Ini Emi Abasi Ayakde Ndutụhọ Odu Ọmọn̄ Esịm Utịt

KPUKPRU ebiet emi afo esede, ndutụhọ ẹdu. Ndusụk owo ẹda enye ẹsọk idemmọ. Mmọ ẹdọn̄ọ mme udọn̄ọ ẹmende ẹto idan̄ m̀mê ẹbọ mme utịp edida n̄kpọsọn̄ ibọk ke idiọk usụn̄ m̀mê ebeubọk un̄wọn̄ ọkpọsọn̄ mmịn m̀mê edin̄wọn̄ sika. Mîdịghe mmọ ẹkeme ndisobo mme mfịna unana nsọn̄idem ke ntak idiọk edu udia udia. Nte ededi, ekese ndutụhọ ẹsito mme n̄kpọ m̀mê n̄kpọntịbe oro usụhọde owo mîkemeke ndikara: ekọn̄, afai eke ekpụk, ubiatibet, unana, akan̄, udọn̄ọ. N̄kpọ efen oro owo mîkemeke ndikara akpan akpan edi ndutụhọ oro enyenede ebuana ye usọn̄ ye n̄kpa.

Bible ọsọn̄ọ ọnọ nnyịn ete ke “Abasi edi ima.” (1 John 4:8) Ntak, ndien, emi ima ima Abasi ayakde kpukpru ndutụhọ emi ẹka iso ke ata ediwak isua ikie? Ini ewe ke enye edinen̄ede idaha emi? Man ibọrọ mme utọ mbụme emi, oyom nnyịn idụn̄ọde uduak Abasi ke ebuana ye owo. Emi ayan̄wam nnyịn ndifiọk ntak emi Abasi ayakde ndutụhọ odu ye se enye edinamde aban̄a emi.

 Enọ Ifụre Uduak

Ke ini Abasi okobotde akpa owo, enye ama obot se ikande sụk ikpọkidem ye mfre. Ke adianade do, Abasi ikobotke Adam ye Eve ndidi mme owo ukwak emi mînyeneke ekikere. Enye ama ọnọ mmọ ukeme ndinam ubiere. Ndien oro ekedi eti enọ, koro “Abasi [ama] okụt kpukpru se enye akanamde, ndien, sese ẹfọn eti eti.” (Genesis 1:31) Ih, “utom esie ọfọn ama.” (Deuteronomy 32:4) Kpukpru nnyịn imama enọ ifụre uduak emi koro nnyịn iyomke ẹbebiere kpukpru ekikere ye edinam nnyịn ẹnọ nnyịn ye unana nnyịn ndinyene edimek ke n̄kpọ ekededi.

Nte ededi, nte ẹkenyene ndida eti enọ ifụre uduak nnam n̄kpọ ye unana edinyene adan̄a? Ke ndausụn̄ ẹkenọde mme akpa Christian, Ikọ Abasi ọbọrọ ete: “Ẹdu uwem nte mmọ emi ẹnyenede unen ke idem mmọ, edi ẹkûsan̄a ke unen oro ẹfụk udu, edi ẹsan̄a nte ifịn Abasi.” (1 Peter 2:16) Ke ufọn ofụri owo, mme adan̄a ẹnyene ndidu. Ntem, ẹkenyene ndida ibet n̄kara ifụre uduak. Mîkpedịghe ntre, oro okposụn̄ọ ke ndutịme.

Ibet Anie?

Ibet anie ke ẹkenyene ndida mbiere nnennen adan̄a ifụre? Ibọrọ mbụme emi enyene n̄kpọ ndinam ye akpan ntak emi Abasi ayakde ndutụhọ odu. Sia edide Abasi okobot owo, enye etịm ọfiọk mme utọ ibet emi oyomde mmọ ẹnịm ke ufọn idemmọ ye ke ufọn mbon efen. Bible esịn enye ntem: “Ami ndi Jehovah Abasi fo, emi n̄kpepde fi usụn̄ udori, nda fi usụn̄ eke afo edisan̄ade.”—Isaiah 48:17.

Nte an̄wan̄ade, akpan n̄kpọ edi emi: Owo ikobotke mme owo ndida ke idem n̄kpọn̄ Abasi. Enye akanam mmọ ke usụn̄ oro uforo ye inemesịt mmọ ẹkọn̄ọde ke nsụkibuot nnọ ndinen ibet esie. Prọfet Abasi oro Jeremiah ọkọdọhọ ete: “O Jehovah, mmọfiọk nte ke usụn̄ owo idụhe owo ke ubọk: owo eke asan̄ade inyụn̄ ikemeke ndinen̄ede ikpat esiemmọ.”—Jeremiah 10:23.

Abasi akanam ubonowo ndisụk ibuot nnọ mme ibet obot esie, utọ nte ibet odudu emi odụride n̄kpọ aka isọn̄. Ukem ntre, enye akanam mme owo ndisụk ibuot nnọ mme ibet ido uwem esie, emi ẹtịmde man ẹsụn̄ọ ke n̄kaowo emi adianade kiet. Kaban̄a eti ntak, ndien, Ikọ Abasi akpak ete: “Buọt idem fo ye Jehovah ke ofụri esịt fo; ndien kûberi edem ke asian fo.”—Mme N̄ke 3:5.

Ntem, ekpụk ubonowo ikemeke-keme ndikụt unen ndikara idemesie ye unana ukara Abasi. Ke ndidomo ndida ke idem n̄kpọn̄ enye, mme owo ẹkpenyene ndutịm n̄kaowo, ndutịm uforo, ndutịm ukaraidem, ye ndutịm ido ukpono oro ẹdude ke ntuaha ye kiet eken, ndien ‘owo akpakara owo tutu ọnọ enye unan.’—Ecclesiastes 8:9, NW.

Nso Ikakwan̄a?

Abasi ama ọnọ akpa ete ye eka nnyịn, Adam ye Eve, mfọnmma ntọn̄ọ. Mmọ ẹma ẹnyene mfọnmma ikpọkidem ye ekikere ye in̄wan̄ paradise nte ebietidụn̄. Edieke mmọ ẹkpekesụkde ibuot  ẹnọ ukara Abasi, mmọ ẹkpekeka iso ndidi mfọnmma ẹnyụn̄ ẹkop inemesịt. Nte ini akade, mmọ ẹkpekedi ete ye eka ofụri mfọnmma, okop-inemesịt ubon ẹdụn̄de ke paradise isọn̄. Oro ekedi uduak Abasi ọnọ ekpụk ubonowo.—Genesis 1:27-29; 2:15.

Nte ededi, akpa ete ye eka nnyịn ẹma ẹda ifụre uduak mmọ ẹnam n̄kpọ ke idiọk usụn̄. Mmọ ẹma ẹkere ke ndudue ẹte ke mmimọ imekeme ndikụt unen ke ndida ke idem n̄kpọn̄ Abasi. Ke ubiere idemmọ, mmọ ẹma ẹbe mme adan̄a ibet esie. (Genesis, ibuot 3) Sia mmọ ẹma ẹkesịn itie edikara esie, ikobiomoke Abasi aba ndimụm mmọ n̄kama ke mfọnmma. ‘Mmọ ẹkenam idiọk ke idemmọ, ikakaha iso idi nditọ esie, ndien ndo edi eke mmọ.’—Deuteronomy 32:5, NW.

Ọtọn̄ọde ke ini emi mmọ ẹkesọn̄de ibuot ye Abasi, ikpọkidem ye ekikere Adam ye Eve ẹma ẹtọn̄ọ nditaha. Jehovah edi enye emi uwem otode. (Psalm 36:9) Ntre ke mmọ ndidian̄ade idemmọ n̄kpọn̄ Jehovah, akpa eren ye n̄wan ẹma ẹkabade ẹdi mme anana-mfọnmma ẹnyụn̄ ẹkpan̄a ke akpatre. (Genesis 3:19) Nte asan̄ade ekekem ye ibet nsenubon, nditọ mmọ ẹkekeme ndibọ se mme ete ye eka mmọ ẹkenyenede kpọt. Ndien nso ikedi oro? Ekedi unana mfọnmma ye n̄kpa. Ke ntre, apostle Paul ama ewet ete: “Idiọk-n̄kpọ [okoto] owo kiet [Adam] odụk ke ererimbot, n̄kpa onyụn̄ [oto] ke idiọk-n̄kpọ oro odụk; n̄kpa onyụn̄ ebe esịm kpukpru owo, koro kpukpru owo ẹma ẹnam idiọk-n̄kpọ.”—Rome 5:12.

Akpan Eneni—Itie Edikara

Ke ini Adam ye Eve ẹkesọn̄de ibuot ye Abasi, mmọ ẹma ẹmia ata ye itie edikara esie, oro edi, unen esie ndikara. Jehovah ekpekekeme ndisobo mmọ nnyụn̄ mfiak mbot eren ye n̄wan efen, edi oro ikpekebiereke eneni kaban̄a m̀mê ukara anie enen onyụn̄ ọfọn ye mme owo akan. Ke ẹnọde mmọ ini ndifori n̄kaowo nte ekemde ye mme ekikere idemmọ, owo oyowụt ke usụn̄ oro eyịghe ndomokiet mîdụhe m̀mê ukara oro adade ke idem ọkpọn̄ Abasi ekeme ndikụt unen tutu amama.

Nso ke mbụk owo ke ediwak tọsịn isua ayarade? Ke ofụri ediwak isua ikie oro, mme owo ẹmedomo ediwak orụk ndutịm n̄kaowo, ndutịm uforo, ndutịm ukaraidem, ye ndutịm ido ukpono. Nte ededi, idiọkido ye ndutụhọ ke ẹka iso. Ke akpanikọ, ‘ndiọi owo ye mbon abian̄a ẹdọdiọn̄ ẹdiọk ẹka iso.’—2 Timothy 3:13.

Ọyọhọ isua ikie 20 ama esịm n̄kon̄n̄kan idaha ke ifiọk ntaifiọk ye ifiọk ubotn̄kpọ. Edi enye n̄ko ama okụt ndiọkn̄kan ndutụhọ ke ofụri mbụk ekpụk ubonowo. Ndien inamke n̄kpọ m̀mê nso n̄kọri ke ẹnam ke ifiọk ibọkusọbọ, ibet Abasi osụk ededi akpanikọ: Mme owo oro ẹdian̄arede ẹkpọn̄ Abasi—enye emi uwem otode—ẹsidọn̄ọ, ẹkọri ẹsọn̄, ẹnyụn̄ ẹkpan̄a. Ẹwụt in̄wan̄-in̄wan̄ didie ntem nte ke owo ikemeke ‘ndinen̄ede ikpat esiemmọ’!

Ẹwụt Unen Itie Edikara Abasi

Tọn̄ọ ke editọn̄ọ, akama-mmọn̄eyet edidomo ndida ke idem n̄kpọn̄ Abasi emi omowụt nte ke ukara owo ke ẹsiode Abasi ẹfep ikemeke-keme ndikụt unen. Ukara Abasi kpọt ekeme ndida inemesịt, edidianakiet, nsọn̄idem, ye uwem ndi. Akan oro, Ikọ Jehovah Abasi emi mînyeneke ndudue, kpa Edisana Bible, owụt ete ke nnyịn idu uwem ke “ukperedem ini” ukara owo emi adade ke idem ọkpọn̄ Abasi. (2 Timothy 3:1-5) Ini emi Jehovah ayakde ukara owo ye idiọkido ye ndutụhọ ẹdu ọmọn̄ esịm utịt.

Ibịghike Abasi eyesịbe odụk mbubehe owo. N̄wed Abasi asian nnyịn ete: “Ke eyo ndidem oro [mme ukara owo emi ẹdude ke emi], Abasi enyọn̄ ayanam ubọn̄ eke mîdisoboke ke nsinsi, adaha ada [ke heaven]: ndien idikpọn̄ke ubọn̄ emi inọ mbio efen [mme owo iditọn̄ọke aba ntak ikara isọn̄]: enye ayanuak onyụn̄ ama kpukpru mme idụt emi [mme ukara emi ẹdude ke emi], ndien enye ayada ke nsinsi.”—Daniel 2:44.

Ediwụt unen itie edikara Jehovah Abasi ebe  ke Obio Ubọn̄ eke heaven edi ibuotikọ Bible. Jesus ama anam emi edi ata akpan ukpepn̄kpọ esie. Enye ọkọdọhọ ete: “Ẹyenyụn̄ ẹkwọrọ gospel Ubọn̄ Abasi emi ke ofụri ekondo nte ntiense ẹnọ kpukpru mme idụt, ndien adan̄aoro ke utịt eyedi.”—Matthew 24:14.

Ke ini ukara Abasi edidade itie ukara owo, mmanie ẹdibọhọ ndien mmanie mîdibọhọke? Ke Mme N̄ke 2:21, 22, ẹn̄wọn̄ọ ẹnọ nnyịn ẹte: “Mbon edinen ido [emi ẹdade ẹnọ ukara Abasi] ẹyedụn̄ ke obio, mmọ eke ẹfọnde ẹma ẹyenyụn̄ ẹbịghi ke esịt. Edi ẹyesobo mme idiọk owo [emi mîdaha inọ ukara Abasi] ke isọn̄ ẹfep, ẹnyụn̄ ẹsọhi mbon abian̄a ẹfep ke esịt.” Andiwet psalm eke odudu spirit ọkọkwọ ete: “Osụk esisịt idiọk owo ididụhe . . . Edi mbon nsụkidem ẹyeda isọn̄ ẹnyene; ediwak emem ẹyenyụn̄ ẹnem mmọ esịt. Nti owo ẹyeda isọn̄ ẹnyene, ẹnyụn̄ ẹdụn̄ ke esịt ke nsinsi.”—Psalm 37:10, 11, 29.

Utịbe Utịbe Obufa Ererimbot

Ke idak ukara Obio Ubọn̄ Abasi, ẹyeda mme andibọhọ utịt editịm n̄kpọ emi ẹdụk isọn̄ emi ẹnamde asana ọbọhọ idiọkido ye ndutụhọ. Ẹyenọ ubonowo item otode Abasi, ndien nte ini akade “ifiọk Jehovah ọyọyọhọ ke ererimbot, kpa nte mmọn̄ ofụkde inyan̄.” (Isaiah 11:9) Eti ukpepn̄kpọ emi ọbọpde-bọp mi oyosụn̄ọ ke n̄kaowo oro enen̄erede enyene emem onyụn̄ odude ke n̄kemuyo. Ntem, ekọn̄, uwotowo, afai, idan̄ n̄kanubọk, uyịpinọ, m̀mê ubiatibet efen ekededi, ididụhe aba.

Mme utịbe utịbe ufọn eke ikpọkidem ẹyedu ẹnọ mme okopitem owo oro ẹdụn̄de ke obufa ererimbot. Ẹyebiat kpukpru ndiọi utịp nsọn̄ibuot oro ẹsọn̄de ye ukara Abasi ẹfep. Unana mfọnmma, udọn̄ọ, usọn̄, ye n̄kpa ẹdidi n̄kpọ eset. Bible ọsọn̄ọ ọnọ nnyịn ete: “Andidụn̄ ididọhọke ite, Ndọdọn̄ọ.” Akan oro, N̄wed Abasi ọn̄wọn̄ọ ete: “Enyịn ẹyen̄wan̄a mme nnan, utọn̄ ẹyenyụn̄ ẹsịrede mbon inan. Ndien mbụn̄ọ eyenek nte edop, edeme imụm oyonyụn̄ ọkwọ.” (Isaiah 33:24; 35:5, 6) Nso inem inem n̄kpọ ke edidi ntem ndinyene ọyọhọ nsọn̄idem kpukpru usen—ke nsinsi!

Ke idak ima ima ndausụn̄ Abasi, mme andidụn̄ ke obufa ererimbot ẹyeda odudu ye usọ mmọ ẹbọp paradise ke ofụri isọn̄. Unana, biọn̄, ye unana ufọkidụn̄ ẹyebe ẹfep ke nsinsi, koro ntịn̄nnịm ikọ Isaiah ọdọhọ ete: “Mmọ ẹyebọp ufọk ẹnyụn̄ ẹdụn̄ ke esịt: ẹyenyụn̄ ẹtọ in̄wan̄-vine, ẹnyụn̄ ẹdia mfri mmọ. Mmọ idibọpke, ndien owo en̄wen odụn̄: iditọhọ, ndien owo efen adia.” (Isaiah 65:21, 22) Ke akpanikọ, “mmọ ẹyetie ke idak vine mmọ ye ke idak fig mmọ; ndien baba owo kiet eke edinamde mmọ ndịk ididụhe.”—Micah 4:4.

Isọn̄ ọyọbọ ufọn oto ima ima ukpeme Abasi ye eke mme okopitem owo. Nnyịn imenyene mme nsọn̄ọ N̄wed Abasi emi: “Wilderness ye nsat-isọn̄ ẹyedara; desert oyonyụn̄ ebre, onyụn̄ asiaha ikọn̄ nte rose. . . . Koro mmọn̄ asiahade ke wilderness, idịm n̄ko  ke desert.” (Isaiah 35:1, 6) “Uwak ibokpot ẹyedu ke isọn̄ ke nsom ikpọ obot.”—Psalm 72:16.

Nso kaban̄a ediwak biliọn owo oro ẹkekpan̄ade? Ẹyenam mbon oro ẹdude ke ibuot uti n̄kpọ Abasi ẹfiak ẹdidu uwem, koro “nti owo ye mme idiọk owo ẹyeset ke n̄kpa.” (Utom 24:15) Ih, ẹyenam mme akpan̄kpa ẹfiak ẹdidu uwem. Ẹyekpep mmọ mme utịbe utịbe akpanikọ ẹban̄ade ukara Abasi ẹyenyụn̄ ẹnọ mmọ ifet ndidu nsinsi uwem ke Paradise.—John 5:28, 29.

Ke usụn̄ emi, Jehovah Abasi oyokpụhọde idiọk idaha ndutụhọ, udọn̄ọ, ye n̄kpa oro ẹsịnde ubonowo ke ufụn ke ediwak tọsịn isua ofụri ofụri. Udọn̄ọ ididụhe aba! Owo idibiomoke ndo aba! N̄kpa ididụhe aba! Abasi “ọyọkwọhọde kpukpru mmọn̄eyet ke enyịn mmọ efep. N̄kpa idinyụn̄ idụhe aba; eseme ye ntuan̄a ye ubiak idinyụn̄ idụhe aba; koro ebe-iso n̄kpọ ẹma ẹbe ẹfep.”—Ediyarade 21:3, 4.

Oro edi usụn̄ nte Abasi editrede ndutụhọ. Enye oyosobo mbiara ererimbot emi onyụn̄ ada ata obufa editịm n̄kpọ emi ‘edinen ido edidụn̄de,’ edi. (2 Peter 3:13) Nso eti mbụk ke emi edi ntem! Nnyịn ke mbrenyịn imoyom obufa ererimbot oro. Ndien nnyịn idibetke ke anyan ini mbemiso enye edide. Nnyịn imọfiọk ito mme ntịn̄nnịm ikọ Bible emi ẹsude ite ke obufa ererimbot enen̄ede ekpere, ndien ini emi Abasi ayakde ndutụhọ odu ọmọn̄ esịm utịt.—Matthew 24:3-14.

[Ekebe ke page 8]

Nte Ukara Owo Okpude

Kaban̄a ukara owo, akani Andikara Germany oro Helmut Schmidt ọkọdọhọ ete: “Kpukpru ini nnyịn mme owo . . . isikara ererimbot ubak ubak kpọt, ndien ata ediwak ini isikara enye ata idiọk idiọk. . . . Akananam nnyịn ikarake enye ke ọyọhọ emem.” Human Development Report 1999 ọkọdọhọ ete: “Kpukpru idụt ẹtọt n̄wụre ke ndutịm n̄kaowo mmọ, ye ndutịme ke n̄kaowo, ubiatibet efen efen, afai efen efen ke ufọk. . . . Ofụri ekondo ọdọdiọn̄ odu ke itiendịk, ọsọn̄de akan ukeme idụt ndise mban̄a, onyụn̄ ọsọpde akan ukeme ofụri ererimbot.”

[Ndise ke page 8]

“Ediwak emem ẹyenyụn̄ ẹnem mmọ esịt.”—Psalm 37:11

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 5]

Ọyọhọ ita ọtọn̄ọde ke enyọn̄, eka ye eyen: Foto FAO/B. Imevbore; isọn̄, bọmb: Foto U.S. National Archives