Jehovah—Akakan Uwụtn̄kpọ Eti Ido
Jehovah—Akakan Uwụtn̄kpọ Eti Ido
“Mbufo ẹtoro Jehovah mme udịm: koro Jehovah ọfọnde.”—JEREMIAH 33:11.
1. Ntak onụkde nnyịn nditoro Abasi kaban̄a nti ido esie?
JEHOVAH ABASI ọfọn ke ọyọhọ ọyọhọ usụn̄ifiọk. Prọfet Zechariah ama atan̄a ete: “Enye ọfọn didie!” (Zechariah 9:17) Ke akpanikọ, ẹkụt kpukpru n̄kpọ oro Abasi eketịmde ke isọn̄ man nnyịn ikop inemesịt, nte ẹfọnde etieti. (Genesis 1:31) Tutu amama nnyịn idikemeke ndifiọk kpukpru awak-n̄kukọhọ ibet oro Abasi akadade anam n̄kpọ ke ini enye okobotde ekondo. (Ecclesiastes 3:11; 8:17) Edi ekpri oro nnyịn ifiọkde onụk nnyịn nditoro Abasi kaban̄a eti ido esie.
2. Didie ke afo akpanam se eti ido edide an̄wan̄a?
2 Nso idi eti ido? Enye edi ata eti ido uwem. Edi, enye akan unana idiọkn̄kpọ. Eti ido, kpa ubak mbun̄wụm spirit, edi in̄wan̄-in̄wan̄ edu. (Galatia 5:22, 23) Nnyịn iwụt eti ido ke ini nnyịn inamde nti ye mme enyene-ufọn edinam inọ mbon en̄wen. Ke editịm n̄kpọ emi, se ndusụk owo ẹbatde nte eti ekeme ndidi se mbon en̄wen ẹbatde nte idiọk. Nte ededi, edieke anade nnyịn inyene emem ye inemesịt, ana idaha eti ido kiet odu. Anie nte enende ekeme ndinịm idaha emi?
3. Nso ke Genesis 2:16, 17 owụt aban̄a idaha eti ido?
3 Abasi enịm idaha eti ido. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ mbụk owo, Jehovah okowụk akpa eren oro ete: “Dia kpukpru eto in̄wan̄; Edi ama edi eto ifiọk, eti ye idiọk, kûdia ke esịt: koro ke usen eke afo adiade ke esịt afo ayakpa n̄kpa.” (Genesis 2:16, 17) Ih, oyom mme owo ẹberi edem ke Andibot mmọ kaban̄a ifiọk eti ye idiọk.
Ndiwụt Eti Ido Oro Owo Mîdotke
4. Nso ke Abasi anam ọnọ ubonowo tọn̄ọ nte Adam akanam idiọkn̄kpọ?
4 Ẹma ẹsịn idotenyịn ubonowo kaban̄a nsinsi inemesịt ke mfọnmma idaha ke itiendịk ke ini Adam akanamde idiọkn̄kpọ okonyụn̄ esịnde ndinyịme unen oro Abasi enyenede ndinịm idaha eti ido. (Genesis 3:1-6) Nte ededi, mbemiso nditọ Adam ẹkedade idiọkn̄kpọ ye n̄kpa ẹmana, Abasi ama ebem iso etịn̄ ke mfọnmma Mfri eyedi. Ke etịn̄de ikọ ye “akani urụkikọt,” Satan kpa Devil, Jehovah ama ọdọhọ ete: “Nyonyụn̄ nsịn usua ke ufọt fo ye n̄wan, ye ke ufọt [mfri fo ye mfri, NW] esie: enye ayanuak fi ibuot, afo oyonyụn̄ anuak enye nditịn̄-ikpat.” (Ediyarade 12:9; Genesis 3:15) Jehovah ama aduak ndinyan̄a anamidiọk ubonowo. Ke owụtde eti ido oro owo mîdotke, Jehovah ke akpanikọ anam ndutịm ndinyan̄a mbon oro ẹbuọtde idem ke uwa ufak edima Eyen esie.—Matthew 20:28; Rome 5:8, 12.
5. Okposụkedi nnyịn ikadade idiọk ekikere esịt imana, ntak emi nnyịn ikemede ndiwụt ndusụk udomo eti ido?
5 Edi akpanikọ, ke ntak idiọkn̄kpọ Adam nnyịn ima ida idiọk ekikere esịt imana. (Genesis 8:21) Nte ededi, nnyịn imokop inemesịt nte ke Jehovah an̄wam nnyịn ndiwụt ndusụk udomo eti ido. Ndiyịre ke mme n̄kpọ oro ikekpepde ito mme ọsọn̄urua edisana uwetn̄kpọ esie inamke nnyịn ‘iwọrọ ọniọn̄’ inyụn̄ ‘iben̄e idem ke kpukpru nde ndinam eti utom ekededi’ kpọt edi an̄wam nnyịn n̄ko ndinam se ifọnde ke enyịn esie. (2 Timothy 3:14-17) Nte ededi, man ibọ ufọn ito item N̄wed Abasi inyụn̄ iwụt eti ido, ana nnyịn inyene edu andiwet psalm emi ọkọkwọde ete: “Afo [Jehovah] ọmọfọn, onyụn̄ ọfọn ido; kpep mi mme ewụhọ fo.”—Psalm 119:68.
Ẹtoro Eti Ido Jehovah
6. Ke Edidem David ama akanam ẹmen ekebe ediomi ẹnyọn̄ ẹdi Jerusalem, mme Levite ẹkekwọ ikwọ oro ekesịnede mme ikọ ewe?
6 Edidem David eke Israel eset ama owụt esịtekọm aban̄a eti ido Abasi onyụn̄ oyom ndausụn̄ Esie. David ọkọdọhọ ete: “Jehovah ọfọn onyụn̄ enen: mmọdo enye eyeteme mme idiọk owo usụn̄.” (Psalm 25:8) Item oro Abasi ọkọnọde nditọ Israel ama esịne akpan Ibet Duop—oro ẹkewetde ke itiatn̄wed iba ẹnyụn̄ ẹdọn̄de ke edisana ekebe oro ẹkekotde ekebe ediomi. Ke David ama akanam ẹmen Ekebe oro ẹnyọn̄ ẹdi Jerusalem, ibuot obio Israel, mme Levite ẹma ẹkwọ ikwọ oro ekesịnede mme ikọ emi: “Mbufo ẹkọm Jehovah; koro enye ọfọnde; koro ufọn [“ima mfọnido,” NW] esie onyụn̄ ebịghide ke nsinsi.” (1 Chronicles 16:34, 37-41) Anaedi ekenem didie ntem ndikop mme ikọ emi ke inua mme Levite oro ẹkesikwọde ikwọ!
7. Nso iketịbe ke ẹma ẹkeda Ekebe ẹdinịm ke Ata Edisana ye ke Solomon ama ọkọbọn̄ akam ediyak nnọ?
7 Ẹma ẹsọn̄ọ ẹtịn̄ mme ukem ikọ itoro oro ke ini ẹkeyakde temple Jehovah oro Solomon eyen David ọkọbọpde, ẹnọ. Ke ẹma ẹkeda ekebe ediomi ẹdinịm ke Ata Edisana ke temple oro ẹkebọpde obufa mi, mme Levite ẹma ẹtọn̄ọ nditoro Jehovah, “koro enye ọfọnde, koro [ima mfọnido, NW] esie edide nsinsi.” Ke edinam oro, obubịt enyọn̄ emi akadade aban̄a ubọn̄ ubọn̄ edidu Jehovah ama ọyọhọ temple oro ke utịbe utịbe usụn̄. (2 Chronicles 5:13, 14) Ke Solomon ama ọkọbọn̄ akam ediyak nnọ, “ikan̄ oto ke enyọn̄ osụhọde, edita mme edifọp uwa, ye uwa emem.” Ke ẹkụtde emi, “kpukpru nditọ Israel . . . ẹtụk iso ke isọn̄ pavement, ẹnyụn̄ ẹbọn̄ akam, ẹnyụn̄ ẹkọm Jehovah, koro enye ọfọnde, koro mbọm [“ima mfọnido,” NW] esie ebịghide ke nsinsi.” (2 Chronicles 7:1-3) Ke ẹkụrede usọrọ usen 14 oro, nditọ Israel ẹma ẹnyọn̄ọ ebietidụn̄ mmọ “ke ẹdara ẹnyụn̄ ẹnem esịt ke mfọn emi Jehovah ọkọfọnde ọnọ David ye Solomon, ye Israel ikọt esie.”—2 Chronicles 7:10.
8, 9. (a) Okposụkedi nditọ Israel ẹketorode Jehovah kaban̄a eti ido esie, nso usụn̄ uwem ke mmọ ẹkebịne nte ini akakade? (b) Nso ke ẹkenam Jeremiah ebem iso etịn̄ aban̄a Jerusalem, ndien didie ke ntịn̄nnịm ikọ oro okosu?
8 Ke mfụhọ, nditọ Israel ikakaha iso ndidu uwem ekekem ye ikwọ itoro oro mmọ ẹkekwọde ẹnọ Abasi. Nte ini akakade, mbon Judah ‘ẹkekpono Jehovah ke n̄kpọk-inua mmọ.’ (Isaiah 29:13) Utu ke ndidu uwem ekekem ye idaha Abasi kaban̄a eti ido, mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndinam se idiọkde. Ndien idiọkn̄kpọ mmọ akabuana nso? Kamse, mmọ ẹma ẹnyene ubiomikpe edikpono ndem, edinam oburobụt ido, edifịk mme ubuene, ye ikpọ idiọkn̄kpọ eken! Nte utịp, ẹma ẹsobo Jerusalem ndien ẹma ẹtan̄ mme andidụn̄ Judah ẹka ntan̄mfep ke Babylon ke 607 M.E.N.
9 Ntem ke Abasi okotụnọ ikọt esie. Nte ededi, enye ama anam prọfet Jeremiah ebem iso etịn̄ ete ke ẹyekop uyo ke Jerusalem eke ẹdọhọde ẹte: “Mbufo ẹtoro Jehovah mme udịm: koro Jehovah ọfọnde; koro [ima mfọnido, NW] esie ebịghide ke nsinsi.” (Jeremiah 33:10, 11) Ndien ntre ke ekedi. Ke isọn̄ oro ama akana ndon ke isua 70, nsụhọ Jew ẹma ẹfiak ẹnyọn̄ọ Jerusalem ke 537 M.E.N. (Jeremiah 25:11; Daniel 9:1, 2) Mmọ ẹma ẹfiak ẹbọp itieuwa ke itie temple oro ke Obot Moriah ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndiwa uwa do. Ẹkesịn itiat idakisọn̄ temple oro ke ọyọhọ isua iba ke mmọ ẹma ẹkenyọn̄ọ ẹdi. Nso inem inem ini ke emi ekedi ntem! Ezra ọkọdọhọ ete: “Ndien adan̄aemi mme andibọp ẹtọn̄ọde ndibọp mme temple Jehovah, mmọ ẹnịm mme oku, ẹsịne edisịne-n̄kpọ mmọ, ẹkama ukotowo, ẹnyụn̄ ẹnịm mme Levite, nditọ Asaph, ẹkama cymbal, ẹte ẹtoro Jehovah, nte David edidem Israel eketemede. Ndien mmọ ẹkwọ, ke ẹtoro, ẹnyụn̄ ẹkọm Jehovah, koro enye ọfọnde, koro [ima mfọnido, NW] esie (emi enye amade) Israel odude nsinsi.”—Ezra 3:1-11.
10. Mme n̄wọrọnda ikọ ewe ke ẹda ẹberede ẹnyụn̄ ẹberi Psalm 118?
10 Ukem ikọ itoro aban̄ade eti ido Jehovah odu ke ediwak itie ke psalm. Kiet ke otu mmọ edi Psalm 118, oro ikọtufọk Israel ẹkesikwọde ndida mberi usọrọ Passover. Psalm oro eberede onyụn̄ eberi ye mme ikọ emi: “Mbufo ẹkọm Jehovah, koro enye ọfọnde: koro [ima mfọnido, NW] esie ebịghide ke nsinsi.” (Psalm 118:1, 29) Ekeme ndidi mme ikọ emi n̄ko ẹkedi akpatre ikọ itoro oro Jesus Christ ye mme anam-akpanikọ apostle esie ẹkekwọde ke okoneyo oro ekebemde n̄kpa esie iso ke 33 E.N.—Matthew 26:30.
“Mbọk Wụt Mi Ubọn̄ Fo”
11, 12. Ke ini Moses akadade okụt ubọn̄ Abasi, enye okokop uyo atan̄ade nso?
11 Ẹma ẹbem iso ẹwụt ebuana oro odude ke ufọt eti ido Jehovah ye ima mfọnido esie ediwak isua ikie mbemiso eyo Ezra. Esisịt ini ke nditọ Israel ẹma ẹketuak ibuot ẹnọ eyen enan̄ o-gold ke wilderness ye ke ẹma ẹkesobo mme anamidiọk oro, Moses ama ekpe Jehovah ubọk ete: “Mbọk wụt mi ubọn̄ fo.” Ke ọfiọkde ete ke Moses ikemeke ndikụt imọ iso nnyụn̄ ndu uwem, Jehovah ama ọdọhọ ete: “Ami nyanam ofụri [eti ido, NW] mi ọbiọn̄ọ fi ke iso.”—Exodus 33:13-20.
12 Eti ido Jehovah ama ọbiọn̄ọ Moses ke iso ke ndan̄nsiere ke Obot Sinai. Ke ini oro, Moses ama ada okụt ubọn̄ Abasi onyụn̄ okop uyo atan̄ade ete: “Jehovah, Jehovah, Abasi mbọm, ye mfọn, ye anyan ime, awak [ima mfọnido, NW] ye akpanikọ, enịm [ima mfọnido, NW] ọnọ ediwak tọsịn, efen mme ukwan̄-n̄kpọ, ye ndudue, ye idiọk ido, edi iyakke mbon-isop ẹbọhọ; ada usiene mme ukwan̄-n̄kpọ mme ete, osio ye nditọ, ye nditọ nditọ, tutu esịm ọyọhọ emana ita ye inan̄.” (Exodus 34:6, 7) Mme ikọ emi ẹwụt nte ke eti ido Jehovah enyene ebuana ye ima mfọnido esie ye mme ikpehe eken ke edu esie. Ndikere mban̄a mmọ emi ayan̄wam nnyịn ndiwụt eti ido. Ẹyak nnyịn ibem iso ikere iban̄a edu oro ẹsiakde utịm ikaba ke utịbe utịbe editan̄a eti ido Abasi emi.
‘Abasi Oro Awakde Ima Mfọnido’
13. Ke ini ẹtan̄ade eti ido Abasi, ewe edu ke ẹsiak utịm ikaba, ndien ntak emi odotde?
13 ‘Jehovah edi Abasi oro awakde ima mfọnido onyụn̄ enịmde ima mfọnido ọnọ ediwak tọsịn.’ Ikọ Hebrew oro ẹkabarede “ima mfọnido” ọwọrọ n̄ko “ima akpanikọ.” Enye edi n̄kukụre edu oro ẹsiakde utịm ikaba ke se Abasi akatan̄ade ọnọ Moses. Oro odot didie ntem, sia n̄wọrọnda edu Jehovah edide ima! (1 John 4:8) Ikọ itoro Jehovah oro ẹtịmde ẹdiọn̄ọ mi “koro enye ọfọnde; koro [ima mfọnido, NW] esie onyụn̄ ebịghide ke nsinsi,” owụt edu emi.
14. Mmanie akpan akpan ẹkụt eti ido ye ima-mfọnido Abasi?
14 Usụn̄ kiet emi Jehovah owụtde eti ido edi nte ke enye “awak ima mfọnido.” Ẹnen̄ede ẹkụt emi ke ima ima ukpeme emi enye ọnọde mme anam-akpanikọ asan̄autom esie oro ẹma ẹkeyak idem ẹnọ. (1 Peter 5:6, 7) Nte Mme Ntiense Jehovah ẹkemede ndisọn̄ọ, enye “enịm ima mfọnido” ọnọ mbon oro ẹmade ẹnyụn̄ ẹnamde n̄kpọ esie. (Exodus 20:6) Idụt Israel eke obụk ama etre ndikụt ima mfọnido m̀mê ima akpanikọ Jehovah, koro mmọ ẹkesịnde Eyen esie. Edi eti ido ye ima akpanikọ oro Abasi owụtde mme anam-akpanikọ Christian ẹtode kpukpru idụt ẹyebịghi ke nsinsi.—John 3:36.
Jehovah—Abasi Mbọm ye Mfọn
15. (a) Uyo oro Moses okokopde ke Obot Sinai ọkọtọn̄ọ ye mme ikọ ewe? (b) Nso ke mbọm abuana?
15 Uyo oro Moses okokopde ke Obot Sinai ọkọtọn̄ọ ye mme ikọ emi: “Jehovah, Jehovah, Abasi mbọm, ye mfọn.” Ikọ Hebrew oro ẹkabarede “mbọm” ekeme ndida mban̄a “nsia” onyụn̄ enyene n̄kpet n̄kpet ebuana ye ikọ oro adade ọnọ “idịbi.” Ke ntre mbọm abuana owo ndinyene ima ima esịtmbọm. Edi mbọm abuana se ikande ata ata esịtmbọm. Enye ekpenyene ndinụk nnyịn ndinam n̄kpọ ndisụhọde ndutụhọ mbon en̄wen. Ke uwụtn̄kpọ, ima ima mbiowo Christian ẹsikụt ufọn editua mme ekemmọ andinịm ke akpanikọ mbọm, ‘ẹtuade mbọm ke ntatido’ ke ini emi odotde.—Rome 12:8; James 2:13; Jude 22, 23.
16. Ntak ẹkemede ndidọhọ ke Jehovah ọfọn ido?
16 Abasi owụt eti ido n̄ko ke enye ndifọn ido. Owo emi ọfọnde ido esinen̄ede ekere aban̄a udọn̄ owo efen onyụn̄ enen̄ede owụt mme usụhọde owo ima mfọnido. Jehovah edi akakan uwụtn̄kpọ mfọnido ke nte enye anamde n̄kpọ ye mme anam-akpanikọ asan̄autom esie. Ke uwụtn̄kpọ, ebede ke mme angel, Abasi ama ọsọn̄ọ akanieren prọfet Daniel idem onyụn̄ ọtọt Mary, n̄kaiferi oro mîfiọkke erenowo, aban̄a ifet oro enye ekenyenede ndiman Jesus. (Daniel 10:19; Luke 1:26-38) Nte ikọt Jehovah, nnyịn imenen̄ede iwụt esịtekọm iban̄a nte enye ke mfọnido adade Bible etịn̄ ikọ ọnọ nnyịn. Nnyịn imotoro enye iban̄a eti ido emi enye owụtde mi inyụn̄ iyom ndiwụt mfọnido ke nte inamde n̄kpọ ye mbon en̄wen. Ke ini mbon oro ẹdide mbon spirit ẹnen̄erede ekemmọ andinịm ke akpanikọ “ke spirit ifụre-ifụre ido,” mmọ ẹsidomo nditie ifụre ifụre, ẹnyụn̄ ẹfọn ido.—Galatia 6:1.
Abasi Anyanime
17. Ntak emi iwụtde esịtekọm nte ke Jehovah enyene “anyan ime”?
17 ‘Abasi anyan ime.’ Mme ikọ emi ẹdụri ntịn̄enyịn ẹwụt usụn̄ efen emi Jehovah owụtde eti ido. Jehovah ke ime esiyọ mme ndudue nnyịn onyụn̄ ọnọ nnyịn ini ndikan ikpọ mmeme nnyịn ndinyụn̄ nnam n̄kọri ke n̄kan̄ eke spirit. (Mme Hebrew 5:12–6:3; James 5:14, 15) Ime Abasi n̄ko enyene ufọn ọnọ mbon oro mîkabakede idi mme andituak ibuot nnọ enye kan̄a. Mmọ ke ẹsụk ẹnyenyene ini ndinam n̄kpọ mban̄a etop Obio Ubọn̄, ndinyụn̄ n̄kabade esịt. (Rome 2:4) Nte ededi, okposụkedi Jehovah enyenede ime, ndusụk ini eti ido esie esinụk enye ndiwụt iyatesịt, kpa nte enye akanamde ke ini nditọ Israel ẹketuakde ibuot ẹnọ eyen enan̄ o-gold ke Obot Sinai. Abasi ọyọsọp ndiwụt iyatesịt esie ke usụn̄ akam okponde akan oro ke ini enye edidade utịt ọsọk idiọk editịm n̄kpọ Satan.—Ezekiel 38:19, 21-23.
18. Ke se iban̄ade akpanikọ, nso ukpụhọde idu ke ufọt Jehovah ye mme adausụn̄ ẹdide owo?
18 ‘Jehovah edi Abasi oro awakde akpanikọ.’ Jehovah okpụhọde didie ntem ye mme adausụn̄ ẹdide owo, oro ẹsinamde ikpọ un̄wọn̄ọ ndien ekem ẹkpu ndinam se mmọ ẹken̄wọn̄ọde! Ke okpụhọrede ye oro, mme andituak ibuot nnọ Jehovah ẹkeme ndiberi edem ke kpukpru se ẹtịn̄de ke Ikọ odudu spirit esie. Sia Abasi awakde akpanikọ, nnyịn imekeme ndibuọt idem ke mme un̄wọn̄ọ esie kpukpru ini. Ke eti ido esie, Ete nnyịn eke heaven isitreke ndibọrọ akam oro ibọn̄de iben̄e akpanikọ eke spirit ebe ke ndinọ nnyịn akpakịp akpanikọ.—Psalm 43:3; 65:2.
19. Nso n̄wọrọnda eti ido ke Jehovah owụt mme anamidiọk oro ẹkabarede esịt?
19 ‘Jehovah edi Abasi oro efende mme ukwan̄n̄kpọ, ye ndudue, ye idiọkido.’ Ke eti ido esie, Jehovah odu ke mben̄eidem ndifen nnọ mme anamidiọk oro ẹkabarede esịt. Nnyịn ke akpanikọ imenen̄ede iwụt esịtekọm nte ke ima ima Ete nnyịn eke heaven anam ndutịm kaban̄a edifen nnọ ebe ke uwa Jesus. (1 John 2:1, 2) Ke akpanikọ, nnyịn imokop inemesịt nte ke kpukpru mbon oro ẹnyenede mbuọtidem ke ufak oro ẹkeme ndinyene eti itie ebuana ye Jehovah, ye idotenyịn anana-utịt uwem ke obufa ererimbot oro enye ọn̄wọn̄ọde. Nso n̄wọrọnda ntak nditoro Jehovah ke enye ndiwụt ubonowo eti ido ke emi edi ntem!—2 Peter 3:13.
20. Nso uyarade ke nnyịn inyene nte ke Abasi isifụmike idiọkn̄kpọ?
20 “[Jehovah] iyakke mbon-isop ẹbọhọ.” Ke akpanikọ, emi edi ntak efen nditoro Jehovah kaban̄a eti ido esie. Ntak-a? Koro akpan ikpehe eti ido kiet edi nte ke enye isifụmike idiọkn̄kpọ ke usụn̄ ekededi. Akan oro, ‘ke ini Ọbọn̄ Jesus editode ke heaven ọbiọn̄ọde ye mme angel odudu Esie,’ ẹyesio usiene ẹnọ “mmọ emi mîfiọkke Abasi, mînyụn̄ isụkke ibuot inọ gospel.” Mmọ “ẹdibọ ufen nsinsi nsobo.” (2 Thessalonica 1:6-9) Ekem mme andituak ibuot nnọ Jehovah oro ẹbọhọde ẹyekeme ndidara uwem ọyọhọ ọyọhọ ye unana mbon emi mîten̄eke Abasi, emi ‘ẹsuade se ifọnde’ nditịmede mmọ.—2 Timothy 3:1-3.
Ẹkpebe Eti Ido Jehovah
21. Ntak emi nnyịn ikpowụtde eti ido?
21 Nte eyịghe mîdụhe, nnyịn imenyene ediwak ntak nditoro nnyụn̄ n̄kọm Jehovah kaban̄a eti ido esie. Nte mme asan̄autom esie, nte nnyịn ikpanamke ofụri ukeme nnyịn ndiwụt edu emi? Ikpanam, koro apostle Paul ama esịn udọn̄ ọnọ mme ekemmọ Christian ete: “Ẹdi mme andikpebe Abasi, nte ndima nditọ.” (Ephesus 5:1) Ete nnyịn eke heaven esiwụt eti ido kpukpru ini, ndien ntre ke nnyịn ikpowụt.
22. Nso ke nnyịn idikere iban̄a ke ibuotikọ oro etienede?
22 Edieke edide nnyịn ima iyak idem inọ Jehovah ke ofụri esịt, nnyịn nte eyịghe mîdụhe imenyene ọkpọsọn̄ udọn̄ ndikpebe eti ido esie. Ke ntak oro nnyịn idide nditọ anamidiọk Adam, isidịghe mmemmem n̄kpọ inọ nnyịn ndinam se ifọnde. Nte ededi, ke ibuotikọ oro etienede, nnyịn iyokụt ntak emi nnyịn ikemede ndiwụt eti ido. Nnyịn iyekere n̄ko nsio nsio usụn̄ oro nnyịn ikemede ndikpebe Jehovah—akakan uwụtn̄kpọ eti ido.
Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?
• Nso idi eti ido?
• Ewe ikọ N̄wed Abasi iwụt eti ido Abasi?
• Nso idi ndusụk usụn̄ oro Jehovah owụtde eti ido?
• Ntak emi nnyịn ikpekpebede uwụtn̄kpọ eti ido Jehovah?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 12]
Jehovah ama otụnọ ikọt esie eke eset koro mmọ mîkodụhe uwem ikekem ye mme ikọ itoro mmọ
[Ndise ke page 12]
Nsụhọ oro ẹkenamde akpanikọ ẹma ẹfiak ẹnyọn̄ọ Jerusalem
[Ndise ke page 13]
Moses ama okop utịbe utịbe editan̄a eti ido Abasi
[Ndise ke page 15]
Ẹkụt eti ido Jehovah ke usụn̄ oro enye adade Bible etịn̄ ikọ ọnọ nnyịn