 20, 1950. N̄kpọ nte urua iba ke ukperedem, ẹma ẹmek mi esenyịn n̄kọk itieutom, utom oro n̄kanamde ke isua inan̄ ye ubak. Ifiọkutom oro n̄kenyenede ke utom usiakusụn̄, ke ufọk-n̄kpọkọbi, ke Gilead, ye ke Brooklyn ama enen̄ede enyene ufọn. Ke nsịmde Mexico, mma nsọsọp n̄kụt ke oyom ẹsọn̄ọ idaha eke spirit nditọete nnyịn iren ye iban ke Mexico. Ama oyom ẹn̄wam mmọ akpan akpan ndisọn̄ọ mmụm mme n̄kokon̄ idaha ido uwem eke Ikọ Abasi n̄kama.

Ke mme idụt Latin America, esịnede Mexico, ekesidi ọsọ n̄kpọ eren ye n̄wan ndidụn̄ ọtọkiet ye unana edidọ ndọ nte ekemde ye ibet. Mme ido ukpono Christendom, akpan akpan Ufọkabasi Roman Catholic, ẹma ẹyak ido oro mîkemke ye N̄wed Abasi mi atara asuana. (Mme Hebrew 13:4) Ntem, ndusụk owo ẹma ẹkabade ẹdi mme andibuana ke esop Mme Ntiense Jehovah, idem okposụkedi mmọ mîkọdọhọ ndọ nte ekemde ye ibet. Idahaemi ẹma ẹnọ mme utọ owo oro ọfiọn̄ itiokiet ndisịn ndọ mmọ ke n̄wed. Mîdịghe ntre owo idibatke mmọ aba nte Mme Ntiense Jehovah.

Ye ediwak owo, ndinen̄ede uwem mmọ ekedi mmemmem n̄kpọ. Okoyom mmọ n̄kukụre ẹsịn itie ebuana oro mmọ ẹkenyenede ke n̄wedibet ebe ke ndidọ ndọ. Mbon en̄wen ẹma ẹnyene mme idaha oro ẹkenen̄erede ẹsọn̄. Ke uwụtn̄kpọ, ndusụk owo ẹma ẹdọ ndọ utịm ikaba, idem utịm ikata, ye unana edisio ndọ nte ekemde ye ibet. Ke ini idaha ndọ ikọt Jehovah ke akpatre ekedide edidu ke n̄kemuyo ye mme ukpepn̄kpọ Ikọ Abasi, ẹma ẹnyene nti edidiọn̄ eke spirit ke esịt esop.—1 Corinth 6:9-11.

Ke ini oro idaha ifiọkn̄wed ke Mexico ke ofụri ofụri ikokponke. Idem mbemiso n̄kedide ndisịm ke 1950, ọfis n̄kọk itieutom ama ọtọtọn̄ọ nditịm otu oro ẹkekpepde nte ẹkotde n̄wed ẹnyụn̄ ẹwetde n̄kpọ ke mme esop. Idahaemi ẹma ẹfiak ẹtịm mme otu emi, ndien ẹma ẹnam ndutịm ndisịn mmọ ke n̄wed ukara. Toto ke 1946, ke ini ẹketọn̄ọde ndinịm n̄wetnnịm n̄kpọ, ẹmekpep se iwakde ibe owo 143,000 ke Mexico ndikot n̄wed nnyụn̄ n̄wet n̄kpọ ke mme otu oro Mme Ntiense ẹnịmde!

Mbet Mexico ẹketie ata ukpan ukpan ke se iban̄ade ido ukpono. Nte ededi, ke mme isua ndondo emi, mme akpan ukpụhọde ẹdu ke afan̄ emi. Ke 1992 ẹma ẹsio obufa ibet aban̄ade mme mbubehe ido ukpono ẹdi, ntre ke 1993, ẹma ẹsịn Mme Ntiense Jehovah ke Mexico enyịn̄ ke n̄wed nte esop ido ukpono.

 Mme ukpụhọde emi ẹdi n̄kpọ akwa idatesịt ẹnọ mi, n̄kpọ oro mmen̄kekereke ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ nte ke ekeme nditịbe. Ke ediwak isua, mma nsika mme ọfis ukara ediwak ini ndien owo ikesinịmke mi ke akpanikọ. Nte ededi, eye ndikụt nte Itieutom Esede Aban̄a Ibet ke ọfis n̄kọk itieutom nnyịn esede aban̄a mme n̄kpọ emi, tutu nnyịn idahaemi inyeneke aba ọkpọsọn̄ ubiọn̄ọ ke utom ukwọrọikọ nnyịn.

Ndinam Utom ye Nsan̄a Ndọ Oro Edide Isụn̄utom

Ke ini n̄kedide ndisịm Mexico, ediwak mme andikụre ukpep ke mme otu Gilead oro ẹkebemde iso ẹma ẹdodu ke idụt oro. Kiet ke otu emi ekedi Esther Vartanian, kpa Ntiense otode Armenia oro ọkọtọn̄ọde utom usiakusụn̄ ke Vallejo, California, ke 1942. Nnyịn ima idọ ndọ ke July 30, 1955, ndien ke oro ebede ima ika iso ke utom nnyịn ke Mexico. Esther ama ọsọn̄ọ odu ke utom isụn̄utom ke Mexico City, ndien nnyịn ikodụn̄ ke n̄kọk itieutom, ebiet emi n̄kakade iso ndinam utom.

Ke 1947, Esther ama edisịm akpa efakutom isụn̄utom esie ke Monterrey, Nuevo León, Mexico. Esop kiet kpọt oro ekesịnede Mme Ntiense 40 okodu ke Monterrey, edi etisịm ini oro ẹkenọde enye aka Mexico City ke 1950, esop inan̄ ẹkedu. Ke n̄kọk itieutom nnyịn oro odude ekpere Mexico City, n̄kparawa iba ẹdu idahaemi emi ẹdide iman ke mme ubon emi Esther ekekpepde mmọ Bible ke ini enye akanamde utom ke Monterrey.

Ko ke edem ke 1950 efakutom ukwọrọikọ mme isụn̄utom ke Mexico City ama esịne ata ediwak ikpọ obio. Mmọ ẹma ẹsisan̄a ke ukot m̀mê ke ata n̄kani bọs oro mme owo ẹkedọn̄ọde ẹyọhọ ẹkanade efakutom mmọ. Ke ini n̄kedide ndisịm do ke utịt utịt 1950, esop itiaba ẹkedu. Idahaemi mmọ emi ẹmewak ẹsịm n̄kpọ nte 1,600, ye se iwakde ibe mme asuanetop Obio Ubọn̄ 90,000 ke Mexico City, ndien isua oko, se iwakde ibe owo 250,000 ẹkedụk Editi n̄kpa Christ do! Ke ediwak isua oro ẹkebede,  ami ye Esther imenyene ifet edinam utom ke ediwak ke otu esop emi.

Ke ini ami ye Esther itọn̄ọde ukpepn̄kpọ Bible, nnyịn imesidomo kpukpru ini ndinam ete ubon enyene udọn̄ man ofụri ubon ẹkpebuana. Ke ntem, nnyịn imokụt ediwak ikpọ ubon ẹdide ẹdinam n̄kpọ Jehovah. Mmenịm nte ke kiet ke otu ntak emi utuakibuot akpanikọ ọkọride usọp usọp ke Mexico edi nte ke ofụri owo ke ubon ẹsiwak ndibuana ọtọkiet ke utuakibuot akpanikọ.

Jehovah Ọmọdiọn̄ Utom Oro

Toto ke 1950 n̄kọri utom ke Mexico edi n̄wọrọnda, ke se iban̄ade n̄kọri ke ibat ye mme ukpụhọde ẹnamde ke esop. Edi ata n̄kpọ inemesịt nditịp esisịt nsịn ke n̄kọri oro, inamde utom ye mme utọ enyene-mfọnido owo oro ẹkopde inemesịt do.

Karl Klein, emi anamde utom nte owo Otu Ukara eke Mme Ntiense Jehovah, ye n̄wan esie, Margaret, ẹma ẹdi ẹdise nnyịn ndusụk isua emi ẹkebede ke adan̄aemi mmọ ẹkedude ke nduọkodudu. Brọda Klein ama oyom nditiene n̄kụt nte utom etiede ke efakutom nnyịn ke Mexico, ntre enye ye Margaret ẹma ẹdi Esop San Juan Tezontla, odude ekpere Mexico City, esop oro nnyịn ikodude ini oro. Ufọkmbono nnyịn ekedi ekpri, n̄kpọ nte mita 4.5 ke ubom ye mita 5.5 ke uniọn̄. Ke ini ikesịmde, n̄kpọ nte owo 70 ẹma ẹdodu do, ndien ufan̄ ikodụhe se ẹkpekam ẹdade-da. Mbonusọn̄ ẹketie ke akpakaha, n̄kpri owo ẹtie ke nnyan n̄kpọitie, ndien nditọwọn̄ ẹtie ke kọrikọri m̀mê ke isọn̄.

Brọda Klein ama enen̄ede okop inemesịt koro kpukpru nditọwọn̄ ẹma ẹkama Bible mmọ ke ubọk, ẹtienede etịn̄ikọ ẹkụbọde mme itien̄wed Bible. Ke utịn̄ikọ an̄wa okụrede, Brọda Klein ama eneme Matthew 13:19-23 onyụn̄ ọdọhọ ete ke akamba ubak “eti isọn̄” oro Jesus eketịn̄de aban̄a odu ke Mexico. Idahaemi, itiaba ke otu nditọwọn̄ oro ẹkedụkde edinam usen oro ke ẹnam akamba utom ke editat mme ufọkutom n̄kọk itieutom oro ẹdude ẹkpere Mexico City. Kiet efen anam utom ke Bethel, ndien ediwak mbon eken ẹdi mme asiakusụn̄!

Ke ini n̄kedide Mexico City, owo 11 kpọt ẹkedu ke n̄kọk itieutom nnyịn. Idahaemi nnyịn imenyene n̄kpọ nte owo 1,350 oro ẹnamde utom ke n̄kọk itieutom oro, n̄kpọ nte owo 250 ke ẹnam utom edibọp mbufa ufọk n̄kọk itieutom. Ke ini ẹdikụrede kpukpru utom emi, eyedi ke 2002, nnyịn iyekeme ndida n̄kpọ nte owo 1,200 efen efen ke mme ufọkutom nnyịn oro ẹtatde mi. Kere ban̄a oro, ke 1950 nnyịn ikenyene mme asuanetop Obio Ubọn̄ oro mîwakke isịm 7,000 ke ofụri idụt oro, edi idahaemi imenyene se iwakde ibe 500,000! Esịt mi ọyọhọ ye idatesịt ndikụt usụn̄ nte Jehovah ọdiọn̄de ukeme mme osụhọdeidem nditọete nnyịn ke Mexico, emi ẹnamde utom ọkpọsọn̄ nditoro enye.

Ndisobo Akamba N̄kpọ-Ata

Kiet ke otu n̄kponn̄kan n̄kpọ-ata oro nsobode idahaemi edi udọn̄ọ. Ke ofụri ofụri, ami n̄kedi owo emi esikopde nsọn̄idem. Edi ke November 1988, mma nnyene akpauben̄ ekpo oro ekenen̄ede afịna ukeme ukere n̄kpọ mi. Ke un̄wam Jehovah, ebede ke nsịn̄edeidem ye mme usọbọ eken, mmafiak n̄kop ndusụk udomo nsọn̄idem, edi ndusụk ndido mi idaha ọfọn nte n̄kpamade. Ke n̄ka iso ndibọ usọbọ man n̄kpan ọkpọsọn̄ n̄kọn̄ibuot ye mme n̄kpọ eken oro ẹsụk ẹfịnade mi.

Okposụkedi mmen̄kemeke aba ndinam ekese nte n̄kpamade ndinam, mmokop uyụhọ ke ndifiọk nte ke mman̄wam ediwak owo ẹkpep ẹban̄a mme uduak Jehovah ẹnyụn̄ ẹkabade ẹdi mme asan̄autom esie oro ẹyakde idem ẹnọ. Mmesikop inemesịt n̄ko ndinyene nneme ye ediwak Christian iren ye iban nte n̄kekeme ke ini mmọ ẹdide n̄kọk itieutom nnyịn; nnyịn imesibọ nsịnudọn̄.

Ndifiọk nte ke Jehovah adara utom oro nnyịn inamde inọ enye ye nte ke se nnyịn inamde idiwọrọke idi ikpîkpu esinen̄ede ọsọn̄ọ mi idem. (1 Corinth 15:58) Kpa ye mmeme ye udọn̄ọ mi, mmesinam mme ikọ Colossae 3:23, 24: “Sededi eke mbufo ẹnamde, ẹnam ke ofụri esịt, nte n̄kpọ eke ẹnamde ẹnọ Ọbọn̄, mînamke inọ owo; sia mbufo ẹfiọkde ẹte iyọbọ Ọbọn̄ udeme nte utịp mbufo.” Nte ekemde ye item emi, mmekpep ndinam utom Jehovah ke ofụri esịt kpa ye mme idomo.

[Ndise ke page 24]

Ke 1942 ke ini n̄kedide asiakusụn̄

[Ndise ke page 24]

N̄wan mi ọkọtọn̄ọ utom isụn̄utom esie ke Mexico ke 1947

[Ndise ke page 24]

Ye Esther mfịn

[Mme ndise ke page 26]

Enyọn̄ enyọn̄ ufien: Ubon Bethel nnyịn ke Mexico ke 1952, ami ndude ke iso iso

Enyọn̄ enyọn̄: Se iwakde ibe owo 109,000 ẹma ẹsop idem ke an̄wambre Mexico City emi ke mbono district ke 1999

Isọn̄ isọn̄ ufien: Mbufa ufọkutom n̄kọk itieutom nnyịn oro ẹkperede ndibọp n̄kụre idahaemi