Tọ Edinen Ido, Dọk Ima-Mfọnido Abasi

“IDIFỌNKE FỌN ye owo eke etiede ubiọn̄ ọnọ esen owo: edi oyofụre owo eke asuade mmia-ubọk.” (Mme N̄ke 11:15) Ibio ibio n̄ke emi enen̄ede esịn udọn̄ didie ntem ọnọ eti edinam! Ama etie ubiọn̄ ọnọ esenowo ọbọ ebuọt, ben̄e idem nọ afanikọn̄. Fep mmia-ubọk—edinam oro eketiede nte edisịn ubọk ke n̄wed ediomi ke Israel eset—nyụn̄ bọhọ ediduọ ndụk mfịna okụk.

Nte an̄wan̄ade, edumbet oro enyenede n̄kpọ ndinam mi edi: “Se ededi owo ọtọde, oro ke enye edinyụn̄ ọdọk.” (Galatia 6:7) Prọfet Hosea ọkọdọhọ ete: “Ẹtọ n̄kpasịp ẹnọ idem mbufo ke edinen ido; ẹdọk nte ekemde ye ima-mfọnido.” (Hosea 10:12, NW) Ih, tọ edinen ido ebe ke ndinam n̄kpọ ke usụn̄ Abasi, nyụn̄ dọk ima-mfọnido esie. Ke adade edumbet emi anam n̄kpọ ndien ndien, Edidem Solomon eke Israel enen̄ede esịn udọn̄ ọnọ nnennen edinam, eti ikọ, ye eti edu uwem. Ke akpanikọ, ndidụn̄ọde mme ikọ ọniọn̄ esie emi ketket eyesịn udọn̄ ọnọ nnyịn nditọ n̄kpasịp nnọ idem nnyịn ke edinen ido.—Mme N̄ke 11:15-31.

Tọ “Uyai,” Dọk “Ubọn̄”

Enyene-ọniọn̄ edidem oro ọdọhọ ete: “Ediye an̄wan omụm ubọn̄ akama: kpa nte nyara owo [“mbon ufịk,” NW] ẹmụmde inyene ẹkama.” (Mme N̄ke 11:16) Ufan̄ikọ emi owụt ukpụhọde oro odude ke ufọt ubọn̄ oro ebịghide emi ediye an̄wan, “eti an̄wan”, ekemede ndinyene ye inyene ibio ini oro owo ufịk ọkọde.—An American Translation.

Didie ke owo ekeme ndinyene uyai oro osụn̄ọde ke ubọn̄? Solomon ama ọnọ item ete: “Kpeme ekikere ye ọniọn̄. Ndien mmọ ẹyekabade . . . ẹdi mbana [uyai, NW] itọn̄ fo.” (Mme N̄ke 3:21, 22) Ndien andiwet psalm ama etịn̄ nte ‘ẹn̄wan̄ade uyai ẹsịn ke n̄kpọk-inua edidem.’ (Psalm 45:1, 2) Ke akpanikọ, ata ọniọn̄, ukeme ukere n̄kpọ, ye edida edeme nnam n̄kpọ ke eti usụn̄ ẹtịp ẹsịn ke owo ndinyene eti ido nnyụn̄ nye uyai. Oro enen̄ede edi ntre ye enyene-ibuot an̄wan. Uwụtn̄kpọ kiet edi Abigail, n̄wan ndisịme owo oro, Nabal. Enye ama “enyene eti ibuot, onyụn̄ eye iso,” ndien Edidem David ama otoro enye aban̄a “eti ibuot” esie.—1 Samuel 25:3, 33.

Ke akpanikọ, ediye an̄wan oro eten̄ede Abasi ọyọbọ itoro. Mme owo ẹyetịn̄ eti ikọ ẹban̄a enye. Edieke enye ọdọde ndọ, ebe esie oyotoro enye. Ke akpanikọ, enye ayada itoro ọsọk ofụri ubon. Ndien itoro esie idịghe eke ibio ini. “Ọfọn ndimek eti enyịn̄ n̄kan ediwak inyene: ima ye mfọn ẹkan silver ye gold.” (Mme N̄ke 22:1) Eti enyịn̄ oro enye anamde ye Abasi enyene nsinsi ufọn.

 Idaha emi edi isio ye owo ufịk, ‘owo emi ananade esịtmbọm.’ (Mme N̄ke 11:16, New International Version) Ẹbat owo ufịk ẹsịn ke otu mme anamidiọk ye mbon oro ẹsuade mme andituak ibuot nnọ Jehovah. (Job 6:23; 27:13) Utọ owo oro ‘inịmke Abasi ke iso esie.’ (Psalm 54:3) Ebede ke ndifịk nnyụn̄ ndia ibụk ibụk udori nto mbon oro mîduehe, utọ owo oro ekeme ‘ndikọ silver mbon nte ntanisọn̄.’ (Job 27:16) Edi, nte ini akade, enye ekeme ndisụhọde nna inyụn̄ idahake ida, ndien usen ekededi oro enye atatde enyịn esie, enye ekeme ndikpa. (Job 27:19) Do, kpukpru inyene ye utom esie ẹdiwọrọ ikpîkpu.—Luke 12:16-21.

Nso akpan ukpepn̄kpọ ke Mme N̄ke 11:16 ekpep ntem! Ke ndiwụt nnyịn ke ibio ibio usụn̄ se uyai ye ufịk ẹdidọkde, edidem Israel esịn udọn̄ ọnọ nnyịn nditọ edinen ido.

“Ima-Mfọnido” Ada Mme Utịp Edi

Ke ọnọde ukpep efen aban̄a itie ebuana owo ye owo, Solomon ọdọhọ ete: “Owo mfọnido anam se ọfọnde ye ukpọn̄ esiemmọ: edi owo afai otụhọ obụkidem esie.” (Mme N̄ke 11:17) Eyen ukpepn̄kpọ kiet ọdọhọ ete: “Ọkpọikọ ke n̄ke emi edi ke nte owo odude uwem ye mbon en̄wen, edide eti m̀mê idiọk, ekeme ndida utịp oro owo mîkodorike enyịn nsọk owo.” Kere ban̄a n̄kaiferi oro ekerede Lisa. * Okposụkedi esinyenede eti uduak, kpukpru ini enye esika mme edinam oro ẹma ẹkediomi ke idiọk ini. Idịghe esen n̄kpọ minit 30 m̀mê akande oro ndibe enye ke ndutịm oro enye akanamde ndisobo ye mme anditan̄a Obio Ubọn̄ eken kaban̄a utom ukwọrọikọ. Lisa inamke se ifọnde ye idemesie. Nte enye ekeme ndiduọhọ mbon en̄wen edieke mmọ ẹkpade mba editaba ọsọn̄urua ini ẹnyụn̄ ẹtrede ndinam ediomi efen ye enye?

Oyom-mfọnmma—owo oro enịmde mme idaha oro ẹkon̄de ẹkaha—anam idemesie ibak n̄ko. Kpukpru ini enye esidomo ndinyanade mbịne mme utịtmbuba oro enye mîkemeke ndisịm, esịnde idemesie ke idaha oro ekemede ndinam enye akpa mba onyụn̄ okụt edikpu. Ke n̄kan̄ eken, nnyịn inam se ifọnde ye idem nnyịn ke ini inịmde nti utịtmbuba oro ikemede ndisịm. Eyedi mme n̄kpọ isisọpke ndin̄wan̄a nnyịn nte esin̄wan̄ade mbon en̄wen. Mîdịghe ekeme ndidi nte ke udọn̄ọ m̀mê usọn̄ osụhọde se nnyịn ikemede ndinam. Ẹyak nnyịn ikûdede ikop iyatesịt iban̄a n̄kọri eke spirit nnyịn, edi ika iso ndiwụt eti ibuot kpukpru ini ke nte inamde n̄kpọ ye mme mmeme nnyịn. Nnyịn iyokop inemesịt ke ini ‘isịnde ifịk’ inam ukeme nnyịn.—2 Timothy 2:15; Philippi 4:5.

Ke akade iso ndinọ ọyọhọ ntọt ke nte edinen owo anamde ufọn ọnọ idemesie ke adan̄aemi owo ibak ọnọde idemesie unan, enyene-ọniọn̄ edidem oro ọdọhọ ete: “Idiọk owo anam utom ikpîkpu: edi owo eke ọtọde eti ido iditreke ndidia utịp. Nte eti ido asan̄ade ke uwem: kpa ntre n̄ko ke owo eke ebịnede idiọk ido asan̄a etiene n̄kpa esie. Jehovah ese mme akwan̄a esịt ke mbubiam: edi mmọ eke ẹnen̄erede usụn̄ mmọ ẹnem enye esịt. Ubọk okposobo ye ubọk, idiọk owo idibọhọke: edi ubon nti owo ẹyebọhọ.”—Mme N̄ke 11:18-21.

Ke nsio nsio usụn̄, mme ufan̄ikọ emi ẹsọn̄ọ ẹwụt akpan n̄kpọ emi: Tọ edinen ido nyụn̄ dọk utịp esie. Idiọk owo ekeme ndibian̄a abian̄a m̀mê ndibre mbre mfọniso man enyene se enye mîkakpaha utom ke esịt. Sia mme utọ utom oro ẹdide ikpîkpu, enye ekeme ndikụt edikpu. Owo oro anamde akpanikọ ke utom esie enyene eti okụk onyụn̄ enyene ifụre. Sia enyenede unyịme Abasi, eti owo oro enyene idotenyịn nsinsi uwem. Edi n̄kpọ editie didie ye idiọkowo? “Ubọk okposobo ye ubọk” ke ndibian̄a abian̄a, idiọkowo idibọhọke ufen. (Mme N̄ke 2:21, 22) Nso eti item ke emi edi ntem ete itọ edinen ido!

Se Idide Ata Uyai inọ Owo Eti Ibuot

Solomon aka iso ọdọhọ ete: “N̄kpanuen o-gold ke ibuo edi ebiet uyai an̄wan eke awahade ọkpọn̄ ọniọn̄.” (Mme N̄ke 11:22)  N̄kpanuen ibuo ekedi ọsọ n̄kpọ mbanaidem ke mme ini Bible. N̄kpanuen ibuo o-gold oro ẹkesisịnde ke ibuo n̄kan̄ kiet m̀mê ke uyịre ibuo ekesidi n̄kpọmbana oro ẹkesisọpde ẹkụt ke n̄wan. Ọkpọdiọk didie ntem ndikpesịn utọ ediye n̄kpọmbana emi ke ibuo edi! Ukem oro ke edi ye owo oro eyede ke enyọn̄ enyọn̄ edi emi mînyeneke “ọniọn̄.” N̄kpọ mbanaidem ikam idotke utọ owo oro, edide n̄wan m̀mê eren. Edi ediduọn̄ọ inụn̄ ke nsia ebiọn̄—inamke enye eye ke baba usụn̄ kiet.

Edi akpanikọ, edi ndammana n̄kpọ ndikere mban̄a nte nnyịn itiede ke iso mme owo. Edi ntak emi nnyịn ikpetịmerede esịt ikaha m̀mê itrede ndikop uyụhọ mban̄a nte iso m̀mê idem nnyịn etiede? Nnyịn inyeneke odudu ndomokiet ndikara ediwak mbak idem nnyịn. Ndien uyai ikpọkidem idịghe ata akpan n̄kpọ. Nte idịghe akpanikọ nte ke ata ediwak owo oro nnyịn imade inyụn̄ idarade ẹye ukeuke uyai? Uyai ikpọkidem idịghe ukpọhọde inemesịt. Se inen̄erede idi akpan n̄kpọ edi uyai esịtidem emi edide mme edu uten̄e Abasi oro ẹbịghide. Do, nnyịn ikpakam inyene eti ibuot inyụn̄ ikọri mme utọ edu oro.

“Ukpọn̄ Eke Ọfọnde Ido Eyetịm Oyụhọ”

Edidem Solomon ọdọhọ ete: “Se nti owo ẹyomde osụk ọfọfọn: se mme idiọk owo ẹtiede ẹben̄e edi iyatesịt. Ke anamde an̄wan̄a nte emi edide ntre, enye adian do ete: “Enyene owo eke asuande, ndien enye ọdọdiọn̄ ọtọt; ndien owo eke afamde akan nte enende, osụk akabade ebuene.”—Mme N̄ke 11:23, 24.

Nte nnyịn isịnde ifịk isuan—inọde mbon en̄wen—ifiọk Ikọ Abasi, ke akpanikọ nnyịn imọkọri ke ifiọk oro inyenede iban̄a “ubom ye uniọn̄ ye ukon̄ ye utụn̄ọ” Ikọ Abasi. (Ephesus 3:18) Ke n̄kan̄ eken, owo oro mîdaha ifiọk esie inam n̄kpọ, odu ke itiendịk editaba ifiọk oro enye enyenede. Ih, “owo eke ọtọde ke ufat oyonyụn̄ ọdọk ke ufat; owo eke ọtọde ke ntatubọk, uwak-uwak ke enye oyonyụn̄ ọdọk.”—2 Corinth 9:6.

Edidem oro aka iso ọdọhọ ete: “Ukpọn̄ eke ọfọnde ido eyetịm oyụhọ [oyoforo]: ndien edi andinọ mmọn̄ edikụt mmọn̄.” (Mme N̄ke 11:25) Ke ini nnyịn idade ini ye inyene nnyịn inam n̄kpọ ke ntatubọk ndinam utuakibuot akpanikọ aka iso, Jehovah esinen̄ede enem esịt ye nnyịn. (Mme Hebrew 13:15, 16) Enye ‘eyeberede window heaven ọnọ nnyịn, onyụn̄ an̄wan̄a nti n̄kpọ ọnọ nnyịn, tutu akaha.’ (Malachi 3:10) Kam se uforo eke spirit oro mme asan̄autom esie ẹnyenede mfịn!

Ke ọnọde uwụtn̄kpọ efen aban̄a nte udọn̄ nti owo enyenede ukpụhọde ye eke mme idiọkowo, Solomon ọdọhọ ete: “Mbio-obio ẹyesụn̄i owo eke esịnde ibokpot: edi mfọn oyodoro ke ibuot owo eke anyamde.” (Mme N̄ke 11:26) Ndidep n̄kpọurua ke ini ekọmurua osụhọrede nnyụn̄ mmụm mmọ nnịm tutu n̄kpọurua oro ọtọn̄ọ ndinana, nnyụn̄ nnyam mmọ ke ini ekọmurua ọdọkde ekeme ndiwọrọ akwa udori. Idem okposụkedi ẹkemede ndinyene ndusụk ufọn ke ndisụhọde se ẹdiade nnyụn̄ nnyene nnịm-nnọ-idem, mme owo ke ofụri ofụri ẹsisua owo oro anamde emi ke ntak ibụk esie. Ke n̄kan̄ eken, mme owo ẹsima owo oro etrede ndidia akwa udori nto mbabuat idaha.

 Ke esịnde udọn̄ ọnọ nnyịn ndika iso nyom se ifọnde m̀mê se inende, edidem Israel oro ọdọhọ ete: “Owo eke abakde oyom eti n̄kpọ, eyebịne mfọn: ndien ama edi owo eke oyomde idiọk-n̄kpọ, idiọk eyesịm enye. Owo eke ọbuọtde idem ke inyene esie ọyọduọ: edi nti owo ẹyesiaha nte ikọn̄.”—Mme N̄ke 11:27, 28.

Eti Owo Omụm Ukpọn̄

Ke anamde an̄wan̄a nte ndisịme edinam esisụn̄ọde ke ndiọi utịp, Solomon ọdọhọ ete: “Owo eke otụhọde ufọk esiemmọ ayadia ofụm.” (Mme N̄ke 11:29a) Idiọk edinam Achan ‘ama ada ndutụhọ ọsọk enye,’ ndien ẹma ẹtọn̄ọ enye ye mbonubon esie ke itiat ẹwot. (Joshua, ibuot 7) Mfịn, ibuot ubon Christian ye mbon eken ke ubon esie ẹkeme ndibuana ke idiọk edinam oro ekemede ndisụn̄ọ ke edibịn mmọ mfep ke esop Christian. Ke ndikpu nditiene mme ibet Abasi ye ke ndinyịme akwa idiọkn̄kpọ ke ubon esie, owo ada ndutụhọ ọsọk ufọk esie. Eyedi ẹsio enye ye mbon en̄wen ke ubon esie ẹfep ke itie ebuana Christian nte mme anamidiọk oro mîkabakede esịt. (1 Corinth 5:11-13) Ndien nso ke enye edinyene? Sụk ofụm—n̄kpọ oro mînyeneke ata ufọn ekededi.

Ufan̄ikọ oro aka iso ọdọhọ ete: “Ndien ndisịme owo akabade edi ofụn owo eti ibuot.” (Mme N̄ke 11:29b) Sia ndisịme owo ananade ata ọniọn̄, owo ikemeke ndinọ enye akwa mbiomo obiom. Akan oro, enye ndise mban̄a mbubehe idemesie ke idiọk usụn̄ ekeme ndinam enye akabade odụk ufụn ọnọ owo en̄wen ke ndusụk usụn̄. Utọ ndisịme owo oro ekeme ndikabade ndi “ofụn owo eti ibuot.” Do, nte an̄wan̄ade, edi akpan n̄kpọ nte nnyịn ida eti ibuot ye ata ọniọn̄ inam kpukpru edinam nnyịn.

Enyene-ọniọn̄ edidem oro ọsọn̄ọ ọnọ nnyịn ete: “Mfri eti owo edi eto uwem; ndien enyene-ibuot owo omụm ukpọn̄.” (Mme N̄ke 11:30) Didie ke emi esitịbe? Ọfọn, ebede ke ikọ ye edinam esie, eti owo esida udia eke spirit ọsọk mbon en̄wen. Enye esisịn udọn̄ ọnọ mmọ ndinam n̄kpọ Jehovah ndien ke akpatre mmọ ẹkeme ndinyene uwem oro Abasi ọnọde.

‘Ẹyenọ Anamidiọk Usiene Oro Akam Okponde Akan’

Mme n̄ke oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke enyọn̄ emi ẹnen̄ede ẹsịn udọn̄ ẹnọ nnyịn didie ntem nditọ edinen ido! Ke abuande edumbet emi ọdọhọde ke “se ededi owo ọtọde, oro ke enye edinyụn̄ ọdọk” ke usụn̄ efen, Solomon ọdọhọ ete: “Edieke ẹdinamde eti owo usiene ke ererimbot; n̄wan̄wa ediso mme idiọk owo ye mme oburobụt owo.”—Mme N̄ke 11:31.

Idem okposụkedi eti owo esisịnde ukeme ndinam se inende, ke ndusụk ini enye esinam ndudue. (Ecclesiastes 7:20) Ndien ke ntak ndudue esie, ẹyenọ enye “usiene” ebe ke enye ndibọ ntụnọ. Nte ededi, nso kaban̄a idiọkowo emi okoide-koi emek idiọk usụn̄ mînyụn̄ isịnke ukeme ndomokiet ndisan̄a ke usụn̄ oro enende? Ndi enye idotke ndibọ “usiene” oro okponde akan—kpa ọkpọsọn̄ ufen? Apostle Peter ekewet ete: “Edieke ọsọn̄de eti-eti ndinen owo ndibọhọ, n̄kpọ editie didie ye mmọ emi mîbakke Abasi ye mme oburobụt owo?” (1 Peter 4:18) Ke ntre, ẹyak nnyịn kpukpru ini ibiere nditọ n̄kpasịp nnọ idem nnyịn ke edinen ido.

[Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 28]

“Uyai” ama ada “ubọn̄” ọsọk Abigail

[Mme ndise ke page 30]

‘Idiọk owo anam utom ikpîkpu, edi eti owo adia eti utịp’

[Ndise ke page 31]

‘Tọ ke ntatubọk, dọk uwak-uwak’