Ndiyọ Mme N̄kpọndịk

“Idụhe n̄kpọ oro afo ekemede ndinam ke usen—esịnede edide idap—oro n̄kpọndịk mîkponke ikesịm udomo oro enye ekemede ndidi akpatre n̄kpọ oro afo anamde ke uwem.”—Magazine Discover.

ẸMEN uwem ẹdomo ye owo ndisan̄a ke ebiet ẹbụkde bọmb, koro ẹkemede ndida unan m̀mê ndikpa ini ekededi, ediwak ini ye unana ntọt. Mme n̄kpọ oro ẹsịnde uwem ke itiendịk ẹkpụhọde ke nsio nsio idụt. Mmọ ẹsịne mme mbabuat n̄kpọntịbe ke usụn̄ isan̄, ẹkon̄ mbio obio, akan̄, AIDS, kansa, udọn̄ọ esịt, ye ediwak n̄kpọ eken. Ke uwụtn̄kpọ, ke n̄kan̄ edem usụk Sahara Africa, AIDS amakabade edi udọn̄ọ emi owotde owo akan, ke isua ndondo emi “adade uwem owo miliọn 2.2, awakde utịm ike-10 akan ibat mme owo emi ẹkpan̄ade ke kpukpru ekọn̄ mbio obio ke Africa,” ntem ke U.S.News & World Report ọdọhọ.

Kan̄a ke emi, mme owo ẹmebiat ata ediwak okụk ke ndiyom ndidu anyan uwem ndinyụn̄ nsụhọde ndịk edidọn̄ọ udọn̄ọ ye edibiomo ndo. Ediwak ke otu ekikere oro ẹsịnde udọn̄ ẹnọ, utọ nte eti edu udia udia ye edin̄wọn̄ mmịn ye edisịn̄ede idem, ẹkeme ndision̄o ndusụk utịp oro ẹnyenede ufọn ndi. Nte ededi, odu ebiet emi ẹkemede ndikụt ntọt emi ẹkemede ndiberi edem, oro otụkde kpukpru akpan ikpehe uwem, emi ekemede ndin̄wam fi enen̄ede odu uwem ke

emem ye ifụre. Ebiet oro edi Bible. Enye esịne mme ndausụn̄ ke nte ẹkpesede ẹban̄a ekese editịmede esịt oro ẹtụkde nsọn̄idem ye mfọnọn̄kpọ nnyịn. Edi akpanikọ, Bible inọhọ ọyọhọ ntọt iban̄a kpukpru mfịna. Edi, enye ọnọ nti edumbet ndida nnyịn usụn̄ ke mme utọ n̄kpọ nte edu udia udia, edisịn̄ede idem, edu ukere n̄kpọ, idan̄, edin̄wọn̄ ọkpọsọn̄ mmịn, edida un̄wọn̄, ye inua-okot n̄kpọsọn̄ ibọk oro ẹnọde nduọkodudu, ye ata ediwak n̄kpọ eken.

Uwem ediwak owo ọyọhọ n̄ko ye mfịghe unana okụk. Mi, n̄ko, Bible edi n̄kpọ un̄wam ọnọ nnyịn. Enye isịnke udọn̄ n̄kukụre inọ ndise nnyụn̄ nda okụk nnam n̄kpọ ye eti ibuot edi owụt n̄ko nte ẹkpedide nti mbonutom m̀mê mme eteutom. Ke nditịn̄ ibio ibio, Bible idịghe eti ndausụn̄ ke ndifiọk ndikama okụk ye ke ndinyene nsọn̄idem ikpọkidem kpọt, edi edi eti ndausụn̄ ọnọ uwem ke idemesie. Nte afo akpama ndikụt nte Bible ekemede ndinyene ufọn mfịn? Do, mbọk kot ka iso.