Sese Andinam Mme Utịben̄kpọ!
Sese Andinam Mme Utịben̄kpọ!
“Tuak da, nyụn̄ tịm fiọk mme utịbe n̄kpọ Abasi.”—JOB 37:14.
1, 2. Ke 1922, mme utịbe utịbe n̄kpọ ewe ke ẹkefiọhọ, ndien didie ke ẹkenam n̄kpọ ẹban̄a?
ỌDỌKISỌN̄ nyom n̄kpọeset ye ọbọn̄ England ẹma ẹdiana kiet ke ndidụn̄ọde nyom n̄kpọuto emi ke ediwak isua. Ke akpatre, ke November 26, 1922, ke itie emi ẹkebụkde mme pharaoh Egypt ke ọwọrọetop Itịghede Ndidem, ọdọkisọn̄ nyom n̄kpọeset oro Howard Carter ye Ọbọn̄ Carnarvon ẹma ẹkụt se ẹkeyomde—udi Pharaoh Tutankhamen. Ke ẹsịmde udi oro ẹma ẹkefụk, mmọ ẹma ẹtịbi odudu. Carter ama esịn tiande ke odudu oro onyụn̄ọ esịt udi oro.
2 Carter ọkọdọhọ ke ukperedem ete: “Ke ini Ọbọn̄ Carnarvon, oro mîkekemeke aba ndibet, okobụpde ye ọkpọsọn̄ udọn̄ ete, ‘Nte emekeme ndikụt n̄kpọ ndomokiet?’ n̄kukụre se n̄kekemede nditịn̄ ekedi, ‘Ih, mme utịbe utịbe n̄kpọ.’” Ekebe okpo ẹdade ata eti gold ẹnam ama odu ke otu ediwak tọsịn n̄kpọuto oro ẹkedọn̄ọde ke udi oro. Ekeme ndidi afo ama okụt ndusụk ke otu “utịbe utịbe n̄kpọ” oro ke ndise m̀mê ke itie ubon n̄kpọeset. Edi, ọkpọkọm mme n̄kpoduoho itie ubon n̄kpọeset oro ẹtie utịbe utịbe adan̄a didie, ekeme ndidi mmọ inyeneke ebuana ye uwem fo. Ntre ẹyak nnyịn iwọn̄ọde ibịne mme utịben̄kpọ oro ẹnen̄erede ẹnyene ebuana ye afo ẹnyụn̄ ẹdide akpan n̄kpọ ẹnọ fi.
3. M̀mọ̀n̄ ke nnyịn ikụt ntọt aban̄ade mme utịben̄kpọ oro ẹkemede ndinyene ufọn nnọ nnyịn?
3 Ke uwụtn̄kpọ, kere ban̄a eren emi okodude uwem ke ediwak isua ikie emi ẹkebede, owo emi edide n̄wọrọnda akan ata mbre senima, ata mbre mbuba, m̀mê owo ufọk ubọn̄ ekededi. Ẹkekot enye owo oro okponde akan kpukpru nditọ Edem Usiahautịn. Afo ọyọfiọk enyịn̄ esie—Job. Ẹkewet ofụri n̄wed Bible kiet ẹban̄a enye. Kpa ye oro, akparawa oro ẹkekotde Elihu, kiet ke otu mme owo oro ẹkedude uwem ke ukem iduọk ini Job, ama ekere ke obiomo imọ ndinen̄ede enye. Ke nditịm ntịn̄, Elihu ọkọdọhọ ke Job ama ọnọ idemesie ye mbon oro ẹkedude ye enye ebe-ubọk ntịn̄enyịn. Ke Job ibuot 37, nnyịn imokụt ndusụk ata nti item efen emi ẹkemede ndinen̄ede nnyene ufọn nnọ nnyịn owo kiet kiet.—Job 1:1-3; 32:1–33:12.
4. Nso ikada ikosụn̄ọ ke item Elihu oro ẹwetde ke Job 37:14?
4 Owo ita oro ẹkedọhọde nte idide ufan Job ẹma ẹda anyan nneme ndiwụt mme ikpehe emi mmọ ẹkenịmde ke Job ama edue ke ekikere m̀mê ke edinam. (Job 15:1-6, 16; 22:5-10) Elihu ama enyene ime ebet tutu nneme oro esịm utịt. Ekem enye ama etịn̄ ikọ ke ikike ye ọniọn̄. Enye ama etịn̄ ediwak ikọ oro ẹnyenede ufọn, edi tịm fiọk akpan ekikere emi: “O Job, kop ikọ emi, tuak da, nyụn̄ tịm fiọk [“tịn̄ enyịn̄ ke,” NW] mme utịbe n̄kpọ Abasi.”—Job 37:14.
Enye Emi Akanamde Mme N̄kpọ Oro
5. Nso ke “mme utịbe n̄kpọ Abasi” emi Elihu eketịn̄de aban̄a ẹbuana?
5 Tịm fiọk ete ke Elihu ikọnọhọ ekikere ite Job ọnọ idemesie, imọ Elihu, m̀mê mme owo efen ntịn̄enyịn. Elihu ke ọniọn̄ akakpak Job—ye nnyịn—nditịn̄ enyịn ke mme utịben̄kpọ Jehovah Abasi. Afo ekere ke ubak udịmikọ oro “mme utịbe n̄kpọ Abasi,” abuana nso? Akan oro, ke ẹkerede ẹban̄a mme udọn̄ oro afo ekemede ndinyene mban̄a nsọn̄idem, okụk, ini iso, ubon, mme nsan̄autom, ye mme mbọhọidụn̄ fo, ntak emi ekpetịn̄de enyịn ke mme utom Abasi? Nte mbụme mîdụhe, mme utịben̄kpọ Jehovah Abasi ẹbuana ọniọn̄ esie ye odudu oro enye enyenede ke idem edibotn̄kpọ oro ẹkụtde ke enyịn oro ẹkande nnyịn ẹkụk. (Nehemiah 9:6; Psalm 24:1; 104:24; 136:5, 6) Man ẹnam emi an̄wan̄a, tịm fiọk akpan n̄kpọ kiet ke n̄wed Joshua.
6, 7. (a) Mme utịben̄kpọ ewe ke Jehovah akanam ke eyo Moses ye ke eyo Joshua? (b) Edieke afo okpokokụtde ekededi ke otu mme utịben̄kpọ oro ke eyo Moses ye ke eyo Joshua, afo akpakanam n̄kpọ didie?
6 Jehovah ama ọnọ Egypt eset ufen ndien ekem abahade Ididuot Inyan̄ man Moses ekeme ndida Israel eset n̄wọrọ ufụn. (Exodus 7:1-14:31; Psalm 106:7, 21, 22) Ẹbụk mbiet n̄kpọntịbe emi ke Joshua ibuot 3. Joshua, andikada itie Moses, ekenyene ndida ikọt Abasi usụn̄ mbe mmọn̄ efen ndụk Isọn̄ Un̄wọn̄ọ. Joshua ama ọdọhọ ete: “Mbufo ẹnam esịt mbufo ẹsana: koro n̄kpọn̄ Jehovah ayanam mme utịbe n̄kpọ ke otu mbufo.” (Joshua 3:5) Mme utịben̄kpọ ewe?
7 Ọfọn, mbụk oro owụt nte ke Jehovah ama eberede ọkọ mmọn̄, ke Akpa Jordan, man ediwak tọsịn irenowo, iban, ye nditọwọn̄ ẹkpekeme ndisan̄a ke nsatisọn̄ mbe. (Joshua 3:7-17) Edieke ekpedide nnyịn ikodu do ise nte akpa oro abaharede ndien kpukpru owo oro ẹbe ke ifụre, utịbe utịbe edinam oro okpokotụk nnyịn! Enye ama owụt odudu Abasi ke idem edibotn̄kpọ esie. Kpa ye oro, idahaemi—ke eyouwem nnyịn—mme n̄kpọ ẹdu oro ẹdide utịben̄kpọ kpa ntre. Man ikụt se ndusụk mmọ emi ẹdide ye ntak emi nnyịn ikpetịn̄de enyịn ke mmọ, kere ban̄a Job 37:5-7.
8, 9. Mme utịben̄kpọ ewe ke Job 37:5-7 anyan ubọk owụt, edi ntak emi nnyịn ikpekerede iban̄a mmọ?
8 Elihu ama atan̄a ete: “Abasi ada uyo esie atuak enyọn̄ utịbe-utịbe, onyụn̄ anam ikpọ n̄kpọ eke nnyịn mîfiọkke.” Nso ke Elihu ekenyene ke ekikere aban̄a Abasi ndinam mme n̄kpọ “utịbe-utịbe”? Ọfọn, enye asiak snow ye edịm. Mmọ emi ẹsitre utom ọtọin̄wan̄ ke in̄wan̄ esie, ọnọde enye ini ye ntak ndikere mban̄a mme utom Abasi. Ekeme ndidi nnyịn idịghe mme ọtọin̄wan̄, edi edịm ye snow ẹkeme nditụk nnyịn. Etienede ebiet oro nnyịn idụn̄de, snow ye edịm ẹkeme ndibiọn̄ọ mme edinam nnyịn n̄ko. Nte nnyịn imesida ini ndikere mban̄a owo emi anamde mme utọ utịben̄kpọ emi ye se emi ẹwọrọde? Ndi akanam afo amanam oro?
9 Ke edide akpan n̄kpọ akan, nte nnyịn ikotde ke Job ibuot 38, Jehovah Abasi ke idemesie ama owụt ukem ekikere oro, nte enye okobụpde Job mme mbụme oro ẹnyenede se ẹwọrọde. Okposụkedi Andibot nnyịn okobụpde Job mme mbụme emi, mmọ nte an̄wan̄ade ẹnyene n̄kpọ ndinam ye ido nnyịn, edidu nnyịn, ye ini iso nnyịn. Ntre ẹyak nnyịn ise se Abasi okobụpde, ẹnyụn̄ ẹyak nnyịn ikere iban̄a se mmọ ẹwọrọde, ih, ẹyak nnyịn inam se Job 37:14 etemede nnyịn ete inam.
10. Job ibuot 38 ekpenyene nso utịp ke idem nnyịn, ndien mme mbụme ewe ke enye edemede?
10 Ibuot 38 ọtọn̄ọ ete: “Jehovah etie ke oyobio ọbọrọ Job, ete, Anie owo edi emi anamde uduak (mi) ekịm ke ikọ eke ifiọk mîdụhe? Bọbọ ndien [mbọbọ] ke isịn fo nte eren-owo, ndien nyobụp fi: ndien sian mi.” (Job 38:1-3) Emi owụt nte se itienede editiede. Enye ama an̄wam Job ndifiọk nte ke imọ ikada ke iso Andibot ekondo ye nte ke imọ ikenyene ndinam ibat nnọ enye. Oro n̄ko edi eti n̄kpọ ọnọ nnyịn ye mbon eyo nnyịn ndinam. Ekem Abasi ama etịn̄ otụk mme utọ n̄kpọ oro Elihu eketịn̄de. “Afo okodu m̀mọ̀n̄ ke ini ntọn̄ọde ndinam ererimbot? Tịn̄, edieke afo ọfiọkde mbufiọk. Anie ekenịm idomo esie, koro afo ọfiọkde? anie okonyụn̄ enen̄ede urụk-udomo ke esịt? Ukot ibibene esie owụhọ ke nso? Anie okonyụn̄ enịm itiat inụk esie?”—Job 38:4-6.
11. Nso ifiọk ke Job 38:4-6 akpanam nnyịn inyene?
11 Job okodu m̀mọ̀n̄—owo ekededi ke otu nnyịn okodu m̀mọ̀n̄—ke ini ẹkebotde ererimbot? Nte nnyịn ikedi mme ewet mbuwed ufọk oro ẹkewetde nte ererimbot nnyịn editiede ndien, otode ke mbuwed oro, inịmde udomo ererimbot nte n̄kpọ eke ikamade udomon̄kpọ? Ke akpanikọ idịghe nnyịn! Mme owo ikakam idụhe adan̄aoro. Nte n̄kpọ eke ererimbot nnyịn ekedide ufọk, Abasi ama obụp ete: “Anie okonyụn̄ enịm itiat inụk esie?” Nnyịn imọfiọk ite ke ererimbot oyom usụn̄ ọkpọn̄ utịn nnyịn ke ata nnennen udomo man nnyịn idu uwem inyụn̄ ikọri. Ndien ubom esie edi nnennen n̄ko. Edieke ererimbot nnyịn okpokponde akan emi, ofụm hydrogen ikpọwọrọke ikpọn̄ n̄kann̄kụk nnyịn ndien uwem ikpodụhe ke ekondo nnyịn. Nte an̄wan̄ade, owo ‘ekenịm itiat inụk esie’ ke nnennen itie. Nte Job okodot ndibọ itoro emi? Nte nnyịn idot ndibọ? Mîdịghe nte Jehovah Abasi odot ndibọ?—Mme N̄ke 3:19; Jeremiah 10:12.
Anie Ekeme Ndibọrọ?
12. Mbụme oro ẹkụtde ke Job 38:6 anam nnyịn ikere iban̄a nso?
12 Abasi ama obụp n̄ko ete: “Ukot ibibene esie owụhọ ke nso?” Nte oro idịghe eti mbụme? Eyedi nnyịn imemehe ye ikọ oro Job mîkọfiọkke—odudu oro odụride n̄kpọ aka isọn̄. Ata ediwak nnyịn imọfiọk nte ke odudu oro odụride n̄kpọ aka isọn̄ otode akaka utịn omụm ererimbot nnyịn enịm ke itie, anamde ukot ibibene esie owụhọ ọsọn̄, yak idọhọ ntre. Kpa ye oro, anie enen̄ede ọfiọk odudu oro odụride n̄kpọ aka isọn̄?
13, 14. (a) Nso ke ana ẹnyịme ẹban̄a odudu oro odụride n̄kpọ aka isọn̄? (b) Didie ke nnyịn ikpanam n̄kpọ iban̄a idaha oro Job 38:6 owụtde?
13 N̄wed ẹkotde The Universe Explained (Ẹnam Ekondo An̄wan̄a), oro ẹsiode ke ndondo emi enyịme ete ke ‘odudu oro odụride n̄kpọ aka isọn̄ edi odudu oro ẹtịmde ẹmehe ẹkan, edi enye edi kiet ke otu odudu obot oro ẹfiọkde ata esisịt ẹban̄a.’ Enye adian do ete: “Etie nte odudu oro odụride n̄kpọ aka isọn̄ esinam isan̄ ebe ke ufụm enyọn̄ usọp usọp, ndien usụn̄ emi enye anamde oro in̄wan̄ake. Nte ededi, ke mme isua ndondo emi, ntaifiọk n̄kpọ obot ẹmetọn̄ọ nditịn̄ nte ke odudu oro odụride n̄kpọ aka isọn̄ ekeme ndisan̄a ke ofụm oro enyenede n̄kpatan̄a n̄kpọ emi ẹkotde mben̄e odudu oro odụride n̄kpọ aka isọn̄ . . . Edi idụhe owo oro etịmde ọfiọk m̀mê mmọ ẹdu.” Kere ban̄a se oro owụtde.
14 Ifiọk ntaifiọk anam n̄kọri ke isua 3,000 tọn̄ọ nte Jehovah okobụp Job mme mbụme oro. Edi, idụhe owo nnyịn m̀mê ntaifiọk n̄kpọ obot oro ekemede nditịm nnam odudu oro odụride n̄kpọ aka isọn̄, emi anamde ererimbot nnyịn odu ke nnennen itie, an̄wan̄a, ata nnennen itie oro enye okpodude man ayak nnyịn ikop inem uwem mi. (Job 26:7; Isaiah 45:18) Emi idịghe ndinọ ekikere nte ke oyom kpukpru nnyịn itịm idụn̄ọde mme ndịben̄kpọ ẹban̄ade odudu oro odụride n̄kpọ aka isọn̄. Utu ke oro, ndinọ ntịn̄enyịn idem ke ikpehe utịben̄kpọ Abasi enye emi ekpenyene nditụk nte nnyịn isede enye. Nte idem akpa fi aban̄a ọniọn̄ ye ifiọk esie, ndien nte afo omokụt ntak emi oyomde nnyịn ikpep n̄kpọ efen efen iban̄a uduak esie?
15-17. (a) Job 38:8-11 owụk ntịn̄enyịn ke nso, osụn̄ọde ke mme mbụme ewe? (b) Nso ke ana ẹnyịme ke se iban̄ade ifiọk oro aban̄ade inyan̄ ye nte ẹtịmde mmọ ke ekondo?
15 Andibot ama aka iso ke mbụme esie ete: “Anie akada itịm abaha akwa mmọn̄, adan̄aemi enye obụmerede ọwọrọ ke idịbi? Ke ini n̄kenịmde obubịt enyọn̄ ke edisịnen̄kpọ esie, nnyụn̄ nnịmde ọkpọsọn̄ ekịm ke ọfọn̄ ubọp-idem esie. Nnyụn̄ nnịm adan̄a mi nnọ enye, nnyụn̄ nsịn eto-usịn-usụn̄ ye itịm; nnyụn̄ ndọhọ nte, Mi ke afo edisịm, edi ubehe do: ndien mi ke ẹdinyụn̄ ẹnịm adan̄a ẹnọ iseri odụt fo?”—Job 38:8-11.
16 Edida itịm mbaha akwa mmọn̄ abuana akamba ubak isọn̄, inyan̄ibom, ye ọtọ m̀mê ekebe. Adan̄a anyan ini didie ke owo okụt onyụn̄ ekpep aban̄a mmọ emi? Ke ediwak tọsịn isua—ndien ata ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ ke isua ikie emi osụk ebede. Afo emekeme ndikere nte ke anaedi ẹfiọk ata ediwak n̄kpọ oro anade ẹfiọk ẹban̄a mmọ etisịm idahaemi. Edi, ke isua 2001 emi, edieke afo odụn̄ọrede ibuot nneme oro ke ikpọ itie ubon n̄wed m̀mê adade akamba n̄kpọ unam ndụn̄ọde Intanet ndifiọk mme akpan n̄kpọ ndondo emi, nso ke afo edikụt?
17 Ke n̄wed ndụn̄ọde kiet oro ẹnyịmede ntatara ntatara, afo emekeme ndikụt akpanikọ emi: “Nte ẹtịmde mme itiat ikpọ ubak isọn̄ ye mme isọn̄ inyan̄ibom ke ererimbot ye nte ẹtịmde mme akpan ikpehe isọn̄ ẹsịne ke otu ekese n̄kpọ oro ẹdemerede owo udọn̄ ndidụn̄ọde nnyụn̄ nnọ mme ekikere ifiọk ntaifiọk.” Ke ama eketịn̄ emi, n̄wed ofụri orụk ifiọk oro ẹsụk ẹkotde ẹto do ama ọnọ edinam an̄wan̄a inan̄ oro ẹkemede ndidi ntak, edi ọdọhọ ete ke mmọ emi ẹsịne “ke otu ediwak n̄kpọ oro ẹkerede-kere.” Nte ekemede ndidi afo ọmọfiọk, n̄kpọ oro ẹkerede-kere “ọwọrọ unana edinyene uyarade oro ekemde man ẹnọ se ikande edinam an̄wan̄a oro owo mîtịmke ifiọk.”
18. Nso ubiere ke Job 38:8-11 anam fi esịm?
18 Nte oro iwụtke nte mme mbụme oro nnyịn ikotde ke Job 38:8-11 ẹdide ekemini? Ke akpanikọ, inaha ẹnọ nnyịn itoro ke nditịm kpukpru ikpehe ekondo nnyịn emi. Idịghe nnyịn ikenịm ọfiọn̄ man odudu esie ndidụri n̄kpọ akpan̄wam ndida ọtọ m̀mê ekebe oro nte ido edide mîsibehe mbenesụk nnyịn m̀mê nditọ mmen n̄kann̄kụk nnyịn. Afo ọmọfiọk owo oro ekenịmde, Andinam mme utịben̄kpọ.—Psalm 33:7; 89:9; Mme N̄ke 8:29; Utom 4:24; Ediyarade 14:7.
Nọ Jehovah Itoro Oro Odotde
19. Mme ikọ uto ẹdude ke Job 38:12-14 ẹdụri ntịn̄enyịn nnyịn ẹwụt mme ata idem n̄kpọ ewe?
19 Mme owo ikemeke ndibọ itoro kaban̄a isọn̄ ndisan̄a n̄kanade, oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Job 38:12-14. Edisan̄a n̄kanade emi esinam eyo esiere, oro uyai esie esiwakde ndikpa owo idem. Nte utịn asiahade, mme n̄kpọ oro ẹdude ke ekondo nnyịn ẹsinen̄ede ẹn̄wan̄a, ukem nte ufịkn̄kpọ oro ẹfịkde ke mbat eso. Ke inọde ọkpọkọm esisịt ntịn̄enyịn ke nte isọn̄ nnyịn asan̄ade akanade, idem enyene ndikpa nnyịn nte ke ererimbot iwọn̄ọkede ọsọp akaha, emi akpakamade afanikọn̄, nte nnyịn ikemede ndisọsọp mfiọk. Enye inyụn̄ iwọn̄ọkede osụhọde akaha tutu uwemeyo ye okoneyo, sia ẹbịghide ẹkaha, ẹda ebeubọk ufiop ye tuep ẹdi oro ẹkpenamde uwem okûkeme ndidu. Ke akpanikọ, nnyịn ikpenyene ndikop inemesịt nte ke Abasi ekenịm usọp edisan̄a n̄kanade esie, utu ke otu mme owo ekededi.—Psalm 148:1-5.
20. Didie ke afo ọkpọbọrọ mbụme oro ẹbụpde ke Job 38:16, 18?
20 Idahaemi, kere nte Abasi okpobụpde fi mme mbụme emi: “Nte afo ama odụk ke iso idịm akwa mmọn̄: m̀mê asan̄a ke udem inyan̄ ibom?” Idem mme ekpep n̄kpọ mban̄a inyan̄ibom ikemeke ndibọrọ mbụme emi ọfọn! “Nte [emetịm] okụt ubom ererimbot? Edieke afo ọfiọkde enye kpukpru, tịn̄.” (Job 38:16, 18) Nte afo amasan̄a ese onyụn̄ odụn̄ọde kpukpru ikpehe ke ererimbot, m̀mê idem akamba ubak mmọ? Ndidụn̄ọde ndiye ebiet ye mme utịben̄kpọ eke isọn̄ ekeme ndida adan̄a anyan ini didie? Ndien nso utịbe utịbe ini ke oro ekpedi ntem!
21. (a) Mme mbụme oro ke Job 38:19 ẹkeme ndidemede mme ekikere ntaifiọk ewe? (b) Mme ata idem n̄kpọ ẹban̄ade un̄wana ẹkpenụk nnyịn ndinam nso?
21 Se n̄ko nditụn̄ọ mbụme ke Job 38:19: “Enye usụn̄ emi un̄wana odụn̄de? Ekịm n̄ko—enye ọtọ esie”? Ekeme ndidi afo ọmọfiọk nte ke anyan ini ko, ẹma ẹsinyene ọsọ ekikere oro nte ke un̄wana esinam isan̄ ukem nte mbufụt mmọn̄, nte awawa emi nnyịn ikemede ndikụt ke mmọn̄. Ekem ke 1905, Albert Einstein ama anam an̄wan̄a nte ke un̄wana etie nte n̄kpri ekwo, m̀mê mben̄e odudu. Nte oro ama ebiere mfịna oro? Ọfọn, n̄wed ofụri orụk ifiọk eke ndondo emi obụp ete: “Nte un̄wana edi mbufụt mmọn̄ m̀mê mben̄e odudu?” Enye ọbọrọ ete: “Etie nte [un̄wana] ikemeke ndidi ndomokiet ke otu emi koro nte mbiba emi ẹtiede [mbufụt mmọn̄ ye mben̄e odudu] ẹnen̄ede ẹdi isio. Mfọnn̄kan ibọrọ edi nte ke un̄wana ikemeke-keme ndidi ndomokiet ke otu emi.” Kpa ye oro, nnyịn imaka iso ndibọ ufiop nto utịn (edide nnennen nnennen m̀mê idịghe), idem ọkpọkọm owo ndomokiet ikemeke kan̄a nditịm nnam mme utom Abasi ẹn̄wan̄a ke afan̄ emi. Nnyịn imokop inem udia ye oxygen oro mme eto ẹsision̄ode nte mmọ ẹdade un̄wana ẹnam n̄kpọ. Nnyịn imekeme ndikot n̄wed, ikụt mbon ima nnyịn iso, ise nte utịn osopde, ye ntre ntre eken. Nte nnyịn inamde oro, nte nnyịn ikpekereke iban̄a mme utịben̄kpọ Abasi?—Psalm 104:1, 2; 145:5; Isaiah 45:7; Jeremiah 31:35.
22. Didie ke David eke eset akanam n̄kpọ aban̄a mme utịben̄kpọ Abasi?
22 Ndi uduak nnyịn ke nditie n̄kere mme utịben̄kpọ Jehovah edi n̄kukụre man mmọ ẹtụk nnyịn, nte n̄kpọ eke mmọ ẹdorode nnyịn uten̄e m̀mê ẹnamde nnyịn ikịbi inua? N̄wan̄ansa-o. Andiwet psalm eke eset ama enyịme nte ke owo ikemeke ndifiọk ndinyụn̄ mbụk kpukpru utịben̄kpọ Abasi. David ekewet ete: “Afo, O Jehovah Abasi mi, amanam utịbe ido fo . . . ẹwak: . . . mmoyom ndisiak nnyụn̄ mbụk mmọ, edi mmọ ẹkan nte ẹbatde.” (Psalm 40:5) Nte ededi, ikọ esie ke akpanikọ ikọwọrọke ite ke imọ idikekịbi inua iban̄a mme utịbe utom emi. David ama owụt emi ebe ke ubiere esie oro ẹwetde ke Psalm 9:1: “Nyọkọm Jehovah ke ofụri esịt mi; nyobụk kpukpru mme utịbe n̄kpọ fo.”
23. Afo anam n̄kpọ didie aban̄a mme utịben̄kpọ Abasi, ndien didie ke afo ekeme ndin̄wam mbon en̄wen?
23 Nte ikponụkke nnyịn kpa ntre? Nte idem ndikpa nnyịn mban̄a mme utịben̄kpọ Abasi ikponụkke nnyịn nditịn̄ mban̄a enye, se enye anamde, ye se enye edinamde? Ibọrọ ana in̄wan̄-in̄wan̄—nnyịn ikpenyene ‘nditịn̄ ubọn̄ esie ke otu mme idụt, ye mme utịbe n̄kpọ esie ke ofụri ererimbot.’ (Psalm 96:3-5) Ih, nnyịn imekeme ndiwụt esịtekọm oro nnyịn inyenede iban̄a mme utịben̄kpọ Abasi ebe ke ndibuana se nnyịn ikpepde iban̄a enye ye mbon en̄wen. Idem ọkpọkọm mmọ ẹkekọri ke n̄kann̄kụk oro owo mînịmke Andibot ke akpanikọ, in̄wan̄-in̄wan̄, eti nneme nnyịn ekeme ndidemede mmọ ndifiọk Abasi. Ke akande oro, enye ekeme ndinụk mmọ ndiyom ndikpep mban̄a nnyụn̄ nnam n̄kpọ nnọ enye emi “okobotde kpukpru n̄kpọ,” kpa Andinam mme utịben̄kpọ, Jehovah.—Ediyarade 4:10b.
Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?
• Item ẹwetde ke Job 37:14 esịn fi ekere aban̄a mme ewe utom Abasi?
• Nso idi ndusụk n̄kpọ oro ẹsiode ẹwụt ke Job ibuot 37 ye 38 oro ifiọk ntaifiọk mîkemeke nditịm nnam an̄wan̄a?
• Afo ekere didie aban̄a mme utịben̄kpọ Abasi, onụkde fi ndinam nso?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 7]
Anie akada itịm abaha akwa mmọn̄, enịmde enye ke itie esie?
[Ndise ke page 7]
Anie asan̄a ese kpukpru ndiye ebiet ke isọn̄ nnyịn, emi Abasi okobotde?