Mbụk Eyouwem

Ndiyere Mme Ikot Jehovah Ada Mme Utịp Edi

NTE MARIA DO CÉU ZANARDI OBỤKDE

“Jehovah ọfiọk se enye anamde. Edieke enye ọnọde fi ikot, afo ekpenyene ndiyere ke nsụhọdeidem.” Mme ikọ ete mi emi, oro enye eketịn̄de ke n̄kpọ nte isua 45 emi ẹkebede, ẹma ẹn̄wam mi ndiyere akpa ikot oro esop Jehovah ọkọnọde mi, ndinam utom nte asan̄autom uyọhọ ini. Mfịn, ami nsụk n̄wowụt esịtekọm mban̄a item ete mi oro koro ndiyere mme utọ ikot oro amada nti utịp ọsọk mi.

KE 1928, Papa ama otobo magazine Enyọn̄-Ukpeme onyụn̄ ọtọn̄ọ ndinyene udọn̄ ke Bible. Sia okodụn̄de ke ufọt ufọt Portugal, n̄kukụre usụn̄ oro esop Abasi ekenyenede nneme ye enye ekebe ke mme n̄wed oro ẹkesinọde ẹsọk enye ye Bible ete ye eka esie. Ke 1949, ke ini n̄kedide isua 13, ubon nnyịn ama ọwọrọ aka Brazil, isọn̄ emana Mama, onyụn̄ akanam idụn̄ ke esịt obio Rio de Janeiro.

Mbufa mbọhọidụn̄ nnyịn ẹma ẹnọ nnyịn ikot ẹte idi ufọkabasi mmimọ, ndien nnyịn ima ika ibat ibat ini. Papa ama esima ndibụp mmọ mbụme mban̄a hell ikan̄, ukpọn̄, ye ini iso isọn̄—edi mmọ ikenyeneke ibọrọ. Papa ama esidọhọ ete: “Nnyịn isụk inyene nditie mbet ata nditọ ukpepn̄kpọ Bible.”

Usen kiet, eren oro ekedide nnan ama awaha ufọk nnyịn edinọ Enyọn̄-Ukpeme ye Awake! Papa ama obụp enye aban̄a mme ukem n̄kpọ oro, ndien enye ama ọnọ nti ibọrọ oro ẹkekọn̄ọde ke Bible. Ke urua oro eketienede, owo efen ke otu Mme Ntiense Jehovah ama awaha edise nnyịn. Ke ama ọkọbọrọ mme mbụme efen efen, enye ama ọdọhọ ete ke imọ imọn̄ inyọn̄ ikaka utom  ukwọrọikọ, adade Matthew 13:38 ndiwụt nte ke oyom ẹnam enye ke ofụri ererimbot. Papa ama obụp ete: “Nte mmekeme ndidi n̄ko?” Ibọrọ ekedi, “Ih, emekeme.” Nnyịn ima inen̄ede ikop idatesịt ndifiak n̄kụt akpanikọ Bible! Papa ama ana baptism ke akamba mbono oro eketienede ndien ikebịghike ke oro ebede, ke November 1955, ami mma nna baptism.

Ndiyere Akpa Ikot Mi

Isua kiet ye ubak ke ukperedem, mma mbọ akamba nsan̄nsan̄ efọkn̄wed nto ọfis n̄kọk itieutom Mme Ntiense Jehovah ke Rio de Janeiro oro ẹkenọde mi ikot ndidụk utom ukwọrọikọ uyọhọ ini. Idem Mama ama enen̄ede ọdiọk ini oro, ntre mma nyom item nto ete mi. Enye ama ọbọrọ uko uko ete: “Jehovah ọfiọk se enye anamde. Edieke enye ọnọde fi ikot, afo ekpenyene ndiyere ye nsụhọdeidem.” Sia n̄kọbọde nsịnudọn̄ nto mme ikọ emi, mma n̄wet n̄kpọ nyọhọ n̄wed eben̄e oro nnyụn̄ ndụk utom uyọhọ ini ke July 1, 1957. Akpa efakutom mi ekedi Três Rios, obio emi odude ke Rio de Janeiro Stet.

Ke akpa, mme andidụn̄ Três Rios ẹkememen̄e ndikpan̄ utọn̄ ke etop nnyịn koro nnyịn mîkakamake edikabade Bible mbon Catholic. Nnyịn ima inyene un̄wam ke ini ikọtọn̄ọde ukpepn̄kpọ Bible ye Geraldo Ramalho, kpa ifịk ifịk owo Catholic. Enye ama an̄wam mi ndidep Bible kiet oro oku n̄kann̄kụk ekesịnde ubọk. Ọtọn̄ọde ke ini oro ka iso, ini ekededi oro owo ekededi akadade mfan̄a edi, mma nsiwụt mmọ usịnubọk oku oro, ndien mmọ ikobụpke mbụme ndomokiet aba. Geraldo ama ana baptism ke ukperedem.

Mma nnen̄ede n̄kop idatesịt ke ini ẹkenịmde mbono circuit ke ufọt ufọt Três Rios ke 1959. Etubom bodisi, oro ọkọbọde ukpepn̄kpọ Bible ini oro, ama akam odiomi ndiyịri mme ọfọn̄ idiọn̄ọ ke ofụri obio oro ndida ntọt edinam oro. Ke mma n̄kanam utom isua ita ke Três Rios, ẹma ẹnọ mi obufa efakutom ke Itu, n̄kpọ nte kilomita 110 ke edem usoputịn São Paulo.

Ndatndat, Blublu, ye Utouto N̄wed

Ke ima ikoyom ke ndusụk ini, ami ye nsan̄a usiakusụn̄ mi ima ikụt eti itieidụn̄ ke ufọt ufọt obio oro ke ufọk Maria, ebeakpa oro ekenyenede esịtmbọm. Maria akada nnyịn nte nditọ esie. Nte ededi, ikebịghike bishop Roman Catholic Itu ama edise enye onyụn̄ ọdọhọ enye osion̄o nnyịn ke ufọk, edi enye ama ọsọn̄ọ ọdọhọ ete: “Ke ini ebe mi akakpade, afo ukanamke n̄kpọ ndomokiet ndidọn̄ mi esịt. Mme Ntiense Jehovah emi ẹn̄wam mi idem okposụkedi ami mmendịghe andibuana ke ido ukpono mmọ.”

Ke n̄kpọ nte ukem ini oro, n̄wan kiet ama asian nnyịn ete ke mme oku Catholic ke Itu ẹma ẹkpan mbon ufọkabasi mmọ ẹte ẹkûbọ “ndatndat n̄wed aban̄ade Devil.” Mmọ ẹketịn̄ ẹban̄a “Yak Abasi Edi Akpanikö,” kpa n̄wed Bible oro nnyịn ikọnọde mme owo urua oro. Sia mme oku ẹma “ẹkekpan” ndatndat n̄wed oro, nnyịn ima itịm nneme ndida nnọ blublu n̄wed (“New Heavens and a New Earth” ). Ke ukperedem, ke ini ọkwọrọ ederi okokopde aban̄a ukpụhọde emi, nnyịn ima ikpụhọde inọ utouto n̄wed (What Has Religion Done for Mankind?),  ye ntre ntre eken. Ndikenyene nsio nsio n̄wed oro ẹnyenede nsio nsio uduot ikpaedem ama enyene ufọn!

Ke mma n̄kodu n̄kpọ nte isua kiet ke Itu, mma mbọ telegram ọdọhọde ete ndinam utom ibio ini ke Bethel, ọfis n̄kọk itieutom Mme Ntiense Jehovah ke Rio de Janeiro, ke nditịm idem nnọ mbono ofụri idụt. Mma nnyịme ye idatesịt.

Mme Utom Efen Efen ye Mme N̄kpọ-Ata

Utom ikananake ke Bethel, ndien mma n̄kop inemesịt ndin̄wam ke usụn̄ ekededi oro n̄kekemede. Nso edidiọn̄ ke ekedi ntem ndisidụk nneme itien̄wed eke usen ke usen kpukpru usenubọk ye Ukpepn̄kpọ Enyọn̄-Ukpeme ubon ke mme mbubịteyo Monday! Mme akam ofụri esịt Otto Estelmann ye eke mbonubon Bethel eken oro ẹnyenede mbufiọk ẹma ẹsinen̄ede ẹtụk mi.

Ke ẹma ẹkekụre mbono ofụri idụt oro, mma ntan̄ mbiomo mi ndifiak nnyọn̄ Itu, edi ke n̄kpaidem, asan̄autom n̄kọk itieutom, Grant Miller, ama ọnọ mi leta oro ẹkenọde mi ikot ndikabade ndi andibuana ke ubon Bethel. Owo ubet mi ekedi Sista Hosa Yazedjian, emi osụk anamde utom ke Bethel Brazil. Ke ini oro ubon Bethel ekedi ekpri—nnyịn owo 28 kpọt—ndien kpukpru nnyịn ikedi n̄kpet n̄kpet ufan.

Ke 1964, João Zanardi, ekpri asan̄autom uyọhọ ini, ama edi Bethel ndibọ ukpep. Ẹkenọ enye ndinam utom ini oro nte asan̄autom circuit, m̀mê esenyịn oro asan̄ade-san̄a, ke mbọhọ oro. Ndusụk ini nnyịn ima isisobo ke ini enye edide Bethel ndinọ ibatutom esie. Asan̄autom n̄kọk itieutom ama ọnọ João unyịme ndisidụk ukpepn̄kpọ ubon ke mbubịteyo Monday, ntre nnyịn ima isikeme ndibiat ini efen efen ọtọkiet. Ami ye João ima idọ ndọ ke August 1965. Ke inemesịt mma nyere ikot ndidiana ye ebe mi ke utom circuit.

Ke ini oro utom emi ẹsan̄ade-san̄a ke esịt obio Brazil ama esikama n̄kpọndịk ke ndusụk udomo. Tutu amama ami ndifreke nte nnyịn ikesikade ikese otu mme asuanetop ke Aranha, Minas Gerais Stet. Nnyịn ikesinyene ndidụk tren ndien ekem isasan̄a se isụhọde eken ke ukot—ibiomde mme ekpatisan̄, ukwak utaip n̄wed, ukwak uwụt ndise, ekpat ukwọrọikọ, ye mme n̄wed. Nnyịn ikesikop inemesịt didie ntem ndikụt Lourival Chantal, eyenete oro ama ọkọsọn̄, nte etiede ebet nnyịn kpukpru ini ke itiembehe tren man an̄wam ke ndibiom mme ekpat nnyịn.

Ufọk ẹkebọde ke ukpeokụk ke ẹkesida ẹnịm mme mbono esop ke Aranha. Nnyịn ikesina ke ekpri ubet ke esa. Ke itụn̄ ubet oro kiet, ẹma ẹsibara ikan̄ ndida ntem udia nnyụn̄ ntem mmọn̄ oro nditọete ẹkesikoide ke bọket ẹda ẹsọk nnyịn. Ẹma ẹtịbi isọn̄ ke ikọt nnyanyan̄a oro okodude ekpere ndida nnam itie ukaikọt. Ke okoneyo nnyịn ima isidomo utuenikan̄ inịm man ebịn ntifọt—n̄kpri unam oro ẹkemede ndinam owo ọdọn̄ọ udọn̄ọ Chagas. Ndudu ibuo nnyịn ẹkesiwak ndidi obubịt ke usenubọk ke ntak nsụn̄ikan̄. Ata edemede-udọn̄ ifiọk n̄kpọntịbe!

Ke adan̄aemi ikanamde utom ke circuit kiet ke Paraná Stet, nnyịn ima ifiak ibọ kiet ke otu ikpọ nsan̄nsan̄ efọkn̄wed oro ito ọfis n̄kọk itieutom. Emi ekedi ikot efen otode esop Jehovah—isan̄ enye emi ndikanam utom ke Portugal!  Leta oro ọkọdọhọ nnyịn ete ikere iban̄a edumbet odude ke Luke 14:28 inyụn̄ ibat se iditakde mbemiso inyịmede utom emi koro ẹma ẹkpan utom Christian nnyịn do, ndien ukara Portugal ama omomụm ediwak nditọete.

Nte nnyịn iyaka idụt oro nnyịn idisobode utọ ukọbọ oro? João ama ọdọhọ ete: “Edieke nditọete nnyịn ke Portugal ẹkemede ndidụn̄ do nnam n̄kpọ Jehovah ke edinam akpanikọ, ntak emi nnyịn mîkemeke?” Ke ntide mme ikọ nsịnudọn̄ ete mi, mma nnyịme nte: “Edieke Jehovah ọnọde nnyịn ikot, nnyịn ikpenyene ndiyere nnyụn̄ mbuọt idem ke enye.” Ibịghike ke oro ebede, nnyịn ikodu ke Bethel ke São Paulo, ibọde item efen efen inyụn̄ itịmde mme n̄wedisan̄ nnyịn man idaha.

João Maria ye Maria João

Ubom nnyịn, Eugênio C, ama osio ke esụk Santos, São Paulo Stet, ke September 6, 1969. Ke ima ikawat usen usụkkiet ke inyan̄, nnyịn ima idibehe ke Portugal. Ke akpa, nnyịn ima ibiat ediwak ọfiọn̄ inam utom ye nditọete oro ẹnyenede mbufiọk ke mfafaha efak Alfama ye Mouraria, ke akani obio Lisbon. Mmọ ẹma ẹkpep nnyịn nditịn̄ enyịn mbak mme bodisi ẹdimụm nnyịn.

Ẹkesinịm mme mbono esop ke ufọk Mme Ntiense. Ke ini ikụtde ke mme mbọhọidụn̄ nnyịn ẹtọn̄ọ ndinyene eyịghe, nnyịn ima isọsọp isio mbono esop ika itie en̄wen mbak mme bodisi ẹdibụmede ẹdụk ufọk oro m̀mê mbak ẹdimụm nditọete. Ẹkesinịm uwọrọ an̄wa, nte nnyịn ikesikotde mme mbono nnyịn, ke Itie Inemesịt Monsanto, ke esịt obio Lisbon, ye ke Costa da Caparica, kpa akai oro odude ke mbenesụk. Nnyịn ikesisịne ọfọn̄ nte ẹsịnede ẹtie ke ufọk, ndien otu mme adaidaha ẹma ẹsida ke mme itie oro ẹmekde ẹkpeme. Edieke owo ekededi oro ẹnyenede eyịghe ẹban̄a akasan̄ade ekpere, nnyịn ima isitọn̄ọ mbre, inam nte idu ke edinam uwọrọ an̄wa, m̀mê itọn̄ọ ndikwọ ikwọ.

Man inam enen̄ede ọsọn̄ mme bodisi ukpeme oro ndifiọk nnyịn, nnyịn ikesidaha ata enyịn̄ nnyịn. Nditọete ẹkediọn̄ọ nnyịn nte João Maria ye Maria João. Owo ikesiwetke enyịn̄ nnyịn ke leta m̀mê ke n̄wetnnịm n̄kpọ ekededi. Utu ke oro, ẹma ẹnọ nnyịn nọmba. Mma nnen̄ede mbiere nte ke ndimụmke adres nditọete nsịn ke ibuot. Ke usụn̄ oro, edieke ẹmụmde mi, ami ndikemeke ndida mmọ nnọ.

Kpa ye mme ukpan, ami ye João ima ibiere  ndida kpukpru ifet nnọ ikọ ntiense, sia nnyịn ikọfiọkde ite ke imekeme nditaba ifụre nnyịn ini ekededi. Nnyịn ima ikpep ndiberi edem ke Ete nnyịn eke heaven, Jehovah. Nte Andikpeme nnyịn, enye ama ada mme angel esie anam n̄kpọ ke utọ usụn̄ oro akanamde etie nnyịn ke idem nte n̄kpọ eke ‘ikụtde Enye emi enyịn owo mîkwe.’—Mme Hebrew 11:27.

Ke idaha kiet, ke adan̄aemi ikọkwọrọde ikọ ke ufọk ke ufọk ke Porto, nnyịn ima isobo ye eren oro ekeyịrede nnyịn ete idụk idi esịtufọk. Eyenete an̄wan oro akasan̄ade ye ami ama enyịme ye unana mmen̄e, ndien ami n̄kekemeke ndinam n̄kpọ efen n̄kan nditiene enye. Mma nnen̄ede n̄kop ndịk ke ini n̄kokụtde ndise owo oro esịnede ọfọn̄ ekọn̄ ke usụn̄otop. Nso ke n̄kpanam idahaemi? Enyeneufọk ama ọdọhọ nnyịn ete isụhọde itetie, ndien ekem enye ama obụp mi ete: “Nte afo ekpenyịme eyeneren fo anam utom ekọn̄ edieke ẹkpesịnde enye enyịn̄?” Emi ekedi ekikọhọ ekikọhọ idaha. Ke mma n̄kọbọn̄ akam ke ndopuyo, mma mbọrọ ke sụn̄sụn̄ uyo nte: “Nnyeneke nditọ, ndien mmenịm nte ke edieke n̄kpobụpde fi utọ mbụme oro mîkọn̄ọke ke ata idem n̄kpọ do, afo ọkpọnọ mi ukem ibọrọ oro.” Enye ikosioroke uyo. Ntre mma n̄ka iso nte: “Idahaemi edieke afo obụpde mi nte etiede owo ke idem nditaba eyeneka m̀mê ete ke n̄kpa, n̄kpekeme ndibọrọ enye oro koro eyeneka mi ye ete mi ẹma ẹkpan̄a.” Mmọn̄eyet ama asiaha mi ke enyịn nte n̄ketịn̄de emi, ndien mma n̄kụt nte ke enye n̄ko ama ekpere nditua. Enye ama etịn̄ ete ke ibịghike n̄wan imọ akakpa. Enye ama enen̄ede ọnọ n̄kpan̄utọn̄ ke adan̄aemi n̄kanamde idotenyịn ediset ke n̄kpa an̄wan̄a. Ekem nnyịn ima ikọm enye unyọn̄ ukpono ukpono inyụn̄ inyọn̄ọ ke ifụre, iyakde n̄kpọ oro isịn Jehovah ke ubọk.

Kpa ye ukpan, ẹma ẹn̄wam mbon oro ẹnyenede esịt akpanikọ ndinyene ifiọk akpanikọ. Ekedi ke Porto ke ebe mi ọkọtọn̄ọ ukpepn̄kpọ ye Horácio, anam mbubehe oro akanamde usọp usọp n̄kọri. Ke ukperedem eyen esie Emílio, ata eti abiaibọk, ama ọsọn̄ọ ada n̄ko ke n̄kan̄ Jehovah onyụn̄ ana baptism. Ke akpanikọ, n̄kpọ ndomokiet ikemeke ndibiọn̄ọ edisana spirit Jehovah.

“Mbufo Ifiọkke Se Jehovah Edinyịmede”

Ke 1973, ẹma ẹnọ mi ye João ikot ndidụk Akamba Mbono Ofụri Ererimbot “Edisana Edikan” ke Brussels, Belgium. Ediwak tọsịn nditọete ẹtode Spain ye Belgium ẹma ẹdu do, ọkọrọ ye mme andidụk ẹtode Mozambique, Angola, Cape Verde, Madeira, ye Azores. Ke akpatre utịn̄ikọ esie, Brọda Knorr, otode ibuot itieutom ke New York, ama eteme ete: “Ẹka iso ndinam n̄kpọ Jehovah ke edinam akpanikọ. Mbufo ifiọkke se Jehovah edinyịmede. Anie ọfiọk, ekeme ndidi mbufo ẹdidụk akamba mbono ofụri ererimbot mbufo efen ke Portugal!”

Ke isua oro eketienede ẹma ẹnọ utom ukwọrọikọ unyịme oro ekemde ye ibet ke Portugal. Ndien kpa nte Brọda Knorr ọkọdọhọde, ke 1978, nnyịn ima inịm akpa akamba mbono  ofụri ererimbot ke Lisbon. Nso akwa ifet ke ekedi ntem ndinam isan̄ ke mme efak Lisbon, inọde ikọ ntiense ye kad ntọt, magazine, ye mme n̄wedikot ndidụk utịn̄ikọ an̄wa! Enye ekedi idotenyịn oro akakabarede edi ata idem n̄kpọ.

Nnyịn ima idinen̄ede ima nditọete nnyịn ẹtode Portugal, emi ẹketịmde ẹnyụn̄ ẹsịnde ediwak mmọ ke ufọk-n̄kpọkọbi ke ntak edimụm edida san̄asan̄a Christian mmọ n̄kama. Ekedi udọn̄ nnyịn ndika iso nnam utom ke Portugal. Nte ededi, nnyịn ikekemeke ndinam oro. Ke 1982, João ama ọdọn̄ọ idiọk udọn̄ọ esịt, ndien ọfis n̄kọk itieutom ama ọnọ ekikere ete ifiak inyọn̄ọ Brazil.

Ini Nsọn̄ọn̄kpọ

Nditọete ke ọfis n̄kọk itieutom Brazil ẹma ẹnen̄ede ẹn̄wam ẹnyụn̄ ẹnọ nnyịn ikanam utom ye Esop Quiririm ke Taubaté, São Paulo Stet. Idem João ama aka iso ndidiọk usop usọp, ndien ikebịghike enye ikekemeke ndiwọrọ ke ufọk. Mbon oro ẹkenyenede udọn̄ ẹkesidedi ẹdibọ ukpepn̄kpọ Bible ke ufọk nnyịn, ndien ẹma ẹsinịm mbono an̄wautom kpukpru usen, ọkọrọ ye ukpepn̄kpọ esop eke urua ke urua. Mme ndutịm emi ẹma ẹsin̄wam nnyịn ndimụm idaha eke spirit nnyịn n̄kama.

João ama aka iso ndinam se enye ekekemede ke utom Jehovah tutu esịm n̄kpa esie ke October 1, 1985. Mma mfụhọ nnyụn̄ n̄kop mfịghe ke ndusụk udomo, edi mma mbiere ndika iso ke utom mi. N̄kpọ mfụhọ efen ama etịbe ke April 1986 ke ini mme inọ ẹkebụn̄de ẹdụk ufọk mi ẹyịp ke ekperede ndidi kpukpru n̄kpọ. Ke akpa ini ke uwem mi, mma n̄kop ndobo ye ndịk. Ebe ye n̄wan kiet ke ima ẹma ẹnọ mi ikot ndidụn̄ ye mmọ ke ndusụk ini, ndien mma nnen̄ede n̄wụt esịtekọm mban̄a oro.

N̄kpa João ye mme inọ ndibụn̄ ndụk ufọk mi ẹma ẹtụk utom oro n̄kanamde nnọ Jehovah n̄ko. N̄kenyeneke uko aba ke an̄wautom. Ke mma n̄kewet n̄wed nnọ ẹsọk ọfis n̄kọk itieutom mban̄a mfịna oro, ẹma ẹnọ mi ikot ndididu ndusụk ini ke Bethel man an̄wam mi ndifiak nda ukem ukem ke n̄kan̄ eke ntụk. Nso ini ndọn̄esịt ke oro ekedi ntem!

Ke ndondo oro n̄kafiakde n̄kop nsọn̄idem, mma nnyịme ndikanam utom ke Ipuã, obio kiet ke São Paulo Stet. Utom ukwọrọikọ ama anam mi nnyene ekese n̄kpọ ndinam, edi mme ini ẹma ẹdu oro n̄kesikopde mmemidem. Ke mme utọ ini oro, mma nsinọ nditọete Quiririm ikot ke urụk ukopikọ, ndien ubon kiet ama esidi edidu ye ami ke usen ifan̄. Edisidi ndise oro ẹma ẹsinen̄ede ẹnọ nsịnudọn̄! Ke akpa isua oro n̄kodude ke Ipuã, nditọete 38 ẹma ẹnam anyan isan̄ ẹdise mi.

Ke 1992, isua itiokiet ke João ama akakpa, esop Jehovah ama ọnọ mi ikot efen, isan̄ enye emi ndiwọrọ n̄ka Franca, São Paulo Stet, ebiet emi nsụk nnamde utom nte asan̄autom uyọhọ ini. Efakutom emi enen̄ede on̄wụm mfri. Ke 1994, mma ntọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible ye ọbọn̄ obio emi. Ke ini oro, enye ke akanam ubịnikọt ndinyene itie ke ufọkmbet Brazil, edi kpa ye oro enye ekenyenede ekese ndinam, nnyịn ima isikpep n̄kpọ kpukpru uwemeyo Monday. Enye ama esitorode urụk ukopikọ esie mbak ẹditịmede ukpepn̄kpọ. Ndikụt nte enye asanade mbre ukara ayak sụn̄sụn̄ ndien, ye un̄wam akpanikọ, afiakde ọsọn̄ọ ndọ esie, akanam mi n̄kop inemesịt didie ntem! Enye ye n̄wan esie ẹma ẹna baptism ke 1998.

Ke mfiakde nse edem, mmekeme ndidọhọ ke uwem mi nte asan̄autom uyọhọ ini ọyọhọ ye mme edidiọn̄ ye utom. Ke akpanikọ, ndiyere mme ikot oro Jehovah ọnọde mi ebe ke esop esie amada nti utịp ọsọk mi. Ndien nyeyere ikot ekededi oro ẹdinọde mi ke ini iso nte n̄kenyịmede ke akpa.

[Mme ndise ke page 25]

Ke 1957, ke ini n̄kodụkde utom uyọhọ ini, ye mfịn

[Ndise ke page 26]

Ye ubon Bethel Brazil ke 1963

[Ndise ke page 27]

Udianndọ nnyịn ke August 1965

[Ndise ke page 27]

Mbono ke Portugal ke ini ẹkekpande utom nnyịn

[Ndise ke page 28]

Edinọ ikọ ntiense efak ke Lisbon ke ini Akamba Mbono Ofụri Ererimbot “Mbuọtidem oro Akande” ke 1978