Mbụk Eyouwem

Ndisịn Ima Jehovah ke Esịt Nditọ Nnyịn

NTE WERNER MATZEN OBỤKDE

Ke ndusụk isua emi ẹkebede Hans Werner, akpan mi, ama ọnọ mi Bible. Enye ama ewet ke esịt esie ete: “Edima Ete Mi, Ikọ Jehovah akpakam aka iso ndida nnyịn usụn̄ ke uwem nte ubon. Mmowụt esịtekọm, akpan fo.” Mme ete ye eka ẹyefiọk nte mme ikọ oro ẹkenamde esịt mi adat. Ini oro n̄kọfiọkke mme orụk n̄kpọ-ata oro nnyịn idisobode nte ubon.

N̄KAMANA ke 1924 ke Halstenbek, oro oyomde usụn̄ ke n̄kpọ nte kilomita 20 ọkpọn̄ itiembehe Hamburg, Germany, ndien eka mi ye ete eka mi ẹkebọk mi. Sia mma n̄kekpep utom nte obot ukwakutom, ẹma ẹsịn mi enyịn̄ ke udịmekọn̄ Wehrmacht ke 1942. Se n̄kosobode ke ini Ekọn̄ Ererimbot II ke adan̄aemi n̄kan̄wanade ekọn̄ ke udịmekọn̄ Russia enyene ndịk ke usụn̄ oro inua mîkemeke nditịn̄. Mma ndọn̄ọ typhoid edi ẹma ẹfiak ẹnọ mi n̄ka udịmekọn̄ oro ke mma n̄kọbọ usọbọ. Ke January 1945, n̄kodu ke Lodz, Poland, ebiet emi ẹkenọde mi unan idiọk idiọk ẹkenyụn̄ ẹmende mi ẹka ufọkibọk mbonekọn̄. N̄kosụk ndu do ke ini ẹkọn̄ okokụrede. Ke ufọkibọk oro ndien ekem ke ufọk n̄kọbi-ntem ke Neuengamme, mma nnyene ini nditie n̄kere n̄kpọ. Mme mbụme emi ẹma ẹsifịna mi, Nte Abasi enen̄ede odu? Ke edide ntre, ntak emi enye ayakde ekese ibak ẹdu?

Esisịt ini ke ẹma ẹkesio mi ke ufọk n̄kọbi-ntem, ke September 1947, mma ndọ Karla. Nnyịn ikọkọri ikpon ke obio kiet, edi ke adan̄aemi Karla ekedide owo Catholic, ami n̄kamanake ndụk ido ukpono ndomokiet. Oku oro akadiande nnyịn ndọ ama ọnọ ekikere ete ke nsụhọde n̄kaha yak nnyịn isitịn̄ Akam Ọbọn̄ ọtọkiet kpukpru mbubịteyo. Nnyịn ima inam  nte enye eketemede, ye unana edinen̄ede mfiọk se nnyịn ikọbọn̄de akam iben̄e.

Isua kiet ke ukperedem Hans Werner ama amana. Ke n̄kpọ nte ukem ini oro, Wilhelm Ahrens, nsan̄autom mi, ama emen mi owụt Mme Ntiense Jehovah. Enye ama ada Bible owụt mi nte ke usen kiet ekọn̄ eyetre. (Psalm 46:9) Ke ini idọk eke 1950, mma nyak uwem mi nnọ Jehovah nnyụn̄ nna baptism. Nso idatesịt ke n̄kenyene ntem ke ini edima n̄wan mi n̄ko akanade baptism isua kiet ke ukperedem!

Ndibọk Nditọ ke Usụn̄ Jehovah

Mma n̄kot ke Bible nte ke Jehovah ọkọtọn̄ọ ndọ. (Genesis 1:26-28; 2:22-24) Ami ndikodu ke ini nditọ nnyịn—Hans Werner, Karl-Heinz, Michael, Gabriele, ye Thomas—ẹkemanade, ama ọsọn̄ọ ubiere mi ndidi eti ebe ye ete. Ami ye Karla ima ikop nduaidem ke ini nditọ nnyịn kiet kiet ẹkemanade.

Akamba mbono Mme Ntiense Jehovah oro ẹkenịmde ke Nuremberg ke 1953 ekedi akpan edinam ọnọ ubon nnyịn. Ke uwemeyo Friday, ke utịn̄ikọ oro “Ndibọk Nditọ ke N̄ka Obufa Ererimbot,” etịn̄ikọ ama etịn̄ n̄kpọ oro nnyịn mîdehede ifre: “N̄kponn̄kan n̄kpọ-akpa oro nnyịn ikemede ndinọ nditọ nnyịn edi udọn̄ edidi mme asan̄autom Abasi.” Ye un̄wam Jehovah, oro edi se ami ye Karla ikoyomde ndinam. Edi didie?

Akpa kan̄a, nnyịn ima inam edi ido ndisibọn̄ akam ọtọkiet nte ubon kpukpru usen. Oro ama anam nditọ nnyịn ẹfiọk nte akam edide akpan n̄kpọ. Eyen kiet kiet ama abak ekpep nte ke nnyịn imesibọn̄ akam kpukpru ini mbemiso idiade udia. Idem ke ini mmọ ẹkedide nseknditọ, mmọ ẹma ẹsinụk n̄kpri ibuot mmọ ẹnyụn̄ ẹkpan̄ n̄kpri ubọk mmọ ke ndondo oro mmọ ẹkụtde udia mmọ. Ke idaha kiet, ẹma ẹnọ nnyịn ikot ndidụk usọrọ ndọ kiet ke otu mme iman n̄wan mi, oro mîkedịghe Mme Ntiense. Ke usọrọ oro okụrede, ete ye eka n̄wanndọ ẹma ẹkot isenowo ẹte ẹdi ufọk ẹdidia mfefere udia. Kpukpru owo ẹkeyom nditọn̄ọ udia usọp usọp. Edi Karl-Heinz, eyen nnyịn oro ekedide isua ition ke emana, ama ekere ke emi inenke. Enye ama ọdọhọ ete: “Mbọk ẹbọn̄ akam kan̄a.” Isenowo ẹma ẹwọn̄ọde enyịn ẹse enye, ekem ẹwọn̄ọde ẹse nnyịn, ndien ke akpatre ẹwọn̄ọde ẹse enyeneufọk. Man ifep esuene ekededi, mma mben̄e ndibọn̄ akam ke udia oro, ndien enyeneufọk ama enyịme.

N̄kpọntịbe oro ama eti mi aban̄a mme ikọ Jesus emi: “Afo osio itoro eke ọfọnde ama ke inua nsek-nditọ ye mme awap-eba.” (Matthew 21:16) Nnyịn imenen̄ede inịm ke akpanikọ ite ke akam ofụri esịt oro nnyịn ikesibọn̄de kpukpru ini ama an̄wam nditọ nnyịn ndise Jehovah nte ima ima Ete mmọ eke heaven.

 Mbiomo Oro Nnyịn Inyenede ke Iso Jehovah

Ndikpep nditọ ẹma Abasi oyom n̄ko edikot ye edikpep Ikọ esie kpukpru ini. Ye emi ke ekikere, nnyịn ima isinịm ukpepn̄kpọ ubon kpukpru urua, ke ata ekese idaha ke mbubịteyo Monday. Sia ekperedem eyen nnyịn akamanade isua usụkkiet ke akpan nnyịn ama akamana, udọn̄ mmọ ẹkedi ata nsio nsio, ntre nnyịn ikesikemeke ndikpep kpukpru mmọ ukem n̄kpọ kpukpru ini.

Ke uwụtn̄kpọ, ye nditọwọn̄ oro mîtọn̄ọke ufọkn̄wed kan̄a, nnyịn ima isinam ukpepn̄kpọ oro edi ata mmemmem mmemmem. Karla ekesineme sụk itien̄wed Bible kiet ye mmọ, mîdịghe enye ama esiwụt mmọ ndise ke mme n̄wed oro ẹkọn̄ọde ke Bible. Ami ke nsụk nteti nte n̄kpri nditọ nnyịn ẹkesidọkde bed nnyịn tụhi-tụhi usenubọk ẹdidemede nnyịn ke idap man ẹwụt nnyịn mme ndise oro mmọ ẹkenen̄erede ẹma ke n̄wed The New World. *

Karla ama enyene mbufiọk ke ndida ime n̄kpep nditọ oro ediwak ntak oro kpukpru nnyịn inyenede ndima Jehovah. Oro ekeme nditie nte ekedi mmemmem ye mfefere n̄kpọ, edi, ke nditịm ntịn̄, ke n̄kan̄ eke ikpọkidem ye ke n̄kan̄ eke ntụk enye ama ekpere ndidi utom ofụri ini nnọ mi ye Karla. Kpa ye oro, nnyịn ikakpaha mba. Nnyịn ikoyom ndidọn̄ n̄kpọ ke esịt uyen mmọ mbemiso mbon efen oro mîkọfiọkke Jehovah ẹketọn̄ọde ndinyene odudu ke idem mmọ. Ke ntak emi nnyịn ima iyịre inam nditọ nnyịn ẹdụk ukpepn̄kpọ ubon ke ndondo oro mmọ ẹkekemede nditie itie.

Nte ete ye eka, ami ye Karla ima ifiọk ufọn edinịm eti uwụtn̄kpọ nnọ nditọ nnyịn ke n̄kpọ aban̄ade utuakibuot. Ndien edide nnyịn ikadia udia, ikọtọ in̄wan̄, m̀mê ikanam isan̄, nnyịn ima isidomo ndinam itie ebuana eyen kiet kiet ye Jehovah ọsọn̄. (Deuteronomy 6:6, 7) Nnyịn ima ikụt ite ke eyen kiet kiet enyene Bible esie ọtọn̄ọde ke ini enye edide ata ekpri. N̄ko-n̄ko, ke ini ibọde mme magazine, mma nsiwet enyịn̄ andibuana kiet kiet ke ubon ke mme magazine oro. Ntem nditọ oro ẹma ẹkpep ndifiọk n̄wed mmọ. Nnyịn ima itọn̄ọ ndisideme ndusụk ibuotikọ Awake! nnọ nditọ oro ndikot. Ke idiade udia uwemeyo Sunday ikụre, mmọ ẹma ẹsitịn̄ ẹnọ nnyịn nte ibuotikọ oro akan̄wan̄ade mmimọ.

Ndinọ Nditọ Oro Ntịn̄enyịn Oro Mmọ Ẹkeyomde

Nte ededi, mme n̄kpọ ikasan̄ake nte ọfọnde kpukpru ini. Nte nditọ oro ẹkekọride ẹwọrọ owo, nnyịn ima idifiọk ite ke ndisịn ima ke esịt mmọ oyom nnyịn ifiọk se isịnede mmọ ke esịt. Oro ọkọwọrọ ndikpan̄ utọn̄ nnọ mmọ. Ndusụk ini nditọ nnyịn ẹma ẹsikere ke mmimọ imenyene n̄kpọ nditịn̄, ntre ami ye Karla ima isisụhọde itie ineme mme n̄kpọ oro ye mmọ. Nnyịn ima isio minit 30 inịm ke utịt ukpepn̄kpọ ubon. Ẹma ẹnyịme owo ekededi etịn̄ ata in̄wan̄-in̄wan̄ se ededi emi enye ekekerede.

Ke uwụtn̄kpọ, akpatre nditọ nnyịn iba, Thomas ye Gabriele, ẹma ẹkere ke nnyịn ete ye eka mmimọ ima ima akpaneka mmimọ ikan. Ke ini nneme kiet, mmọ ẹma ẹtịn̄ ekikere mmọ, ẹte: “Papa, nnyịn ikere ke afo ye Mama ẹmesiyak Hans Werner anam se enye amade kpukpru ini.” Ke akpa, idem ama akpa mi ndikop utọ ikọ oro. Nte ededi, ke ima iketịm ikere iban̄a n̄kpọ oro, ami ye Karla ima inyịme ite ke nditọ oro ẹketịn̄ akpanikọ. Ntre nnyịn ima isịn ukeme efen efen ndinam n̄kpọ ye kpukpru nditọ oro ukem ukem.

Ke ndusụk idaha, mma nsimia nditọ oro ke ibụmede, m̀mê nte mîdotke. Ke mme utọ idaha oro nnyịn nte ete ye eka ikenyene ndikpep ndikpe mmọ ubọk. Ke oro ebede, nnyịn ima isika ibịne Jehovah ke akam. Ekedi akpan n̄kpọ nditọ oro ndifiọk nte ke ete mmimọ ama eben̄e idem ndikpe Jehovah ubọk ndinyụn̄ n̄kpe mmimọ nditọ, ubọk. Nte utịp, nnyịn ima inyene ufiop ufiop itie ufan ye mmọ. Mmọ ẹma ẹsiwak ndidọhọ nnyịn ẹte, “Mbufo ẹdi mme ata ufan nnyịn.” Oro ama esinam nnyịn inen̄ede ikop inemesịt.

 Ndinam n̄kpọ ọtọkiet nte ubon anam edidianakiet odu. Ke ntak emi, kpukpru owo ẹma ẹsinyene utomufọk kpukpru ini. Ẹkenọ Hans Werner utom ndisika ufọkurua ini kiet ke urua n̄kedep n̄ken̄e n̄kpọ, emi nte ido edide ọwọrọ nte ke ẹma ẹsinọ enye okụk ẹnyụn̄ ẹwet mme n̄kpọ oro enye edidepde ẹnọ enye. Ke urua kiet, nnyịn ikewetke se enye edidepde inọ enye m̀mê ndinọ enye okụk ndomokiet. Enye ama obụp eka esie, ndien ẹka esie ama asian enye ete ke nnyịn ikenyeneke okụk ndomokiet kan̄a. Ọfọn, nditọ oro ẹma ẹtọn̄ọ ndidụk odu ke otu idemmọ, ndien ekem kpukpru mmọ ẹmen ekebe okụk mmọ ẹdin̄wan̄a ke okpokoro. Kpukpru mmọ ẹma ẹfiori ẹte: “Mama, nnyịn imekeme ndika n̄kedep n̄kpọ idahaemi!” Ih, nditọ oro ẹma ẹkpep ndin̄wam ke mbabuat idaha, ndien oro ama akam anam ubon oro etetịm adiana kiet.

Nte mmọ ẹkekọride ẹkponi, nditọiren nnyịn ẹma ẹtọn̄ọ ndinyene udọn̄ ke idem nditọiban. Ke uwụtn̄kpọ, Thomas ama enen̄ede enyene udọn̄ ke idem ekemmọ Ntiense oro ekedide isua 16 ke emana. Mma nnam an̄wan̄a enye nte edieke enye enen̄erede ama n̄kaiferi oro, enye enyene ndiben̄e idem ndidọ enye nnyụn̄ mbiom mbiomo edise mban̄a n̄wan ye nditọ. Thomas ama edifiọk ke imọ ikeben̄eke idem ndidọ ndọ, sia enye ekedide isua 18 kpọt ke emana.

Ndinam N̄kọri nte Ubon

Ke adan̄aemi mmọ ẹkesụk ẹdide uyen, nditọ oro kiet kiet ẹma ẹsịn enyịn̄ ke Ufọkn̄wed Utom Ukara Abasi ke adiana ke adiana. Nnyịn ima isinen̄ede ikpan̄ utọn̄ ke mme utịn̄ikọ mmọ, ndien nnyịn ima ibọ nsịnudọn̄ koro nnyịn ima ikụt ima ofụri esịt oro nditọ oro ẹkenyenede ẹnọ Abasi. Mme esenyịn circuit ye district oro ẹkesidụn̄de ye nnyịn ke ini ke ini ẹma ẹsibụk mme ifiọk n̄kpọntịbe uwem mmọ mîdịghe ẹkot Bible ẹnọ nnyịn. Iren emi ye iban mmọ ẹma ẹn̄wam ndisịn ima kaban̄a utom uyọhọ ini ke esịt mbonubon nnyịn.

Nnyịn ima isinyene udọn̄ ke ikpọ mbono. Mmọ ẹkesidi akpan n̄kpọ ke ukeme nnyịn ndisịn udọn̄ edidi mme asan̄autom Abasi ke esịt nditọ nnyịn. Ye nditọ oro, ndidian mme kad mbenọfọn̄ mmọ mbemiso ẹnamde isan̄ ẹka an̄wa mbono ekesidi akpan n̄kpọ. Ama otụk nnyịn ke idem ke ini Hans Werner akanade baptism ke edide isua duop ke emana. Ediwak owo ẹkekere ke enye ama ekpri akaha ndiyak idemesie nnọ Jehovah, edi ke esịmde isua 50 ke emana, enye ama asian mi nte imọ ikopde inemesịt ndinam n̄kpọ Jehovah ke isua 40.

Nnyịn ima iwụt nditọ nnyịn nte ke ọkpọkpọ itie ebuana ye Jehovah edi akpan n̄kpọ, edi nnyịn ikenyịkke mmọ ndiyak idem nnọ. Edi, nnyịn ima ikop inemesịt ke ini nditọ eken n̄ko ẹkenamde n̄kọri ẹsịm edina baptism ke ekemini mmọ.

Ndikpep Nditop Mbiomo Nnyịn nnọ Jehovah

Nnyịn ima inen̄ede ikop idatesịt ke 1971, ke ini Hans Werner okokụrede ukpep nte andibuana ke ọyọhọ otu 51 eke Ufọkn̄wed Enyọn̄-Ukpeme Ukpep Bible eke Gilead ẹnyụn̄ ẹnọde enye akanam utom nte isụn̄utom ke Spain. Ke adiana ke adiana, nditọ eken n̄ko ẹma  ẹbiat ndusụk ini nte mme asan̄autom uyọhọ ini, emi akanamde nnyịn inen̄ede ikop inemesịt nte ete ye eka. Ke n̄kpọ nte ini emi ke Hans Werner ọkọnọ mi Bible oro n̄ketịn̄de mban̄a ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ibuotikọ emi. Eketie nte idatesịt nnyịn nte ubon ama ọyọhọ.

Ekem nnyịn ima idifiọk ite ke ama oyom nnyịn itetịm iberi edem ke Jehovah. Ntak-a? Koro nnyịn ima ikụt nte ndusụk nditọ nnyịn oro ẹma ẹkekọri ẹkponi ẹsobode mme mfịna oro ẹkenen̄erede ẹdomo mbuọtidem mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, edima adiaha nnyịn Gabriele ama okụt ukụt. Ke 1976 enye ama ọdọ Lothar. Lothar ama ọduọ udọn̄ọ esisịt ini ke ẹma ẹkedian ndọ. Nte enye akakade iso ndimem, Gabriele ama ese aban̄a enye tutu esịm n̄kpa esie. Ndikụt nte andibuana ke ubon oro okokopde nsọn̄idem ọduọde udọn̄ọ onyụn̄ akpade ama anam nnyịn iti nte nnyịn iyomde ima ima ubọk Jehovah.—Isaiah 33:2.

Mme Ifetutom ke Esop Jehovah

Ke ini ẹkemekde mi asan̄autom esop (oro ẹkotde esenyịn oro etiede ibuot mfịn) ke 1955, n̄kekereke ke nyekeme ndibiom mbiomo oro. Ekese n̄kpọ ẹma ẹdu ndinam, ndien n̄kukụre usụn̄ ndinam oro ekedi ndidemede idap ke n̄kanika inan̄ ndusụk usenubọk. N̄wan mi ye nditọ mi ẹma ẹnen̄ede ẹn̄wam, ẹkụtde ẹte mmimọ itịmekede mi ke mbubịteyo ke ini ekededi oro mme n̄kpọ ẹkesụk ẹdude ndise mban̄a.

Nte ededi, nte ubon, nnyịn ima isibiat nyọhọ nsụhọ ini nnyịn ọtọkiet adan̄a nte ikekeme. Ndusụk ini eteutom mi ama esinọ mi ubomisọn̄ esie man n̄keme ndimen ubon mi n̄wọrọ an̄wa. Nditọ oro ẹma ẹsikop inem edinam oro ke ini nnyịn ikpepde Enyọn̄-Ukpeme ke akai. Nnyịn n̄ko ima isinam isan̄ ọtọkiet, ndusụk ini ikwọde ikwọ ke adan̄aemi mfride ndidoinua nte nnyịn isan̄ade ke akai.

Ke 1978, ẹma ẹmek mi udiana esenyịn circuit (asan̄autom oro asan̄ade-san̄a). Ke n̄kopde ndịk, mma mbọn̄ akam nte: “Jehovah, etie mi nte ndikemeke ndinam utom emi. Edi edieke afo oyomde mi ndomo nse, do nyanam ofụri ukeme mi.” Isua iba ke ukperedem, ke ndide isua 54 ke emana, mma nyak ekpri mbubehe mi nnọ Thomas, ekperedem eyeneren nnyịn.

Kpukpru nditọ nnyịn ẹma ẹkọri ẹwọrọ owo, ndien emi ama ọnọ mi ye Karla ifet ndinam utom efen efen nnọ Jehovah. Kpa ke isua oro, ẹma ẹmek mi esenyịn oro asan̄ade-san̄a ẹnyụn̄ ẹnọ mi n̄kanam utom ke ikpehe kiet ke Hamburg ye ke ofụri Schleswig-Holstein. Ke ntak ifiọk oro nnyịn ikenyenede ke ndibọk nditọ, nnyịn ima ikeme ndida san̄asan̄a mbufiọk nnam n̄kpọ ye mme ete ye eka ye nditọ mmọ. Ediwak nditọete ẹkesidọhọ ke nnyịn idi ete ye eka inọ mmọ ke circuit oro.

Ke ama akasan̄a ye ami ke utom circuit ke isua duop, Karla ekenyene ndinam usiakidem. Ndien kpa ke isua oro, mbiausọbọ ẹma ẹkụt ke mma nnyene mbufịt mfre. Ntem, mma n̄kpọn̄ utom mi nte esenyịn circuit nnyụn̄ n̄kasiak mfre. Isua ita ẹma ẹbe mbemiso n̄kafiakde n̄keme ndinam utom nte udiana esenyịn circuit. Ami ye Karla idahaemi idu ke iduọk isua 70 inyụn̄ idụhe aba ke utom oro ẹsan̄ade-san̄a. Jehovah ama an̄wam nnyịn ndikụt nte ke ufọn idụhe ndisọn̄ọ nyịre ke utom oro mmen̄kekemeke aba ndinam.

Ke ifiakde ise edem, ami ye Karla imọkọm Jehovah ke enye ndin̄wam nnyịn isịn ima ẹnyenede ẹnọ akpanikọ ke esịt nditọ nnyịn. (Mme N̄ke 22:6) Ke ofụri isua emi ẹbede, Jehovah amada nnyịn usụn̄ onyụn̄ ọnọ nnyịn ukpep, an̄wamde nnyịn ndibiom mme mbiomo nnyịn. Okposụkedi ekemede ndidi nnyịn imọsọn̄ inyụn̄ ibiomo ndo, ima oro nnyịn inyenede inọ Jehovah osụk ofofiop nte okofiopde ke mbemiso.—Rome 12:10, 11.

[Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 26]

Ubon nnyịn, ẹsan̄ade ke mben Akpa Elbe, Hamburg, 1965

[Ndise ke page 28]

Ndusụk mbonubon nnyịn ke akamba mbono ofụri ererimbot ke Berlin ke 1998

[Ndise ke page 29]

Ye Karla n̄wan mi