Bak Jehovah Nyụn̄ Nịm Mbet Esie

“Bak Abasi, nyụn̄ nịm mbet esie: koro emi edi eke kpukpru owo.”—ECCLESIASTES 12:13.

1, 2. (a) Didie ke mbak ekeme ndikpeme nnyịn ke n̄kan̄ ikpọkidem? (b) Ntak emi mme enyene-ọniọn̄ ete ye eka ẹsidomode ndinam nditọ mmọ ẹnyene eti mbak?

 “KPA nte uko esisịnde uwem ke itiendịk, mbak esikpeme uwem,” ntem ke Leonardo da Vinci ọkọdọhọ. Ndisịme uko esinam owo okûkụt n̄kpọndịk, ke adan̄aemi mbak etide enye ndidu ke ukpeme. Ke uwụtn̄kpọ, edieke nnyịn isan̄ade ikpere mben ebeden̄ inyụn̄ ikụtde nte enye otụn̄ọde, ediwak nnyịn ke ndammana usụn̄ iyafiak edem. Ukem ntre, nte nnyịn ikekpepde ke ibuotikọ oro ekebemde iso, eti mbak isịnke udọn̄ inọ eti itie ebuana ye Abasi kpọt, edi n̄ko an̄wam ndikpeme nnyịn mbiọn̄ọ edida unan.

² Nte ededi, ẹnyene ndikpekpep ndibak ediwak n̄kpọndịk eyomfịn. Sia nditọwọn̄ mîfiọkke n̄kpọndịk ikan̄ ilektrik m̀mê n̄kpọndịk n̄kpọisan̄ ke usụn̄ akwa obio, mmọ ẹkeme ndisobo akwa unọmọ mmemmem mmemmem. * Mme enyene-ọniọn̄ ete ye eka ẹsidomo ndinam nditọ mmọ ẹnyene eti mbak, ẹtọtde mmọ ndien ndien ẹban̄a mme n̄kpọndịk oro ẹdude ke n̄kann̄kụk. Mme ete ye eka ẹfiọk ẹte ke mbak emi ekeme ndinyan̄a uwem nditọ mmimọ.

3. Ntak-a ndien didie ke Jehovah ọtọt nnyịn aban̄a mme n̄kpọndịk eke spirit?

³ Jehovah enyene ukem udọn̄ oro aban̄a mfọnọn̄kpọ nnyịn. Nte ima ima Ete, enye ekpep nnyịn usụn̄ udori ebe ke Ikọ ye esop esie. (Isaiah 48:17) Ubak ndutịm ukpepn̄kpọ Abasi emi abuana editọt nnyịn “ndien ndien” mban̄a mme n̄kpọ iduọ eke spirit man nnyịn ibak utọ n̄kpọndịk oro. (2 Chronicles 36:15, NW; 2 Peter 3:1) Ke ofụri mbụk, ẹkpekekeme ndifep ediwak afanikọn̄ eke spirit ye ediwak ndutụhọ ‘edieke mme owo ẹkpekenyenede orụk esịt emi ke idem mmọ, eke ẹbakde Abasi, ẹnyụn̄ ẹnịmde ofụri mbet esie.’ (Deuteronomy 5:29) Ke “ndiọk eyo” emi, didie ke nnyịn ikeme ndikpep esịt nnyịn ndibak Abasi nnyụn̄ mfep n̄kpọndịk eke spirit?—2 Timothy 3:1.

Wọn̄ọde Kpọn̄ Idiọk

4. (a) Nso usua ke mme Christian ẹkpenyene? (b) Didie ke Jehovah esise idiọk edinam? (Se ikọ idakisọn̄.)

⁴ Bible anam an̄wan̄a ete ke “uten̄e Jehovah  edi ndisua idiọk.” (Mme N̄ke 8:13) N̄wed ukabadeikọ Bible kiet etịn̄ aban̄a usua emi nte “ntụk oro ẹnyenede ẹban̄a mme owo ye mme n̄kpọ oro owo ọbiọn̄ọde, asuade, esede ke ndek mînyụn̄ iyomke ndinyene ebuana ndomokiet.” Ntre mbak Abasi esịne edisua m̀mê edikop itekesịt mban̄a kpukpru se idiọkde ke enyịn Jehovah. * (Psalm 97:10) Enye onụk nnyịn ndiwọn̄ọde n̄kpọn̄ idiọk, kpa nte nnyịn ikpọwọn̄ọrede ikpọn̄ mben ebeden̄ ke ini ndịk otode ntụk etemede nnyịn ndinam oro. Bible ọdọhọ ete: “Uten̄e Jehovah onyụn̄ esịn owo akabade ọkpọn̄ idiọk.”—Mme N̄ke 16:6.

5. (a) Didie ke nnyịn ikeme ndisọn̄ọ mbak oro inyenede inọ Abasi ye usua oro isuade se idiọkde? (b) Nso ke mbụk idụt Israel ekpep nnyịn ke afan̄ emi?

⁵ Nnyịn imekeme ndifiak nsọn̄ọ eti mbak ye usua emi kaban̄a se idiọkde ke ndikere mban̄a ndiọi utịp oro owo mîkemeke ndifep oro idiọkn̄kpọ esidade edi. Bible ọsọn̄ọ etịn̄ ọnọ nnyịn ete ke nnyịn ididọk se itọde—edide nnyịn itọ inọ obụkidem m̀mê spirit. (Galatia 6:7, 8) Ke ntak emi Jehovah ama etịn̄ in̄wan̄-in̄wan̄ aban̄a mme utịp oro owo mîkemeke ndifep oro ẹtode edifụmi mme ibet esie ye ediwọn̄ọde n̄kpọn̄ utuakibuot akpanikọ. Ye unana ukpeme Abasi, ekpri, mmemmem idụt Israel ọkpọkọduọ odụk ubọk mme ibak ibak mbọhọidụn̄ emi ẹkopde odudu. (Deuteronomy 28:15, 45-48) Ẹma ẹwet akama-mmọn̄eyet utịp nsọn̄ibuot Israel ọyọhọ ọyọhọ ke Bible nte “uwụt-n̄kpọ” man nnyịn ikeme ndikpep n̄kpọ nto enye nnyụn̄ n̄kọri mbak Abasi.—1 Corinth 10:11.

6. Nso idi ndusụk uwụtn̄kpọ N̄wed Abasi oro nnyịn ikemede ndikere mban̄a ke ndikpep mbak Abasi? (Se ikọ idakisọn̄.)

⁶ Ke ẹsiode se iketịbede inọ idụt Israel ke ofụri ofụri ẹfep, Bible ọdọn̄ọ ata ata ifiọk n̄kpọntịbe mme owo oro ufụp, oburobụt ido, idiọkitọn̄, m̀mê ntan̄idem ẹkekande mmọ ubọk. * Ndusụk ke otu owo emi ẹma ẹnam n̄kpọ Jehovah ke ediwak isua, edi ke akpan idaha kiet ke uwem mmọ, mbak oro mmọ ẹkenyenede ẹnọ Abasi ikọsọn̄ke ikem, ndien mmọ ẹma ẹdọk idiọk utịp. Nditie n̄kere mme utọ uwụtn̄kpọ N̄wed Abasi oro ekeme ndisọn̄ọ ubiere nnyịn nditre ndinam mme utọ ndudue oro. Ekpedi n̄kpọ mfụhọ didie ntem edieke nnyịn ikpebetde n̄kpọ mmọn̄eyet ọwọrọ nnyịn mbemiso inamde item Abasi! Ke okpụhọrede ye se ẹwakde ndinịm ke akpanikọ, ifiọk n̄kpọntịbe—akpan akpan enye oro otode ebeubọk edinam  se idọn̄de owo—idịghe mfọnn̄kan andikpep.—Psalm 19:7.

7. Anie ke Jehovah ọnọ ikot edidụn̄ ke ndamban̄a tent esie?

⁷ Okopodudu ntak efen ndikọri mbak Abasi edi udọn̄ oro nnyịn inyenede ndikpeme itie ebuana nnyịn ye Abasi. Nnyịn imesibak ndiyat Jehovah esịt koro nnyịn idade itie ufan ye enye ke ọsọn̄urua n̄kpọ. Anie ke Abasi ada nte ufan, emi enye edinọde ikot edidụn̄ ke ndamban̄a tent esie? Sụk owo eke “asan̄ade nte ọfọnde ama, onyụn̄ amade edinen ido.” (Psalm 15:1, 2) Edieke nnyịn idade ifet edidi ufan ye Andibot nnyịn ke ọsọn̄urua n̄kpọ, nnyịn iyekpeme man isan̄a nte ọfọnde ama ke enyịn esie.

8. Didie ke ndusụk nditọ Israel ke eyo Malachi ẹkeda itie ufan ye Abasi didie didie?

⁸ Ke mfụhọ, ndusụk nditọ Israel ke eyo Malachi ẹkeda itie ufan ye Abasi didie didie. Utu ke ndibak nnyụn̄ n̄kpono Jehovah, mmọ ẹma ẹwa mme unam oro ẹdọn̄ọde ẹnyụn̄ ẹdide mbụn̄ọ ke itieuwa esie. Ẹma ẹkụt unana mbak Abasi mmọ n̄ko ke edu mmọ kaban̄a ndọ. Man ẹdọ n̄kpri n̄kaiferi, mmọ ẹma ẹsion̄o iban uyen mmọ ndọ ke ata n̄kpri n̄kpọ. Malachi ama asian mmọ ete ke Jehovah asasua “usio-ndọ” ye nte ke edu abian̄a mmọ amadian̄ade mmọ ọkpọn̄ Abasi mmọ. Didie ke Abasi ekpenyịme mme uwa mmọ ke ini itieuwa ke ndamban̄a usụn̄ ọkọyọhọde ye mmọn̄eyet—mmọn̄eyet mfụhọ iban oro mmọ ẹkebian̄ade? Utọ in̄wan̄-in̄wan̄ unana ukpono oro nnọ mme idaha esie okonụk Jehovah ndibụp ete: “Uten̄e mi odu mmọn̄?”—Malachi 1:6-8; 2:13-16.

9, 10. Didie ke nnyịn ikeme ndiwụt nte ke nnyịn imabat itie ufan ye Jehovah ke ọsọn̄urua n̄kpọ?

⁹ Kpasụk ntre mfịn, Jehovah okụt iduọesịt ediwak nsan̄a ndọ oro mîduehe ye nditọwọn̄ oro ẹkopde editịmede esịt ẹto ibụk ye oburobụt uwem mme ebe ye mme ete m̀mê idem ibanndọ ye mme eka. Ke akpanikọ emi anam enye ofụhọ. Ufan Abasi oyokụt mme n̄kpọ ke usụn̄ oro Abasi okụtde onyụn̄ anam utom ọkpọsọn̄ ndisọn̄ọ ndọ esie, ofụmide usụn̄ ukere n̄kpọ ererimbot oro esede ndọ ke usụhọde, onyụn̄ ‘efehe ọbọhọ use.’—1 Corinth 6:18.

¹⁰ Ke ndọ ye ke mme ikpehe uwem nnyịn eken, ndisua kpukpru se idiọkde ke enyịn Jehovah, ọkọrọ ye edinyene ntotụn̄ọ esịtekọm mban̄a itie ufan ye enye, ẹyeda mfọn ye unyịme Jehovah ẹdi. Apostle Peter ama ọdọhọ uko uko ete: “Ke akpanikọ mmokụt nte Abasi iten̄eke owo enyịn: edi ke kpukpru idụt Enye adadara owo ekededi eke abakde Enye onyụn̄ anamde nti ido.” (Utom 10:34, 35) Nnyịn imenyene ediwak uwụtn̄kpọ N̄wed Abasi oro ẹwụtde nte mbak Abasi okonụkde mme owo ndinam se inende ke nsio nsio idaha oro ẹketiede idomo idomo.

Owo Ita Oro Ẹkebakde Abasi

11. Ke idak mme idaha ewe ke ẹkedọhọ ke Abraham “efefehe Abasi”?

¹¹ Owo kiet odu ke Bible emi Jehovah ke idemesie okokotde ufan esie—ete ekpụk oro Abraham. (Isaiah 41:8) Ẹma ẹsịn mbak oro Abraham ekenyenede ọnọ Abasi ke udomo ke ini ẹkedọhọde enye awa n̄kukụre eyen esie, Isaac, emi Abasi edidade osu un̄wọn̄ọ oro enye ọkọn̄wọn̄ọde ete ke edito enye nditọ Abraham ẹkabade akamba idụt. (Genesis 12:2, 3; 17:19) Nte “ufan Abasi” eyebe ubiak ubiak udomo emi? (James 2:23) Ke ndondo oro Abraham ekemenerede ikwa ete iwot Isaac, angel Jehovah ama ọdọhọ ete: “Kûda ubọk fo utụk eyen oro, kûnyụn̄ unam enye baba n̄kpọ kiet: koro ke emi ke mfiọk nte afo efefehe Abasi, afo unyụn̄ usịnke mi eyen fo kierakiet.”—Genesis 22:10-12.

12. Nso ikonụk Abraham ndinyene mbak Abasi, ndien didie ke nnyịn ikeme ndinyene ukem edu oro?

¹² Okposụkedi Abraham ama okowowụt idem nte enye emi abakde Jehovah ke mbemiso, ke idaha enye emi enye ama owụt mbak Abasi ke n̄wọrọnda usụn̄. Enye ndikenyịme ndiwa Isaac ama aka anyan akan n̄kari n̄kari ediwụt ukpono ukpono nsụkibuot. Ọkpọsọn̄ mbuọtidem nte ke Ete imọ eke heaven oyosu un̄wọn̄ọ Esie ke ndinam Isaac eset edieke oro edide se ẹyomde, okonụk Abraham. Nte Paul ekewetde, Abraham ama “etịm obụre ọfiọk ete, Abasi ekeme n̄ko ndinam se Enye ọkọn̄wọn̄ọde.” (Rome 4:16-21) Nte nnyịn imeben̄e idem ndinam uduak Abasi idem ke ini oro oyomde  ikpọ n̄waidem? Nte nnyịn imenyene ọyọhọ mbuọtidem nte ke utọ n̄kopitem oro ayada ufọn anyan ini edi, ifiọkde ite ke Jehovah edi “Andinọ mmọ emi ẹyomde Enye utịp”? (Mme Hebrew 11:6) Oro edi ata mbak Abasi.—Psalm 115:11.

13. Ntak emi Joseph ekekemede nditịn̄ nte enende mban̄a idemesie nte owo emi ‘efehede Abasi’?

¹³ Ẹyak nnyịn idụn̄ọde uwụtn̄kpọ mbak Abasi efen—eke Joseph. Nte ofụn ke ufọk Potiphar, Joseph ama esisobo mfịghe edisịn efịbe kpukpru usen. Etie nte usụn̄ ndomokiet ikodụhe oro enye ekpekefepde n̄wan eteufọk esie, emi ekeyịrede oyom ndinam oburobụt ido ye enye. Ke akpatre, ke ini n̄wan oro ‘okomụmde enye,’ enye ama “efehe ọwọrọ ke esien.” Nso ikonụk Joseph ndisọsọp n̄wọn̄ọde n̄kpọn̄ idiọk? Nte eyịghe mîdụhe, akpan n̄kpọ oro okonụkde enye ekedi mbak Abasi, udọn̄ edifep ndinam “akwa idiọk-n̄kpọ emi nnyụn̄ ndue Abasi.” (Genesis 39:7-12) Joseph ama ekeme nditịn̄ nte enende mban̄a idemesie nte owo emi ‘efehede Abasi.’—Genesis 42:18.

14. Didie ke edu mbọm Joseph okowụt ata mbak Abasi?

¹⁴ Ediwak isua ke ukperedem Joseph ama osobo iso ye iso ye nditọete esie, emi ke unana mbọm ẹkenyamde enye ẹsịn ke ufụn. Enye ekpekekeme mmemmem mmemmem ndida ini emi mmọ ẹkeyomde udia ke mbrenyịn nte ifet ndisio usiene idiọkn̄kpọ oro mmọ ẹkenamde enye. Edi ndinam n̄kpọ ye mme owo ke ufịk iwụtke mbak Abasi. (Leviticus 25:43) Ntem, ke ini Joseph okokụtde uyarade oro ekemde nte ke nditọete imọ ẹkabade esịt, enye ke mbọm ama efen ọnọ mmọ. Ukem nte Joseph, mbak Abasi oyonụk nnyịn ndida eti edinam n̄kan idiọk ubọk, oyonyụn̄ ekpeme nnyịn osio ke ediduọ ndụk idomo.—Genesis 45:1-11; Psalm 130:3, 4; Rome 12:17-21.

15. Ntak emi edu uwem Job ekenemde Jehovah esịt?

¹⁵ Job ekedi n̄wọrọnda uwụtn̄kpọ owo efen emi akabakde Abasi. Jehovah ọkọdọhọ Devil ete: “Nte afo emetịm ese owo mi Job? koro owo eke ebietde enye mîdụhe ke ererimbot, ọfọn ama, onyụn̄ enen, onyụn̄ abak Abasi, onyụn̄ afara ke idiọk.” (Job 1:8) Ke ediwak isua, eti edu Job ama enem Ete esie eke heaven esịt. Job akabak Abasi koro enye ọkọfiọkde ete ke oro edi nnennen n̄kpọ ndinam ye mfọnn̄kan usụn̄ ndidu uwem. Job ama ọdọhọ ete: “Sese, ndibak Ọbọn̄ edi eti ibuot, ndinyụn̄ n̄kabade n̄kpọn̄ idiọk edi asian.” (Job 28:28) Nte owo oro ama ọkọdọ ndọ, Job iketịn̄ke enyịn ke idem n̄kaiferi nte mîdotke, m̀mê enye ndikere mban̄a efịbe ke esịt esie. Okposụkedi ekedide imọ, enye ikọbuọtke idem ke inyene, ndien enye ama efep kpukpru orụk ukpono ndem.—Job 31:1, 9-11, 24-28.

16. (a) Ke mme usụn̄ ewe ke Job okowụt ima-mfọnido? (b) Didie ke Job okowụt nte ke imọ iketreke ndifen nnọ?

¹⁶ Nte ededi, mbak Abasi ọwọrọ edinam se ifọnde ọkọrọ ye ediwọn̄ọde n̄kpọn̄ idiọk. Ntem, Job ama esiwụt mme nnan, mbụn̄ọ, ye ubuene mfọnido. (Leviticus 19:14; Job 29:15, 16) Job ama ọfiọk ete ke “owo ekededi eke etrede ndiwụt ekemmọ owo ima-mfọnido, enye n̄ko ọyọduọk mbak Ata Ọkpọsọn̄.” (Job 6:14, NW) Nditre ndiwụt ima-mfọnido ekeme ndisịne nditre ndifen nnọ m̀mê ndinyene udu ke esịt. Ke ndausụn̄ Abasi, Job ama ọbọn̄ akam ke ufọn mme ufan esie ita, oro ẹkenamde enye enen̄ede ofụhọ. (Job 42:7-10) Nte nnyịn imekeme ndiwụt ekemmọ andinịm ke akpanikọ oro ekemede ndidi ama ọnọ nnyịn unan ke ndusụk usụn̄ ukem edu edifen nnọ oro? Akam ofụri esịt oro ibọn̄de ke ufọn owo oro eduede  nnyịn ekeme ndinam ekese ndin̄wam nnyịn ikan udu. Mme edidiọn̄ oro Job ekenyenede ke ntak mbak Abasi ẹnam nnyịn ibem iso ida ikụt ‘akpakịp ufọn oro Jehovah enịmde ọnọ mmọ eke ẹbakde enye.’—Psalm 31:19; James 5:11.

Mbak Abasi ye Mbak Owo

17. Nso ke mbak owo ekeme ndinam nnyịn, edi ntak emi utọ mbak oro edide unana edikụt n̄kpọ anyan usụn̄?

¹⁷ Ke adan̄aemi mbak Abasi ekemede ndinụk nnyịn ndinam se inende, mbak owo ekeme ndinam mbuọtidem nnyịn emem. Ke ntak emi, ke ini ekesịnde udọn̄ ọnọ mme apostle ete ẹdi mme ifịk ifịk ọkwọrọ eti mbụk, Jesus ama asian mmọ ete: “Ẹkûnyụn̄ ẹfehe mmọ emi ẹwotde ikpọkidem, edi mîkemeke ndiwot ukpọn̄: edi ẹkam ẹfehe Enye emi ekemede ndisobo ukpọn̄ ye ikpọkidem ke [Gehenna, NW].” (Matthew 10:28) Jesus akanam an̄wan̄a ete ke mbak owo edi unana edikụt n̄kpọ anyan usụn̄, koro owo ikemeke ndibiat idotenyịn uwem ini iso nnyịn. N̄ko-n̄ko, nnyịn ibak Abasi koro nnyịn inyenede ifiọk iban̄a akwa odudu esie, emi ofụri idụt ẹdide ata ekpri ke ẹmende ẹdomo. (Isaiah 40:15) Ukem nte Abraham nnyịn imenyene ọyọhọ mbuọtidem ke odudu Jehovah ndinam mme anam-akpanikọ asan̄autom Esie ẹset. (Ediyarade 2:10) Ntem, nnyịn idọhọ ye mbuọtidem ite: “Edieke Abasi adade ye nnyịn, anie edikeme ndibiọn̄ọ nnyịn?”—Rome 8:31.

18. Ke nso usụn̄ ke Jehovah esinọ mbon oro ẹbakde enye utịp?

¹⁸ Edide andibiọn̄ọ nnyịn edi andibuana ke ubon nnyịn m̀mê edi owo mfiomo ke ufọkn̄wed, nnyịn iyokụt ke “ọkpọsọn̄ ibetedem odu ke uten̄e Jehovah.” (Mme N̄ke 14:26) Nnyịn imekeme ndibọn̄ akam mben̄e Abasi odudu, ifiọkde ite ke enye oyokop akam nnyịn. (Psalm 145:19) Jehovah idehede ifre mbon oro ẹbakde enye. Ebede ke prọfet esie Malachi, enye ọsọn̄ọ ọnọ nnyịn ete: “Ndien mme abak Jehovah ẹneme kiet ye kiet: ndien Jehovah akpan̄ utọn̄, onyụn̄ okop, mmọ ẹnyụn̄ ẹwet n̄wed editi ke iso esie ẹnọ mme abak Jehovah ye mme ẹkere enyịn̄ esie.”—Malachi 3:16.

19. Mme orụk ndịk ewe mîdidụhe aba, edi orụk ewe edika iso idu ke nsinsi?

¹⁹ Ini emi kpukpru owo ke isọn̄ ẹdituakde ibuọt ẹnọ Jehovah, mbak owo mîdinyụn̄ idụhe aba, emekpere. (Isaiah 11:9) Ndịk ọbiọn̄, udọn̄ọ, ubiatibet, ye ekọn̄ ididụhe aba n̄ko. Edi mbak Abasi ayaka iso odu ke nsinsi nte mme anam-akpanikọ asan̄autom esie ke heaven ye ke isọn̄ ẹdikade iso ndinọ enye ukpono ye nsụkibuot oro odotde. (Ediyarade 15:4) Kan̄a ke emi, akpakam kpukpru nnyịn inam item eke odudu spirit Solomon emi: “Kûyak esịt fo efịbe mme idiọk owo ufụp: edi du ke uten̄e [“mbak,” NW] Jehovah kpukpru ini. Koro ini ama odu ke iso, idisịbeke ndien idotenyịn fo ifep.”—Mme N̄ke 23:17, 18.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

Nte Afo Emeti?

• Didie ke nnyịn ikpep ndisua se idiọkde?

• Didie ke ndusụk nditọ Israel ke eyo Malachi ẹkeda itie ufan ye Jehovah didie didie?

• Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto Abraham, Joseph, ye Job kaban̄a mbak Abasi?

• Ewe mbak mîdibehe ifep, ndien ntak-a?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise ke page 19]

Mme enyene-ọniọn̄ ete ye eka ẹsinam nditọ mmọ ẹnyene eti mbak

[Ndise ke page 20]

Kpa nte mbak esinamde nnyịn iwọn̄ọde ikpọn̄ n̄kpọndịk, mbak Abasi ọwọn̄ọde nnyịn ọkpọn̄ idiọk

[Ndise ke page 23]

Job ama aka iso enyene mbak Abasi idem ke ini okosobode ye ufan abian̄a ita

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

Ẹda ẹto edikabade Bible Vulgata Latina, 1795