Be ka se isịnede

Be ka se isịnede

Ata Jesus

Ata Jesus

Ata Jesus

KE AMA okokop oto mme apostle esie se mme owo ẹkerede ẹban̄a enye, Jesus ama obụp mmọ ete: “Edi mbufo ẹdọhọ ẹte Ami ndi anie?” Gospel Matthew esịne ibọrọ apostle Peter: “Afo edi Christ, Eyen Abasi uwem.” (Matthew 16:15, 16) Mme apostle eken ẹkenyene ukem ekikere emi. Nathanael, oro akakabarede edi apostle ke ukperedem, ama ọdọhọ Jesus ete: “Rabbi, Afo edi Eyen Abasi; Afo edi Edidem Israel.” (John 1:49) Jesus ke idemesie ama etịn̄ nte utom esie edide akpan n̄kpọ: “Ami ndi usụn̄ ye akpanikọ ye uwem: owo baba kiet itieneke Ete, ibọhọke ebe ke Ami.” (John 14:6) Ke nsio nsio idaha, enye ama etịn̄ aban̄a idemesie nte “Eyen Abasi.” (John 5:24, 25; 11:4) Ndien enye ama ada mme utịbe utom ọsọn̄ọ se enye eketịn̄de emi, idem anamde mme akpan̄kpa ẹset.

Ndi Edi Mme Eyịghe Oro Ẹnyenede Isọn̄?

Edi nte nnyịn imekeme ndinen̄ede mbuọt idem ke se mme Gospel ẹtịn̄de ẹban̄a Jesus? Ndi mmọ ẹwụt ata Jesus? Frederick F. Bruce oro ama akakpa, prọfesọ ke edidụn̄ọde ye edinam Bible an̄wan̄a ke Ufọkn̄wed Ntaifiọk Manchester, England, ọkọdọhọ ete: “Isiwakke ndidi mmemmem n̄kpọ ndida mme mfan̄a mbụk n̄wụt akpanikọ odude ke kpukpru mbụk eke uwetn̄kpọ eset, edide edi ke esịt Bible m̀mê idịghe. Ndinyene mbuọtidem oro odotde ke ofụri se andiwet onịmde ke akpanikọ edi se ikemde; edieke ẹsọn̄ọde emi, ọyọhọ edinyịme eyedu nte ke ofụri se enye ewetde edi akpanikọ. . . . Obufa Testament isụhọkede idaha ke ndidi mbụk oro ẹberide edem koro mme Christian ẹbọ enye nte ‘edisana’ n̄wed ukpepn̄kpọ.”

Ke ama okodụn̄ọde mme mfan̄a ẹban̄ade nte ẹwụtde Jesus ke mme Gospel, James R. Edwards, prọfesọ ido ukpono ke Jamestown College, North Dakota, U.S.A., ekewet ete: “Nnyịn imekeme ndida mbuọtidem nnyịme nte ke mme Gospel ẹdọn̄ọ ediwak akpan uyarade ata akpanikọ ẹban̄ade Jesus . . . Ibọrọ oro esịnede ifiọk akan ke mbụme aban̄ade ntak emi mme Gospel ẹtịn̄de ẹban̄a Jesus ke usụn̄ emi edi koro oro enen̄ede edi owo emi Jesus ekedide. Mme Gospel ẹdọn̄ọ ekikere oro Jesus ọkọkpọn̄de ọnọ mme anditiene enye, nte ke Abasi okosio imọ ọdọn̄ onyụn̄ ọnọ imọ odudu ndidi Eyen ye Asan̄autom esie.” *

Ediyom Jesus

Nso kaban̄a se mme n̄wed oro mîdịghe Bible ẹtịn̄de ẹban̄a Jesus Christ? Didie ke ẹda mmọ? Mme n̄wed Tacitus, Suetonius, Josephus, Ekpri Pliny, ye eke ibat ibat ọwọrọetop ewetn̄wed eken ẹsịne ediwak mbụk ẹban̄ade Jesus. Kaban̄a mmọ, The New Encyclopædia Britannica (1995) ọdọhọ ete: “Nsio nsio mbụk emi ẹsọn̄ọ nte ke idem mme andibiọn̄ọ Ido Ukpono Christ ke ini eset akananam iyịkke mbụk aban̄ade Jesus, emi ẹkedifan̄ade ke akpa ini ye ke isọn̄ ntak oro mîkemke ke utịt utịt ọyọhọ isua ikie-18, ikie-19, ye ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ọyọhọ isua ikie-20.”

Ke mfụhọ, etie nte nditọ ukpepn̄kpọ eyomfịn, ke edidụn̄ọde nyom “ata” Jesus, ẹda mme ekikere oro mînyeneke isọn̄, mme eyịghe oro mînyeneke ufọn, ye mme ukpepn̄kpọ oro mînyeneke nsọn̄ọ ẹdịp ata owo emi enye edide. Ke usụn̄ifiọk kiet, mmọ ẹnyene nduduọhọ editịbi mme n̄ke emi mmọ ke nsu ẹdọhọde ke ẹdi mme andiwet Gospel ẹketịbi. Ndusụk mmọ ẹnyene ọkpọsọn̄ udọn̄ ndiwọrọ etop ndinyụn̄ nnyene enyịn̄ nte mme anditọn̄ọ obufa ekikere oro akpade owo idem tutu mmọ ẹkpu ndida esịt akpanikọ ndụn̄ọde uyarade odude aban̄a Jesus. Ke ndinam oro, mmọ ẹtịbi “Jesus” oro ekemde ye ekikere mme ọfiọkn̄wed.

Ye mbon oro ẹyomde, ẹkeme ndikụt ata Jesus ke Bible. Luke Johnson, prọfesọ Obufa Testament ye ntọn̄ọ mme Christian ke Ufọkn̄wed Ukpepn̄kpọ Ido Ukpono Candler ke Ufọkn̄wed Ntaifiọk Emory, afan̄a ete ke ẹsifụmi ekikere Bible ke ata ediwak ndụn̄ọde oro ẹnamde ẹban̄a ata Jesus. Enye ọdọhọ ete ke ọkpọfọn ndidụn̄ọde mme n̄kpọ ẹban̄ade n̄kaowo, ukaraidem, mme owo, ye ido uwem eyo Jesus. Enye adian do ete ke ndikụt se nditọ ukpepn̄kpọ ẹkotde ata Jesus “idịghe ekikere N̄wed Abasi,” emi “enen̄ede etịn̄ aban̄a edu Jesus,” etop esie, ye utom esie nte Andifak. Ntre, nso ikedi ata edu ye etop Jesus?

Ata Jesus

Mme Gospel—mbụk Bible inan̄ ẹban̄ade uwem Jesus—ẹwụt Jesus nte owo oro ekenen̄erede enyene esịtmbọm. Mbọm okonụk Jesus ndin̄wam mbon udọn̄ọ, nnan, ye mme ndutụhọ eken. (Matthew 9:36; 14:14; 20:34) N̄kpa Lazarus ufan esie ye mfụhọ oro emi akadade ọsọk nditọeka Lazarus iban ẹma ẹnụk Jesus ‘ndimụm mmụm nnyụn̄ ntua eyet.’ (John 11:32-36) Ke akpanikọ, mme Gospel ẹwụt nsio nsio ntụk oro Jesus ekenyenede—okop mbọm aban̄a owo akpamfia, enem esịt aban̄a unen oro mme mbet esie ẹkekụtde, ayat esịt ye mme anana esịtmbọm oro ẹkesọn̄ọde ẹyịre ikọ ibet ẹkaha, onyụn̄ ofụhọ nte Jerusalem ekesịnde Messiah.

Ke ini Jesus anamde utịben̄kpọ, enye ekesiwak ndiwụk ntịn̄enyịn ke udeme emi owo oro ọbọde mfọn ekenyenede ke edinam oro: “Mbuọtidem fo amanam fi okop nsọn̄idem.” (Matthew 9:22) Enye ama otoro Nathanael nte “ata eyen Israel,” ọdọhọde ete: ‘N̄kari idụhe enye ke esịt’! (John 1:47) Ke ini ndusụk owo ẹkekerede ke enọ oro n̄wan kiet ọkọnọde ke ndiwụt esịtekọm ama okpon akaha, Jesus ama ada ọnọ enye onyụn̄ ọdọhọ ke ẹyeti ntatubọk esie ke anyan ini. (Matthew 26:6-13) Enye ama owụt idem nte ata ufan ye ima ima nsan̄a mme anditiene enye, ‘amade mmọ tutu esịm akpatre.’—John 13:1; 15:11-15.

Mme Gospel oro n̄ko ẹwụt ke Jesus ama esisọp ndifiọk se ikedide udọn̄ ata ediwak owo oro enye okosobode. Edide eketịn̄ ikọ ye n̄wan ke obube mmọn̄, ye andikpep ido ukpono ke in̄wan̄, m̀mê ye ọkọiyak ke n̄kpọdiọhọ mmọn̄, enye ama esisịm esịt mmọ. Ke Jesus ọtọn̄ọde nditịn̄ ikọ, ediwak ke otu mme owo emi ẹma ẹsitịn̄ ndịbe ekikere mmọ ẹnọ enye. Enye ama esitụk esịt mmọ. Okposụkedi mbon eyo esie mîkesisan̄ake ikpere mbon oro ẹkamade odudu, ke idaha Jesus mme owo ẹkesikakan enye ẹkụk. Mmọ ẹma ẹsima ndidu ye Jesus; mmọ ẹma ẹsinyene ifụre ndisan̄a ye enye. Nditọwọn̄ ẹma ẹnyene ifụre ndidu ye enye, ndien ke ini akadade eyenọwọn̄ ọnọ uwụtn̄kpọ, enye ikosioho eyen oro iwụk ke iso mmọ kpọt edi n̄ko ama “emen enye akama ke ubọk Esie.” (Mark 9:36; 10:13-16) Ke akpanikọ, mme Gospel ẹwụt Jesus nte owo oro ekenyenede ukeme utịn̄ikọ tutu mme owo ẹtie ye enye usen ita man ẹkop omụm-owo-udọn̄ ikọ esie.—Matthew 15:32.

Jesus ndikedi mfọnmma ikanamke enye esikụt ndudue akaha m̀mê etie ntan̄idem ntan̄idem ye ukara ukara ye mme anana-mfọnmma owo oro ẹkeyọhọde ye idiọkn̄kpọ oro enye okodụn̄de kiet okonyụn̄ ọkwọrọde ikọ ọnọ. (Matthew 9:10-13; 21:31, 32; Luke 7:36-48; 15:1-32; 18:9-14) Akananam Jesus iketiehe uyịre uyịre. Enye ikanamke mbiomo mme owo ọdọdiọn̄ odobi. Utu ke oro, enye ama ọdọhọ ete: “Ẹtiene Mi, kpukpru mbufo emi ẹkpade mba . . . Ami nyọnọ mbufo nduọk-odudu.” Mme mbet esie ẹma ẹkụt ke enye ‘enyene ifụre-ifụre ido onyụn̄ osụhọde idem ke esịt’; ọkpọnọ esie ekememem, ndien mbiomo esie okonyụn̄ efefere.—Matthew 11:28-30.

Ẹkeme ndinen̄ede n̄kụt owo oro Jesus edide in̄wan̄-in̄wan̄ ke mme mbụk Gospel. Ikpedịghe mmemmem n̄kpọ owo inan̄ nditịbi mbụk n̄wọrọnda owo kiet ndien ekem ẹtịn̄ n̄kpọ ukem ukem ẹban̄a enye ke mbụk mbinan̄. Ekpedi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ewetn̄wed inan̄ nditịn̄ n̄kpọ ukem ukem mban̄a owo kiet edieke akanam owo oro mîdụhe.

Ewetmbụk oro Michael Grant obụp mbụme oro anamde owo ekere n̄kpọ: “Ofụri uwetn̄kpọ Gospel ẹsan̄a didie ẹsọn̄ọ ẹtịn̄ ẹban̄a ediye akparawa kiet oro anamde nsan̄a ifụre ifụre ye kpukpru orụk iban, esịnede mbon oro mîwọrọke eti etop, ye unana edinyene idiọk udọn̄, edinam obukpo ido, m̀mê nditie edisana edisana, ndien kpa ye oro, akade iso ndidi eti owo ke kpukpru idaha?” Ibọrọ oro owụtde eti ibuot edi nte ke utọ owo oro ama enen̄ede odu, okonyụn̄ odu uwem nte ekemde ye se Bible ọdọhọde.

Ata Jesus ye Ini Iso Fo

Ke ẹsiode editịn̄ mban̄a uwem Jesus ke isọn̄ ẹfep, Bible owụt nte ke mbemiso ekedide owo enye ama ododu uwem nte ikpọn̄-ikpọn̄ edibon Eyen Abasi, “akpan ke kpukpru se ẹkebotde.” (Colossae 1:15, NW) Ke tọsịn isua iba emi ẹkebede, Abasi ama okpụhọde uwem Eyen esie eke heaven edisịn ke idịbi eyenan̄wan Jew oro mîkọfiọkke erenowo man enye edimana nte owo. (Matthew 1:18) Ke ini utom ukwọrọikọ esie ke isọn̄, Jesus ama atan̄a Obio Ubọn̄ Abasi nte n̄kukụre idotenyịn ubonowo oro odude ke nnanenyịn, ndien enye ama ekpep mme mbet esie ndika iso ke utom ukwọrọikọ emi.—Matthew 4:17; 10:5-7; 28:19, 20.

Ke Nisan 14 (n̄kpọ nte April 1), 33 E.N., ẹma ẹmụm Jesus, ẹkpe ikpe, ẹbiere ikpe ẹnọ, ẹnyụn̄ ẹwot enye ke nsunsu edori ikọ nte ke enye ọsọn̄ ibuot ye ukara. (Matthew 26:18-20, Mt 26:48–27:50) N̄kpa Jesus anam n̄kpọ nte ufak, osiode ubonowo oro enịmde ke akpanikọ efep ke idaha idiọkn̄kpọ mmọ ndien ke ntem ebererede usụn̄ nsinsi uwem ọnọ kpukpru mbon oro ẹbuọtde idem ye enye. (Rome 3:23, 24; 1 John 2:2) Ke Nisan 16, ẹma ẹnam Jesus eset ke n̄kpa, ndien esisịt ini ke oro ebede enye ama afiak ọdọk ke heaven. (Mark 16:1-8; Luke 24:50-53; Utom 1:6-9) Nte Edidem oro Jehovah emekde, Jesus oro ẹnamde ẹset ẹnyene ọyọhọ odudu ndinam akpa uduak Abasi kaban̄a owo osu. (Isaiah 9:6, 7; Luke 1:32, 33) Ih, Bible owụt Jesus nte akpan owo ke edisu mme uduak Abasi.

Ke akpa isua ikie, ata ediwak owo ẹma ẹnyịme Jesus ke se enye ekedide—Messiah oro ẹken̄wọn̄ọde, m̀mê Christ, oro ẹkenọde ẹdi isọn̄ ndiwụt unen itie edikara Jehovah ndinyụn̄ n̄kpa nte ufak kaban̄a ubonowo. (Matthew 20:28; Luke 2:25-32; John 17:25, 26; 18:37) Ikpọkọdọn̄ke mme owo ndikabade ndi mme mbet Jesus kpa ye ibak ibak ukọbọ edieke mmọ mîkpeketịmke ifiọk owo oro enye ekedide. Mmọ ẹma ẹnam utom oro enye ọkọnọde mmọ, ete “ẹkenam kpukpru mme idụt ẹdi mbet.”—Matthew 28:19.

Mfịn, ediwak miliọn mbon esịt akpanikọ ye mme Christian oro ẹnyenede ifiọk ẹdiọn̄ọ ẹte ke Jesus idịghe owo n̄ke. Mmọ ẹnyịme enye nte Edidem oro ẹdoride ke ebekpo Obio Ubọn̄ Abasi oro ẹma ẹkewụk ke heaven, oro odude ke mben̄eidem ndikara isọn̄ ye mme mbubehe esie ofụri ofụri. Ukara Abasi emi edi eti mbụk koro enye ọn̄wọn̄ọ ndinam ẹbọhọ mme mfịna ererimbot. Mme ata Christian ke edinam akpanikọ ẹnọ Edidem oro Jehovah emekde ibetedem ebe ke nditan̄a “gospel Ubọn̄ Abasi emi” nnọ mbon efen.—Matthew 24:14.

Mbon oro ẹdade ye ndutịm Obio Ubọn̄ oro ẹnamde ebe ke Christ, Eyen odu-uwem Abasi, ẹyedu uwem ndidara nsinsi edidiọn̄. Mme edidiọn̄ emi ẹkeme ndidi okwo n̄ko! Mme andisio magazine emi ẹyekop inemesịt ndin̄wam fi ndifiọk ata Jesus.

[Ikọ idakisọn̄]

^ ikp. 5 Kaban̄a ọyọhọ ndụn̄ọde ke mme mbụk Gospel, se ibuot 5 esịm 7 ke n̄wed oro The Bible—God’s Word or Man’s?, emi Mme Ntiense Jehovah ẹsiode.

[Ekebe/Ndise ke page 6]

Se Mbon En̄wen Ẹtịn̄de

“Mbat Jesus eyen Nazareth nte kiet ke otu msee okopodudu andikpep oro ererimbot enyenede. . . . Nyọdọhọ mbon Hindu nte ke uwem mbufo idinyeneke se ọwọrọde ibọhọke mbufo ẹsịn ifịk ẹkpep mme ukpepn̄kpọ Jesus.”—Mohandas K. Gandhi, The Message of Jesus Christ.

“Owo oro eketịmde enyene ifiọk, ekenen̄erede enyene usọ, ekenen̄erede enyene iwụk, ọkọfọnde ama, ekenen̄erede okop mbọm edi enen̄erede okpon akan kpukpru owo ntre, ikemeke ndidi abian̄a m̀mê owo n̄ke. . . . Owo enyene ndikpon n̄kan Jesus mbemiso ekemede nditịbi Jesus.”—Philip Schaff, History of the Christian Church.

“Nte ke ibat ibat usụhọde owo ke emana kiet ẹkpeketịbi okopodudu ye ediye owo ntre ẹdi, emi enyenede ata n̄kokon̄ ido uwem ye ata okopodudu eti itie ebuana nditọete eke owo, ekpedi utịben̄kpọ oro enen̄erede ọsọn̄ ndinịm akan ekededi oro ẹwetde ke mme Gospel.”—Will Durant, Caesar and Christ.

“Etie nte ọsọn̄ ndifiọk nte owo oro mîkodụhe uwem ẹkenyụn̄ ẹtịbide-tịbi nte owo n̄ke eset akpasiakde n̄ka ido ukpono oro atarade ke ofụri ekondo, ke ikerede nte ke ediwak mbon emi ẹnyịmede nte mme ata owo ẹsidomo ẹnyụn̄ ẹkpu ndisiak ido ukpono.”—Gregg Easterbrook, Beside Still Waters.

‘Nte ewetmbụk ami mmenen̄ede nnịm ke akpanikọ nte ke mme Gospel ẹkpedi se ẹdedi, mmọ idịghe mme n̄ke. Mmọ itiehe usọ usọ nte mme n̄ke. Nnyịn idiọn̄ọke ekese n̄kpọ ke uwem Jesus, ndien idụhe owo ndomokiet emi etịbide n̄ke edi emi akpayakde oro edi ntre.’—C. S. Lewis, God in the Dock.

[Mme ndise ke page 7]

Mme Gospel ẹwụt nsio nsio ntụk Jesus