Mme Mbụme Ẹtode Mme Andikot

Didie ke mme ata Christian ẹkpese ọsọ edinam eke edinọ mbon efen mme ndutịm kọmputa oro ẹnamde kaban̄a mbubịne?

Ndusụk owo ke ndudue ẹkeme ndinọ ntak kaban̄a edinam emi ke nditịn̄ mban̄a mme ikọ Jesus oro: “Mbufo ẹkebọ ke ikpîkpu, ẹnọ n̄ko ke ikpîkpu.” Nte ededi, Jesus iketịn̄ke iban̄a edinọ mme n̄wed m̀mê mme ndutịm kọmputa oro ẹmụmde unen edisio ẹkama, emi ibet ekpemede-kpeme nte ẹdade mmọ ẹnam n̄kpọ, ke ikpîkpu. Enye eketịn̄ aban̄a edinọ nte ubak utom ukwọrọikọ. Jesus ama asian mme apostle oro ẹkewọrọde ẹka nsio nsio obio ye obio-in̄wan̄ ete ke mmọ ẹnyene ndikwọrọ Obio Ubọn̄, nnam mbon udọn̄ọ ẹkop nsọn̄idem, nnyụn̄ mbịn mme demon nduọn̄ọ. Utu ke ndibọ okụk ke ndinam emi, mme apostle ẹkenyene ‘ndinọ ke ikpîkpu.’—Matthew 10:7, 8.

 Sia ibat ọkpọkpọ kọmputa ye kọmputa mbubehe ẹdọkde, ediwak owo ẹyom ndutịm kọmputa. Nte ido edide, ẹsinyene ndidedep emi. Edi akpanikọ, ndusụk owo ẹsiwet mme ndutịm oro mmọ ẹsidemede ẹnọ mme owo ke mfọn ẹnyụn̄ ẹdọhọ ke ẹkeme ndifiak nsion̄o mmọ nnọ mbon efen efen. Edi ẹsinyanyam ata ediwak ndutịm kọmputa. Edide mmọ ẹda enye ẹnam n̄kpọ ọkpọkpọ ke ufọk m̀mê ẹda ẹnam mbubehe, ẹdori enyịn mme andida ndutịm kọmputa emi nnam n̄kpọ ndidedep enye. Edieke owo adade m̀mê afiakde osion̄o ndutịm emi ye unana edikpe okụk, oro ikpekemke ye ibet, ukem nte edifiak nsion̄o n̄wed ntịme ntịme, idem ke ini ẹdemede-deme mme utọ n̄wed oro ke mfọn.

Ẹnọnọ unyịme ke ata ediwak ndutịm kọmputa (esịnede mme mbre kọmputa), emi ẹyomde andinyene/andida enye nnam n̄kpọ ẹnam n̄kpọ ẹkekem ye mme ibet ye ukpan ẹnịmde. Ediwak utọ n̄wed unyịme oro ẹsidọhọ nte ke owo kiet kpọt ekeme ndinyene nnyụn̄ nda ndutịm oro nnam n̄kpọ—awakde ndisịn enye ke kọmputa kiet kpọt, edide ke kọmputa odude ke ufọk m̀mê enye oro odude ke itieutom m̀mê ke ufọkn̄wed. Ndusụk n̄wed unyịme ẹsidọhọ ke andida nnam n̄kpọ ekeme ndinịm idem kiet efen nnọ idemesie, edi enye ikpenyeneke ndifiak nsion̄o nnọ mbon efen. Edieke andinyene oyomde ndinyam ofụri ndutịm oro (esịnede n̄wed unyịme ye n̄weditem), enye ekeme ndinam ntre. Nte ededi, ke ndinam ntre enye inyeneke unen aba ndida enye nnam n̄kpọ. N̄wed unyịme ẹdi nsio nsio, ntre owo oro edepde m̀mê oro ẹnọde ndutịm ekpenyene ndidụn̄ọde mfiọk se n̄wed unyịme ọdọhọde.

Ediwak idụt ẹbuana ke mme ediomi unen usio n̄kpọ oro ẹkpemede “inyene ẹnamde kaban̄a unọ ukpep,” utọ nte mme ndutịm kọmputa, ndien ẹsidomo ndikụt nte ke ẹtiene mme ibet unen edifiak nsion̄o n̄kpọ. Ke uwụtn̄kpọ, The New York Times eke January 14, 2000, ama ọtọt nte ke “ikpọ owo bodisi ke Germany ye Denmark ẹma ẹmụm mme andibuana ke se  mmọ ẹkekotde n̄ka uyịp ndutịm owo efen” oro ẹkefiakde ẹsion̄o ẹnyụn̄ ẹdemede mme ndutịm ye mbre kọmputa, ẹkam ẹnyamde ndusụk ke Intanet.

M̀mọ̀n̄ ke esop Christian ada ke n̄kpọ emi? Ọfọn, Jesus ọkọdọhọ ete: “Ẹnọ Caesar se inyenede Caesar, ẹnyụn̄ ẹnọ Abasi se inyenede Abasi.” (Mark 12:17) Oro oyom ete mme Christian ẹnịm mme ibet obio oro mîtuahake ye ibet Abasi. Kaban̄a ukara, apostle Paul ama ewet ete: “Kpukpru owo ẹsụk idem ẹnọ mme enyene-odudu emi ẹkarade . . . Owo eke an̄wanade ye odudu emi an̄wana ye se Abasi ekenịmde: mmọ emi ẹn̄wanade ẹyenyụn̄ ẹda ikpe ẹsọk idem.”—Rome 13:1, 2.

Idịghe mbiomo mbiowo ke esop Christian ndidụn̄ọde mme kọmputa mbon efen, nte n̄kpọ eke ẹnọde mmọ odudu ndikpep mme ibet usio n̄kpọ ndi nnyụn̄ n̄kụt nte ke ẹtiene mmọ. Edi mmọ ẹnịm ẹnyụn̄ ẹkpep nte ke mme Christian ẹkpenyene ndifep ndida se mînyeneke mmọ ẹkpenyụn̄ ẹnyene ndidomo ndinịm ibet. Emi esikpeme mme Christian osio ke ndidi se ẹmiade ufen nte mme abiatibet, onyụn̄ an̄wam mmọ ndinyene eti ubieresịt ke iso Abasi. Paul ekewet ete: “Ntem ke ana nte mbufo ẹsụk idem, idịghe ke ntak iyatesịt oro ikpọn̄, edi man esịt okûbiom mbufo n̄ko.” (Rome 13:5) Ukem ntre, Paul ama ada mme ikọ emi etịn̄ aban̄a udọn̄ mme ata Christian: “Nnyịn imobụre ifiọk ite, imenyene esịt emi mîbiomke nnyịn ke baba n̄kpọ kiet, imonyụn̄ iyom [ndinam akpanikọ, NW] ke kpukpru usụn̄.”—Mme Hebrew 13:18.

[Ekebe ke page 29]

Ndusụk itie mbubehe ye ufọkn̄wed ẹsidep n̄wed unyịme oro asiakde ibat owo oro ẹyakde ẹda ndutịm oro ẹnam n̄kpọ. Ke 1995, mme esop Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹneme ibuotikọ oro ẹkemịn̄de ke Utom Obio Ubọn̄ Nnyịn (nsiondi eke United States) oro ekesịnede item emi:

“Ediwak usiakifia oro ẹbotde ẹnyụn̄ ẹnyamde ndutịm kọmputa ẹsimụm unen edifiak nsion̄o ẹkama, ndien mmọ ẹsinọ n̄wed unyịme oro owụtde nte ẹkemede ndida ndutịm oro nnam n̄kpọ ke usụn̄ oro ibet enyịmede. N̄wed unyịme oro esiwak ndidọhọ nte ke andinyene ikemeke ndinọ mbon efen ndutịm oro; ke akpanikọ, ibet ofụri ererimbot kaban̄a unen usio n̄kpọ ndi anam edinam ntre edi se mîkemke ye ibet. . . . Ndusụk ikpọ usiakifia ẹsinyam mme kọmputa oro ẹnyenede mme ndutịm oro ẹbotde-bot ẹsịn oro ẹnyụn̄ ẹnọde unyịme. Nte ededi, ndusụk ufọkurua kọmputa isinọhọ n̄wed unyịme koro mme ndutịm oro mmọ ẹbotde ẹsịn mîkemke ye ibet, emi ọwọrọde nte ke andidep abiat ibet ke ndida ndutịm oro nnam n̄kpọ. Ke ebuana ye emi, mme Christian ẹkpenyene ndifep ndisịn, m̀mê ndision̄o, mme ntọt ke ndutịm unọ etop oro ẹmụmde-mụm unen edifiak nsion̄o ẹkama (nte edide ye mme n̄wed N̄ka) oro ẹnyụn̄ ẹfiakde ẹsion̄o ye unana edibọ unyịme nto mme andinyene.”