‘Ẹyom Emem Ẹnyụn̄ Ẹbịne Enye’
‘Ẹyom Emem Ẹnyụn̄ Ẹbịne Enye’
“Edieke usụn̄ odude, ẹn̄wana, nte mbufo ẹkekeme, ndidu ke emem ye kpukpru owo.”—ROME 12:18.
1, 2. Nso idi ndusụk ntak oro emem ekededi oro otode owo mîdibịghike?
KERE ban̄a ufọk oro enyenede itiat idakisọn̄ oro mîsọn̄ke idem, ndori oro ama akadiahade, ye ọkọm oro eteherede. Ndi ọkpọdọn̄ fi ndiwọrọ n̄kodụn̄ do nnyụn̄ nnam enye edi ebietidụn̄ fo? Ekeme ndidi ikpọdọn̄ke fi. Ndikam nyet obufa ndom mbakara idinamke ufọk oro ọsọn̄ idem. Ebebịghi m̀mê awawara, eyedi enye ọyọduọ.
2 Emem ekededi oro ererimbot emi ọnọde etie nte ufọk oro. Ẹbọp enye ẹdori ke itiat idakisọn̄ oro mîsọn̄ke idem—mme un̄wọn̄ọ ye uduak owo, “emi edinyan̄a mîdụhe enye ke idem.” (Psalm 146:3) En̄wan ke ufọt idụt ye idụt, ekpụk ye ekpụk, orụk ye orụk, ẹyọyọhọ mbụk. Edi akpanikọ, mbio mbio ini emem ẹsidu, edi nso orụk emem? Edieke idụt iba ẹn̄wanade ekọn̄ ndien ekem ẹnam emem edide ke ntak oro idụt kiet akande m̀mê koro idụt mbiba mîkwe ufọn edika iso n̄n̄wana ekọn̄ oro, nso orụk emem idi oro? Usua, eyịghe, ye ufụp oro ẹkedemerede ekọn̄ oro ẹsụk ẹdodu. Abian̄a abian̄a emem, kpa ‘ediyet ndom’ mfụk usua, idịghe emem oro ebịghide.—Ezekiel 13:10.
3. Ntak emi emem ikọt Abasi edide isio ye emem ekededi oro otode owo?
3 Nte ededi, ata emem odu ke ererimbot emi ekọn̄ abaharede mi. Ke m̀mọ̀n̄? Ke otu mme anditiene nde ikpat Jesus Christ, mme ata Christian oro ẹnamde mme ikọ Jesus ẹnyụn̄ ẹdomode ndikpebe usụn̄ uwem esie. (1 Corinth 11:1; 1 Peter 2:21) Emem oro odude ke ufọt mme ata Christian oro ẹtode nsio nsio orụk, ẹnyenede nsio nsio idaha ke n̄kaowo, ẹnyụn̄ ẹtode nsio nsio idụt edi ata emem koro enye ọtọn̄ọde ke emem emem itie ebuana oro mmọ ẹnyenede ye Abasi, emi ọkọn̄ọde ke mbuọtidem mmọ ke uwa ufak Jesus Christ. Emem mmọ edi enọ Abasi, idịghe n̄kpọ emi owo ọnọde. (Rome 15:33; Ephesus 6:23, 24) Enye edi utịp edisụk idem nnọ “Ọbọn̄ Emem,” Jesus Christ, nnyụn̄ ntuak ibuot nnọ Jehovah, “Abasi ima ye emem.”—Isaiah 9:6; 2 Corinth 13:11.
4. Didie ke Christian “ebịne” emem?
4 Mme anana-mfọnmma owo isinyeneke emem ke mbuari. Ntem, Peter ama ọdọhọ ete ke Christian kiet kiet ekpenyene ‘ndiyom emem nnyụn̄ mbịne enye.’ (1 Peter 3:11) Didie ke nnyịn ikeme ndinam oro? Ntịn̄nnịm ikọ eset kiet anyan ubọk owụt ibọrọ. Ke adade Isaiah etịn̄ ikọ, Jehovah ọkọdọhọ ete: “Jehovah oyonyụn̄ eteme kpukpru nditọ fo; ndien emem nditọ fo okpon.” (Isaiah 54:13; Philippi 4:9) Ih, mbon oro ẹnamde se Jehovah ekpepde ẹsinyene ata emem. Akan oro, emem, ọkọrọ ye “ima, ye idatesịt, . . . ye ime, ye mfọn-ido, ye eti ido, ye edinam akpanikọ, ye ifụre ifụre ido, ye mfara ke idem,” ẹdi mbun̄wụm edisana spirit Abasi. (Galatia 5:22, 23) Owo emi mînyeneke ima, mîkopke idatesịt, ananade ime, mîfọnke ido, edide idiọkowo, mînamke akpanikọ, etiede obom obom, m̀mê oro mînyeneke mfara ke idem, ikemeke ndinyene emem.
“Ndidu ke Emem ye Kpukpru Owo”
5, 6. (a) Nso idi ukpụhọde oro odude ke ufọt editie emem emem ye edidi anam emem? (b) Mme Christian ẹsidomo ndidu ke emem ye mmanie?
5 Ẹkabade emem nte “ifụre” m̀mê editie “sụn̄.” Utọ edikabade oro otụk ediwak idaha emi en̄wan mîdụhe. Kamse, idem owo oro ama akakpa odu ke ifụre! Nte ededi, man owo enyene ata emem, oyom se ikande owo nditie emem emem. Ke Ukwọrọikọ esie oro ke Obot, Jesus ọkọdọhọ ete: “Ọfọfọn ọnọ mme anam emem: koro ẹyekot mmọ nditọ Abasi.” (Matthew 5:9) Jesus eketịn̄ ikọ ọnọ mme owo oro ẹdinyenede ifet edikabade ndi nditọ Abasi eke spirit nnyụn̄ mbọ uwem unana n̄kpa ke heaven. (John 1:12; Rome 8:14-17) Ndien nte ini akade, kpukpru owo ke otu anam-akpanikọ ubonowo oro mînyeneke idotenyịn eke heaven ẹyenyene “ubọn̄ eke nditọ Abasi.” (Rome 8:21) Mme anam emem kpọt ẹkeme ndinyene utọ idotenyịn oro. Ukpụhọde esiwak ndidu ke ufọt editie emem emem—edinyene emem—ye edidi anam emem. Ke ekikere N̄wed Abasi, ndidi anam emem ọwọrọ ndisịn ifịk nnam emem odu, ndusụk ini inamde emem odu ke ebiet oro emem mîkodụhe.
6 Ye emi ke ekikere, kere ban̄a item oro apostle Paul ọkọnọde mbon Rome: “Edieke usụn̄ odude, ẹn̄wana, nte mbufo ẹkekeme, ndidu ke emem ye kpukpru owo.” (Rome 12:18) Paul ikọdọhọke mbon Rome n̄kukụre ete ẹtie sụn̄, okposụkedi oro ekpekekemede ndin̄wam. Enye ekesịn udọn̄ ọnọ mmọ ndinam emem. Ye mmanie? Ye “kpukpru owo”—mbonubon, mme ekemmọ Christian, idem ye mbon oro mîkabuanake se mmọ ẹkenịmde ke akpanikọ. Enye ekesịn udọn̄ ọnọ mbon Rome ndinam emem ye mbon en̄wen ‘adan̄a nte mmọ ẹkekeme.’ Baba, enye ikoyomke mmọ ẹkan̄ mme edinịm ke akpanikọ mmọ man emem odu. Utu ke ndiyat mbon en̄wen esịt nte mîdotke, mmọ ẹkenyene ndinam n̄kpọ ye mme owo ke emem. Mme Christian ẹkenyene ndinam ntre edide mmọ ẹkenam n̄kpọ ye mbon oro ẹdude ke esịt esop m̀mê mbon an̄wa. (Galatia 6:10) Ke n̄kemuyo ye emi, Paul ekewet ete: “Kpukpru ini ẹbịne se ifọnde, owo anam ntre ye kiet eken, onyụn̄ anam ntre ye kpukpru owo.”—1 Thessalonica 5:15.
7, 8. Didie ke mme Christian ẹdu ke emem ye mbon oro mîbuanake se mmọ ẹnịmde ke akpanikọ ndien ntak-a?
7 Didie ke nnyịn ikeme ndidu ke emem ye mbon oro mînịmke se nnyịn inịmde ke akpanikọ ẹnyụn̄ ẹkam ẹkemede ndibiọn̄ọ se nnyịn inịmde ke akpanikọ? N̄kpọ kiet edi, nnyịn inyene ndifep edu edida idem ke mfọnn̄kan. Ke uwụtn̄kpọ, ndida esuene esuene ikọ ntịn̄ mban̄a mme akpan owo ikpedịghe ndinam emem. Jehovah ayarade ubiereikpe emi enye ọnọde mme esop ye mme otuowo, edi nnyịn inyeneke unen nditịn̄ mban̄a owo ekededi nte n̄kpọ eke ẹma ẹkebobiom enye ikpe. Ke akpanikọ, nnyịn ibiereke ikpe inọ mbon en̄wen, ibiereke inọ idem mme andibiọn̄ọ nnyịn. Ke ama ọkọdọhọ Titus ete ọnọ mme Christian ke Crete item aban̄a nte mmọ ẹkpenamde n̄kpọ ye mme andikara, Paul ama ọdọhọ eti mmọ ete “ẹkûsụn̄i baba owo kiet, ẹkûnyụn̄ ẹdi mbon utọk; edi ẹtie ifụre-ifụre, ẹnyụn̄ ẹwụt kpukpru owo sụn̄-sụn̄ ido.”—Titus 3:1, 2.
8 Ndidu ke emem ye mbon oro mînịmke se nnyịn inịmde ke akpanikọ ayanam nnyịn ikeme nditoro akpanikọ nnọ mmọ. Edi akpanikọ, nnyịn isinamke nsan̄a oro ‘abiatde eti ido.’ (1 Corinth 15:33) Kpa ye oro, nnyịn imekeme ndifọn ido, ikponyụn̄ inyene ndinam n̄kpọ ye uku ye mfọnido ye kpukpru owo. Peter ekewet ete: “Ẹkama idem nte odotde ke iso mme Gentile, man ke nde eke mmọ ẹtịn̄de n̄kpọ ẹbiat mbufo ẹte ẹdi mme anam-idiọk, mmọ ẹkpeda nti ido mbufo, emi ẹdikụtde ke ini eke ẹdide ndidomo mbufo nse, ẹnọ Abasi ubọn̄.”—1 Peter 2:12.
Ndidi Mbon Emem ke Utom Ukwọrọikọ
9, 10. Nso uwụtn̄kpọ edinam n̄kpọ ke emem ye mbon oro mînịmke ke akpanikọ ke apostle Paul ekenịm?
9 Ẹma ẹdiọn̄ọ mme Christian akpa isua ikie ke ntak uko mmọ. Mmọ ikasiakke mmọn̄ ke etop mmọ, ndien ke ini mmọ ẹkesobode ubiọn̄ọ, mmọ ẹma ẹbiere ndikop uyo Abasi nte andikara n̄kan uyo owo. (Utom 4:29; 5:29) Nte ededi, mmọ ikadaha nsọn̄ido ke ndudue nte uko. Kere ban̄a usụn̄ unam n̄kpọ Paul ke ini enye akan̄wanade aban̄a mbuọtidem esie ke iso Edidem Herod Agrippa II. Herod Agrippa ama enyene ebuana idan̄ ye Bernice, eyeneka esie an̄wan. Nte ededi, ikedịghe uduak Paul ndinọ Agrippa utịn̄ikọ mban̄a ido uwem. Utu ke oro, enye ọkọsọn̄ọ etịn̄ mme akpan n̄kpọ oro mmọ mbiba ẹma ẹkenyịme, ọdọhọde ke Agrippa edi owo oro etịmde ọfiọk ido mme Jew ye andinịm mme prọfet ke akpanikọ.—Utom 26:2, 3, 27, 28.
10 Nte Paul eketịn̄ ikọ nneminua oro mîkotoho enye esịt ye eren oro ekekemede ndinam ẹsana enye ẹyak? Baba. Paul ama etiene item esie okonyụn̄ etịn̄ akpanikọ. Idụhe n̄kpọ emi enye eketịn̄de ọnọ Herod Agrippa oro mîkedịghe akpanikọ. (Ephesus 4:15) Edi Paul ekedi anam emem ndien ama ọfiọk nte ẹkpekabarede ẹdi ‘kpukpru n̄kpọ ẹnọ kpukpru owo.’ (1 Corinth 9:22) Uduak esie ekedi ndin̄wana mban̄a unen oro enye ekenyenede ndikwọrọ Jesus. Nte eti andikpep, enye ọkọtọn̄ọ ke nditịn̄ n̄kpọ oro enye ye Agrippa ẹdinyịmede. Ntem Paul ama an̄wam oburobụt edidem oro ndinyene ekikere oro ọfọnde akan mban̄a Ido Ukpono Christ.—Utom 26:28-31.
11. Didie ke nnyịn ikeme ndidi mbon emem ke utom ukwọrọikọ nnyịn?
11 Didie ke nnyịn ikeme ndidi mbon emem ke utom ukwọrọikọ nnyịn? Ukem nte Paul, nnyịn ikpenyene ndifep eneni. Edi akpanikọ, ndusụk ini esiyom nnyịn ‘itịn̄ ikọ Abasi ye unana ndịk,’ in̄wanade iban̄a mbuọtidem nnyịn uko uko. (Philippi 1:14) Edi ke ata ediwak idaha, akpan uduak nnyịn esidi ndikwọrọ eti mbụk. (Matthew 24:14) Edieke owo okụtde akpanikọ aban̄ade uduak Abasi, enye ndien ekeme nditọn̄ọ ndiduọn̄ọ mme nsunsu ekikere ido ukpono nnyụn̄ nnam idemesie asana ọbọhọ mme ndek ndek edinam. Mmọdo, adan̄a nte ikekeme, ọfọn ndisọn̄ọ ntịn̄ mme n̄kpọ oro ẹdidemerede udọn̄ mme andikpan̄ utọn̄ nnọ nnyịn, itọn̄ọde ye mme n̄kpọ oro nnyịn mbiba inyịmede. Ufọn ididụhe ndidemede iyatesịt owo oro akpakpan̄de utọn̄ ke etop nnyịn, ke ekpedide ẹnam n̄kpọ ye enye ke mbufiọk.—2 Corinth 6:3.
Mbon Emem ke Ubon
12. Ke mme usụn̄ ewe ke nnyịn ikeme ndidi mme anam emem ke ubon?
12 Paul ama ọdọhọ ete ke mbon oro ẹdọde ndọ “ẹyekụt ukụt ke obụkidem.” (1 Corinth 7:28) Ẹyesobo nsio nsio n̄kpọsọn̄ idaha. Ke adianade ye mme n̄kpọ eken, ndusụk mme ọdọ ndọ ẹyenyene ndutan̄uyo ke ini ke ini. Didie ke ẹkpese ẹban̄a mmọ emi? Ke emem. Anam emem oyodomo ndinam utọk okûka anyan. Didie? Akpa, ebe ke ndikara edeme. Ke ini ẹdade nditịn̄ uyat uyat ikọ usọn̄enyịn, ekpri ndido emi ekeme ndinen̄ede ndi “idiọk n̄kpọ eke esịnde ndutịme, onyụn̄ ọyọhọde ye idiọk ibọk eke abiatde uwem.” (James 3:8) Anam emem esida edeme esie ndibọbọp utu ke ndiwowụri.—Mme N̄ke 12:18.
13, 14. Didie ke nnyịn ikeme ndinam emem aka iso ke ini nnyịn iduede ke ikọinua m̀mê ke ini esịt ayatde nnyịn?
13 Sia idide mme anana mfọnmma, ke ini ke ini kpukpru nnyịn imesitịn̄ mme n̄kpọ oro nnyịn ituade n̄kpọfiọk ke ukperedem. Ke ini emi etịbede, sọp ndinam edinen̄ede—ndinam emem. (Mme N̄ke 19:11; Colossae 3:13) Fep ndiduọ ndụk “en̄wan ikọ” ye “ọkpọsọn̄ eneni.” (1 Timothy 6:4, 5) Utu ke oro, se n̄kpọ be enyọn̄ idem nyụn̄ domo ndifiọk ekikere nsan̄a ndọ fo. Edieke ẹtịn̄de ikọ uyat uyat ye afo, kûsio usiene. Ti ete ke “sụn̄-sụn̄ ibọrọ akabade ifiopesịt efep.”—Mme N̄ke 15:1.
14 Ndusụk ini, ekeme ndiyom afo ekere aban̄a item Mme N̄ke 17:14: “Ke utọk mîka-ibụmekede ndien dahado.” Nam nte idịghe afo ke ẹtịn̄ ẹban̄a. Ke ukperedem, ke ini esịt osụhọrede fi, etie nte afo eyekeme ndikọk mfịna oro emem emem. Ke ndusụk idaha, ekeme ndidi se iwụtde ifiọk ndiyom un̄wam nto esenyịn Christian oro ọkọride esịm ọyọhọ idaha. Utọ iren oro ẹnyenede mbufiọk ẹnyụn̄ ẹkopde mbọm mi ẹkeme ndidi un̄wam oro ọnọde nduọkodudu ke ini emem ndọ odude ke itiendịk.—Isaiah 32:1, 2.
Ndidi Mme Anam Emem ke Esop
15. Nte James ọdọhọde, nso idiọk edu ọkọtọn̄ọ ke otu ndusụk Christian, ndien ntak emi edu oro ‘otode isọn̄,’ ‘edide eke unam,’ onyụn̄ ‘otode mme demon’?
15 Ke mfụhọ, ndusụk Christian akpa isua ikie ẹma ẹnyene edu ufụp ye ndomoidem—mme edu emi ẹdide ata isio ye emem. James ọkọdọhọ ete: “Emi idịghe eti ibuot eke otode ke enyọn̄, edi oto isọn̄, [edi eke unam, NW], oto mme demon. Koro ọtọ nte idiọk ufụp ye ndomo-idem ẹdude, do ke ndutịme ye kpukpru idiọk ido ẹdu.” (James 3:14-16) Ndusụk owo ẹnịm ke akpanikọ ẹte ke ikọ Greek oro ẹkabarede “ndomo-idem” enyene n̄kpọ ndinam ye ibụk ibụk udọn̄ ikpọ n̄kpọ, edin̄wana nyom akamba itie. Edi ye eti ntak ke James ọdọhọ ke enye “oto isọn̄, edi eke unam, oto mme demon.” Ke ofụri mbụk, mme andikara ererimbot ẹnam n̄kpọ ke ndomoidem, nte ndiọi unam oro ẹn̄wanade ye kiet eken. Ke akpanikọ, ndomoidem “oto isọn̄” onyụn̄ ‘edi edu unam.’ Enye n̄ko “oto mme demon.” Angel kiet oro okoyomde odudu, oro ọkọbiọn̄ọde Jehovah Abasi okonyụn̄ akabarede edi Satan, andikara mme demon ekedi akpa andiwụt n̄kari n̄kari edu emi.
16. Didie ke ndusụk Christian akpa isua ikie ẹkenyene edu ebietde eke Satan?
16 James ama eteme mme Christian ete ẹn̄wana ẹbiọn̄ọ ndinyene edu ndomoidem, koro oro esibọbiọn̄ọ emem. Enye ekewet ete: “Ekọn̄ ye en̄wan ẹto m̀mọ̀n̄ ẹdu ke otu mbufo? Nte mmọ itoho ke n̄kpọ emi, kpa ke [ndiọi udọn̄ unọ idem inemesịt, NW] mbufo, emi ẹn̄wanade ekọn̄ ke ndido mbufo?” (James 4:1) Mi, “ndiọi udọn̄ unọ idem inemesịt” ẹkeme ndida mban̄a idiọkitọn̄ ediyom mme n̄kpọ obụkidem m̀mê udọn̄ kaban̄a uwọrọiso m̀mê odudu. Ukem nte Satan, eyedi ndusụk owo ke esop ẹma ẹyom ndidi mme ọwọrọiso utu ke ndidi ‘mbon oro ẹkpride ẹkan,’ oro Jesus ọkọdọhọde nte mme ata anditiene imọ ẹdidide. (Luke 9:48) Utọ edu oro ekeme ndinam emem okûdu ke esop.
17. Didie ke mme Christian mfịn ẹkeme ndidi mme anam emem ke esop?
17 Mfịn, ana nnyịn n̄ko in̄wana ibiọn̄ọ ntụhọ uma inyene, ufụp, m̀mê ikpîkpu udọn̄ ikpọ n̄kpọ. Edieke nnyịn idide mme ata anam emem, idifịnake nnyịn edieke ndusụk owo ke esop ẹnyenede usọ ẹkan nnyịn ke ndusụk edinam, m̀mê ndisụhọde mmọ itie ke iso mbon en̄wen ebe ke ndiyịk mme uduak mmọ. Edieke nnyịn inyenede n̄wọrọnda edu, nnyịn ididaha oro inam etie nte ke nnyịn imọfọn ikan mbon en̄wen, nte n̄kpọ eke ẹdọhọde ke esop edinyene uforo n̄kukụre ke ntak ukeme ye ifiọk nnyịn. Utọ edu oro akpada ubahade edi; enye ikpadaha emem idi. Mme anam emem isidaha mme ndammana ukeme mmọ inam n̄kpọ ke n̄wụtidem, edi ẹsida mmọ ẹnam n̄kpọ ke nsụhọdeidem ndin̄wam nditọete mmọ ẹnyụn̄ ẹda ukpono ẹsọk Jehovah. Mmọ ẹfiọk ẹte ke akpatre, ke edi ima—idịghe ukeme—anam ẹdiọn̄ọ ata Christian.—John 13:35; 1 Corinth 13:1-3.
“Mbọn̄ Fo Ẹdi Emem”
18. Didie ke mbiowo ẹsinyene emem ke otu idemmọ?
18 Mbiowo esop ẹda usụn̄ ke ndidi mme anam emem. Jehovah ama ebem iso etịn̄ aban̄a ikọt esie ete: “Nyanam mbọn̄ fo ẹdi emem, nyonyụn̄ nnam mme andikara fi ẹdi edinen ido.” (Isaiah 60:17) Ke n̄kemuyo ye ntịn̄nnịm ikọ emi, mbon oro ẹnamde utom nte mme Christian ekpemerọn̄ ẹsinam utom ọkpọsọn̄ ndinyene emem ke otu idemmọ ye ke otu mme erọn̄. Mbiowo ẹkeme ndinyene emem ke otu idemmọ ebe ke ndiwụt “eti ibuot emi otode ke enyọn̄,” oro etiede emem-emem. (James 3:17) Ke ntak nsio nsio idaha ye ifiọk mmọ ke uwem, mbiowo esop ẹyenyene nsio nsio ekikere ndusụk ini. Nte emi ọwọrọ ke mmọ inyeneke emem? Iwọrọke ntre edieke ẹsede ẹban̄a idaha oro nte ọfọnde. Mme anam emem ẹsitịn̄ mme ekikere mmọ ke nsụhọdeidem ndien ekem ẹkpan̄ utọn̄ ukpono ukpono ẹnọ ekikere mbon en̄wen. Utu ke ndisọn̄ọ nyịre ke usụn̄ idemesie, anam emem eyekere ke akam aban̄a ekikere eyenete esie. Edieke owo mîbiatke edumbet Bible ekededi, ẹsiwak ndikere mban̄a nsio nsio n̄kpọ. Ke ini mbon en̄wen mînyịmeke ekikere esie, anam emem eyenyịme onyụn̄ ebere ye ubiere ata ediwak owo. Ntem enye oyowụt ke imọ imenyene eti ibuot. (1 Timothy 3:2, 3) Mme esenyịn oro ẹnyenede mbufiọk ẹfiọk ẹte ke ndinam emem odu ọfọn akan ndisọn̄ọ nyịre ke usụn̄ idem mmimọ.
19. Didie ke mbiowo ẹsinam n̄kpọ nte mme anam emem ke esịt esop?
19 Mbiowo ẹsinam emem odu ke otu mme erọn̄ ebe ke ndin̄wam mmọ ye ke nditre ndikụt ndudue nte mîdotke nnọ se mmọ ẹnamde. Edi akpanikọ, ndusụk ini ekeme ndiyom ẹnen̄ede ndusụk mmọ. (Galatia 6:1) Edi akpan utom esenyịn Christian idịghe ndinọ ntụnọ. Enye esiwak ndinọ itoro. Ima ima mbiowo ẹsidomo ndikụt eti n̄kpọ ke idem mbon en̄wen. Mme esenyịn ẹsidara ọkpọsọn̄ utom oro mme ekemmọ Christian ẹnamde, ndien mmọ ẹsinyene mbuọtidem nte ke mme ekemmọ andinịm ke akpanikọ ke ẹnam ofụri ukeme mmọ.—2 Corinth 2:3, 4.
20. Ke nso usụn̄ ke esop ọbọ ufọn edieke kpukpru owo ẹdide mme anam emem?
20 Ntem, nnyịn inyene ndin̄wana ndinam emem ke ubon, ke esop, ye ke ini inamde n̄kpọ ye mbon oro mînịmke se nnyịn inịmde ke akpanikọ. Edieke nnyịn isịnde ifịk ndinyene emem, nnyịn iyetịp isịn ke inemesịt esop. Ke ukem ini oro, nnyịn iyenyene ukpeme, ẹyenyụn̄ ẹsọn̄ọ nnyịn idem ke ediwak usụn̄, nte nnyịn idikụtde ke ibuotikọ oro etienede.
Nte Afo Emeti?
• Nso ke ndidi anam emem ọwọrọ?
• Didie ke nnyịn ikeme nditie emem emem ke ini inamde n̄kpọ ye mbon oro mîdịghe Mme Ntiense?
• Nso idi ndusụk usụn̄ ndinyene emem ke ubon?
• Didie ke mbiowo ẹkeme ndinam emem odu ke esop?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 9]
Mme anam emem ẹsifep edu edida idem ke mfọnn̄kan
[Mme ndise ke page 10]
Mme Christian ẹdi mme anam emem ke utom ukwọrọikọ, ke ufọk, ye ke esop