Nte Nnyịn Ikemede Ndikọri Eti Ido

MME n̄wed ukabadeikọ eyomfịn ẹkabade “eti ido” nte “ata eti edu uwem; eti ido.” Enye edi “nnennen edinam ye ekikere; eti edu.” Ewetn̄wed ukabadeikọ oro Marvin R. Vincent, ọdọhọ ete ke akpasarade ifiọk oro odude ke ikọ Greek emi ẹkabarede “eti ido” owụt “uduot n̄kpọ ekededi oro ọfọnde akan.” Do, idịghe n̄kpọ n̄kpaidem ẹsitorode mme utọ edu nte mbufiọk, uko, mfara ke idem, unana asari, mbọm, ifịk, edinam akpanikọ, nsụhọdeidem, ye nsọn̄ọnda ke ini ke ini. Ẹkabade eti ido n̄ko nte “edinam n̄kpọ nte ekemde ye edinen idaha.”

Nnyịn ikpanam n̄kpọ ekekem ye edinen idaha anie? Magazine Newsweek ọkọdọhọ ete: “Nte mme ọwọrọiso ekpepn̄kpọ mban̄a ido uwem ẹdọhọde, eyịghe emi Mbon Akwaifiọk ẹdemerede anam kpukpru ekikere ẹban̄ade eti ye idiọk ẹdikọn̄ọ ke se owo amade, se ntụk owo amade, m̀mê ke ido eset oro ẹmekde.” Edi nte ikpîkpu n̄kpọ oro owo amade edi eti usụn̄ ndibiere eti ye idiọk? Baba. Man nnyịn ikọri eti ido, nnyịn imoyom edumbet eti ye idiọk oro ẹkemede ndiberi edem—idaha emi ẹkemede ndida mbiere m̀mê ndusụk edinam m̀mê edu, edi eti m̀mê idiọk.

N̄kukụre Ata Ebiet Mme Idaha Ido Uwem

Ata Ebiet mme idaha ido uwem kiet kpọt odu—Andibot ubonowo, Jehovah Abasi. Ke ndondo oro ama okobot akpa eren oro, Adam, Jehovah Abasi ama owụk eren oro ete: “Dia kpukpru eto in̄wan̄; Edi ama edi eto ifiọk, eti ye idiọk, kûdia ke esịt: koro ke usen eke afo adiade ke esịt afo ayakpa n̄kpa.” (Genesis 2:16, 17) Jehovah Abasi ọkọnọ eto oro san̄asan̄a enyịn̄ oro man owụt san̄asan̄a unen oro imọ inyenede ndibiere se idide eti ye idiọk nnọ mme edibotn̄kpọ imọ. Ntem mme idaha  Abasi kaban̄a eti ye idiọk ẹma ẹkabade ẹdi isọn̄ ndida mbiere, m̀mê ndida ndomo, mme edinam, idaha ekikere, ye mme edu owo. Ke mme utọ idaha oro mîkpodụhe, nnyịn ikpekemeke ndifiọk nnennen nnennen se idide eti ye idiọk.

Ewụhọ aban̄ade eto ifiọk eti ye idiọk ama enịm Adam ye Eve edimek ke iso—ndikop item m̀mê ndisọn̄ ibuot. Ye mmọ, eti ido ọkọwọrọ ndinam ewụhọ oro. Nte ini akakade, Jehovah ama aka iso ayarade se isinemde imọ esịt ye se mîsinemke, ndien enye ama anam ẹwet emi ẹnịm ẹnọ nnyịn ke Bible. Do, ndikọri eti ido abuana nnyịn ndidu uwem ekekem ye ndinen idaha Jehovah oro ẹwetde ke N̄wed Abasi.

Tịm Mehe ye Mme Idaha Abasi

Sia Jehovah Abasi ebierede mme idaha eti ye idiọk onyụn̄ ayararede mmọ ke Bible, nte nnyịn ikpetịmke imehe ye mmọ? Apostle Paul ama ewet ete: “Kpukpru n̄wed, eke ẹdade odudu Spirit Abasi ẹwet, ẹnyụn̄ ẹdi se ifọnde ndida n̄kpep owo n̄kpọ, nnyụn̄ nsua nnọ owo, nnyụn̄ nnam owo ẹsan̄a nte enende, nnyụn̄ nteme owo edinen ido; man owo Abasi enyene ọyọhọ ifiọk, onyụn̄ eben̄e idem ke kpukpru nde ndinam eti utom ekededi.”—2 Timothy 3:16, 17.

Ke uwụtn̄kpọ, kere ban̄a ukwan̄ ekikere oro ẹkenyenede ẹban̄a Kunihito, oro ẹketịn̄de ẹban̄a ke ibuotikọ oro ekebemde iso, ke ini enye okowụtde se ẹdade nte nsụkidem ke idụt mmọ. Nditịm nse mme idaha N̄wed Abasi ama an̄wam enye ndinam n̄kpọ ke usụn̄ adade ukem ukem ke ukperedem. Ke akpanikọ, Bible esịn udọn̄ ọnọ edinyene nsụkidem, onyụn̄ akpan owo ndinyene mbuọtidem n̄kaha ke idem esie ye iseri. (Mme N̄ke 11:2; Micah 6:8) Edi, ke ini akabatde mme n̄kpọ ẹnamde owo odot ndikama “itieutom esenyịn,” apostle Paul ama etịn̄ aban̄a ‘edinyanade mbịne’ ifetutom oro. (1 Timothy 3:1, NW) Owo inyeneke ‘ndinyanade mbịne’ emi ye unana edinam inua m̀mê ediseri iseri kpọt edi n̄ko ye unana edida idem ke usụhọde nte mîdotke.

Nso ke Bible etịn̄ aban̄a ata eti ido uwem ke mbubehe? Ndida mme usụn̄ oro ẹdemerede eyịghe m̀mê edifụmi mme ibet ukara ye mme ibet tax ẹdi ọsọ edinam mfịn ke ererimbot unam mbubehe. Nte ededi, inamke n̄kpọ m̀mê nso ke mbon efen ẹnam, idaha Bible edi nte ke nnyịn inyene “ndinam akpanikọ ke kpukpru n̄kpọ.” (Mme Hebrew 13:18, NW) Ntem, nnyịn ikọri eti ido ebe ke ndinam akpanikọ nnyụn̄ ntre nditụk mme ekpeutom, mbonutom, mbonurua, ye ukara. (Deuteronomy 25:13-16; Rome 13:1; Titus 2:9, 10) Edinam akpanikọ esinen̄ede anam ibetedem ye eti etop ẹdu. Ndien ndisịn mme ediomi ke n̄wed esiwak ndikpan mme ndutan̄uyo ye mfịna oro ẹkemede ndidemede ke ntak “unọmọ.”—Ecclesiastes 9:11; James 4:13, 14.

N̄kpọ aban̄ade ọfọn̄ ye ukamaidem edi afan̄ efen emi oyomde nnyịn ikọri eti ido. Usịnen̄kpọ okpụhọde etiene n̄kann̄kụk, ndien mfịghe ndisịne ọfọn̄ ekekem ye obufa n̄kon̄ine ekeme ndinen̄ede nsọn̄ ubọk. Edi ntak emi nnyịn ikpetienede kpukpru n̄kon̄ine oro ẹwọn̄ọde ẹdi? Bible ọnọ nnyịn item ete ‘ikûkabade ibiet eyo emi.’ (Rome 12:2) Utu ke ndinọ mme ibet idemesie, apostle Paul ama ewet ke idak ndausụn̄ spirit ete: “Nyom iban ẹsan̄a ke sụn̄-sụn̄ ido, ẹsịne n̄kpọ eke owụtde bụt ye eti ibuot: mmo ẹkûbana idem ke edidọk idet, ye gold ye pearl ye ọsọn̄-urua edisịne-n̄kpọ, edi ẹda nti ubọk-utom ẹbana idem; koro oro odot ye iban emi ẹdọhọde ẹte imenyene uten̄e Abasi.” (1 Timothy 2:9, 10) Akpan idaha emi abuana iren ye iban ukem ukem. Nte ededi, ẹnam ufan̄ ẹnọ nsio nsio ndiye usụn̄ ukịm ọfọn̄ nte ekemde ye usịnen̄kpọ n̄kann̄kụk m̀mê se owo amade.

Bible n̄ko ayarade mme oburobụt edinam emi Abasi obiomde ikpe in̄wan̄ in̄wan̄. Ke 1 Corinth 6:9, 10, nnyịn ikot ntọt emi: “M̀mê nte mbufo ifiọkke ite, mme anam-ukwan̄ido ididaha Obio Ubọn̄ Abasi inyene? Ẹkûbian̄a idem mbufo. Mbon-use ye mme okpono-ndem, ye mme ẹsịn-efịbe, ye mmọ eke ẹbietde iban, ye mmọ eke ẹsabarede idem, ye mme inọ, ye mme ẹsịn esịt ke n̄kpọ owo, ye mme  oyụhọ mmịn, ye mbon idiọk inua, ye mme akan owo ubọk ididaha Obio Ubọn̄ Abasi inyene.” Itien̄wed emi ama an̄wam Maria, oro ẹketịn̄de ẹban̄a ke mbemiso, ndikụt ke nte ekemde ye idaha eti ido uwem oro Andibot enịmde, imọ ndikenyene ebuana idan̄ ye Juan ama akwan̄a ndien ke ana imọ itre edinam oro edieke imọ iyomde ndinyene unyịme Abasi. Nte an̄wan̄ade, man ikọri eti ido, oyom nnyịn itịm imehe ye mme idaha Jehovah.

Da Esịt Kpep

Eti ido idịghe ndebe ndebe edifep se idiọkde. Enye enyene odudu ido uwem. Owo emi enyenede eti ido odu eti uwem. Prọfesọ kiet ọdọhọ ete ke “oyom ẹda esịt ọkọrọ ye ekikere ẹkpep eti ido.” Do, ndikọri eti ido esịne se ikande editịm mmehe ye Ikọ Abasi. Enye oyom editie n̄kere mme n̄kpọ ẹwetde do man esịt nnyịn ọyọhọ ye esịtekọm oro inyenede inọ Jehovah onyụn̄ onụk nnyịn ndida mme edumbet N̄wed Abasi nsịn ke edinam ke uwem nnyịn.

Andiwet psalm ama atan̄a ete: “Mmama ido fo didie! enye ke ntie n̄kere ofụri usen.” (Psalm 119:97) Ndien Edidem David ama ewet ete: “Mmeti eyo oko; mmese ofụri utom fo [Abasi]; mmetie n̄kere se ubọk fo ẹkenamde.” (Psalm 143:5) Nnyịn n̄ko ikpenyene ndinam editie n̄kere ke akam edi akpan ubak ukpepn̄kpọ Bible nnyịn ye mme n̄wed ẹkọn̄ọde ke Bible.

Edi akpanikọ, ndinam ini odu ọnọ ifịk ifịk ukpepn̄kpọ oro asan̄ade ye editie n̄kere ekeme ndidi n̄kpọ-ata. Edi ndibịne eti ido oyom ete nnyịn idedep ifet ito mme edinam efen. (Ephesus 5:15, 16) Aaron, emi edide isua 24 ke emana, esidep utọ ifet oro kpukpru usen ebe ke enye ndibak ndemede idap ke minit 30 mbemiso ini oro enye ekesidemerede. Enye obụk ete: “Ke akpa, n̄kesida ofụri minit 30 n̄kot Bible. Ke ata ndondo emi ke ndi ndifiọk ufọn editie n̄kere. Ntre idahaemi mmesida n̄kpọ nte mbahade iba ini oro nditie n̄kere se n̄kotde. Emi enen̄ede ọnọ utịp.” Ẹkeme ndinam editie n̄kere ke mme ini efen. David ama ọkwọ inem inem ikwọ ọnọ Jehovah ete: “Nyekere fi ke efen okoneyo.” (Psalm 63:6) Ndien Bible obụk ete: “Isaac ọwọrọ aka ke in̄wan̄ ndisan̄a n̄kere ke mfụn̄-mfụn̄ mbubịteyo.”—Genesis 24:63.

Editie n̄kere edi akpan n̄kpọ ke ndikọri eti ido, koro enye an̄wam nnyịn ndikere n̄kpọ ke usụn̄ oro Jehovah ekerede ndinyụn̄ nnam mme ekikere esie ẹdi eke nnyịn. Ke uwụtn̄kpọ, Maria ama ọfiọk ete ke Abasi akpan use. Edi man ‘asua se idiọkde onyụn̄ ẹyịre se ifọnde,’ ama oyom enye etie ekere mme akpan uwetn̄kpọ Bible. (Rome 12:9) Ama an̄wam enye ndikụt ke oyom imọ inam mme ukpụhọde ke ama okokot Colossae 3:5, emi etemede nnyịn ete ‘iwot mbak idem nnyịn, ikpọn̄ use, ye ndek ndek ido, ye idiọk udọn̄, idiọk itọn̄, ye edisịn esịt ke n̄kpọ owo.’ Maria ekenyene ndibụp idemesie: ‘Nso orụk idiọk udọn̄ ke ana ami n̄wot? Nso n̄kpọ emi ekemede ndidemede idiọk udọn̄ ke ami n̄kpenyene ndifep? Nte odu mme ukpụhọde emi oyomde ami nnam ke usụn̄ nte nnamde n̄kpọ ye mbon isio uduot?’

Editie n̄kere esịne edikere mban̄a se ididide utịp edinam oro inamde. Paul ama eteme mme Christian ete ẹbet use ẹnyụn̄ ẹnyene  mfara ke idem man “owo baba kiet okûbiat ewụhọ, otụk eyen-ete esie.” (1 Thessalonica 4:3-7) Nti mbụme ndikere mban̄a ẹdi: ‘Ke ndinam n̄kpọ emi, nso idiọk ke ami ndinam idemmi, ubon mi, m̀mê mbon efen? Didie ke emi editụk mi ke n̄kan̄ eke spirit, ke n̄kan̄ eke ntụk, ye ke n̄kan̄ eke ikpọkidem? N̄kpọ etie didie ye mbon efen emi ẹkebiatde ibet Abasi ke ini edem?’ Utọ editie n̄kere oro ama anam Maria enen̄ede ọsọn̄ idem, enye onyụn̄ ekeme ndinam ukem oro nnọ nnyịn.

Kpep N̄kpọ to Mme Uwụtn̄kpọ

Nte ẹkeme ndikpep eti ido ke ufọkn̄wed? Mbụme emi ayan̄a mme ekere n̄kpọ owo ndifiọk ke ediwak tọsịn isua. Owo akwaifiọk Greece oro Plato ama esikere ke ẹkeme. Ke n̄kan̄ eken, Aristotle ama ọkọk ibuot ete ke ẹkọri eti ido ebe ke ndinam ndomonse. Ọkọmbụk n̄kpọntịbe kiet ama etịn̄ ibio ibio aban̄a mfan̄a odude ke ibuot nneme emi ete: “Ke ibio ibio, owo ikemeke ndikpekpep eti ido ikpọn̄. Owo inyụn̄ ikemeke ndikpep enye nto mme n̄wed ukpepn̄kpọ. Ẹkọri eti ido ebe ke ndidụn̄ ke mme n̄kann̄kụk . . . emi ẹsịnde udọn̄ ẹnọ ẹnyụn̄ ẹtorode eti ido.” Edi m̀mọ̀n̄ ke nnyịn idikụt ata mbon oro ẹnyenede eti ido? Ke adan̄aemi ata ediwak idụt ẹnọde ndusụk uwụtn̄kpọ eti ido, ke nsụhọde n̄kaha ke mme n̄ke ẹban̄ade iren uko mmọ ye ke mme mbụk, Bible ọdọn̄ọ akpakịp uwụtn̄kpọ emi ẹdide akpanikọ.

Ata n̄wọrọnda uwụtn̄kpọ eti ido edi Jehovah. Enye esinam n̄kpọ kpukpru ini ke usụn̄ owụtde eti ido esinyụn̄ anam se inende ye se ifọnde. Nnyịn imekeme ndikọri eti ido ebe ke ndidi “mme andikpebe Abasi.” (Ephesus 5:1) Ndien eyen Abasi, Jesus Christ, ‘ama ọkpọn̄ uwụtn̄kpọ ọnọ nnyịn, ete, nnyịn ikpetiene isan̄a ke nde ikpat Imọ.’ (1 Peter 2:21) Akan oro, Bible ọdọn̄ọ mme mbụk ẹban̄ade ediwak mbon emi ẹkenamde akpanikọ, utọ nte Abraham, Sarah, Joseph, Ruth, Job, ye Daniel ye nsan̄a Hebrew esie ita. Owo ikpenyeneke ndifụmi mme uwụtn̄kpọ eti ido ke otu mme asan̄autom Jehovah eyomfịn.

Nnyịn Imekeme Ndikụt Unen

Nte nnyịn imekeme ndinen̄ede n̄kụt unen ke ndinam se idide eti ke enyịn Abasi? Sia ikadade-da unana mfọnmma imana, ke ndusụk idaha ikan̄ ikan̄ en̄wan ekeme ndidu ke esịtidem nnyịn ke ufọt ekikere ye obụkidem—ke ufọt ediyom ndinam se idide eti ye editiene ndiọi udọn̄ nnyịn. (Rome 5:12; 7:13-23) Edi ẹkeme ndikan ke en̄wan emi ye un̄wam Abasi. (Rome 7:24, 25) Jehovah amanam Ikọ esie ye mme n̄wed ẹkọn̄ọde ke Bible ẹdu. Ebede ke ndikpep N̄wed Abasi ifịk ifịk nnyụn̄ ntie n̄kere mmọ ke akam, nnyịn imekeme ndinyene edisana esịt. Nti ekikere, nti ikọ, ye nti edinam ẹkeme ndito utọ edisana esịt oro. (Luke 6:45) Ọkọn̄ọde ke uwụtn̄kpọ Jehovah Abasi ye Jesus Christ, nnyịn imekeme ndinyene edu Abasi. Ndien nnyịn ke akpanikọ imekeme ndikpep ekese nto mme owo emi ẹnamde n̄kpọ Abasi ke edinam akpanikọ mfịn.

Apostle Paul ama eteme mme andikot n̄wed esie ete “ẹkere” eti ido ye mme n̄kpọ eken emi ẹdotde itoro. Ke akpanikọ ndinam emi ayada edidiọn̄ Abasi edi. (Philippi 4:8, 9) Ye un̄wam Jehovah, nnyịn imekeme ndikụt unen ke ndikọri eti ido.

[Ndise ke page 6]

Nam editie n̄kere edi ubak ukpepn̄kpọ Bible fo

[Ndise ke page 7]

Kọri edu Abasi ebe ke ndikpebe Christ Jesus