Ndiyama Nte Se Inọde Un̄wana ke Obio Un̄wana

Fluctuat nec mergitur, m̀mê “Oyobio isịpke enye” edi ufiet obio Paris.

UKEM nte nsụn̄ikan̄, ke se ikande isua 2,000 emi ẹkebede, Paris ọbọhọ akpakịp oyobio ẹtode esenidụt ye oyobio ẹtode enye ke idemesie. Idahaemi Paris edi kiet ke otu obio oro ẹyede ẹkan ke ererimbot, oro ẹmade ke ntak akwa ifiọk ubọpn̄kpọ, mme efak emi ẹtọde eto ke udịm, ye mme itie ubon n̄kpọeset oro ẹwọrọde etop ẹkan ke ererimbot. Ndusụk owo ẹda enye nte ebiet emi mme ewet uto, mme ewet mbuwed, ye mbon akwaifiọk ẹsikade ndien ndien. Mbon en̄wen ẹsima ndinem udia esie ẹnyụn̄ ẹma akwa n̄kon̄ine esie.

Nte mbụk ọdọhọde, Paris edi iwụk ebiet Ido Ukpono Catholic. Ke isua 200 oro ẹkebede, ẹma ẹdikot Paris Obio Un̄wana ke ntak akpan udeme oro enye ekenyenede ke n̄ka mbon akwaifiọk Europe oro ẹkediọn̄ọde nte N̄ka Un̄wana. Mfịn, edide ẹdiọn̄ọ m̀mê owo idiọn̄ọke, ukpepn̄kpọ akwaifiọk eyo oro enen̄ede enyene odudu ke idem ata ediwak mbon Paris akan nte ido ukpono enyenede.

Nte ededi, ifiọk owo inọhọ uwem owo un̄wana nte ẹkekerede. Ediwak owo mfịn ke ẹyom un̄wana ẹto itie efen. Ke n̄kpọ nte isua 90 idahaemi, Mme Ntiense Jehovah ke ‘ẹyama nte se inọde un̄wana’ ke Paris. (Philippi 2:16, NW) ukem nte nta awat-inyan̄, mmọ ẹsinyene ndikpụhọde kpukpru ini ntiene usọpmmọn̄ m̀mê mme n̄kpọntịbe man ẹtan̄ “ndiye n̄kpọ  kpukpru mme idụt” ẹdọn̄ ke esop.—Haggai 2:7, NW.

Obio Oro Akamade N̄kpọ-Ata

Ko ke edem ke 1850, Paris ekedi obio oro owo 600,000 ẹkedụn̄de. Mfịn, ibat mme andidụn̄, esịnede ibat mme andidụn̄ esịt obio, awak ebe miliọn usụkkiet. Utọ n̄kọri oro ama anam Paris akabade edi obio oro isenowo ẹwakde ẹkan ke France. Enye edi iwụk ebiet akwa ifiọkn̄wed ofụri ererimbot, enyene kiet ke otu ufọkn̄wed ntaifiọk oro ebịghide akan ke ererimbot, ndien n̄kpọ nte nditọ ufọkn̄wed 250,000 ẹdụn̄ do. Un̄wana isịmke ndusụk n̄kpri obio Paris, oro ẹnyenede ediwak n̄kokon̄ ufọk oro mbon nsọn̄ibuot ye unana utom ẹdụn̄de. Nte eyịghe mîdụhe, esiyom usọ ye edikpụhọde nda ekekem ye idaha man Mme Ntiense Jehovah ẹkeme ndikwọrọ eti mbụk nnọ kpukpru owo ke usụn̄ oro edemerede udọn̄.—1 Timothy 4:10.

Se ibede mme akaisan̄ miliọn 20 ẹsika ẹkese Paris kpukpru isua. Mmọ ke nduaidem ẹkeme ndidọk Eiffel Tower, ẹsan̄a ke mben akpa Seine, mîdịghe ẹbiat ini ke mme itie unyamudia ye itie un̄wọn̄ mmịn mbenusụn̄, ẹkopde inem n̄kann̄kụk oro. Edi, uwem eke usen ke usen ke Paris etie itọk itọk. Christian kiet edide asan̄autom uyọhọ ini anam an̄wan̄a ete: “Mme owo  ẹsinam n̄kpọ itọk itọk kpukpru ini. Ke ini mmọ ẹnyọn̄de utom ẹdi, mmọ ẹsikop mmemidem.” Isidịghe mmemmem n̄kpọ ndinyene nneme ye mme owo oro ẹyọhọde ye utom mi.

Nte ededi, kiet ke otu n̄kponn̄kan mfịna oro Mme Ntiense Jehovah ẹsobode ke Paris esidi ndisobo ye mme owo ke ufọk mmọ. Ndusụk ufọk ẹnyene ndutịm unyene nneme. Nte ededi, sia ubiatibet ọkọride-kọri, ẹsiwak ndidọn̄ mme n̄kpọ ukpeme ilektrik ke mme inuaotop, ndien isidịghe mmemmem owo ndibe ndụk. Nte eyịghe mîdụhe, emi etịp esịn ke Ntiense kiet ndinyene ndikwọrọ ikọ nnọ owo 1,400 ke ndusụk ikpehe. Ke ntre, ẹsinen̄ede ẹnọ ikọ ntiense ke urụk ukopikọ ye ke ido nneme. Nte Mme Ntiense Jehovah ẹyak ‘un̄wana mmọ ayama’ ke mme usụn̄ en̄wen?—Matthew 5:16.

Mme ifet ye mme itie unọ ikọ ntiense ido nneme ẹyọyọhọ. Martine ama okụt n̄wan oro eketiede nte owo oro odude ke nnanenyịn nte adade ke itiembehe bọs. N̄wan oro ndisụk ntaba n̄kukụre eyenan̄wan esie ekedi oro. Martine ama ọnọ enye ediye uduot ekpri n̄wed oro esịnede ọnọ-ndọn̄esịt idotenyịn Bible kaban̄a ediset ke n̄kpa. Ekem Ntiense oro ikekwe enye aba ke ndusụk ọfiọn̄. Ke ini Martine akafiakde okụt n̄wan oro, enye ama ekeme nditọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible ye enye. Kpa ye ubiọn̄ọ otode ebe esie, n̄wan oro ama akabade edi Ntiense.

Unọ Ikọ Ntiense Ido Nneme Oro On̄wụmde Mfri

Ndutịm ukaisan̄ Paris edi kiet ke otu ndutịm ukaisan̄ oro enyenede uforo akan ke ererimbot. Ọwọrọetop Tren Idakisọn̄ esie esimen mme akaisan̄ 5,000,000 kpukpru usen. Ẹdọhọ ke akpan itiembehe idakisọn̄ Paris oro, Châtelet-Les-Halles, edi itiembehe oro okponde akan oro ẹnyụn̄ ẹnamde mbubehe ẹkan ke ererimbot. Akpakịp ifet ẹsidu do ndisobo ye mme owo. Alexandra esisan̄a ke Tren Idakisọn̄ oro aka utom kpukpru usen. Usen kiet enye ama enyene nneme ye akparawa oro ọkọdọn̄ọde udọn̄ọ n̄kpa oro ẹkotde kansa afia nsen iyịp. Alexandra ama ọnọ enye tract oro aban̄ade idotenyịn Paradise. Mmọ ẹma ẹsinyene nneme Bible ke ukem ini ye ukem itie oro kpukpru usen ke urua itiokiet. Ekem, usen kiet akparawa oro ama etre ndidi. Esisịt ini ke oro ebede, n̄wan esie ama okot Alexandra ke urụk ukopikọ onyụn̄ ọdọhọ yak enye edi ufọkibọk, sia ebe imọ odu ke ata idiọk idaha. Ke mfụhọ, Alexandra ekesịm do ke idiọk ini. Ke akparawa oro ama akakpa, n̄wan esie ama ọwọrọ okodụn̄ ke Bordeaux, ke ufọt edem usụk ye edem usoputịn France, ebiet oro Mme Ntiense n̄kann̄kụk ẹkekade ẹkese enye. Nso utịbe mbụk ke ekedi ntem ọnọ Alexandra ndikop isua kiet ke ukperedem nte ke ebeakpa oro ama akabade edi Christian Ntiense Jehovah oro ama akana baptism, odoride enyịn ndikụt ebe esie ke ediset ke n̄kpa!—John 5:28, 29.

Akanian̄wan Christian kiet ama enyene nneme ye Renata ke tren oro okotode Paris aka Limoges, ke ufọt ufọt France. Ke Poland obio emana esie, Renata ama ọbọ ukpep ke ukpepn̄kpọ ido ukpono, usem Hebrew, ye usem Greek ke isua ition, edi enye ama ọduọk mbuọtidem. Ọfiọn̄ ita ke mbemiso, enye ama ọbọn̄ akam ọnọ Abasi. Okposụkedi mîkenen̄ekede inyene udọn̄ ke se eyenete an̄wan oro ekenyenede nditịn̄ mîkonyụn̄ ikereke ite ke enye oyokot, Renata ama ọnọ enye nọmba urụk ukopikọ esie. Nte ededi, eyenete an̄wan oro ama ọsọn̄ọ eyịre onyụn̄ okụt ete ke ẹka ẹkese Renata esisịt ini ke oro ebede. Ke ini ebe ye n̄wan ẹdide Mme Ntiense ẹkedide ẹdise enye, Renata ama ekere, ‘Nso ke mmọ ẹdikpep mi?’ Kpa ye ukpep oro enye ọkọbọde ke ufọkn̄wed ukpepn̄kpọ ido ukpono, akpanikọ Bible ama odụri Renata sụn̄sụn̄. Enye anam an̄wan̄a ete: “Mma mfiọk ke ndondo oro nte ke emi edi akpanikọ.” Idahaemi enye okop inemesịt ndibuana etop Bible ye mbon en̄wen.

Michèle ọkọbọ ukpep uwat. Nditọ ukpepn̄kpọ eken ke ubet ukpepn̄kpọ esie ẹma ẹtọn̄ọ ndineme mban̄a idan̄ mbemiso ndọ. Michèle ama ọdọhọ ke ndinyene ebuana idan̄ mbemiso ndọ akwan̄a. Urua kiet ke ukperedem, Sylvie, andikpep uwat ubomisọn̄, ama obụp enye ete: “Nte afo edi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah?” Ekikere Michèle oro ọkọkọn̄ọde ke Bible ama otụk Sylvie. Ẹma ẹtọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible, ndien isua kiet ke ukperedem Sylvie ama ana baptism.

Ata ediwak itie inemesịt Paris ẹdi ndiye itie ndineme nneme ye mme owo. Ke adade ini nduọkodudu anam n̄kpọ, Josette ama aka itie inemesịt, ebiet oro akanian̄wan kiet, Aline, akanamde isan̄  aka ubọ ofụm. Josette ama anam mme utịbe utịbe un̄wọn̄ọ oro ẹdude ke Bible ẹn̄wan̄a. Ẹma ẹdiomi ukpepn̄kpọ Bible, ndien Aline ama anam n̄kọri usọp usọp esịm idaha edina baptism. Idahaemi, ke edide isua 74 ke emana, Aline edi asan̄autom asiakusụn̄ ofụri ini oro enen̄erede enyene uforo, okopde inemesịt ndibuana akpanikọ Christian ye mbon en̄wen.

Un̄wana Kpukpru Mme Idụt

Isiyomke Mme Ntiense ke Paris ẹnam isan̄ ẹka mme idụt oro ẹdude nsannsan mbemiso ẹkụtde nsio nsio ido edinam. Se ikperede ndisịm mbahade 20 eke ikie ke otu mme andidụn̄ Paris ẹdi isenowo. Mme esop ye otu Christian ẹdu ke n̄kpọ nte nsio nsio usem 25.

Usọ ye mbufiọk ẹsiwak ndida nti utịp ndi ke san̄asan̄a an̄wautom ukwọrọikọ emi. Ntiense kiet otode Philippines ama ọtọn̄ọ san̄asan̄a efakutom esie. Ke adan̄aemi edepde mme n̄kpọ, enye esikeme nditọn̄ọ ata ediwak ukpepn̄kpọ Bible ebe ke nditọn̄ọ nneme ye mbon Philippines eken ke mme ufọkurua.

Odot ndinam usio-ukot ke ndikwọrọ ikọ. Ke December 1996, ke ẹfiọkde ẹte ke ẹmọn̄ ẹda mbre oro ọwọrọde etop akan ke ererimbot ẹdi obio, Mme Ntiense ke esop kiet oro ẹsemde usem esenidụt ẹma ẹbiere ndidomo ndisobo ye mme ebre mbre oro. Mbubịteyo usen kiet ke mbre oro ama akasuana, mmọ ẹma ẹkeme ndineme nneme ye mbon mbre oro ẹkenyọn̄ọde ufọkisen mmọ. Usio-ukot emi ama osụn̄ọ ke edinịm Bible 28, mme n̄wed Christian 59, ndiye uduot n̄kpri n̄wed 131, ye magazine 290. Ke utịt urua ita oro mmọ ẹkedude do, owo kiet ke otu mbon mbre oro ama obụp ete: “Ndisan̄a didie n̄kabade ndi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah?” Efen ama ọdọhọ ete: “Nyọkwọrọ ikọ ke obio emana mi!”

Mme N̄kpọuto Oro Owo Mîfiọhọke Kan̄a

Ebiet ekededi oro mmọ ẹsede, mme andika n̄kese Paris ẹsikụt mme n̄kpọuto ẹdide ndiye ufọk eset. Nte ededi, mme ata ọsọn̄urua n̄kpọ ke ẹsụk ẹdodu oro owo mîfiọhọke kan̄a. Aniza akasan̄a ye ebe eyeneka ete esie, oro edide isụn̄utom ukara, edi France. Enye ama esikot Bible kpukpru ini ke ufọk. Usen kiet nte enye ọkọkpọn̄de ufọk itọk itọk, asiakusụn̄ kiet ama ọnọ enye tract oro Ntak Afo Ekemede Ndiberi Edem ke Bible. Mmọ ẹma ẹdiomi ndifiak nsobo urua oro eketienede, ndien ẹma ẹtọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible. Aniza ama osobo ekese ubiọn̄ọ ẹtode ubon. Enye ama anam n̄kọri ke ukpepn̄kpọ esie esịm idaha edina baptism. Didie ke enye ese ifet oro enye enyenede ndibuana akpanikọ ye mbon en̄wen? “Ke akpa utom ukwọrọikọ ama ọsọn̄ koro ami ndide owo bụt. Edi, ke ini n̄kokotde Bible, esịt ama edemede mi. Esịt inaha mi sụn̄ edieke mmen̄kwọrọke ikọ.” Ediwak Ntiense ke Paris, oro ‘ẹyọhọde kpukpru ini ke utom Ọbọn̄,’ ẹnyene ukem edu oro.—1 Corinth 15:58.

Akpanikọ Bible ayama n̄ko ke mme itie ubọpufọk ke ọwọrọde ọkpọn̄ esịt obio Paris, anamde ẹkụt “mme n̄kpọuto” efen efen. Ye ekikere edika n̄kọbuọt ndusụk usanikwọ, Bruce ama aka ndise ufan esie oro akakabarede edi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah esisịt ini mbemiso oro. Ke okụtde nte ufan esie enemede aban̄a Bible ye ndusụk mme ọdiọn̄ọ esie, Bruce ama akpan̄ utọn̄ ke nneme oro. Enye ama enyịme ukpepn̄kpọ Bible edi ama enyene ndusụk mfịna. “Ẹma ẹnen̄ede ẹdiọn̄ọ mi ke n̄kann̄kụk oro. Akpaneka mi ama esin̄wana en̄wan kpukpru ini, ndien ami mma nsidiomi uyom uyom usọrọ. Didie ke mbon en̄wen ẹdinyịme nte ke ami mmakabade ndi Ntiense?” Kpa ye uyịre uyịre eben̄e ndidiomi mme usọrọ, Bruce ama etre edinam oro. Ọfiọn̄ kiet ke ukperedem enye ama ọtọn̄ọ ndikwọrọ ikọ: “Kpukpru owo ke n̄kann̄kụk oro ẹma ẹyom ndifiọk ntak oro n̄kakabarede ndi Ntiense.” Ikebịghike ke oro ebede enye ama ana baptism. Nte ini akakade, enye ama enyene ifet ndidụk Ufọkn̄wed Unọ Mme Asan̄autom Ukpep.

Ndiyom n̄kpọuto ekeme ndiyom ekese ukeme. Nte ededi, ẹsikop idatesịt didie ntem ke ini utom oro akamade utịp! Jacky, Bruno, ye Damien ẹkedi mme asan̄uyo ke Paris. Jacky anam an̄wan̄a ete: “Ikesidịghe mmemmem n̄kpọ ndisobo ye nnyịn koro nnyịn ikesinamde utom kpukpru ini inyụn̄ idụhe ke ufọk.” Patrick, asiakusụn̄ ofụri ini, ama okụt ke ndusụk n̄kpri ubet ẹdu ke enyọn̄ ufọk kiet, ndien enye ama ekere ete ke nsụhọde n̄kaha owo odụn̄ ke kiet ke otu ubet oro. Ifịk ifịk ukeme oro enye ekesịnde ndisịm mme andidụn̄ ubet oro ama enyene utịp uwemeyo usen kiet ke ini enye ke  akpatre okosobode ye Jacky, oro okodụn̄de do ke ibio ibio ini. Nso ikedi utịp? Ufan ita oro ẹma ẹkabade ẹdi Mme Ntiense ẹma ẹnyụn̄ ẹkeme ndinyene utom efen oro akayakde mmọ ẹnyene ọyọhọ ebuana ke edinam ukara Abasi.

Ndinam Oyobio Odobo

Ke ndondo emi, ndusụk ndutịm usuanetop ke France ẹdọhọ ke Mme Ntiense Jehovah ẹdi enyene-ndịk n̄ka ido ukpono. Ke 1996, Mme Ntiense ẹma ẹbuana ke ofụri esịt ke ndisuan tract emi ọdọn̄ọde san̄asan̄a ntọt oro ẹkotde Jehovah’s Witnesses—What You Need to Know (Mme Ntiense Jehovah—Se Afo Enyenede Ndifiọk) awak ebe miliọn usụkkiet. Utịp ẹma ẹnen̄ede ẹfọn.

Ẹma ẹsịn san̄asan̄a ukeme ndisịm kpukpru owo. Ediwak ikpọ owo ukara ẹma ẹwụt esịtekọm ẹban̄a Mme Ntiense. Ọnọitem n̄kann̄kụk kiet ekewet ete: “Mme Ntiense Jehovah ẹnam etieti ndisuan tract emi. Enye enen̄ede mme ukwan̄ ntọt oro.” Abiaibọk kiet ọkọdọhọ ete: “Ami n̄ketetie mbet emi ke anyan ini!” Eren kiet otode n̄kann̄kụk Paris ama ewet ete: “N̄kokot Jehovah’s Witnesses—What You Need to Know ke mbuari. N̄kpama ndifiọk mme n̄kpọ efen efen ndinyụn̄ mbọ ufọn nto ukpepn̄kpọ Bible mfọn.” Owo efen ama ewet ete: “Ẹsọsọn̄ọ ke mbufo nditịn̄ akpanikọ.” N̄wan Catholic kiet ama asian Mme Ntiense ete: “Ah! Mbufo ẹmenam n̄kpọ ndien ẹban̄a mme nsu emi!”

Se ikọnọde ediwak uyen ẹdide Mme Ntiense ke Paris san̄asan̄a idatesịt ekedi ubịnikọt ukwọrọikọ oro ẹkediomide ẹnọ Usen Mme Uyen Catholic Ofụri Ererimbot ke 1997. Okposụkedi idaha eyo okofiopde ebe Celsius 35, n̄kpọ nte Mme Ntiense 2,500 ẹma ẹbuana. Ke ufan̄ usen ifan̄ kpọt, mmọ ẹma ẹnịm ediye uduot ekpri n̄wed oro N̄wed Ofụri Owo 18,000 ẹnọ mme uyen ẹtode kpukpru ikpehe ekondo. Ke adianade ye edinọ eti ikọ ntiense mban̄a enyịn̄ Jehovah ye edisuan n̄kpasịp akpanikọ, ubịnikọt oro ama anam mme uyen Ntiense oro ẹkop nduaidem. Ekpri eyenete an̄wan kiet, oro akadade ndusụk ini nduọkodudu esie man enyene ọyọhọ ebuana ke san̄asan̄a ubịnikọt emi, ekewet ete: “Jehovah enyene mme owo oro ẹkopde inemesịt ke isọn̄ oro ẹdade odudu mmọ ẹtoro enyịn̄ esie. Usen iba emi, oro ẹkeyọhọde ye edinam ẹnyụn̄ ẹnọde utịp, ẹma ẹnen̄ede ẹfọn ẹkan ofụri ini nduọkodudu eyouwem! (Psalm 84:10)”

February 28, 1998, ekedi ọyọhọ isua 65 tọn̄ọ nte Hitler okowụk ewụhọ oro okosụn̄ọde ke edikpan Mme Ntiense Jehovah ke Germany. Mme Ntiense ke France ẹma ẹda usenọfiọn̄ oro ẹwụt mme owo vidio oro Jehovah’s Witnesses Stand Firm Against Nazi Assault, oro ọnọde ọyọhọ mbụk aban̄a ukọbọ oro ikọt Jehovah ẹkesobode. Ẹma ẹsuan se iwakde ibe n̄wedikot miliọn itiaba. Mme ewetmbụk eset ye n̄kani mbon itienna ekikere ẹma ẹnọ ikọ ntiense oro okotụkde owo ke idem. Ke n̄kann̄kụk Paris, se ikperede ndisịm owo 5,000 ẹkedụk, esịnede ata ediwak mbon oro mîdịghe Mme Ntiense.

Ediwak owo ke Paris ẹnen̄ede ẹwụt esịtekọm ẹban̄a un̄wana eke spirit, ndien mmọ ẹkop idatesịt nte ke mme asuanetop Obio Ubọn̄ ke ẹyama nte se inọde un̄wana. Edi nte Jesus ọkọdọhọde ete: “Idọk okpon, edi mme anam-utom iwakke.” (Matthew 9:37) Ifịk ifịk edu Mme Ntiense Jehovah ke ndikan mme n̄kpọ-ata edikwọrọ ikọ ke obio oro anam Paris edi Obio Un̄wana ke san̄asan̄a usụn̄ifiọk, adade itoro ọsọk Jehovah.

[Ndise ke page 9]

Ufọkmbono Obio

[Ndise ke page 9]

Itie Ubon N̄kpọeset Louvre

[Ndise ke page 9]

Opera Garnier

[Mme ndise ke page 10]

Ndibuana etop Bible ye mme owo oro ẹyọhọde ye utom ke itie ekededi oro ẹkụtde mmọ