‘Oto Eti Ibuot Usen Nnyịn Ẹyewak’

ANIE edifan̄a nte ke eti ibuot idịghe ata akpan n̄kpọ ke ini edide edisịm edise mban̄a mme mfịna uwem? Ata eti ibuot edi ukeme ndida ifiọk ye asian nnam n̄kpọ ke nnennen usụn̄. Enye edi ata isio ye ndisịme, nditen̄, ye unana ibuot. Ntre N̄wed Abasi eteme nnyịn ete inyene eti ibuot. (Mme N̄ke 4:7) Ke akpanikọ, ẹkewet n̄wed Mme N̄ke eke Bible akpan akpan man ẹnọ eti ibuot ye item. Mme ntọn̄ọ ikọ esie ẹkot ẹte: “Mme N̄ke Solomon, eyen David, edidem Israel; man owo obụre eti ibuot ye item.”—Mme N̄ke 1:1, 2.

Kam kere ban̄a nti ukpepn̄kpọ eke akpa ibuot ifan̄ ke Mme N̄ke. Ukem nte ima ima ete esịnde udọn̄ ọnọ eyen esie, Solomon esịn udọn̄ ọnọ mme andikot n̄wed esie ete ẹbọ item ẹnyụn̄ ẹkpan̄ utọn̄ ke eti ibuot. (Ibuot 1 ye 2) Enye owụt nnyịn nte ikpọkọride n̄kpet n̄kpet itie ebuana ye Jehovah ye nte ikpekpemede esịt nnyịn. (Ibuot 3 ye 4) Ẹnọ nnyịn item ẹte ika iso isana ke ido uwem. (Ibuot 5 ye 6) Ih, ediyarade usụn̄ unam n̄kpọ oburobụt owo enyene ata akamba ufọn ọnọ nnyịn. (Ibuot 7) Ndien ikot emi eti ibuot oro ẹwụtde ke mbiet owo ọnọde enem kpukpru owo didie ntem! (Ibuot 8) Mbemiso akade iso ndiwet mbio mbio n̄ke ke mme ibuot ẹtienede, Edidem Solomon ewet ibio ibio aban̄a se enye enemede kan̄a ke emi ke usụn̄ edemerede udọn̄.—Ibuot 9.

‘Ẹdi, Ẹdidia Udia Mi, Ẹnyụn̄ Ẹn̄wọn̄ Wine’

Utịt akpa ikpehe Mme N̄ke idịghe sụk eto eto ibio ibio utịn̄ikọ oro owụtde item oro ẹkenọde ke mbemiso. Utu ke oro, ẹnọ enye nte aduai-owo-idem ye inem inem uwụtn̄kpọ, oro onụkde andikot ndibịne eti ibuot.

Ọyọhọ ibuot 9 ke n̄wed Mme N̄ke eke Bible eberede ye mme ikọ emi: “Eti ibuot ọmọbọp ufọk esie, ọmọsọi mme adaha esie mbitiaba.” (Mme N̄ke 9:1) Eyen ukpepn̄kpọ kiet ọnọ ekikere ete ke ikọ oro “‘adaha mbitiaba,’ owụt akwa ufọk emi enyenede okụre, oro enyenede adaha ita ke n̄kan̄ kiet kiet ye adaha kiet ke ufọt ufọt n̄kan̄ emi asakde iso ese inuaotop emi mînyeneke adaha.” Ke idaha ekededi, ata eti ibuot ọbọp ọsọn̄-idem ufọk ndida n̄kama isenowo.

Ẹtịm kpukpru n̄kpọ ẹben̄e usọrọ. Unam odu, kpa nte wine odude. Eti ibuot etịn̄ enyịn etem udia oro onyụn̄ etịm okpokoro ke idemesie. “Enye omowot unam esie; amabuak wine esie; omonyụn̄ ebri okpokoro esie n̄ko.” (Mme N̄ke 9:2) Nte an̄wan̄ade, ọnọ-un̄wana udia eke spirit ndida mbọk ekikere ẹdu ke ndamban̄a okpokoro emi.—Isaiah 55:1, 2.

Mmanie ke ẹkot ẹdi usọrọ emi ata eti ibuot odiomide? “Ọmọdọn̄ nditọ-iban esie utom: ke ọkwọrọ ke etịn̄e edikon̄ ebiet obio, Ete, Yak ọkọi ekededi awaha edi ken: ama edi anana-ibuot, ọdọhọ enye, ete, Mbufo ẹdi ẹdidia udia mi, ẹnyụn̄ ẹn̄wọn̄ wine emi mbuakde. Ẹkpọn̄ mme ọkọi, ẹnyụn̄ ẹdu uwem; ẹnyụn̄ ẹsan̄a ke usụn̄ asian.”—Mme N̄ke 9:3-6.

Eti ibuot ọmọdọn̄ nditọ iban esie ete ẹkenọ ikot. Mmọ ẹmeka ke eferife ke ebiet emi mmọ ẹkemede ndikot ata ediwak owo. Ẹnọ kpukpru owo ikot—mme “anana-ibuot,” m̀mê mbon oro mînyeneke ifiọk, ọkọrọ ye  mme ọkọi. (Mme N̄ke 9:4) Ndien ẹn̄wọn̄ọ ndinọ mmọ uwem. Eti ibuot oro odude ke Ikọ Abasi, esịnede enye emi odude ke n̄wed Mme N̄ke, enen̄ede odu ọnọ se ikperede ndidi kpukpru owo. Mfịn, nte mme isụn̄utom ata eti ibuot, Mme Ntiense Jehovah ẹyọhọ ye utom edinọ mme owo ikot, ke ebiet ekededi oro ẹkemede ndikụt mmọ, ẹte ẹdikpep Bible. Ke akpanikọ, ndikọ ifiọk emi ekeme ndida nsịm nsinsi uwem.—John 17:3.

Ana mme Christian ẹsụk idem ẹbọ item eti ibuot. Emi enen̄ede edi ntre ye n̄kparawa owo ye mbon emi ẹtọn̄ọde ndikpep mban̄a Jehovah ke ndondo emi. Ke ntak esisịt ifiọk ke mme usụn̄ Abasi, mmọ ẹkeme ‘ndinana ibuot.’ Idịghe nte ke kpukpru uduak mmọ ẹdiọk, edi esida ini ye ukeme ndinam esịt owo odu ke idaha oro enen̄erede enem Jehovah Abasi esịt. Emi oyom ete ẹnam ekikere, udọn̄, ima, ye utịtmbuba owo ẹdu ke n̄kemuyo ye se Abasi enyịmede. Edi akpan n̄kpọ didie ntem ete mmọ “ẹyom ata mmọn̄-eba Spirit.”—1 Peter 2:2.

Ke akpanikọ, nte kpukpru nnyịn ikpakaha anyan ikan “akpa editọn̄ọ ukpep-n̄kpọ”? Ke akpanikọ oyom nnyịn inyene udọn̄ ke “nditụn̄ọ n̄kpọ Abasi” inyụn̄ inyene nsọn̄idem ito ọkpọsọn̄ udia emi enyenede mmọ emi ẹma ẹkekon̄ ẹwọrọ owo. (Mme Hebrew 5:12–6:1; 1 Corinth 2:10) “Asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄,” emi Jesus Christ esede enyịn nnennen aban̄a, esịn ifịk ọnọ kpukpru owo ekemini udia eke spirit. (Matthew 24:45-47) Nnyịn ikpakam idia udia ke okpokoro eti ibuot ebe ke ndikpep Ikọ Abasi ye mme n̄wed ẹkọn̄ọde ke Bible oro otu asan̄autom ọnọde ifịk ifịk.

“Kûsua Unọ Asak-Nsahi”

Mme ukpepn̄kpọ eti ibuot ẹsịne n̄ko edinen̄ede ye nsuannọ. Idịghe kpukpru owo ẹma ikpehe eti ibuot enye emi. Ntem, utịt utịt akpa ikpehe n̄wed Mme N̄ke esịne item emi: “Owo eke etemede asak-nsahi ada bụt ke idem esie; owo eke asuade ọnọ idiọk owo onyụn̄ ada mbiara. Kûsua unọ asak-nsahi, mbak edisua fi.”—Mme N̄ke 9:7, 8a.

Asak-nsahi esitọhọ onyụn̄ asua owo emi odomode ndin̄wam enye ndinen̄ede usụn̄ esie. Idiọkowo iwụtke esịtekọm iban̄a ufọn nsuannọ. Owụt unana ifiọk didie ntem ndidomo ndida inem inem akpanikọ Ikọ Abasi n̄kpep owo emi asuade akpanikọ m̀mê oro n̄kukụre oyomde ndisasak enye! Ke ini apostle Paul ọkọkwọrọde ikọ ke Antioch, enye ama osobo otu mme Jew oro mîkamaha akpanikọ. Mmọ ẹma ẹdomo ndibuan enye ke eneni ebe ke ndiwọn̄ọde ikọ esie ke unana ukpono, edi Paul n̄kukụre ọkọdọhọ ete: “Sia mbufo ẹsịnde ikọ [Abasi], ẹnyụn̄ ẹbatde ẹte mme imọ idotke nsinsi uwem, sese, nnyịn ikabade itiene mme Gentile.”—Utom 13:45, 46.

Ke ukeme oro nnyịn isịnde ndida akpanikọ ye eti mbụk Obio Ubọn̄ nsịm mbon esịt akpanikọ, nnyịn ikpakam ikpeme man ikûbuana ke eneni ye mfan̄a ye mme asak-nsahi. Christ Jesus eketeme mme mbet esie ete: “Ke ini mbufo ẹdụkde ke ufọk, ẹnọ ekọm. Ndien edieke ufọk oro odotde, yak emem mbufo odoro ke esịt; edi edieke ufọk oro mîdotke, yak emem mbufo afiak etiene mbufo. Owo ekededi eke mînyịmeke ndidara mbufo, nnyụn̄ n̄kop ikọ mbufo, ke ini mbufo ẹwọn̄ọde ke ufọk m̀mê ke obio oro, ẹken̄ ntan ikpat mbufo ẹduọk.”—Matthew 10:12-14.

Nte owo eti ibuot anamde n̄kpọ aban̄a nsuannọ okpụhọde ye eke asak-nsahi.  Solomon ọdọhọ ete: “Sua nọ owo eti ibuot, ndien enye ayama fi. Nọ owo eti ibuot item, ndien enye ọyọdiọn̄ enyene ibuot.” (Mme N̄ke 9:8b, 9a) Owo eti ibuot ọfiọk ete ke “idahaemi kan̄a kpukpru ntụnọ itiehe inem-inem, edi ababiak; edi ke ukperedem, enye on̄wụm mfri emem ọnọ mmọemi ẹkebede ke nsịn̄ede esie, kpa mfri edisana ido.” (Mme Hebrew 12:11) Okposụkedi item ekemede nditie nte ababiak, ntak emi nnyịn ikposiode usiene m̀mê ikpanyan̄ade idem edieke edibọ enye edinamde nnyịn idọdiọn̄ inyene ibuot?

Enyene-ọniọn̄ edidem oro aka iso ete: “Sian edinen owo, ndien enye ọyọkọrọ ke se ekpepde.” (Mme N̄ke 9:9b) Owo ndomokiet ifiọkke n̄kpọ ibe m̀mê ndikpon mbe ndika iso n̄kpep n̄kpọ. Eye didie ntem ndikụt nte mbon oro ẹkam ẹdude ke mme isua usọn̄ ẹnyịmede akpanikọ ẹnyụn̄ ẹyakde idem ẹnọ Jehovah! Nnyịn n̄ko ikpakam idomo ndika iso nnyene udọn̄ ndikpep n̄kpọ nnyụn̄ nda ekikere nnyịn nnam n̄kpọ.

“Ẹyenyụn̄ Ẹdian Isua Uwem Ẹnọ Fi”

Ke osiode akpan n̄kpọ ke nneme emi owụt, Solomon etịn̄ akpan n̄kpọ emi ẹyomde kaban̄a eti ibuot. Enye ewet ete: “Editọn̄ọ eti ibuot edi uten̄e Jehovah: ndien ndifiọk Ata Edisana onyụn̄ edi asian.” (Mme N̄ke 9:10) Eti ibuot emi otode Abasi ikemeke ndidu ke owo mînyeneke ntotụn̄ọ, ukpono ukpono uten̄e inọ ata Abasi. Owo ekeme ndinyene ekese ifiọk, edi edieke enye mînyeneke uten̄e Jehovah, enye oyokpu ndida ifiọk oro nnam n̄kpọ ke usụn̄ oro okponode Andibot. Enye ekeme ndikam nsịm mme ukwan̄ ubiere ke mme n̄kpọ oro ẹtịmde ẹdiọn̄ọ, anamde idemesie ndisịme. Akan oro, ifiọk Jehovah, Enye emi edide Ata Edisana, edi akpan n̄kpọ ke ndinyene asian, kpa n̄wọrọnda edu eti ibuot.

Nso mfri ke eti ibuot esin̄wụm? (Mme N̄ke 8:12-21, 35) Edidem Israel ọdọhọ ete: “Oto mi usen fo ayawak, ẹyenyụn̄ ẹdian isua uwem ẹnọ fi.” (Mme N̄ke 9:11) Anyan usen ye uwak isua uwem ẹdi utịp edidụk nsan̄a ye eti ibuot. Ih, “eti ibuot [ayanam] mme andinyene enye ẹdu uwem.”—Ecclesiastes 7:12.

Ndisịn ukeme ndinyene eti ibuot edi ọkpọkpọ mbiomo. Ke ọsọn̄ọde etịn̄ akpanikọ emi, Solomon ọdọhọ ete: “Afo enyenyene ibuot, enyene ibuot ọnọ idem fo: onyụn̄ asasak nsahi, afo ke idem fo ikpọn̄ edibiom enye.” (Mme N̄ke 9:12) Enyene-ibuot owo enyene ibuot ke ufọn esiemmọ, ndien asak-nsahi ke idemesie enyene nduduọhọ ke ndutụhọ esiemmọ. Ke akpanikọ, nnyịn idọk se nnyịn itọde. Do, akpakam nnyịn ‘ikpan̄ utọn̄ ke eti ibuot.’—Mme N̄ke 2:2.

“Ndisịme An̄wan Etie Uyom Uyom”

Ke ndiwụt ukpụhọde oro odude, Solomon ọdọhọ ndien ete: “Ndisịme an̄wan etie uyom uyom: edi ukpo, inyụn̄ ifiọkke n̄kpọ ndomo kiet. Ndien enye etetie ke inua-otop ufọk esie, ke n̄kpọ-itie ke edikon̄ ebiet ke obio, Man okot mmọ eke ẹsan̄ade ke ọkpọ-usụn̄ ẹbe, eke ẹnen̄erede ẹka eke mmọ. Yak ọkọi ekededi awaha edi ken.”—Mme N̄ke 9:13-16a.

Ẹwụt ndisịme nte n̄wan emi etiede uyom uyom, ananade ukpan, mînyụn̄ ifiọkke n̄kpọ ndomokiet. Enye n̄ko ọbọp ufọk. Enye ọnọ owo ekededi emi edide ọkọi ikot ke idemesie. Ntre mme andisan̄a mbe ẹnyene edimek ndinam. Nte mmọ ẹdinyịme ikot eti ibuot, m̀mê eke ndisịme?

‘Mmọn̄ Inọ Enịn̄e’

Eti ibuot ye ndisịme ẹkot mme andikpan̄ utọn̄ ẹte ‘ẹwaha ẹdi ken.’ Nte ededi, se idemerede udọn̄ edi isio. Eti ibuot okot mme owo ete ẹdi usọrọ wine, unam, ye udia. N̄kpọ edidemede udọn̄ oro ndisịme ọnọde eti nnyịn aban̄a mme usụn̄ oburobụt an̄wan. Solomon ọdọhọ ete: “Ama edi anana-ibuot, ọdọhọ enye ndien, ete, [Mmọn̄] inọ enịn̄e, uyo ke ndịbe onyụn̄ enem.”—Mme N̄ke 9:16b, 17.

Utu ke wine emi ẹbuakde, “Ndisịme  an̄wan” ọnọ mmọn̄ oro ẹyịpde-yịp. (Mme N̄ke 9:13, New International Version) Ke N̄wed Abasi, ẹmen edikop inem idan̄ ye edima n̄wanndọ ẹdomo ye edin̄wọn̄ mbịtmbịt mmọn̄. (Mme N̄ke 5:15-17) Do, mmọn̄ inọ ada aban̄a oburobụt ebuana idan̄ oro ẹnamde ke ndịbe. Ẹnam mme utọ mmọn̄ oro ẹtie nte ẹnenịn̄e—nte se ifọnde ikan wine—koro ẹyịpde-yịp mmọ, onyụn̄ ọnọ ekikere edimen n̄kpọ ke ndịbe. Ẹnam ndedịbe uyo etie nte se inemde ikan uyo ye unam eti ibuot akpan akpan koro ẹkọde enye ke idiọk usụn̄. Ndise ndedịbe n̄kpọ oro ẹkpande nte se inemde edi idiọn̄ọ ndisịme.

Ke adan̄aemi ikot eti ibuot esịnede un̄wọn̄ọ uwem, ndisịme an̄wan itịn̄ke n̄kpọ ndomokiet iban̄a mme utịp editiene mme usụn̄ esie. Edi Solomon odụri owo utọn̄ ete: “Enye ifiọkke ite ke mbukpo ẹdu do; mmọ eke enye okotde (udia) ẹnyụn̄ ẹdu ke udem hell.” (Mme N̄ke 9:18) Eyen ukpepn̄kpọ kiet ewet ete: “Ufọk Ndisịme An̄wan idịghe ebietidụn̄ edi edi akamba udi. Edieke afo odụkde do, uduwọrọke ye uwem.” Nditiene oburobụt usụn̄ uwem iwụtke eti ibuot; enye edi n̄kpọ n̄kpa.

Jesus Christ ọkọdọhọ ete: “Ẹbe ke mfafaha inua-otop ẹdụk: koro inua-otop emi adade owo aka nsobo atara, ọkpọusụn̄ onyụn̄ an̄wan̄a; mme andidụk ke esịt ẹnyụn̄ ẹwak. Koro inua-otop emi adade owo esịm uwem afafaha, usụn̄ onyụn̄ esịre; ndien mme andikụt enye iwakke.” (Matthew 7:13, 14) Nnyịn ikpakam idia udia ke okpokoro eti ibuot kpukpru ini inyụn̄ idu ke otu mbon oro ẹdude ke usụn̄ adade esịm uwem.

[Ndise ke page 31]

Owo eti ibuot ama edinen̄ede

[Ndise ke page 31]

Ndinyene eti ibuot edi ọkpọkpọ mbiomo