Tuak Ibuot nọ Abasi “ke Spirit”

“Mbufo ẹdida Abasi ẹdomo ye anie? Nso mbiet ke mbufo ẹdinam ebiet enye?”—ISAIAH 40:18, “THE JERUSALEM BIBLE.”

EYEDI afo emenen̄ede enịm ke ẹnyịme ẹda mme mbiet ẹtuak ibuot ẹnọ Abasi. Afo emekeme ndikere ke emi anam fi enen̄ede asan̄a ekpere Andikop akam, emi enyịn owo mîkwe, emi onyụn̄ ekemede nditie nte idịghe ata owo edi edi se ẹkerede-kere.

Edi, ndi imenen̄ede inyene ifụre ndimek usụn̄ oro ikpasan̄ade ikpere Abasi? Nte idịghe Abasi ke idemesie ekpenyene akpatre ubiere kaban̄a se ẹnyịmede ye se owo mînyịmeke? Jesus ama anam ekikere Abasi kaban̄a n̄kpọ emi an̄wan̄a ke ini enye ọkọdọhọde: “Ami ndi usụn̄ ye akpanikọ ye uwem: owo baba kiet itieneke Ete, ibọhọke ebe ke Ami.” (John 14:6) Ikọ emi kpọt akpan edikama mme mbiet m̀mê ndisana n̄kpọ en̄wen ekededi.

Ih, odu akpan orụk utuakibuot kiet oro Jehovah Abasi enyịmede. Ndien nso ke oro edi? Ke idaha efen, Jesus ama anam an̄wan̄a ete: “Ini ke edi, omonyụn̄ ededi ama, eke ata mme andituak ibuot ẹdituakde ibuot ẹnọ Ete ke spirit ye ke akpanikọ: koro edi mmọ eke ẹtiede ntem ke Ete oyom ete ẹtuak ibuot ẹnọ Imọ. Abasi edi spirit: ndien mme andituak ibuot nnọ Enye ẹnyene ndituak ibuot ke spirit ye ke akpanikọ.”—John 4:23, 24.

Ndi ẹkeme ndinam mbiet Abasi emi ‘edide spirit’? Baba. Inamke n̄kpọ m̀mê mbiet enyene uten̄e adan̄a didie, enye ikemeke ndimen udomo ye ubọn̄ Abasi. Ntre mbiet Abasi oro mme owo ẹnamde ikemeke-keme ndiwụt nte enye enen̄erede etie. (Rome 1:22, 23) Ndi owo ekeme ‘ndituak ibuot ke akpanikọ’ edieke enye asan̄ade ekpere Abasi ebe ke ndusụk mbiet oro ubọk owo anamde?

In̄wan̄-In̄wan̄ Ukpepn̄kpọ Bible

Ibet Abasi ama akpan edinam mme mbiet nnyụn̄ ntuak ibuot nnọ mmọ. Ọyọhọ ibet iba ke  Ibet Duop ama owụk ete: “Kûnam edisọi n̄kpọ unọ idem fo, kûnyụn̄ unam mbiet baba n̄kpọ kiet eke odude ke heaven ke enyọn̄, ye eke odude ke isọn̄ ke idak, ye eke odude ke mmọn̄ ke idak isọn̄; kûnụhọ unọ mmọ, kûnyụn̄ unam n̄kpọ mmọ.” (Exodus 20:4, 5) N̄wed Abasi Christian eke odudu spirit owụk n̄ko ete: “Ẹfehe ẹkpọn̄ ido ndem.”—1 Corinth 10:14.

Edi akpanikọ, ediwak owo ẹfan̄a ẹte ke mmimọ ndikama mme mbiet ke utuakibuot idịghe ukpono ndem. Ke uwụtn̄kpọ, mme Christian Orthodox ẹsiwak ndifan̄a ke mmimọ isituakke ibuot ke ini mmimọ inụhọde, itọn̄ọde edọn̄, inyụn̄ ibọn̄de akam ke iso mme mbiet oro. Oku Orthodox kiet ekewet ete: “Nnyịn isinọ mmọ ukpono koro mmọ ẹdide ndisana n̄kpọ, ye koro nnyịn ikponode se Mme Mbiet oro ẹdade ẹnọ.”

Edi, mbụme osụk ododu: Ndi Abasi enyịme ẹkama mme mbiet idem ke ini ẹdọhọde ẹte ke owo ituakke ibuot inọ mmọ nnennen nnennen? Idụhe ebiet ndomokiet oro Bible enyịmede utọ edinam oro. Ke ini nditọ Israel ẹkenamde mbiet eyen enan̄, ẹdọhọde ke uduak ekedi man mmimọ ikpono Jehovah, enye ama ọsọn̄ọ owụt ke imọ ikamaha se mmọ ẹkenamde, ọdọhọde ke mmọ ẹma ẹsọn̄ ibuot.—Exodus 32:4-7.

Ndedịbe N̄kpọndịk

Edikama mme mbiet ke utuakibuot edi edinam akamade n̄kpọndịk. Enye ekeme nditap mme owo mmemmem mmemmem ndituak ibuot nnọ mbiet oro utu ke Abasi oro ẹdọhọde nte mbiet oro adade ọnọ. Ke ikọ efen, mbiet oro akabade edi se ẹnọde ntịn̄enyịn ndien osụn̄ọde ke ukpono ndem.

Oro ama etịbe ye ediwak mbiet ẹkenamde ke  eyo nditọ Israel. Ke uwụtn̄kpọ, Moses ama anam urụkikọt okpoho ke ini Uwọrọidụn̄ ke Egypt. Ke akpa, ndikọkọn̄ urụkikọt oro ke eto ekedi usụn̄ ndida n̄kọk udọn̄ọ. Mbon oro ẹkenọde ufen ke ndikanam urụkikọt odom mmọ ẹma ẹmenede enyịn ẹse urụkikọt okpoho oro ẹnyụn̄ ẹbọ un̄wam Abasi. Edi ke mme owo oro ẹma ẹkenam idụn̄ ke Isọn̄ Un̄wọn̄ọ, etie nte mmọ ẹma ẹnam urụkikọt okpoho emi akabade edi edisọi n̄kpọ, nte n̄kpọ eke urụkikọt okpoho oro ke idemesie ekenyenede odudu ndikọk udọn̄ọ. Mmọ ẹma ẹfọp incense ẹnọ enye, ẹma ẹnyụn̄ ẹkam ẹnọ enye enyịn̄, Nehushtan.—Numbers 21:8, 9; 2 Ndidem 18:4.

Nditọ Israel ẹma ẹdomo n̄ko ndida ekebe ediomi nte n̄kpọ n̄kpemeidem man ẹbiọn̄ọ mme asua mmọ, ndien emi ama osụn̄ọ ke mme enyene-ndịk utịp. (1 Samuel 4:3, 4; 5:11) Ndien ke eyo Jeremiah, mbon Jerusalem ẹma ẹnen̄ede ẹnọ temple ntịn̄enyịn ẹkan nte mmọ ẹkenọde Abasi oro ẹketuakde ibuot ẹnọ do.—Jeremiah 7:12-15.

Udọn̄ edituak ibuot nnọ mme n̄kpọ utu ke Abasi osụk odudu. Anam ndụn̄ọde oro Vitalij Ivanovich Petrenko ọkọdọhọ: “Mbiet . . . akabade edi n̄kpọ oro ẹtuakde ibuot ẹnọ ndien n̄kpọndịk odu enye ndikabade ndi ukpono ndem . . . Owo enyene ndinyịme nte ke emi enen̄ede edi ekikere ukpono ndem oro ẹdade ẹdisịn ke utuakibuot nnọ mbiet ke ntak se ediwak owo ẹnịmde ke akpanikọ.” Ukem ntre, oku Greek Orthodox oro, Demetrios Constantelos ọdọhọ ke n̄wed esie oro Understanding the Greek Orthodox Church ete: “Edi mmemmem n̄kpọ Christian ndinam mbiet akabade edi n̄kpọ oro ẹtuakde ibuot ẹnọ.”

Ndidọhọ ke mme mbiet ẹdi sụk mme n̄kpọ un̄wam kaban̄a ukeuke utuakibuot enen̄ede edemede eyịghe. Ntak-a? Ọfọn, nte idịghe akpanikọ nte ke ẹkeme ndida  ndusụk mbiet Mary m̀mê eke “ndisana owo” nte se inen̄erede idot utuakibuot inyụn̄ inen̄erede inyene ufọn ikan mme mbiet eken oro ẹsụk ẹdade ẹnọ owo kiet oro ama akakpa ke anyan ini mi? Ke uwụtn̄kpọ, akpan mbiet kiet oro adade ọnọ Mary ke Tínos, Greece, enyene ifịk ifịk mbon Orthodox oro ẹtuakde ibuot ẹnọ enye, ke edide isio ye ukem mme anam-akpanikọ andituak ibuot nnọ mbiet oro adade ọnọ Mary ke Soumela, ke edere edere Greece. Otu mbiba emi ẹnịm ke mbiet mmimọ edi mfọnn̄kan, anamde utịben̄kpọ oro otụkde owo ke idem akan enye eken, okposụkedi mbiba ẹdade ẹnọ owo kiet oro ama akakpa ke anyan ini. Ntem, ke edinam, mme owo ẹdọhọ ke ndusụk mbiet ẹnyene ata ata odudu mmọ ẹsinyụn̄ ẹtuak ibuot ẹnọ mmọ.

Ndisan̄a N̄kpere “Ndisana Owo” m̀mê Mary?

Nte ededi, nso kaban̄a edituak ibuot nnọ ndusụk mme owo, utọ nte Mary m̀mê “ndisana owo”? Ke anamde n̄kpọ aban̄a idomo oro Satan akadade etiene enye, Jesus ama etịn̄ aban̄a Deuteronomy 6:13 onyụn̄ ọdọhọde: “Tuak ibuot nọ Jehovah Abasi fo, nyụn̄ nam n̄kpọ nọ Enye ikpọn̄-ikpọn̄.” (Matthew 4:10) Enye ọkọdọhọ ke ukperedem ete ke ata mme andituak ibuot ẹdituak ibuot inọ “Ete,” idịghe owo efen ekededi. (John 4:23) Ke ọfiọkde emi, angel kiet ama asua ọnọ apostle John ke enye ndikodomo ndituak ibuot nnọ enye, ọdọhọde: “Kûnam . . . Tuak ibuot nọ Abasi.”—Ediyarade 22:9.

Ndi odot ẹbọn̄ akam ẹnọ Mary, eka Jesus eke isọn̄, m̀mê mme akpan “ndisana owo,” ẹben̄ede mmọ ẹkpe Abasi ubọk ke ibuot owo? Nnennen ibọrọ Bible edi: “Ekpe-emem kiet kpọt ke ufọt Abasi ye owo onyụn̄ odu, emi ke Idem esie edide owo, kpa Christ Jesus.”—1 Timothy 2:5.

Kpeme Itie Ebuana Fo ye Abasi

Edikama mme mbiet ke utuakibuot, emi atuahade ye in̄wan̄-in̄wan̄ ukpepn̄kpọ Bible, ikemeke ndin̄wam mme owo ẹnyene unyịme Abasi ẹnyụn̄ ẹnyene edinyan̄a. Ke edide isio, Jesus ọkọdọhọ ke nsinsi uwem ọkọn̄ọ ke nnyịn ndifiọk ata Abasi kierakiet, ndimehe ye mme anana-mbiet edu esie ọkọrọ ye mme uduak esie ye usụn̄ oro enye anamde n̄kpọ ye mme owo. (John 17:3) Mme mbiet ikemeke ndikụt usụn̄, ndikop m̀mê nditịn̄ ikọ, inyụn̄ ikemeke ndin̄wam owo ọfiọk Abasi onyụn̄ atuak ibuot ọnọ enye nte enye enyịmede. (Psalm 115:4-8) Ẹbọ ata akpan ukpepn̄kpọ aban̄ade ata Abasi kierakiet n̄kukụre ebe ke ndikpep Ikọ Abasi, kpa Bible.

Ke ẹsiode enye nditre ndinọ baba ufọn kiet ẹfep, edituak ibuot nnọ mbiet ekeme ndikama n̄kpọndịk eke spirit. Didie ke edi ntre? Ata akpan ntak edi, enye ekeme ndibiat itie ebuana owo ye Jehovah. Kaban̄a Israel, emi “ẹkedade mbukpo ndisọi n̄kpọ ẹyat enye esịt,” Abasi ama ebem iso etịn̄ ete: “Ami nyedịp mmọ iso mi.” (Deuteronomy 32:16, 20, The New American Bible) Ndifiak nnyene itie ebuana mmọ ye Abasi ọkọwọrọ mmọ ‘ndisọn ndisọi n̄kpọ oro ẹkesịnde mmọ ẹnam idiọk.’—Isaiah 31:6, 7, NAB.

Ke ntre, item N̄wed Abasi emi odot didie ntem: “N̄kpri nditọ mi, ẹkpeme idem ke ndisọi n̄kpọ”!—1 John 5:21, NAB.

[Ekebe ke page 6]

Ẹma Ẹn̄wam Mmọ Ndituak Ibuot “ke Spirit”

Olivera ekedi enyene-ifịk owo Ufọkabasi Orthodox ke Albania. Ke ini idụt oro okodoride ukpan ke ido ukpono ke 1967, Olivera ama aka iso ke mme edinam ido ukpono esie ke ndịbe. Enye ama ada ekese ke otu ekpri okụk ukpọn̄ utom esie edep mme mbiet gold ye silver, incense, ye tiande. Enye ekesidịp mme mbiet emi ke bed esie ekesinyụn̄ awak ndide idap ke akpakaha oro okodude ekpere ke ntak okokopde ndịk nte ke ẹkeme ndikụt m̀mê ẹyịp mmọ. Ke ini Mme Ntiense Jehovah ẹkewahade ẹkese enye ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ 1990, Olivera ama okụt akpanikọ Bible ke etop mmọ. Enye ama okụt se Bible etịn̄de aban̄a utuakibuot akpanikọ ndidi “ke spirit,” ama onyụn̄ ekpep nte Abasi ekerede aban̄a edikama mme mbiet. (John 4:24) Ntiense oro ekekpepde Bible ye enye ama okụt ke ibat mme mbiet oro ẹkedude ke ufọk esie ẹma ẹka iso ndisụhọde ke ini kiet kiet oro enye ekesiwahade ufọk Olivera. Ke akpatre, ndomokiet ikodụhe aba. Ke ama akana baptism, Olivera ọkọdọhọ ete: “Mfịn, utu ke ndinyene mme mbiet oro mînyeneke ufọn, ami mmenyene edisana spirit Jehovah. Mmenen̄ede n̄kop inemesịt nte ke spirit esie inyeneke ndibe ke mme mbiet mbemiso enye esịmde mi.”

Athena, otode isuo Lesbos ke Greece, ekedi ata ifịk ifịk andibuana ke Ufọkabasi Orthodox. Enye ekedi owo n̄ka ikwọ ama esinyụn̄ etiene edinam ido ukpono ketket, esịnede edikama mme mbiet. Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹn̄wam Athena ndifiọk ke idịghe kpukpru se ẹkekpepde enye ẹkedu ke n̄kemuyo ye Bible. Emi ama esịne edikama mme mbiet ye mme cross ke utuakibuot. Athena ama ọsọn̄ọ eyịre ndinam ndụn̄ọde ke idemesie mban̄a ntọn̄ọ mme mbiet ido ukpono emi. Ke ama akanam ekese ndụn̄ọde ke nsio nsio n̄wed, enye ama edinịm ke akpanikọ ete ke mme mbiet oro ikenyeneke ntọn̄ọ ito mme Christian. Udọn̄ esie ndituak ibuot nnọ Abasi “ke spirit” ama anam enye ọduọn̄ọ mme mbiet oro enye ekenyenede, kpa ye oro mmọ ẹkesọn̄de urua. Nte ededi, Athena ama okop inemesịt ndinyịme ntakurua ekededi man atuak ibuot ọnọ Abasi ke usụn̄ oro asanade ke n̄kan̄ eke spirit ẹnyụn̄ ẹnyịmede.—Utom 19:19.

[Ekebe/Ndise ke page 7]

Nte Mme Mbiet Ẹdi Utomusọ?

Ke mme isua ndondo emi, ẹmetan̄ mme mbiet Orthodox ke ofụri ererimbot ẹbon. Mme anditan̄ mbon ẹsiwak ndida mbiet emi nte utomusọ oro owụtde ifiọk mbon Byzantium, idịghe nte edisana mbiet ido ukpono. Idịghe esen n̄kpọ ndikụt mme utọ mbiet ido ukpono oro ẹbanade ufọk m̀mê itieutom owo oro ọdọhọde ke imọ inịmke edidu Abasi ke akpanikọ.

Nte ededi, ata mme Christian ifreke akpan uduak oro mbiet enyenede. Enye edi n̄kpọ oro ẹtuakde ibuot ẹnọ. Ke adan̄aemi mme Christian mîfan̄ake unen mbon en̄wen ndinyene mme mbiet, mme mbiet ido ukpono idụhe ke otu mme n̄kpọ oro mmọ ẹnyenede, ọkpọkọm edi utomusọ. Emi odu ke n̄kemuyo ye edumbet oro ẹkụtde ke Deuteronomy 7:26: “Kûnyụn̄ uda n̄kpọ mbubiam [mme mbiet ẹkamade ke utuakibuot] udụk ke ufọk fo, mbak afo edikabade edi n̄kpọ nsobo ebiet enye: kam sasua enye, nyụn̄ bat enye ke n̄kpọ mbubiam.”

[Ndise ke page 7]

Abasi ikenyịmeke ẹkama mme mbiet ke utuakibuot

[Ndise ke page 8]

Ifiọk Bible an̄wam nnyịn ndituak ibuot nnọ Abasi ke spirit