Nte Ẹkemede Ndikop Ata Inemesịt

ADAISO ido ukpono Buddha oro, Dalai Lama, ọkọdọhọ ete: “Ami nnịm ke akpanikọ nte ke ata uduak ke uwem nnyịn edi ndiyom inemesịt.” Ekem enye ama anam an̄wan̄a ete ke imọ inịm ke akpanikọ ite ke ẹkeme ndikop ata inemesịt ebe ke edinọ esịt ye ekikere ukpep ye ntụnọ. Enye ọkọdọhọ ete: “Ekikere edi ata akpan n̄kpọutom oro nnyịn iyomde man inyene ọyọhọ inemesịt.” Enye ekere ete ke iyomke ẹnịm Abasi ke akpanikọ. *

Ke edide isio, kere ban̄a Jesus, oro ekenyenede ọkpọsọn̄ mbuọtidem ke Abasi, oro mme ukpepn̄kpọ esie ẹnyụn̄ ẹtụkde ata ediwak miliọn owo ke ediwak isua ikie emi ẹbede. Jesus ama enyene udọn̄ ke inemesịt owo. Enye ọkọtọn̄ọ ọwọrọetop Ukwọrọikọ esie oro ke Obot ye inemesịt usụkkiet—mme ikọ usụkkiet oro ẹtọn̄ọde ẹte: “Inemesịt odu . . . ” (Matthew 5:1-12, NW) Kpasụk ke ukwọrọikọ oro, enye ama ekpep mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye ete ẹdụn̄ọde, ẹnam esịt ye ekikere mmọ ẹsana ẹnyụn̄ ẹnọ mmọ ntụnọ—ẹdade emem emem, edisana, ye ima ima ekikere ẹdisịn ke itie afai afai, oburobụt, ye ibụk ibụk ekikere. (Matthew 5:21, 22, 27, 28; 6:19-21) Nte kiet ke otu mbet esie eketemede ke ukperedem, nnyịn ikpenyene ‘ndikere’ mme n̄kpọ oro ẹdide ‘akpanikọ, ẹnyenede ukpono, ẹnende, ẹdide edisana, ẹdotde ẹte ẹma, ẹwọrọde eti etop, eti ido odude, itoro onyụn̄ odude.’—Philippi 4:8.

Jesus ama ọfiọk ete ke ata inemesịt abuana itie ebuana oro inyenede ye mbon en̄wen. Ke ndammana usụn̄ nnyịn mme owo imesima itie ebuana, ntre nnyịn ikemeke ndinen̄ede n̄kop inemesịt edieke nnyịn itiede ikpọn̄ m̀mê edieke nnyịn itiede utọk utọk ye mbon oro ẹdude ẹkanade nnyịn. Nnyịn ikeme ndikop inemesịt n̄kukụre edieke ẹmade nnyịn ndien nnyịn ima mbon efen. Jesus ama ekpep ete ke se idide akpan n̄kpọ inọ utọ ima oro edi itie ebuana nnyịn ye Abasi. Ukpepn̄kpọ Jesus enen̄ede okpụhọde ye eke Dalai Lama ke nde emi, koro Jesus ekekpepde ete ke mme owo ikemeke ndinen̄ede n̄kop inemesịt ke ẹsiode Abasi ẹfep. Ntak emi edide ntre?—Matthew 4:4; 22:37-39.

Kere Ban̄a Mme Udọn̄ N̄kpọ Spirit Fo

Kiet ke otu inemesịt oro edi: “Inemesịt odu ọnọ mmọ eke ẹdiọn̄ọde ẹban̄a udọn̄ n̄kpọ spirit mmọ.” (Matthew 5:3, NW) Ntak emi Jesus eketịn̄de emi? Koro nnyịn, ke mîbietke mme unam, imenyene mme udọn̄ n̄kpọ spirit. Sia ẹkebotde ke mbiet Abasi, nnyịn ke ndusụk udomo imekeme ndikọri mme edu Abasi, utọ nte ima, unenikpe, mbọm, ye ọniọn̄. (Genesis 1:27; Micah 6:8, NW; 1 John 4:8) Mme udọn̄ n̄kpọ spirit nnyịn esịne udọn̄ ndidu uwem oro enyenede se ọwọrọde.

Didie ke nnyịn ikeme ndiyụhọ mme utọ udọn̄ n̄kpọ spirit oro? Idịghe ke editie n̄kere oro akande ukeme owo m̀mê ikpîkpu edidụn̄ọde ntụk owo. Utu ke oro, Jesus ọkọdọhọ ete: “Idịghe uyo ikpọn̄ ke owo edida idu uwem, edi edida kpukpru ikọ eke ẹwọrọde Abasi ke inua odu.” (Matthew 4:4) Tịm fiọk, Jesus ọkọdọhọ ete ke “kpukpru ikọ” oro ẹdide akpan n̄kpọ ẹnọ uwem nnyịn ẹto Abasi.  Abasi ikpọn̄ ekeme ndin̄wam nnyịn inyene ibọrọ ke ndusụk mbụme. Ifiọk oro enen̄ede edi ekemini mfịn, ke ntak n̄kọri ke ukpepn̄kpọ aban̄ade uduak uwem ye usụn̄ adade esịm inemesịt. Mme ufọkurua unyam n̄wed ẹsisio ofụri ikpehe kiet ẹnọ mme n̄wed oro ẹn̄wọn̄ọde ke mme andikot ẹyenyene nsọn̄idem, inyene, ye inemesịt. Ẹsio mme ikpehe Intanet oro ẹtịn̄de n̄kpọ akpan akpan ẹban̄a inemesịt, ẹdi.

Nte ededi, ẹsiwak ndida ekikere owo ntụn usụn̄ ke mme afan̄ emi. Enye esiwak ndiyụhọ mme ibụk ibụk udọn̄ ekikere idemowo. Enye ọkọn̄ọ ke esisịt ifiọk ye ifiọk n̄kpọntịbe, ndien ediwak ini enye esikọn̄ọ ke mme nsunsu ekikere. Ke uwụtn̄kpọ, edu oro ọkọride ke otu mme andiwet mme n̄wed unọ idem un̄wam edi edikọn̄ mme ekikere mmọ ke “ukpepn̄kpọ aban̄ade ekikere edito ke unam mforo owo,” emi ọnọde ekikere nte ke mme ntụk owo ẹtọn̄ọ ke mme ete ete nnyịn oro ẹkerede ke ẹkeforo ẹto unam. Akpanikọ edi-o, ukeme ekededi ndinyene inemesịt oro ọkọn̄ọde ke ekikere oro ofụmide udeme oro Andibot nnyịn enyenede ikemeke ndikụt unen edinyụn̄ ada ekesịm edikpu ke akpatre. Prọfet kiet ke eset ọkọdọhọ ete: “Bụt anam mme enyene-ibuot owo, nsia oyomo mmo, ndien owo ẹmụm mmọ: sese, mmọ ẹduọk uyo Jehovah; ndien nso ifiọk ke mmọ ẹnyene?”—Jeremiah 8:9.

Jehovah Abasi ọfiọk nte nnyịn itiede ye se idinamde nnyịn inen̄ede ikop inemesịt. Enye ọfiọk ntak emi enye ekesịnde owo ke isọn̄ ye se ini iso akamade, ndien enye abuana ntọt oro ye nnyịn ke Bible. Se enye ayararede ke n̄wed odudu spirit oro onụk mbon oro ẹnyenede eti esịt ndinam n̄kpọ nte ọfọnde onyụn̄ ọnọ inemesịt. (Luke 10:21; John 8:32) Emi edi se iketịbede inọ iba ke otu mbet Jesus. Mmọ ẹma ẹkop iduọesịt ke enye ama akakpa. Edi ke ẹma ẹkekop ikọ ẹto inua Jesus oro ẹkenamde eset ẹban̄a udeme oro enye enyenede ke uduak Abasi ndinyan̄a ubonowo, mmọ ẹma ẹdọhọ ẹte: “Nte esịt ikofiopke nnyịn, ke ini Enye enemede nneme ye nnyịn ke usụn̄, onyụn̄ asiakde ikọ Abasi ọnọ nnyịn?”—Luke 24:32.

Utọ idatesịt oro esikpon ke ini nnyịn iyakde akpanikọ Bible akara uwem nnyịn. Ke afan̄ emi, ẹkeme ndimen inemesịt ndomo ye akpara. Enye esiwọrọ ke ini emi eyo eyede, edi enye esinen̄erede ayama—idem akabarede akpara iba—ke ini mme idaha ẹtịmde ẹfọn. Ẹyak nnyịn idahaemi ise uwụtn̄kpọ ifan̄ ẹban̄ade nte edida mme ukpepn̄kpọ Bible nsịn ke edinam ekemede ndinam inemesịt nnyịn enen̄ede okpon.

Du Mmemmem Uwem

Akpa, se item Jesus ke n̄kpọ aban̄ade inyene. Ke ama ọkọnọ item ọbiọn̄ọ ndinam uyom inyene edi akpan n̄kpọ ke uwem, enye ama etịn̄ esen esen ikọ. Enye ọkọdọhọ ete: “Ntre edieke enyịn fo ẹnen̄erede ẹse, ofụri ikpọkidem fo ayayama.” (Matthew 6:19-22) Ke edide akpan n̄kpo, enye ọkọdọhọ ete ke edieke nnyịn ibịnede inyene, odudu, m̀mê ekededi ke otu utịtmbuba eken oro mme owo ẹnịmde ẹnọ idemmọ, nnyịn iyataba mme ata akpan n̄kpọ. Kamse, nte Jesus eketịn̄de ke idaha efen, “owo  enyene se enyenyene, uwem esie isịneke enye ke ubọk.” (Luke 12:15) Edieke nnyịn inịmde mme n̄kpọ oro ẹnen̄erede ẹdi akpan n̄kpọ, utọ nte itie ebuana nnyịn ye Abasi, mme mfịna ubon, ye mme n̄kpọ eken oro ẹbuanade, ke akpa, do “enyịn” nnyịn ‘ẹyenen̄ede ẹse,’ n̄kpọ iditịmekede enye.

Tịm fiọk ete ke Jesus ikesịnke udọn̄ inọ ndisua inem uwem m̀mê ebeubọk editụk idem. Kamse, Jesus ke idemesie ikedịghe asua inem uwem. (Matthew 11:19; John 2:1-11) Utu ke oro, enye ekekpep ete ke mbon oro ẹsede uwem n̄kukụre nte ifet ndikọ inyene ẹnen̄ede ẹtaba nti ifet ke uwem.

Ke etịn̄de aban̄a ndusụk mbon oro ẹkekabarede ẹdi ata imọ owo ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ uwem mmọ, ekpepn̄kpọ mban̄a ekikere ke San Francisco, U.S.A., ọkọdọhọ ete ke okụk edi “ntak mfịghe ye ndutịme” ọnọ mmọ. Enye ama adian do ete ke mme owo emi “ẹdep ufọk iba m̀mê ita, ẹdep ubomisọn̄, ẹbiat okụk ke mme n̄kpọ. Ndien ke ini oro mînamke oro inọ mmọ [oro edi, mînamke mmọ ẹkop inemesịt], mmọ ẹkop mfụhọ, ẹtie ukpọk ukpọk ẹnyụn̄ ẹnana ifiọk ẹban̄a se ẹkpedade uwem mmọ ẹnam.” Ke edide isio, mbon oro ẹnamde item Jesus oro nte ẹdu ata mmemmem uwem ke n̄kan̄ obụkidem ẹnyụn̄ ẹnịmde ufan̄ ẹnọ mme n̄kpọ eke spirit ẹsiwak ndinyene ata inemesịt.

Tom, ọbọpufọk oro odụn̄de ke Hawaii, ama ọnọ idem unyịme unyịme ndibọp mme itie utuakibuot ke mme isuo Pacific emi mme owo ẹnyenede esisịt n̄kpọ obụkidem. Tom ama okụt n̄kpọ ke idem mme usụhọde owo emi. Enye ọkọdọhọ ete: “Nditọete Christian mi ke mme isuo emi ẹma ẹnen̄ede ẹkop inemesịt. Mmọ ẹma ẹn̄wam mi nditịm n̄kụt nte ke okụk ye inyene idịghe ukpọhọde inemesịt.” Enye ama ese n̄ko mme anamutom unyịmesịt oro ẹkenamde utom ye enye ke mme isuo oro onyụn̄ okụt adan̄a nte mmọ ẹkekopde uyụhọ. Tom ọkọdọhọ ete: “Mmọ ẹkpekekeme ndin̄wana ediwak okụk. Edi mmọ ẹma ẹmek ndinịm mme n̄kpọ eke spirit akpa nnyụn̄ ndu mmemmem uwem.” Ke mme uwụtn̄kpọ emi ẹnụkde, Tom ama anam uwem esie edi mmemmem man enye ekeme ndinyene ekese ini nnọ ubon esie ye mme n̄kpọ spirit—usio-ukot emi akananam enye mîtuaha n̄kpọfiọk ndinam.

Inemesịt ye Ukpono Idemowo

Edinyene uku, m̀mê ukpono idemowo edi akpan n̄kpọ ke ndinyene inemesịt. Ke ntak unana mfọnmma owo ye mme mmeme oro ẹsụn̄ọde ẹto oro, ndusụk owo ẹnyene etikwo etikwo ekikere ẹban̄a idemmọ, ndien ye ediwak owo, mme utọ ekikere oro ẹketọn̄ọ ke ini uyen. Ekeme ndidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndikan mme ekikere oro ẹma ẹkedọn̄ n̄kam, edi ẹkeme ndikan. Usọbọ ọkọn̄ọ ke ndida Ikọ Abasi nsịn ke edinam.

Bible anam an̄wan̄a nte Andibot ekerede aban̄a nnyịn. Nte ekikere esie idịghe akpan n̄kpọ ikan ekikere owo ekededi—idem eke nnyịn? Abasi emi edide mfọnmma uwụtn̄kpọ ima, isisehe nnyịn ye asari m̀mê udu. Enye okụt se nnyịn idide, ọkọrọ ye se nnyịn ikemede ndidi. (1 Samuel 16:7; 1 John 4:8) Ke akpanikọ, enye ese mbon oro ẹyomde ndinem enye esịt ke ọsọn̄urua, ih, nte mbon oro ẹmade, inamke n̄kpọ m̀mê nso idi unana mfọnmma mmọ.—Daniel 9:23; Haggai 2:7.

Edi akpanikọ, Abasi isifụmike mme mmeme nnyịn ye idiọkn̄kpọ ekededi oro nnyịn inamde. Enye odori enyịn nnyịn ndin̄wana eti eti ndinam se inende, ndien enye ọnọ nnyịn ibetedem ke ini nnyịn inamde oro. (Luke 13:24) Kpa ye oro, Bible ọdọhọ ete: “Kpa nte ete atuade nditọ esie mbọm, kpa ntre ke Jehovah atua mmọ eke ẹbakde enye mbọm.” Enye ọdọhọ n̄ko ete: “O Jehovah, afo ekpese mme idiọk ido, O Ọbọn̄, anie ekpekeme  ndida? Koro edidahado enyenede fi, man ẹten̄e fi.”—Psalm 103:13; 130:3, 4.

Ntre kpep ndise idemfo nte Abasi esede fi. Ndifiọk nte ke enye ada mbon oro ẹmade enye ke ọsọn̄urua ye nte ke enye enyene mbuọtidem ke idemmọ—idem okposụkedi mmọ ẹkemede ndise idemmọ nte mme owo oro mîdotke—ekeme ndinam ekese ndifori inemesịt owo.—1 John 3:19, 20.

Idotenyịn—Akpan N̄kpọ Kaban̄a Inemesịt

Ọwọrọetop ekikere eke ndondo emi oro ẹkotde ukpepn̄kpọ aban̄ade ekikere, ọdọhọ ke idotenyịn mfọnọn̄kpọ, oro ẹkọride ebe ke ndinyene in̄wan̄-in̄wan̄ ekikere nnyụn̄ n̄wụk ntịn̄enyịn ke ọkpọkpọ ukeme owo, ekeme ndida n̄kesịm inemesịt. Ibat ibat owo kpọt ẹdifan̄a nte ke ndinyene idotenyịn mfọnọn̄kpọ mban̄a uwem ye ini iso esitịp n̄kpọ esịn ke inemesịt nnyịn. Nte ededi, utọ idotenyịn mfọnọn̄kpọ oro enyene ndikọn̄ọ ke akpanikọ idịghe sụk ke ndap ndap ekikere. Akande oro, idụhe udomo idotenyịn mfọnọn̄kpọ m̀mê in̄wan̄-in̄wan̄ ekikere oro ekemede ndisio ekọn̄, biọn̄, usabaden̄kpọ, usọn̄, udọn̄ọ m̀mê n̄kpa—kpa mme n̄kpọ oro ẹbọde ediwak owo inemesịt—mfep. Kpa ye oro, idotenyịn mfọnọn̄kpọ enyene itie esie.

Nte enemde, Bible idaha ikọ oro idotenyịn mfọnọn̄kpọ itịn̄ ikọ; enye ada ikọ oro okopde odudu akan—idotenyịn. Vine’s Complete Expository Dictionary akabade “idotenyịn” nte ẹdade enye ẹtịn̄ ikọ ke Bible nte “se ẹdoride enyịn oro edide eti ẹnyụn̄ ẹkemede ndibuọt idem, . . . inemesịt eti n̄kpọ oro ẹdoride enyịn ẹban̄a.” Ke nte ẹdade ẹtịn̄ ikọ ke Bible, se idotenyịn ọwọrọde akan idotenyịn mfọnọn̄kpọ. Enye n̄ko ada aban̄a n̄kpọ oro owo ọkọn̄de idotenyịn esie. (Ephesus 4:4; 1 Peter 1:3) Ke uwụtn̄kpọ, idotenyịn Christian edi nte ke ẹyesọp ndision̄o kpukpru ndiọi n̄kpọ oro ẹkesiakde ke ikpehe ekikere oro ekebemde iso, mfep. (Psalm 37:9-11, 29) Edi enye esịne se ikande oro.

Mme Christian ẹsak iso ẹse ini oro mme anam-akpanikọ ẹdinyenede mfọnmma uwem ke paradise isọn̄. (Luke 23:42, 43) Ke atatde idotenyịn oro, Ediyarade 21:3, 4 ọdọhọ ete: “Sese, ebiet idụn̄ Abasi omodu ye owo. Enye oyonyụn̄ odụn̄ ye mmọ; ndien mmọ ẹyedi ikọt Esie. . . . Enye ọyọkwọhọde kpukpru mmọn̄eyet ke enyịn mmọ efep. N̄kpa idinyụn̄ idụhe aba; eseme ye ntuan̄a ye ubiak idinyụn̄ idụhe aba; koro ebe-iso n̄kpọ ẹma ẹbe ẹfep.”

Owo ekededi emi odoride enyịn ndinyene utọ ini iso oro enyene kpukpru ntak ndikop inemesịt, idem ọkpọkọm mme idaha oro enye odude idahaemi ifọnke. (James 1:12) Ntre, ntak mûdụn̄ọkede Bible unyụn̄ ukụt ntak emi afo ekemede ndinịm enye ke akpanikọ? Sọn̄ọ idotenyịn fo ebe ke ndibiat ini ke usen kiet kiet n̄kot Bible. Ndinam ntre ayanam fi enyene uforo ke n̄kan̄ eke spirit, ayan̄wam fi efep mme n̄kpọ oro ẹbọde mme owo inemesịt, onyụn̄ anam fi okop uyụhọ. Ih, akakan ukpọhọde ata inemesịt edi ndinam uduak Abasi. (Ecclesiastes 12:13) Uwem oro ọkọn̄ọde ke edinam mme item Bible edi uwem inemesịt, koro Jesus ọkọdọhọ ete: “Mbon oro ẹkopde ikọ Abasi ẹnyụn̄ ẹnamde enye ẹkop inemesịt.”—Luke 11:28, NW.

[Ikọ idakisọn̄]

[Mme ndise ke page 5]

Owo ikemeke ndikop inemesịt ke ndikọ inyene, nditie ikpọn̄, m̀mê ndibuọt idem ke esisịt ifiọk owo

[Ndise ke page 6]

Uwem oro ọkọn̄ọde ke edinam Ikọ Abasi edi uwem inemesịt

[Ndise ke page 7]

Idotenyịn Christian anam owo okop inemesịt