Baptism Clovis—Isua 1,500 Oro Ido Ukpono Catholic Odude ke France

“KE ENYỊN̄ Pope, top,” ntem ke etop oro ẹkewetde ke bọmb oro ẹkefiọhọde ke ufọkabasi kiet ke France emi Pope John-Paul II akaduakde ndika n̄kese ke September 1996 ọkọdọhọ. Emi ekedi ndiọkn̄kan uwụtn̄kpọ ubiọn̄ọ oro eketịbede ke ini enye akakade esịt obio France ọyọhọ utịm ikotion. Kpa ye oro, n̄kpọ nte owo 200,000 ẹma ẹdi obio Reims ke France isua oro ndidiana ye pope nnịm usọrọ ọyọhọ isua 1,500 nditi nte Edidem Clovis eke Frank akakabarede esịt odụk Ido Ukpono Catholic. Anie ke edidem emi ẹkotde baptism esie baptism France mi ekedi? Ndien ntak emi editi baptism oro ekedemerede eneni ntre?

Obio Ukara Emi Ataharede

Clovis akamana ke n̄kpọ nte 466 E.N., eyen Childeric I, edidem Salian eke Frank. Ke mbon Rome ẹma ẹkekan mmọ ke 358 E.N., ẹma ẹyak ekpụk Germany ẹnam idụn̄ ke ebiet emi edide Belgium idahaemi ye unyịme nte ke mmọ ẹyekpeme adan̄a oro ẹnyụn̄ ẹnọ mbonekọn̄ ẹsọk udịmekọn̄ Rome. N̄kpet n̄kpet ebuana ye mbon Gaul ye Rome eke n̄kann̄kụk oro eketienede emi ama ada esịm edinam mbon Frank emi ẹkabade sụn̄sụn̄ ẹkpebe mbon Rome. Childeric I ekedi ufan mbon Rome, an̄wanade ọbiọn̄ọ mme ekpụk Germany eken, utọ nte mbon Visigoth ye Saxon ndibe ndụk. Emi ama anam mbon Gaul ye Rome ẹma enye.

Ikpehe obio ukara Gaul eke Rome ọkọtọn̄ọ ke Akpa Rhine ke edem edere, esịm Pyrenees ke edem usụk. Nte ededi, ke Etubom Aetius eke Rome ama akakpa ke 454 E.N., idụhe owo emi akakarade idụt oro. Akan oro, iduọ Romulus Augustulus, akpatre akwa edidem Rome, ke 476 E.N. ye ikpehe n̄kan̄ edem usoputịn Obio Ukara Rome ndisịm utịt ama esịn akwa ndutịme ke ukaraidem ikpehe oro. Nte utịp, Gaul ekebiet ndatndat fig oro kiet ke otu ekpụk oro ẹdụn̄ọde ke enye editetde. Idịghe n̄kpọ n̄kpaidem nte Clovis ọkọtọn̄ọde ndiyom usụn̄ nditat obio ukara esie ke enye ama akada itie ete esie. Ke 486 E.N., enye ama akan akpatre andida ke ibuot Rome ke Gaul ke en̄wan kiet ke mbọhọ obio Soissons. Edikan emi ama anam enye akara kpukpru ikpehe oro ẹkedude ke ufọt akpa Somme, ke edem edere, ye akpa Loire, ke ufọt ufọt ye n̄kan̄ edem usoputịn Gaul.

Eren Emi Edidide Edidem

Ke mîbietke mme ekpụk Germany eken, mbon Frank ẹma ẹka iso ndidi mme okpono ndem. Nte ededi, Clovis ndikọdọ Clotilda,  adiaha edidem Burgundy, ama enyene ọkpọsọn̄ odudu ke uwem esie. Sia ekedide enyene-ifịk owo Catholic, Clotilda ama esịn ifịk oyom ndinam ebe esie akabade esịt. Nte mbụk oro Gregory eke Tours ekewetde ke ọyọhọ isua ikie itiokiet E.N. ọdọhọde, ekedi ke 496 E.N., ke ini Tolbiac (Zülpich, Germany) akan̄wanade ekọn̄ ye ekpụk Alemanni, ke Clovis ọkọn̄wọn̄ọ ndikpọn̄ ukpono ndem edieke Abasi Clotilda edinọde imọ edikan. Okposụkedi ẹkekperede ndikan udịmekọn̄ Clovis, ẹma ẹwot edidem Alemanni ndien udịmekọn̄ esie ẹma ẹkọn̄ọ mfan̄. Ke ekikere Clovis, Abasi Clotilda ọkọnọ enye edikan oro. Nte mbụk ọdọhọde, “Edisana” Remigius ekenịm Clovis baptism ke akwa ufọkederi Reims, ke December 25, 496 E.N. Nte ededi, ndusụk owo ẹnịm ke akpanikọ ẹte ke enen̄ede etie nte ekedi ke iso iso, ke 498/499 E.N.

Ukeme Clovis ndida obio ukara Burgundy eke ufọt edem usụk ye edem usiahautịn nnyene ama okpu. Edi enye ama okụt unen ke en̄wan esie ye mbon Visigoth ke 507 E.N. ke ini enye akakande mmọ ke Vouillé, ke mbọhọ Poitiers, kpa edikan oro akanamde enye akara n̄kponn̄kan ikpehe ufọt edem usụk ye edem usoputịn Gaul. Ke okụtde edikan emi, Anastasius, akwa edidem Obio Ukara Rome eke Edem Usiahautịn, ama emenede Clovis itie. Ntem enye ama enyene itie oro okokon̄de akan kpukpru ndidem edem usoputịn eken, ndien ukara esie ama enen ke enyịn mbon Gaul ye Rome.

Ke ama akada mme obio oro ẹkedude ẹkpere Akpa Rhine eke Frank ke edem usiahautịn akara, Clovis ama anam Paris edi ibuot obio ukara esie. Ke utịt utịt uwem esie, enye ama anam obio ukara esie ọsọn̄ idem ebe ke ndinam enye enyene ibet oro ẹwetde-wet, kpa Lex Salica, ye ke ndisop esop ufọkabasi ke Orléans ndinam itie ebuana Ufọkabasi ye Ukara an̄wan̄a. Ke n̄kpa esie, eyedi ke November 27, 511 E.N., enye ekedi n̄kukụre andikara mbahade ita ke itie inan̄ ke Gaul.

The New Encyclopædia Britannica okot Clovis ndikabade esịt ndụk ido ukpono Catholic “akpan n̄kpọntịbe ke mbụk edem usoputịn Europe.” Ntak emi edidem edide okpono ndem mi ndikpụhọde ido ukpono ekedide akpan n̄kpọ ntre? Akpan ntak edi koro Clovis ekemekde Ido Ukpono Catholic utu ke ekikere Arius.

Eneni Arius

Ke n̄kpọ nte 320 E.N., Arius, oku kiet ke Alexandria, Egypt, ama ọtọn̄ọ ndisuan isio ekikere kaban̄a Abasi-Ita-ke-Kiet. Arius ama afan̄a ete ke Eyen inyeneke ukem idaha ye Ete. Eyen ikemeke ndidi Abasi m̀mê ndidi n̄ka ye Ete, sia enye ekenyenede ntọn̄ọ. (Colossae 1:15) Amaedi edisana spirit, Arius ekenịm ke akpanikọ ete  ke enye edi owo edi nte ke enye ekpri akan Ete ye Eyen. Ukpepn̄kpọ emi ọkọwọrọde etop mi ama edemede ikan̄ ikan̄ eneni ke ufọkabasi. Ke 325 E.N., ke Esop Nicea, ẹma ẹbịn Arius ẹfep ke obio ẹnyụn̄ ẹbiom mme ukpepn̄kpọ esie ikpe. *

Nte ededi, emi iketreke eneni oro. Eneni ukpepn̄kpọ oro ama aka iso ke n̄kpọ nte isua 60, ye ndidem oro ẹketienede ẹdade ke n̄kan̄ kiet m̀mê ke n̄kan̄ eken. Ke akpatre, ke 392 E.N., Akwa Edidem Theodosius I ama anam akani Ido Ukpono Catholic ye ukpepn̄kpọ Abasi-Ita-ke-Kiet esie edi ido ukpono Obio Ukara Rome. Kan̄a ke emi Ulfilas, bishop otode Germany, ama anam mbon Goth ẹkabade ẹdi mme anditiene Arius. Mme ekpụk Germany eken ẹma ẹsọsọp ẹnyịme orụk “Ido Ukpono Christ” emi. *

Etisịm eyo Clovis, Ufọkabasi Catholic ke Gaul okodu ke ndutịme. Mbon Visigoth ẹdide mme anditiene Arius ke ẹkedomo ndibiọn̄ọ Ido Ukpono Catholic ebe ke nditre ndimek bishop efen ndida itie enye emi akakpade. N̄ko-n̄ko, ndutịme ke okodu ke ufọkabasi ke ntak ubahade oro okodude ke ufọt pope iba, ndien mme oku ke edem mbiba ke ẹkewot kiet eken ke Rome. Ke adianade ye ndutịme emi, ndusụk mme ewetn̄wed Catholic ẹma ẹnọ ekikere ẹte ke isua 500 E.N. edidi utịt ererimbot. Ntem, ẹkeda edikpụhọde emi owo Frank oro ekedide andikan okokpụhọrede odụk Ido Ukpono Catholic nte n̄wọrọnda edinam, anyande ubọk owụt “obufa tọsịn isua ndisana owo.”

Edi nso ikedi uduak Clovis? Ke adan̄aemi owo mîkemeke ndifan̄a ke edi ido ukpono okonụk enye, enye ke akpanikọ ekenyene utịtmbuba ukaraidem ke ekikere. Ke ndimek Ido Ukpono Catholic, Clovis ama enyene unyịme mbon Catholic ẹtode Gaul ye Rome emi ẹkewakde ẹkan onyụn̄ enyene ibetedem okopodudu ukara ufọkabasi. Emi ama anam enye enyene akamba ufọn oro mbon eken oro ẹkemiade mbuba ukaraidem ye enye mîkenyeneke. The New Encyclopædia Britannica ọdọhọ ete ke “edikan emi enye akakande Gaul ama akabade edi ekọn̄ uwọrọ-ufụn ọnọ mme anditiene Arius emi ẹkedide mme ekpep isio ukpepn̄kpọ emi ẹkesuade.”

Anie ke Clovis Ekenen̄ede Edi?

Mbemiso editi eke 1996, akwa bishop eke Reims, Gérard Defois, ama etịn̄ aban̄a Clovis nte “idiọn̄ọ edikabade esịt oro ẹtịmde-tịm ẹkere onyụn̄ owụtde eti ibuot.” Nte ededi, ewetmbụk owo France oro Ernest Lavisse ama etịn̄ ete: “Clovis ndikabade esịt ikokpụhọkede edu esie ke usụn̄ ekededi; sụn̄sụn̄ ye emem emem  ido emi ẹkpepde ke Gospel ikotụkke esịt esie.” Ewetmbụk efen ama ọdọhọ ete: “Utu ke ndibọn̄ akam nnọ Odin [abasi Norse], enye ọkọbọn̄ akam ọnọ Christ onyụn̄ aka iso ndidi se enye ekedide.” Ke enyenede ukem edu Constantine ke inua-okot edikabade esịt esie ndụk Ido Ukpono Christ ebede, Clovis ama ọtọn̄ọ ndinam ukara esie ọsọn̄ idem ebe ke ndiwot kpukpru mbon oro ẹkenyan̄ade ebekpo ye enye ke adiana ke adiana. Enye ama osobo “kpukpru iman esie esịm idem nsannsan iman.”

Ke Clovis ama akakpa, ẹma ẹtọn̄ọ nsunsu mbụk nte ke enye ekedi edisana owo oro ọkọwọrọde eti etop utu ke ndidi ibak ibak an̄wanaekọn̄. Ẹda mbụk Gregory eke Tours, oro ẹkewetde ke n̄kpọ nte isua ikie ke ukperedem, nte edikokoi ndomo ndinam Clovis edi ukem ye Constantine, akpa akwa edidem Rome ndinyịme “Ido Ukpono Christ.” Ndien ke ndidọhọ ke Clovis ekedi isua 30 ke ini akanade baptism, etie nte Gregory odomo ndinam Clovis edi ukem ye Christ.—Luke 3:23.

Hincmar, bishop Reims, ama aka iso ke edinam emi ke ọyọhọ isua ikie usụkkiet. Ke ini ikpọ ufọkederi ẹken̄wanade ẹyom mbon isan̄ ido ukpono, etie nte mbụk eyouwem oro enye ekewetde aban̄a andikebem enye iso, “Edisana” Remigius, ekedi ye uduak ndimenede ufọkabasi esie ke enyọn̄ nnyụn̄ mfori enye. Ke mbụk esie, afia ibiom kiet ama ada aran ke iko ediyet Clovis ke enye ama akana baptism—emi in̄wan̄-in̄wan̄ ada aban̄a ediyet Jesus aran ke edisana spirit. (Matthew 3:16) Ke ntre, Hincmar ama anam ebuana odu ke ufọt Clovis, Reims, ye ukara obio edidem onyụn̄ ọsọn̄ọ ekikere oro nte ke Clovis ekedi enye emi Ọbọn̄ ekeyetde aran. *

Usọrọ Oro Ekedemerede Eneni

Akani adaibuot ukara France, Charles de Gaulle ọkọdọhọ ini kiet ko ete: “Ke ekikere mi, mbụk France ọtọn̄ọ ye Clovis, oro ekpụk Frank emi ẹkedade enyịn̄ mmọ ẹsio France ẹkemekde nte edidem France.” Nte ededi, idịghe kpukpru owo ẹnyịme ntre. Eneni ama edemede ke usọrọ ọyọhọ isua 1,500 nditi baptism Clovis. Ke idụt emi Ufọkabasi ye Ukara ẹma ẹkedian̄ade toto ke 1905, ediwak owo ẹma ẹkụt ndudue ẹnọ Ukara ke enye nditiene mbuana ke se mmọ ẹkedade nte usọrọ ido ukpono. Ke ini esop Reims ọkọtọtde uduak edikpe okụk n̄kpoto oro ẹdidade ẹnam n̄kpọ ke ini edidi pope, n̄ka kiet ama anam ẹbiat ubiere oro ke esopikpe nte se mîkemke ye ibet. Mbon en̄wen ẹma ẹkere ẹte ke ufọkabasi okodomo ndifiak nnyịk idaha ido uwem ye odudu emi enye enyenede ke ererimbot ndori France. N̄kpọ efen oro eketịmerede editi oro ekedi edisio Clovis nnịm nte andida ke ibuot otu ufịk ufịk National Front ye otu Catholic oro ẹsọn̄ọde ẹyịre ke akpan ukpepn̄kpọ.

Mbon en̄wen ẹma ẹkụt ndudue ẹnọ editi oro etiene se mbụkeset ọdọhọde. Mmọ ẹkedọhọ ke baptism Clovis ikokpụhọkede France isịn ke Ido Ukpono Catholic, sia ido ukpono emi ama ekenyenyene orụn̄ ke otu mbon Gaul ye Rome. Ndien mmọ ẹdọhọ ẹte ke owo ikadaha baptism esie idiọn̄ọ emana France nte idụt. Mmọ ẹdọhọ ke se ẹkedade ẹdiọn̄ọ emana France ekedi edibahade obio ukara Charlemagne ke 843 E.N., anamde Charles Ọkwọhọ-Ibọ edi akpa edidem France utu ke Clovis.

Isua 1,500 eke Ido Ukpono Catholic

Idaha Ido Ukpono Catholic ke France etie didie mfịn ke se iwakde ikan isua 1,500 ẹma  ẹkebe nte “adiaha Ufọkabasi” oro? Tutu esịm 1938, France ekenyene n̄wakn̄kan ibat mbon Catholic oro ẹnade baptism. Idahaemi enye edi ọyọhọ itiokiet, adade ke edem idụt nte Philippines ye United States. Ndien ke adan̄aemi mbon Catholic miliọn 45 ẹdude ke France, owo miliọn 6 kpọt ẹsidụk Mass kpukpru ini. Ndụn̄ọde oro ẹkenamde ndondo emi ke otu mbon Catholic ẹtode France ama ayarade nte ke mbahade 65 eke ikie “ẹsịn ukpepn̄kpọ Ufọkabasi ke mme n̄kpọ ẹban̄ade idan̄,” ndien ye mbahade 5 eke ikie ke otu mmọ, Jesus “idịghe n̄kpọ ndomokiet.” Utọ etikwo etikwo edu oro akanam pope obụp ke ini ekedide France ke 1980 ete: “France, nso ke mbufo ẹda en̄wọn̄ọ baptism mbufo ẹnam?”

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ndise obio ke page 27]

(Ama oyom ndikụt nte enye enen̄erede etie, se n̄wed)

MBON SAXON

Akpa Rhine

Akpa Somme

Soissons

Reims

Paris

GAUL

Akpa Loire

Vouillé

Poitiers

PYRENEES

MBON VISIGOTH

Rome

[Ndise ke page 26]

Baptism Clovis oro ẹwụtde ke uwetn̄kpọ ọyọhọ isua ikie 14

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

© Cliché Bibliothèque nationale de France, Paris

[Ndise ke page 28]

Edibotn̄kpọ owụtde baptism Clovis (akpan owo) ke an̄wa Akwa Ufọkabasi ke Reims, France

[Ndise ke page 29]

John Paul ndidi France man edinịm usọrọ editi baptism Clovis ama edemede eneni