Mbụk Eyouwem

Ndinam Utom ke Ebiet Ekededi Oro Ẹkeyomde Mi

NTE JAMES B. BERRY OBỤKDE

Ekedi ke 1939. Akwa Iduọ Ndutịm Uforo ama anam uwem ọsọn̄ ke United States, ndien ke ẹkeyom ndin̄wana ekọn̄ ke Europe. Ami ye Bennett udọeka mi ima ito ufọk nnyịn ke Mississippi inam isan̄ ika Houston, Texas, ndikoyom utom.

USEN kiet ke ekperede utịt ndaeyo, nnyịn ima ikop enyene-ndyọ ntọt kiet adiaride ke ekebe ukopikọ: Udịmekọn̄ Hitler omodụk Poland. Udọeka mi ama ofiori ete: “Armageddon ọmọtọn̄ọ!” Ke ndondo oro, nnyịn ima ikpọn̄ utom nnyịn. Ima ika Ufọkmbono Obio Ubọn̄ oro ekekperede akan inyụn̄ ikodụk akpa mbono esop nnyịn. Ntak ikakade Ufọkmbono Obio Ubọn̄? Yak ntọn̄ọ ke akpa.

N̄kamana ke Hebron, Mississippi, ke 1915. Nnyịn ikodụn̄ ke obio-in̄wan̄. Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible, nte ẹkesikotde Mme Ntiense Jehovah ini oro, ẹma ẹsidi n̄kann̄kụk oro n̄kpọ nte ini kiet ke isua ndinọ utịn̄ikọ ke ufọk owo. Nte utịp, ete ye eka mi ẹma ẹnyene ediwak n̄wed Bible. Ami ye Bennett ima idinịm se mme n̄wed emi ẹkekpepde ke akpanikọ: Hell ifiopke, ukpọn̄ esikpa, ndinen owo ẹyedụn̄ ke isọn̄ ke nsinsi. Edi, ekese ẹkesụk ẹdodu ẹnọ nnyịn ndikpep. Ndusụk ini ke mma n̄kokụre ufọkn̄wed, ami ye eyeneka mi ima ika Texas ndikoyom utom.

Ke ini nnyịn ke akpatre ikosobode Mme Ntiense ke Ufọk Mbono Obio Ubọn̄, mmọ ẹma ẹbụp m̀mê nnyịn idi mme asiakusụn̄. Nnyịn ikọfiọkke ite ke asiakusụn̄ edi asan̄autom uyọhọ ini eke Mme Ntiense Jehovah. Ekem mmọ ẹma ẹbụp m̀mê nnyịn ikpama ndikwọrọ ikọ. Nnyịn ima ibọrọ ite: “Ih!” Nnyịn ikekere ite ke mmọ ẹyenọ owo asan̄a ye nnyịn ndiwụt nnyịn nte ẹkwọrọde ikọ. Utu ke oro, mmọ n̄kukụre ẹkenọ nnyịn n̄wed  ndise obio ẹnyụn̄ ẹdọhọ nnyịn ẹte, “Ẹnam utom do!” Kamse, ami ye Bennett ikọfiọkke n̄kpọ ndomokiet iban̄a nte ẹkwọrọde ikọ, ndien nnyịn ikamaha ẹda nnyịn ẹnam n̄kpọ esuene. Ke akpatre, nnyịn ima iyak kad efakutom oro isịn ke ekebe leta inyụn̄ ifiak inyọn̄ọ Mississippi!

Ndinam Akpanikọ Bible Edi eke Nnyịn

Ke ima ikọnyọn̄ ufọk, nnyịn ima ikot mme n̄wed Mme Ntiense kpukpru usen ke se ikperede ndisịm isua kiet. Ikan̄ ilektrik ikodụhe ke ufọk nnyịn, ntre ikesida utuenikan̄ ikot n̄wed ke okoneyo. Ke ini oro mme asan̄autom zone, m̀mê mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a, ẹma ẹsika ẹkese mme esop Mme Ntiense Jehovah ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ mmọ idem ke n̄kan̄ eke spirit. Kiet ke otu mme asan̄autom emi, Ted Klein, ama edise esop nnyịn onyụn̄ asan̄a ye ami ye Bennett ke utom ukwọrọikọ eke enyịnusụn̄ ke enyịnusụn̄, awakde ndida nnyịn mbiba ini kiet. Enye ama etịn̄ ọnọ nnyịn se utom usiakusụn̄ abuanade.

Ndisan̄a ye enye ama enen̄ede anam nnyịn ikere iban̄a ndinam ekese ke utom Abasi. Ntre ke April 18, 1940, Brọda Klein ama enịm mi, Bennett, ye Velva, eyeneka nnyịn an̄wan, baptism. Ete ye eka nnyịn ẹma ẹdu ke ini baptism nnyịn, ndien mmọ ẹma ẹkop inemesịt ẹban̄a ubiere nnyịn. N̄kpọ nte isua iba ke ukperedem, mmọ n̄ko ẹma ẹna baptism. Mmọ mbiba ẹma ẹnam akpanikọ ẹnọ Abasi tutu esịm n̄kpa—Papa ke 1956, ndien Mama ke 1975.

Ke ini Brọda Klein okobụpde mi m̀mê nyekeme ndinam utom usiakusụn̄, mma mbọrọ enye nte ke n̄kpama ndinam, edi ke nnyeneke okụk, nnyeneke ọfọn̄, nnyeneke n̄kpọ ndomokiet. Enye ama ọdọhọ ete: “Kûkere, nyanam n̄kpọ mban̄a oro.” Enye ama onyụn̄ anam. Akpa kan̄a enye ama esịn n̄wed eben̄e utom usiakusụn̄ mi. Ekem enye ama ada mi aka New Orleans, emi oyomde usụn̄ ke n̄kpọ nte kilomita 300, onyụn̄ owụt mi ndusụk ndiye ubet ke enyọn̄ Ufọkmbono Obio Ubọn̄. Mmọ ẹkenyene mme asiakusụn̄. Ikebịghike mma n̄wọrọ n̄kodụn̄ do nnyụn̄ ntọn̄ọ ubọkọkọ mi nte asiakusụn̄. Mme Ntiense ke New Orleans ẹma ẹn̄wam ke ndinọ mme asiakusụn̄ mme ọfọn̄, okụk ye udia. Ke uwemeyo, nditọete ẹyemen udia ẹdinịm ke enyịnusụn̄, m̀mê ẹkam ẹsịn ke ekebe ntụhube ẹnọ nnyịn. Eyenete oro ekenyenede itie unyamudia oro odude ekpere ama esinọ nnyịn ikot ndidi itie esie kpukpru ini ke ini urua ama akasuana ndibọ mbufa nyọhọ-nsụhọ udia—utọ nte unam, ndomuyo, efere, ye uyo emi ẹsịnde edikọk unam ke esịt.

Ndisobo Afai Otu Mbon Ntịme

Nte ini akakade, ẹma enọ mi n̄ka Jackson, Mississippi, n̄kanam utom usiakusụn̄. Ami ye ekpri nsan̄autom mi ima isobo ye afai afai mbon ntịme do, ndien eketie nte ke mme ekpeme mbet n̄kann̄kụk ẹkenọ otu mbon ntịme oro ibetedem! Nnyịn ima isobo ukem oro ke efakutom efen oro ẹkenọde nnyịn ika—Columbus, Mississippi. Sia nnyịn ikọkwọrọde ikọ inọ mme owo eke kpukpru orụk ye idụt, ndusụk mfiaowo ẹma ẹsua nnyịn. Ediwak mmọ ẹkekere ẹte ke nnyịn ima idue isop edisọn̄ ibuot ye ukara. Etubom Udịmekọn̄ America, kpa ata esop ufreidụt, ama enyene ekikere oro. Ediwak ini enye ama esidọn̄ adama-idat otu mbon ntịme emi ete ẹdin̄wana ye nnyịn.

Akpa ini oro ẹkedide en̄wan ye nnyịn ke Colombus, otu mbon ntịme ẹma ẹdi ẹbịne nnyịn ke adan̄aemi ikọnọde mme magazine ke efak. Mmọ ẹma ẹnụk nnyịn ẹdian ke window ufọkurua kiet emi ẹkedade akrasi ẹnam. Otu owo ẹma ẹdiboho man ẹse se itịbede. Ikebịghike mme bodisi ẹma ẹdisịm ẹnyụn̄ ẹda nnyịn ẹka ufọkesop. Ke ẹma ẹketiene nnyịn ẹdisịm ufọkesop, otu mbon ntịme oro ẹma ẹtọt ke iso kpukpru ikpọ owo do ẹte ke edieke nnyịn idikpọn̄de obio oro ke usen oro ẹdinịmde, nnyịn iyekeme ndiwọrọ ye uwem.  Edieke nnyịn ikpọn̄de ke usen oro ebede, ekeme ndidi nnyịn idiwọrọke ye uwem! Nnyịn ima ikere ke etịm ọfọn ndikpọn̄ obio oro ke esisịt ini. Edi urua ifan̄ ke ukperedem, nnyịn ima ifiak ika do inyụn̄ ifiak itọn̄ọ utom ukwọrọikọ.

Ikebịghike ke oro ebede, otu esịnede mme abiatibet itiaita ẹma ẹdibịne nnyịn ẹnyụn̄ ẹnyịk nnyịn ẹsịn ke ubomisọn̄ mmọ iba. Mmọ ẹma ẹwat nnyịn ẹdụk akai, ẹsion̄o nnyịn ọfọn̄, ẹnyụn̄ ẹda n̄kpaha isịn mi ẹmia nnyịn owo kiet kiet ubọk ikpa 30! Mmọ ẹma ẹkama ikan̄ ye urụk, ndien nnyene nditịn̄ nte ke ndịk ama anam nnyịn. N̄kekere ke mmọ ẹyom ndibọp nnyịn ntop nsịn ke akpa. Mmọ ẹma ẹwai ẹnyụn̄ ẹsuan mme n̄wed nnyịn ẹnyụn̄ ẹnuak ukwak ubre usanikwọ nnyịn mbai mbai ke etak eto.

Ke ẹma ẹkemia nnyịn ẹma, mmọ ẹma ẹdọhọ nnyịn isịne ọfọn̄ nnyịn inyụn̄ isan̄a isụhọde ke afan̄usụn̄ kiet ke akai oro ye unana edise edem. Nte nnyịn ikasan̄ade, nnyịn ima inen̄ede ikere nte ke edieke nnyịn idede ise edem, mmọ ẹkeme nditop nnyịn ke ikan̄ n̄wot—ẹnyụn̄ ẹnyọn̄ọ ye unana edibọ ufen! Edi ke minit ifan̄ ẹma ẹkebe, nnyịn ima ikop nte mmọ ẹwatde ẹbe.

Ke idaha efen, adama-idat otu mbon ntịme ẹma ẹbịne nnyịn, ndien nnyịn ikenyene ndida ọfọn̄ nnyịn ntebe ke itọn̄ nnyụn̄ n̄wọk mbe akpa man ibọhọ. Ikebịghike ke oro ebede, ẹma ẹmụm nnyịn ke ntak mme edori ikọ nte ke isọn̄ ibuot ye ukara. Nnyịn ima ibiat urua ita ke ufọk-n̄kpọkọbi mbemiso ẹkekpede ikpe nnyịn. Ẹma ẹnen̄ede ẹtọt n̄kpọntịbe emi an̄wa an̄wa ke Columbus. Ẹma ẹkam ẹyak nditọ ufọkn̄wed akwa ufọkn̄wed oro okodude ekpere ẹbak ẹsuana ufọkn̄wed man ẹdika. Ke ini usen oro ekedide edikem, ufọkesop ama ọyọhọ kpak—ufan̄ ekemde se ẹdade-da kpọt okodu! Mbon oro ẹketiede ntiense ẹnọ Ukara ama esịne mme ọkwọrọ ikọ iba, ọbọn̄ obio ye bodisi.

Ẹma ẹdọn̄ Ntiense kiet emi edide ekpeibet emi ekerede G. C. Clarke ye nsan̄a esie ẹdi ẹdida ke ibuot nnyịn. Mmọ ẹma ẹdọhọ ẹte ẹbiat edori ikọ aban̄ade edisọn̄ ibuot ye ukara ẹfep sia uyarade mîdụhe. Okposụkedi mîkedịghe kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah, ekpeibet oro akanamde utom ye Brọda Clarke ama ọnọ okopodudu utịn̄ikọ ke ibuot nnyịn. Ini kiet enye ama ọdọhọ ebiereikpe ete, “Mme owo ẹdọhọ ke idat anam Mme Ntiense Jehovah. Idat? Ẹkedọhọ ke idat anam Thomas Edison!” Ekem enye ama anyan ubọk owụt n̄kpọ ufak bulb ikan̄ onyụn̄ ọdọhọ ete, “Edi ẹse bulb ikan̄ oko!” Ekeme ndidi ndusụk owo ẹma ẹkere ke idat akanam Edison, emi okosiode bulb ikan̄ edi, edi idụhe owo ndomokiet emi ekemede ndifan̄a mban̄a mme n̄kpọ oro enye akanamde.

Ke ẹma ẹkekop ikọ ntiense oro ẹma, etieibuot ubiereikpe esop n̄kann̄kụk ama ọtọt mme okot-ikpe ete: “Mbufo inyeneke ndomo esisịt uyarade ndiwụt ke mmọ ẹsọn̄ ibuot ye ukara, ndien mmọ ẹnyene unen ndinam utom emi. Ẹkûfiak uda mmọ ẹdi ufọkesop emi udubiat ini ye okụk Ukara ọkọrọ ye ini mi tutu mbufo ẹnyene uyarade!” Nnyịn ima ikan!

Nte ededi, ke oro ebede, ebiereikpe oro ama okot nnyịn esịn ke itieutom esie. Enye ama ọfiọk ete ke ofụri obio ikenemke esịt iban̄a ubiere esie. Ntre enye ama odụri nnyịn utọn̄ ete: “Se n̄ketịn̄de ekedi nte ekemde ye ibet, edi ọkpọkpọ item oro n̄kpọnọde mbufo mbiba edi: Ẹwọn̄ọ ẹkpọn̄ obio emi, mîdịghe mmọ ẹyewot mbufo!” Nnyịn ima ifiọk ke enye ama enen, ntre nnyịn ima iwọn̄ọ ikpọn̄ obio oro.

Mma nto do n̄kadiana ye Bennett ye Velva, emi ẹkenamde utom ke Clarksville, Tennessee, nte  mme akpan asiakusụn̄. Ke ọfiọn̄ ifan̄ ẹbede, ẹma ẹnọ nnyịn ikanam utom ke Paris, Kentucky. Isua kiet ye ubak ke ukperedem, nnyịn ikodu ke mben̄eidem nditọn̄ọ esop ke ini ẹkenọde mi ye Bennett ata akpan ikot.

Ndika Utom Isụn̄utom

Ke ini ikọbọde ikot ndidụk ọyọhọ otu iba eke Ufọkn̄wed Enyọn̄-Ukpeme Ukpep Bible eke Gilead, nnyịn ima ikere, ‘Mmọ ẹnam ndudue! Ntak emi mmọ ẹkpekotde usụhọde n̄kpri n̄kparawa Mississippi iba ufọkn̄wed oro?’ Nnyịn ikekere ite ke mmọ ẹsiyom mme ọdiọn̄ọ-n̄wed, nte ededi nnyịn ima ika. Nditọ ufọkn̄wed 100 ẹkedu ke otu oro, ndien ukpepn̄kpọ oro akada ọfiọn̄ ition. Edinam ukụre ukpep ekedi ke January 31, 1944, ndien nnyịn ima inyene ọkpọsọn̄ udọn̄ ndikanam utom ke an̄wautom esenidụt. Edi ke ini oro, ndibọ n̄wedisan̄ ye n̄wed unen edidụn̄ ke obio ama esida ekese ini, ntre ẹma ẹnọ nditọ ufọkn̄wed ẹka ẹkenam utom usiakusụn̄ ke ibio ini ke United States. Ke ima ikanam utom nte asiakusụn̄ ke ndusụk ini ke Alabama ye Georgia, Ami ye Bennett ke akpatre ima ibọ efakutom nnyịn—Barbados, West Indies.

Ekọn̄ Ererimbot II ke okosụk aka iso, ndien ẹma ẹdori ukpan ke utom ye mme n̄wed Mme Ntiense Jehovah ke ediwak itie, esịnede Barbados. Do ke itie mme ekpeme n̄kpọmbet, mme ekpeme n̄kpọmbet ẹma ẹkụbọde ekpatisan̄ nnyịn ẹse ẹnyụn̄ ẹkụt mme n̄wed oro nnyịn ikedịpde ke esịt. Nnyịn ima ikere ite, ‘Imatak.’ Utu ke oro, ekpeme n̄kpọmbet kiet ama ọdọhọ nnyịn in̄wan̄-in̄wan̄ ete: “Nnyịn imeseme iban̄a nte isede ekpatisan̄ mbufo; ẹkpan ndusụk n̄wed emi ke Barbados.” Kpa ye oro, enye ama ayak nnyịn ibe ye kpukpru n̄wed oro ikobiomde! Ke ukperedem, ke ini ikọkwọrọde ikọ inọ ikpọ owo ukara, mmọ ẹkedọhọ ke mmimọ idiọn̄ọke ntak emi ẹkekpande mme n̄wed oro. Ke ndusụk ọfiọn̄ ẹbede, ẹma ẹdorode ukpan.

Nnyịn ima inen̄ede ikụt unen ke utom ukwọrọikọ ke Barbados. Nnyịn owo kiet kiet ima inịm ke nsụhọde n̄kaha ukpepn̄kpọ Bible 15, ndien ndusụk nditọ ukpepn̄kpọ oro ẹma ẹnam n̄kọri ke n̄kan̄ eke spirit. Nnyịn ima idara ndikụt ndusụk mmọ ẹdide mme mbono esop. Nte ededi, sia ẹkedoride ukpan ke mme n̄wed ke ndusụk ini, nditọete do ikenyeneke ifiọk iban̄a nte ẹkpenịmde mme mbono esop idahaemi. Nte ededi, ikebịghike, nnyịn ima ikeme ndinọ ediwak nditọete oro ẹkenyenede ukeme, ukpep. Nnyịn ima ikop inemesịt ndin̄wam ediwak nditọ ukpepn̄kpọ nnyịn ẹtọn̄ọ utom ukwọrọikọ Christian inyụn̄ ikop inemesịt ndikụt esop ọkọride.

Nditọn̄ọ Ubon

Ke n̄kpọ nte ọfiọn̄ 18 ẹbede ke Barbados, ama oyom nnam usiakidem, ndien akana mfiak nnyọn̄ United States. Ke adan̄aemi ndude do, mma ndọ Ntiense kiet ekerede Dorothy oro n̄kesiwetde enye leta. Ekem ami ye n̄wan mi ima inam utom usiakusụn̄ ke Tallahassee, Florida, edi ke ọfiọn̄ itiokiet ẹbede nnyịn ima iwọrọ ikodụn̄ ke Louisville, Kentucky, ebiet emi Ntiense kiet ọkọnọde mi utom. Bennett udọeka mi ama aka iso ke utom esie ke Barbados ke ediwak isua. Ekem enye ama ọdọ ekemmọ isụn̄utom onyụn̄  anam utom emi ẹsan̄ade-san̄a ke mme isuo. Nte ini akakade, mmọ ẹkenyene ndifiak nnyọn̄ United States ke ntak unana nsọn̄idem. Mmọ ẹma ẹka iso ndinam utom ke mme esop oro ẹkesemde Spanish ke utom emi ẹsan̄ade-san̄a tutu n̄kpa Bennett ke 1990 ke edide isua 73.

Ke 1950, Dorothy ama aman adiaha nnyịn, emi nnyịn ikokotde Daryl. Nte ini akakade nnyịn ima inyene nditọ ition. Ọyọhọ eyen nnyịn iba, Derrick, ama akpa ke edide isua iba kpọt ke emana ke ntak udọn̄ọ spinal meningitis. Edi Leslie ama amana ke 1956, ndien Everett akamana ke 1958. Ami ye Dorothy ima idomo ndibọk nditọ nnyịn ke usụn̄ akpanikọ Bible. Nnyịn ima isinyene ndutịm ukpepn̄kpọ Bible ubon eke urua ke urua inyụn̄ inam enye edi inem inem ọnọ kpukpru nditọwọn̄. Ke ini Daryl, Leslie, ye Everett ẹkesụk ẹdide n̄kpri, nnyịn ima isinọ mmọ mme mbụme ke urua kiet kiet ndinam ndụn̄ọde nnyụn̄ nnọ ibọrọ ke urua oro editienede. Mmọ n̄ko ẹma ẹsinam ẹwụt nte ẹkpekwọrọde ikọ ke ufọk ke ufọk. Owo kiet ama esibe odụk esịt ubet onyụn̄ anam nte idi enyeneufọk. Enye eken ama esida ke an̄wa ọkọn̄ usụn̄. Mmọ ẹma ẹsida mme ikọ mbubru ẹsịn kiet eken ndịk ke idem, edi emi ama an̄wam mmọ ndikọri ima nnọ utom ukwọrọikọ. Nnyịn n̄ko ima isisan̄a ye mmọ ikwọrọ ikọ kpukpru ini.

Ke ini Elton, ekperedem eyen nnyịn akamanade ke 1973, Dorothy ama ekpere ndisịm isua 50 ndien ami mma n̄kpere ndidi isua 60. Ke esịt esop, ẹkesikot nnyịn Abraham ye Sarah! (Genesis 17:15-17) Nditọ oro ẹkekponide ẹma ẹsiwak ndisan̄a ye Elton n̄ka utom ukwọrọikọ. Nnyịn ima ifiọk nte ke ekedi okopodudu ikọ ntiense ọnọ mme owo ndikụt mme ubon—nditọeka iren ye iban, mme ete ye eka ye nditọwọn̄—ẹnamde utom ọtọkiet, ẹbuanade akpanikọ Bible ye mbon efen. Ke adiana ke adiana, ikpọ nditọeka Elton ẹma ẹsimen enye ẹdori ke afara ẹnyụn̄ ẹfak enye tract Bible ke ubọk. Ekpere ndidi mme owo ẹma ẹsikpan̄ utọn̄ kpukpru ini ke ini mmọ ẹberede usụn̄ufọk ẹnyụn̄ ẹkụtde ediye ekpri eyeneren emi ke afara akamba eyeneka esie. N̄kparawa oro ẹma ẹkpep Elton nte ẹkpenọde owo tract ke ini nneme ama okokụre ndinyụn̄ ntịn̄ ikọ ifan̄. Ntre ke enye ọkọtọn̄ọ ukwọrọikọ.

Ke ediwak isua oro ẹkebede, nnyịn ima ikeme ndin̄wam mbon efen ẹdi ẹdidiọn̄ọ Jehovah. Ke utịt utịt iduọk isua 1970, nnyịn ima iwọrọ ikpọn̄ Louisville ika Shelbyville, Kentucky, ndikan̄wam esop oro okoyomde un̄wam. Ke adan̄aemi ikosụk idude do, nnyịn ikekwe n̄kukụre nte esop oro ọkọride edi n̄ko ima in̄wam ndiyom isọn̄ nnyụn̄ mbọp Ufọkmbono Obio Ubọn̄. Ekem ẹma ẹdọhọ nnyịn ikan̄wam esop efen oro okodude ekpere.

Mme Mfịna Uwem Ubon

N̄kpama ndidọhọ ke kpukpru nditọ nnyịn ẹma ẹsan̄a ke usụn̄ Jehovah, edi ikedịghe ntre. Ke ẹma ẹkekọri ẹwọrọ owo ẹnyụn̄ ẹwọn̄ọ ẹkpọn̄ ufọk, ita ke otu nditọ nnyịn inan̄ oro ẹkesụhọde, ẹma ẹkpọn̄ usụn̄ akpanikọ. Nte ededi, Everett, eyeneren nnyịn ama etiene uwụtn̄kpọ mi onyụn̄ odụk utom ukwọrọikọ uyọhọ ini. Ke ukperedem enye ama anam utom ke ibuot itieutom ofụri ererimbot eke Mme Ntiense Jehovah ke New York ndien ke 1984 ẹma ẹnọ enye ikot ndidụk ọyọhọ otu 77 eke Gilead. Ke enye ama okokụre ukpep, enye ama aka efakutom esie ke Sierra Leone, West Africa. Ke 1988 enye ama ọdọ Marianne, asiakusụn̄ otode Belgium. Mmọ ẹnam utom ọtọkiet nte mme isụn̄utom toto ke ini oro.

Nte ete m̀mê eka ekededi ekpekerede, ekedi edikpu ọnọ nnyịn ndikụt nditọ nnyịn ita ẹwọn̄ọde ẹkpọn̄ usụn̄ uwem oro ọnọde uyụhọ idahaemi onyụn̄ akamade eti idotenyịn nsinsi uwem ke paradise isọn̄ ke ini iso. Ke ndusụk idaha, mma nsiduọhọ idemmi. Edi mma n̄kop ndọn̄esịt ke ndidiọn̄ọ nte ke ndusụk nditọ eke spirit Jehovah, m̀mê mme angel ẹma ẹtre ndinam n̄kpọ esie—okposụkedi emi Jehovah esinọde ntụnọ ke ima ye ke mfọnido oro akananam mînyụn̄ inamke ndudue. (Deuteronomy 32:4; John 8:44; Ediyarade 12:4, 9) Emi ọsọn̄ọ ọnọ mi nte ke kpa ye oro mme ete ye eka ẹkemede ndidomo ọkpọsọn̄ ukeme ndibọk nditọ mmọ ke usụn̄ Jehovah, ke usụn̄ ekededi ndusụk nditọ ẹkeme ndisịn ndinyịme akpanikọ.

Nte eto emi ọkpọsọn̄ ofụm eberide, nnyịn inyene ndikpụhọde nda ekekem ye nsio nsio nsọn̄ọn̄kpọ ye mme mfịna oro ẹsịmde nnyịn. Ke ediwak isua oro ẹkebede, mmokụt nte ukpepn̄kpọ Bible ofụri ini ye edidụk mbono esop ẹnọde mi odudu ndikpụhọde nda ekekem nnyụn̄ nnyene ubọhọ ke n̄kan̄ eke spirit. Nte n̄kọride nsọn̄ nnyụn̄ n̄kụtde mme ndudue oro n̄kanamde ke  ini edem, mmesin̄wana ndinyene in̄wan̄ in̄wan̄ ekikere. Kamse, edieke nnyịn ikade iso inam akpanikọ, mme utọ ifiọkutom oro n̄kukụre ẹsitịp ẹsịn ke n̄kọri eke spirit nnyịn. Edieke nnyịn ikpepde n̄kpọ ito mmọ, mme ikpehe uwem oro ẹtiede etikwo etikwo ẹkeme ndinyene ndusụk ufọn.—James 1:2, 3.

Idahaemi, ami ye Dorothy inyeneke aba nsọn̄idem m̀mê odudu ndinam se nnyịn ikpamade ndinam ke utom Jehovah. Edi nnyịn imowụt esịtekọm iban̄a un̄wam ndima nditọete Christian nnyịn iren ye iban. Ke ekperede ndidi kpukpru mbono esop, nditọete ẹsitịn̄ nte mmimọ inen̄erede idara edidu nnyịn do. Ndien mmọ ẹsinọ idem mmọ ndin̄wam nnyịn ke usụn̄ ekededi oro ẹkemede—idem ke edidiọn̄ ufọk ye ubomisọn̄.

Ke ini ke ini, nnyịn imesikeme ndibuana ke utom usiakusụn̄ unọ un̄wam, nnyịn imesinyụn̄ inịm ukpepn̄kpọ ye mbon oro ẹnyenede udọn̄. N̄kpọ oro esinen̄erede enem nnyịn kpukpru ini edi ndibọ etop nto eyen nnyịn emi anamde utom ke Africa. Nnyịn ke isụk inenịm ukpepn̄kpọ Bible ubon nnyịn, idem okposụkedi oro edide nnyịn owo iba kpọt idahaemi. Nnyịn imenem esịt ke ndikesịn ediwak isua ke utom Jehovah. Enye ọsọn̄ọ ọnọ nnyịn nte ke imọ ‘idifreke utom nnyịn, ye ima enyịn̄ esie emi nnyịn iwụtde.’—Mme Hebrew 6:10.

[Ndise ke page 25]

Nte Ted Klein enịmde mi, Velva, ye Bennett baptism ke April 18, 1940

[Mme ndise ke page 26]

Ye Dorothy n̄wan mi ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ iduọk isua 1940 ye ke 1997

[Ndise ke page 27]

Nditọt an̄wa an̄wa utịn̄ikọ oro, “Ọbọn̄ Emem,” ke bọs ke Barbados

[Ndise ke page 27]

Bennett udọeka mi ke iso ufọkidụn̄ isụn̄utom