Ọnọ-Uwem Mmọn̄ Ọfiọrọ ke Andes

Ikpọ Obot Andes ẹyịre ke udịm ẹsịm ufọt ufọt Peru, ẹbaharede idụt oro ẹsịn ke ikpehe edem usoputịn oro edide nsatisọn̄ ye akamba awawa akai ke edem usiahautịn. Se iwakde ibe mbahade kiet ke itie ita ke otu miliọn owo 27 oro ẹdụn̄ọde ke Peru ẹdụn̄ọ ke obot emi. Mmọ ẹdụn̄ọ ke ikpọ mbatmbat obot ye mben ikpọ obot Andes m̀mê ke ikpọ ebeden̄ ye ke nti itịghede obot oro.

UDỊM udịm ye n̄kpotụk n̄kpotụk obot iyakke edi mmemmem n̄kpọ mme owo ndibe ndụk Andes. Nte utịp, ediwak miliọn owo oro ẹdụn̄ọde do ẹdu nsannsan, ndien mme n̄kpọntịbe ke mme ebiet ẹwọrọde ẹkpọn̄ n̄kann̄kụk mmọ isiwakke nditụk mmọ.

Ẹsiak n̄kpri obio ke mme mben idịm man ẹnyene mmọn̄ oro ẹyomde ẹnọ mfri ye otu llama, alpaca, vicuña, ye erọn̄. Nte ededi, orụk mmọn̄ efen odu oro ọfiọrọde ke Andes—mbịtmbịt mmọn̄ eke spirit oro Jehovah, “idịm mmọn̄ uwem,” ọnọde. (Jeremiah 2:13) Abasi ada Mme Ntiense esie ndin̄wam mbon oro ẹdụn̄ọde ke ẹnyọn̄ ikpọ obot Andes ndinyene nnennen ifiọk aban̄ade enye ye mme uduak esie.—Isaiah 12:3; John 17:3.

Sia edide uduak Abasi ete “kpukpru owo ẹnyene edinyan̄a, ẹnyụn̄ ẹsịm ifiọk akpanikọ,” mme asan̄autom emi ẹsịn ọkpọsọn̄ ukeme ndida ọnọ-uwem etop Bible nsọk mme owo oro ẹdụn̄ọde ke mme n̄kann̄kụk oro ẹsọn̄de ndisịm. (1 Timothy 2:4) Etop oro ọkọn̄ọde ke Bible mi ọfọn onyụn̄ atat owo enyịn. Enye amanam mbon oro ẹnyenede esịt akpanikọ ke n̄kann̄kụk emi ẹbọhọ nsunsu ekikere, mme ido edinam, ye mme ekikere oro ẹkenamde mmọ ẹkop ndịk ẹban̄a mme akpan̄kpa, ndiọi spirit, ye mme odudu obot. Ke edide akpan n̄kpọ akan, etop emi ọnọ mmọ ubọn̄ ubọn̄ idotenyịn anana-utịt uwem ke paradise isọn̄.

Ndisịn Ukeme

Mme ọkwọrọ Obio Ubọn̄ oro ẹdide mme nsannsan ikpehe emi ẹsinyene ndinam ediwak ukpụhọde. Man ẹsịm esịt mme owo, esiyom mme andikpep Bible emi ẹnyene ndusụk ifiọk ẹban̄a usem Quechua m̀mê Aymara, kpa usem iba oro ẹsemde ke n̄kann̄kụk emi.

Idịghe mmemmem n̄kpọ ndisịm mme obio-in̄wan̄ ke Andes. Usụn̄ tren iwakke mi. Ndutịm ukaisan̄ inyeneke iwụk ke ntak idaha eyo ye isọn̄ oro etiede n̄kpotụk n̄kpotụk. Do, Mme Ntiense oro ẹsisan̄a didie ẹda etop Obio Ubọn̄ ẹsọk mme owo?

Mme uko uko ọkwọrọ eti mbụk ẹmenyịme n̄kpọ-ata emi ẹnyụn̄ ẹnyene ukem edu prọfet Isaiah emi: “Se mi, dọn̄ mi utom.” (Isaiah 6:8) Mmọ ẹkama ufọkisan̄ ita ẹnam isan̄ ẹka mme ikpehe oro ẹdude ke edere edere, ufọt ufọt, ye usụk usụk. Ke ẹkamade ediwak katọn Bible ye mme n̄wed Bible, mme ifịk ifịk asiakusụn̄, m̀mê mme asan̄autom uyọhọ ini emi, ẹmesuan n̄kpasịp akpanikọ Bible ke otu mbon esịt akpanikọ oro ẹdụn̄ọde do oro ẹtiede ufan ufan ẹnyụn̄ ẹfọnde ido.

Mme n̄wọn̄ọde n̄wọn̄ọde usụn̄ obot emi ẹnen̄ede ẹdiọk. Man ẹfep ndusụk ke otu mmọ emi, mme n̄kpọisan̄ ẹsinyene ndiwat ke usụn̄ tren. Ke ini utọ uwat oro kiet, isụn̄utom oro eketiede ke n̄kpọitie edem bọs ama otop enyịn ese ke window onyụn̄ okụt nte ke kiet ke otu mme wheel edem bọs oro okodu ke mben ebeden̄ oro okotụn̄ọde ke n̄kpọ nte mita 190! Enye ama ọbọp enyịn tutu bọs oro ebe.

Ndusụk usụn̄ ẹdu ke idiọk idaha ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹfaha. Ke awatde utọ n̄kpotụk n̄kpotụk ikpehe oro, kiet ke otu ufọkisan̄ oro akawatde osụhọde ke mfafaha usụn̄ kiet ama osobo ye ubomisọn̄ mbiomo oro ọkọdọkde-dọk edi. Ẹkenyene ndifiak n̄wat ufọkisan̄ edem edem ndọk obot tutu esịm itie oro n̄kpọisan̄ mbiba ẹkekemede ndibe kiet eken.

Nte ededi, mme utịp utọ ifịk ifịk ukeme oro ẹdi n̄wọrọnda. Nte afo akpama ndikop n̄kpọ efen efen mban̄a mme ukeme oro?

‘Ndiduọk Mmọn̄’ ke Lake Titicaca

Sia otụn̄ọde ke n̄kpọ nte mita 3,800, Lake Titicaca oro odude ke isọn̄ isọn̄ Obot Andes, edi n̄kpọdiọhọ mmọn̄ oro otụn̄ọde akan ke ererimbot, oro nsụn̄ikan̄ ekemede ndiwat. Ata ediwak ke otu akpa 25 oro ẹwetde ẹdụk Titicaca ẹsiaha ẹto mme obot oro snow ofụkde oro ndusụk mmọ ẹkon̄de ẹbe mita 6,400. Ke ntak emi isọn̄ okon̄de, eyo esitie mbịtmbịt mbịtmbịt, ndien tuep esinam mbon oro mîdịghe mme amanaisọn̄.

Ndusụk ini ko ke edem, otu mme asiakusụn̄ oro ẹsemde usem Quechua ye Aymara ẹma ẹnam isan̄ ẹka isuo Amantani ye Taquile ke  Lake Titicaca. Mmọ ẹma ẹkama ndise slide oro ibuotikọ ọkọdọhọde “A Closer Look at the Churches,” kpa in̄wan̄-in̄wan̄ edidụn̄ọde mme nsu Christendom. Ẹma ẹnen̄ede ẹdara emi. Eren kiet ama adara nditọete oro onyụn̄ ọnọ mmọ akamba ubet ke ufọk esie emi mmọ ẹkekemede nditie n̄kpep Bible.

Owo 100 ẹkedụk akpa mbono esop oro ẹkenịmde ke Amantani; owo 140 ẹkedụk enye oro ẹkenịmde ke Taquile. Ẹkewụt ndise slide oro ke usem Quechua. Ebe ye n̄wan oro ẹkedụn̄de ke esịt obio oro ke mbemiso ẹma ẹdọhọ ẹte: “Ekem ini mbufo Mme Ntiense Jehovah nditi nnyịn. Nnyịn ke ikọbọn̄ akam ite mbufo ẹdi.”

Ke ẹsiode ikpọ isuo iba emi ẹfep, ẹmeda eti mbụk n̄ko ẹsịm ndusụk ke otu n̄kpọ nte isuo 40 oro “ẹfiọrọde-fiọrọ” ke Lake Titicaca. Mme isuo oro ẹfiọrọde-fiọrọ? Ih, ẹda totora, mme nnyanyan̄a oro ẹkọride ke ndusụk ikpehe n̄kpọdiọhọ mmọn̄ oro mîtụn̄ọke ẹnam mmọ emi. Totora esito esịt mmọn̄ ọkọri ọwọrọ ke enyọn̄ mmọn̄. Man ẹnam isuo, mbon n̄kann̄kụk oro ẹsinụk mme nnyanyan̄a, oro ẹsụk ẹmụmde n̄kam ke isọn̄ n̄kpọdiọhọ mmọn̄, ẹdọk mmọ man ẹnam n̄kpoto. Ekem ẹtọ mbat ke n̄kpoto oro ẹnyụn̄ ẹfiak ẹsịbe mme nnyanyan̄a efen efen ẹbọp ẹdian ẹnam enye ọsọn̄. Mme owo ẹdụn̄ọ ke mme ataya nnyanyan̄a oro ẹbọpde ke enyọn̄ n̄kpoto emi.

Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹbọ ubom ndida n̄kọkwọrọ ikọ nnọ mme owo oro ẹdụn̄ọde ke Lake Titicaca. Ubom oro ekeme ndimen owo 16. Ke ẹma ẹkedian ke mme isuo oro ẹfiọrọde-fiọrọ mi, Mme Ntiense ẹsisan̄a to ke ufọk sịm ufọk ke n̄kpoto nnyanyan̄a emi. Mmọ ẹdọhọ ke isọn̄ esiwak nditịghede mmimọ esisịt ke idak ikpat. Mbon oro ẹsifehede mmọn̄ ikemeke ndidụn̄ mi!

Amaedi mbon oro ẹsemde usem Aymara, mmọ ẹdụn̄ọ ke ata ediwak obio ye obio-in̄wan̄ oro ẹdude ke mbenesụk ye ke mme inua-akpa oro ẹwetde ẹdụk n̄kpọdiọhọ mmọn̄ oro. Edi mmemmem n̄kpọ ndisan̄a ke ubom nsịm mme obio emi akan ndisan̄a ke obot. Ke ofụri ofụri, ẹdọhọ ke n̄kpọ nte owo 400,000 ẹdụn̄ọ ke ikpehe emi, oro ẹsiwatde mme utọ ubom emi ẹda etop Obio Ubọn̄ ẹsọk. Mme ubom emi ẹyeka iso ke utom emi ke anyan ini ke iso.

Ndibịt Nsatitọn̄ eke Spirit

Flavio okodụn̄ ke obio-in̄wan̄ Santa Lucía, oro ekperede Juliaca, ke Andes. Ẹma ẹkpep enye ukpepn̄kpọ hell ikan̄ ke Ufọkabasi Evangelical. Ke ediwak isua enye ama okop ndịk aban̄a utọ ufen nsinsi ikan̄ oro. Enye ama esiwak ndiyịk m̀mê Abasi ima okpotụhọde mme owo ke ikan̄ ke nsinsi. Ke ini Tito, asan̄autom uyọhọ ini eke Mme Ntiense Jehovah, ekedide obio-in̄wan̄ oro, enye ama awaha ekese Flavio.

Kiet ke otu akpa mbụme oro Flavio okobụpde ekedi, “Nte ido ukpono mbufo ekpep nte ke ẹsitụhọde mme owo ke hell ikan̄?” Tito ama ọbọrọ ete ke utọ ekikere oro edi n̄kpọ itekesịt ọnọ Andibot onyụn̄ ada esuene ọsọk enyịn̄ Jehovah, kpa Abasi ima. Ke adade edikabade Bible Flavio, Tito ama owụt enye nte ke mme akpan̄kpa ifiọkke baba n̄kpọ kiet ye nte ke mmọ ẹbet ediset ke n̄kpa eke isọn̄ ke idak Obio Ubọn̄ Abasi. (Ecclesiastes 9:5; John 5:28, 29) Emi ama atat Flavio enyịn. Enye ama ọsọsọp enyịme ukpepn̄kpọ Bible ndien ikebịghike, enye ama akabade edi Christian oro anade baptism.

Obio-In̄wan̄ Oro Owụtde Esịtekọm

Kere nte edide n̄kpọ nduaidem ndida N̄wed Abasi nsọk mbon obio-in̄wan̄ oro akanam mîkwe Bible m̀mê ndikwọrọ ikọ ke mme obio-in̄wan̄ oro mme owo akanam mîkopke n̄kpọ iban̄a Mme Ntiense Jehovah m̀mê ndikop mban̄a eti mbụk oro mmọ ẹkwọrọde! Oro ekedi ifiọkutom nditọete iban ita oro ẹdide mme asiakusụn̄—Rosa, Alicia, ye Cecilia—oro ẹkekwọrọde ikọ ke obio Izcuchaca ye Conayca, oro ẹdude ke obot oro okon̄de akan mita 3,600 ke ufọt ufọt Peru.

Ke ini ẹkedide ẹdisịm akpa obio-in̄wan̄, mmọ ikenyeneke ebiet ndomokiet ndidụn̄. Mmọ ẹma ẹtịn̄ ẹnọ akwa owo bodisi n̄kann̄kụk, ẹnamde an̄wan̄a ntak mmọ ẹkedide. Nso ikedi utịp? Enye  ama ayak mmọ ẹdu ke itieutom mme bodisi tutu eyo esiere. Ke ndan̄nsiere, mme asiakusụn̄ oro ẹma ẹkeme ndikụt ufọk oro akakabarede edi iwụk ebiet edinam mmọ.

Ikebịghike ini Editi n̄kpa Christ eke isua ke isua ama ekem. Mme asiakusụn̄ oro ẹma ẹkwọrọ ikọ ke kpukpru ufọk ke obio-in̄wan̄ Izcuchaca, ẹnịm ediwak Bible, ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ediwak ukpepn̄kpọ Bible. Mbemiso ini Editi, mmọ ẹma ẹdeme n̄wedikot edinam emi, ẹnamde uduak usọrọ oro an̄wan̄a ye se mme n̄kpọ idiọn̄ọ oro ẹdikamade ke usọrọ editi oro ẹdade ẹban̄a. Ẹma ẹkot otu nditọete iren ẹte ẹdin̄wam ke usọrọ oro, ndien kiet ke otu mmọ ama ọnọ utịn̄ikọ. Nso n̄kpọ idatesịt ke ekedi ntem ndikụt owo 50 oro ẹtode ekpri obio-in̄wan̄ emi ẹdụkde akpan edinam emi! Ke akpa ini, mmọ ẹma ẹkeme ndifiọk se Udia Mbubịteyo Ọbọn̄ enen̄erede ọwọrọ. N̄ko, ekedi ọsọn̄urua n̄kpọ ọnọ mmọ didie ntem ndikama Ikọ Abasi ke ubọk mmọ!

Ndibiomode Ndodobi Mbiomo

Ndida mbịtmbịt mmọn̄ akpanikọ Bible nsọk mbon oro ẹdude ke ufụn nsunsu ido ukpono esidi n̄kpọ idatesịt kpukpru ini. Pisac ekedi ọkpọsọn̄ ebiet akani Obio Ukara Inca. Ẹkpep ediwak mbon oro ẹdụn̄ọde do mfịn ukpepn̄kpọ hell ikan̄ oro mîkemke ye N̄wed Abasi. Mme oku mmọ ẹkpep mmọ nte ke mmọ ẹkeme ndika heaven n̄kukụre ebe ke mme oku ndinam n̄kpeubọk nnọ mmọ.

Nte an̄wan̄ade, mme utọ owo oro ẹkop nsatitọn̄ mbịtmbịt mmọn̄ akpanikọ Bible. Ke adan̄aemi ọkọkwọrọde ikọ to ke enyịnusụn̄ sịm enyịnusụn̄, Santiago, asan̄autom uyọhọ ini eke Mme Ntiense Jehovah, ama enyene ifet ndinam an̄wan̄a eren kiet nte ke nti owo ẹdidụn̄ ke paradise isọn̄. (Psalm 37:11) Santiago ama ada Bible owụt nte ke ẹyenam mme akpan̄kpa ẹset ye nte ke ẹyekpep ubonowo mme mfọnmma usụn̄ Jehovah oro edisụn̄ọde ke nsinsi uwem. (Isaiah 11:9) Tutu esịm ini emi, eren oro ekedi enyene-ifịk owo Catholic, ama esisịn idem ke ubụpekpo ye ukpa mmịn. Idahaemi enye ama enyene idotenyịn oro ọkọn̄ọde ke Bible onyụn̄ enyene utịtmbuba ke uwem—ndidu uwem ke Paradise. Enye ama ọfọp kpukpru n̄kpoduoho ubụpekpo esie onyụn̄ etre ebeubọk un̄wọn̄ mmịn. Enye ama atan̄ ubon esie obok onyụn̄ enyịme ukpepn̄kpọ Bible. Nte ini akakade, kpukpru owo ke ubon oro ẹma ẹyak idemmọ ẹnọ Jehovah Abasi ẹnyụn̄ ẹna baptism.

Ẹdara Edu Ntatubọk

Mbon oro ẹdụn̄ọde ke obot emi ẹnen̄ede ẹnyene edu ntatubọk. Okposụkedi mmọ ẹdụn̄de ke ukeuke ufọk ẹnyụn̄ ẹdide mme ubuene, mmọ ẹsinọ isenowo se mmọ ẹnyenede. Mbemiso ẹkpepde mme n̄kokon̄ idaha eke Bible, enyeneufọk ekeme ndinọ esenowo ikọn̄ekpo ata ke adan̄aemi mmọ ẹnemede nneme. Edi ke akabarede edi Ntiense, enye ekeme ndinọ ọyọhọ ikpan̄ suka, emi ẹdade nte ukem n̄kpọ ke mme mbahade obio ukara oro ẹdude nsannsan.

Eyenete kiet ama ọdọhọ isụn̄utom kiet asan̄a ye imọ aka mfiakn̄ka. Ke ẹma ẹkesịn ọkpọsọn̄ ukeme ndidọk akamba obot kiet, mmọ ẹma ẹmia ubọk nditọt enyeneufọk nte ke mmimọ imedisịm. Ẹma ẹdọhọ mmọ ẹdụk ẹdi esịtufọk oro ẹkekọn̄de n̄kanya ke ọkọm, ndien mmọ ẹkenyene ndinonụhọ man ẹkeme ndibe enyịnusụn̄ oro ekedide isọn̄ isọn̄. Mmọ ẹma ẹdọn̄ ikpat sụn̄sụn̄ ke ufọt isọn̄ufọk oro ẹdade ntan ẹyọn̄ọ, emi ekaeyen eketịbide odudu, ebri abran̄kịn, onyụn̄ ayak nsekeyen esie esịn. Sia mîkekemeke ndiwọrọ, eyen emi ama enem esịt ndinam uyom nnyụn̄ n̄kụni ke adan̄aemi ikpọ owo ẹkesụk ẹnemede nneme. Ke mmọ ẹma ẹkeneme ufiop ufiop nneme ẹban̄a mme edidiọn̄ Obio Ubọn̄, n̄wan emi ama osio akamba iko edin̄wọn̄ n̄kpọ edi. Ikebịghike nditọete oro ẹma ẹsan̄a ẹsụhọde mben ikpọ obot oro man ẹkenam mme mfiakn̄ka efen efen.

Akpakịp Idọk

Idahaemi ke n̄kann̄kụk emi, n̄kpọ nte otu ikie ẹdu oro ẹdude nsannsan ye se iwakde ibe tọsịn owo kiet oro ẹkpepde Bible ye Mme Ntiense Jehovah. Ẹdọn̄ mme andikụre ukpep ke Ufọkn̄wed Unọ Mme Asan̄autom Ukpep ke Lima ẹka ẹkenam mme otu emi ẹkabade ẹdi mme esop. Eti mbụk Obio Ubọn̄ anam mbon oro ẹnyenede eti esịt oro ẹkedude ke ufụn nsunsu ido ukpono ye nsunsu ekikere ke ata anyan ini ẹwọrọ ufụn! (John 8:32) Ẹbịt mmọ nsatitọn̄ mmọn̄ akpanikọ.

[Ndise ke page 10]

Ndinọ ikọ ntiense ke mme isuo Lake Titicaca oro “ẹfiọrọde-fiọrọ”