Didie ke Ukeme Ukere N̄kpọ Ekeme Ndikpeme Fi?

ỌKPỌSỌN̄ awawa ekeme ndidi n̄kpọ oro eyede ndise, edi enye edi n̄kpọndịk ọnọ mme awat ubom. Awawa ekeme ndinam mmọ ẹtaba uwem mmọ.

Ke ukem usụn̄ oro, mme asan̄autom Abasi ẹkeme ndisobo n̄kpọsọn̄ mfịghe oro ẹtiede nte ẹmọn̄ ẹkan mmọ ubọk. Ekeme ndidi afo ọmọdiọn̄ọ ke n̄kpọsọn̄ idomo ẹsisịm mme Christian. Ke akpanikọ afo omoyom ndikan mmọ ye iwụk, ebierede ndifep n̄wụre ke n̄kan̄ eke spirit. (1 Timothy 1:19) Ukeme ukere n̄kpọ edi akpan ubak n̄kpọ ukpeme fo. Nso ke enye edi, ndien didie ke ẹkeme ndinyene enye.

Ikọ Hebrew oro ẹkabarede “ukeme ukere n̄kpọ,” mezim·mahʹ enyene ntọn̄ọ oto ikọ oro ọwọrọde “ndiduak m̀mê ndidiomi.” (Mme N̄ke 1:4, NW) Ntem, ndusụk edikabade Bible ẹkabade mezim·mahʹ nte “ọniọn̄” m̀mê “ikike.” Nditọ ukpepn̄kpọ Bible oro Jamieson, Fausset, ye Brown ẹtịn̄ ẹban̄a mezim·mahʹ nte “edida mbufiọk mbọhọ idiọk nnyụn̄ nyom se ifọnde.” Emi abuana edikere mban̄a nsinsi ye usọp usọp utịp oro mme edinam nnyịn ẹdidade ẹdi. Ke inyenede ukeme ukere n̄kpọ, nnyịn iyetịm ikere iban̄a mme edimek nnyịn mbemiso inamde n̄kpọ, akpan akpan ke ini anade inam mme akpan ubiere.

Ke ini owo oro enyenede ukeme ukere n̄kpọ anamde ubiere aban̄a ini iso m̀mê aban̄a idaha oro enye odude idahaemi, enye esibem iso odụn̄ọde mme n̄kpọndịk m̀mê n̄kpọ iduọ oro ẹkemede ndidu. Ndondo oro enye ọfiọkde mme n̄kpọndịk oro ẹkemede ndidu, enye ebiere nte enye ekemede ndifep mmọ, ekerede aban̄a odudu oro n̄kann̄kụk ye mme nsan̄a esie ẹnyenede. Enye ke ntem ekeme ndidiomi usụn̄ edinam oro edidade eti utịp edi, iso-ọfọn edikam adade edidiọn̄ Abasi idi. Ẹyak nnyịn ikere iban̄a ndusụk ata ata uwụtn̄kpọ oro ẹnamde emi an̄wan̄a.

Fep Afia Oburobụt Ido Idan̄

Ke ini ofụm osiode ọkpọsọn̄ awawa eberi iso ubom, ẹkot utọ idaha oro ebiọk. Mme awat ubom ẹsidu ke itiendịk edidi se ubom mmọ akabarede okụbọ ibọhọke mmọ ẹbọi ubom ẹbe awawa oro.

Nnyịn imesisobo ukem idaha oro sia idụn̄de ke ererimbot oro ẹsịnde esịt ofụri ofụri ke idan̄. Kpukpru usen, nnyịn imesikop mme ekikere inyụn̄ ikụt mme ndise ẹban̄ade idan̄. Nnyịn ikemeke ndifụmi odudu oro mmọ ẹkemede ndinyene ke ndammana udọn̄ idan̄ nnyịn. Ana nnyịn ida ukeme ukere n̄kpọ nnyịn inam n̄kpọ inyụn̄ ise iban̄a idomo emi ye iwụk utu ke ndifiọrọ ndụk ndiọi edinam.

Ke uwụtn̄kpọ, nditọete iren ẹsiwak ndinam utom ọtọkiet ye mbon oro mîdaha iban ke n̄kpọ, ẹbatde mmọ n̄kukụre nte n̄kpọ ndida nnam idan̄. Mme nsan̄autom ẹkeme ndisịn mme oburobụt mbubru ye mme ekpọhọikọ ẹban̄ade idan̄ ke mme nneme mmọ. Nte ini  akade utọ n̄kann̄kụk emi ekeme ndisịn mme oburobụt ekikere ke esịt Christian.

Christian an̄wan ekeme n̄ko ndinam utom idịbi udia ndien ke ntem ekeme ndisobo n̄kpọsọn̄ idaha. Enye ekeme ndinam utom ọtọkiet ye iren ye iban oro mînyeneke mme idaha ido uwem oro enye enyenede. Ekeme ndidi kiet ke otu nsan̄autom esie edide eren enyene udọn̄ ke idem esie. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ, enye ekeme ndinam n̄kpọ ye enye ke mfọnido, idem okponode enye ke ntak mme edinịm ke akpanikọ ido ukpono esie. Eren oro ndinọ enye n̄kaiso ntịn̄enyịn ye mmọ ndidu ọtọkiet ekeme ndinam n̄wan emi oyom ndinen̄ede nsan̄a n̄kpere enye.

Nte mme Christian, didie ke ukeme ukere n̄kpọ ekeme ndin̄wam nnyịn ke mme utọ idaha oro? Akpa, enye ekeme ndinam nnyịn idu ke edidemede iban̄a mme n̄kpọndịk eke spirit, ndien ọyọhọ iba, enye ekeme ndinụk nnyịn ndidiomi usụn̄ edinam oro odotde. (Mme N̄ke 3:21-23) Ke mme utọ idaha emi, nnyịn imekeme nditịn̄ in̄wan̄-in̄wan̄ nnọ mme nsan̄autom nnyịn nte ke mme idaha nnyịn ẹdi isio ke ntak mme edinịm ke akpanikọ N̄wed Abasi nnyịn. (1 Corinth 6:18) Utịn̄ikọ ye edu uwem nnyịn ẹkeme ndisọn̄ọ n̄wụt emi. N̄ko-n̄ko, nnyịn imekeme ndinịm adan̄a ke nte nnyịn inamde n̄kpọ ye ndusụk nsan̄autom nnyịn.

Nte ededi, mme mfịghe ndinam oburobụt ido isidịghe ke itieutom kpọt. Mmọ ẹkeme n̄ko ndidemede edieke ebe ye n̄wan ẹyakde mme mfịna ẹbiat edidianakiet mmọ. Asan̄autom kiet oro asan̄ade-san̄a ọkọdọhọ ete: “Ndọ isiwụreke ke mbuari. Ebe ye n̄wan ẹkeme nditọn̄ọ ndidian̄ade ntie sụn̄sụn̄, ẹwakde nditre ndineme nneme m̀mê ndibiat ini ọtọkiet. Mmọ ẹkeme ndibịne inyene obụkidem man ẹsịri ufan̄ oro ndọ mmọ enịmde. Ndien sia mmọ mîsiwakke ndiwụt kiet eken ima, mmọ ẹkeme ndinyene udọn̄ ke idem mbon isio uduot en̄wen.”

Asan̄autom emi enyenede mbufiọk mi ama aka iso ete: “Ke ini ke ini, mme ọdọ ndọ ẹkpenyene ndisụhọde ntie nnyụn̄ nse m̀mê n̄kpọ ekededi ke abiat itie ebuana mmimọ. Mmọ ẹkpenyene ndidiomi nte mmọ ẹkpekpepde n̄kpọ, ẹkpebọn̄de akam, ye nte mmọ ẹkpekwọrọde ikọ ọtọkiet. Mmọ ẹyebọ ufọn akamba akamba ke ndineme nneme ye kiet eken ‘ke ufọk, ke usụn̄, ke ini mmọ ẹnade ke isọn̄, ye ke ini mmọ ẹdahade ke enyọn̄,’ kpa nte mme ete ye eka ye nditọ ẹsinamde.”—Deuteronomy 6:7-9.

Ndiyọ Edu Oro Mîdịghe eke Christian

Ke ẹsiode ndin̄wam nnyịn ikan mme idomo ido uwem uforo uforo ẹfep, ukeme ukere n̄kpọ ekeme n̄ko ndin̄wam nnyịn ndiyọ mme mfịna oro inyenede ye ekemmọ mme Christian. Ke ini ofụm osiode awawa eberi edem ubom, emi esisụn̄ọ ke se ẹkotde unọ mmọn̄. Awawa oro ekeme ndimenede etak ubom onyụn̄ onụk enye aka n̄kan̄ kiet. Emi ekeme ndinụk ubom oro nsịn ke ukpe awawa oro, ndien emi ekeme ndimia ubom oro nsiak.

Nnyịn n̄ko imekeme ndisobo n̄kpọndịk otode afan̄ oro nnyịn mîkodorike enyịn. Nnyịn inam n̄kpọ Jehovah ke “esịt kiet” ye ediwak mme anam-akpanikọ nditọete Christian nnyịn. (Zephaniah 3:9) Edieke kiet ke otu mmọ anamde ido oro mîdịghe eke Christian, emi ekeme nditie nte edibiat mbuọtidem oro ikenyenede ke idemmọ onyụn̄ ekeme ndinam nnyịn ikop ọkpọsọn̄ mfụhọ. Didie ke ukeme ukere n̄kpọ ekeme ndibiọn̄ọ nnyịn ndituak ukot nduọ nnyụn̄ ntre ndiyat esịt nte mîdotke?

Ti ete ke ‘owo baba kiet eke mîduehe idụhe.’ (1 Ndidem 8:46) Ke ntre, nnyịn ikpokopke n̄kpaidem nte ke ini ke ini eyenete Christian ekeme ndiyat nnyịn esịt m̀mê ndidue nnyịn. Ke ifiọkde emi, nnyịn imekeme ndiben̄e idem nnọ utọ idaha emi inyụn̄ itie ikere nte ikpanamde n̄kpọ. Didie ke apostle Paul akanam n̄kpọ ke ini ndusụk nditọete esie ẹdide Christian ẹketịn̄de uyat uyat ikọ emiom ye enye? Utu ke nditre ndida ukem ukem ke n̄kan̄ eke spirit, enye ama esịm ubiere nte ke ndinyene unyịme Jehovah edi akpan n̄kpọ akan edinyene unyịme owo. (2 Corinth 10:10-18) Utọ edu oro ayan̄wam nnyịn ndifep ndinam n̄kpọ ke ibụmede ke ini ẹyatde nnyịn esịt.

Ke ndusụk udomo enye etie nte edituak ukot ke itiat. Ke ini emi etịbede, nnyịn imekeme nditre ndikere n̄kpọ ọfọn ke esisịt ini. Edi ke ubiak oro osụhọrede, nnyịn imekeme ndikere nnyụn̄ nnam n̄kpọ nte isinamde. Kpasụk ntre, nnyịn ikpanamke n̄kpọ ke ibụmede ke ini ẹtịn̄de ìkọ  m̀mê ẹnamde n̄kpọ ye nnyịn ke usụn̄ oro mîwụtke mfọnido. Utu ke oro, tuak da nyụn̄ kere ban̄a utịp oro edisio usiene ye unana editie n̄kere edidade edi.

Malcolm, emi edide isụn̄utom ke ediwak isua, etịn̄ se enye esinamde ke ini ẹduede enye. “Akpa n̄kpọ oro nsinamde esidi ndibụp idemmi mme mbụme ndụn̄ọde: Ndi nyat esịt ye eyenete emi ke ntak emi edu nnyịn ẹdide isio? Ndi se enye eketịn̄de enen̄ede ọdiọk? Ndi utoenyịn enen̄ede etịp esịn ke iyatesịt mi? Ndi nyese n̄kpọ ke isio isio usụn̄ ke mbetde ke hour ifan̄?” Nte Malcolm esiwakde ndikụt, utọk oro esidi ekpri n̄kpọ, ẹsinyụn̄ ẹkeme ndifụmi enye. *

Malcolm adian do ete: “Ke ini ke ini, kpa ye ofụri ukeme oro nsisịnde ndibiere utọk, eyenete eken esika iso nditie nsọn̄ido nsọn̄ido. Mmesidomo nditre ndiyak emi afịna mi. Ke ndondo oro nnamde ofụri se n̄kemede, mmesise mfịna oro ke isio isio usụn̄. Ke ekikere mi, mmesisịk mfịna oro nnịm n̄kan̄ kiet nte n̄kpọ oro ẹdikọkde nte ini akade utu ke ndise enye nte n̄kpọ oro anade ẹkọk usọp usọp. Nsiyakke oro anam mi n̄kpọt ke n̄kan̄ eke spirit m̀mê otụk itie ebuana mi ye Jehovah ye itie ebuana mi ye nditọete mi.”

Ukem nte Malcolm, nnyịn ikpayakke idiọk edu uwem owo kiet enen̄ede afịna nnyịn. Ediwak ima ima mme anam-akpanikọ nditọete iren ye iban ẹdu ke kpukpru esop. Edi n̄kpọ inemesịt ndisan̄a ‘ọtọkiet’ ye mmọ ke usụn̄ Christian. (Philippi 1:27) Nditi ima ima un̄wam Ete nnyịn eke heaven ayan̄wam nnyịn n̄ko ndinam n̄kpọ nte odotde.—Psalm 23:1-3; Mme N̄ke 5:1, 2; 8:12.

Nditre Ndima Se Idude ke Ererimbot

Ukeme ukere n̄kpọ ekeme ndin̄wam nnyịn ndiyọ n̄kari n̄kari mfịghe efen. Ke ini ofụm osiode awawa amia mben ubom, ẹdiọn̄ọ emi nte usiak akpa. Ke ini idaha ọfọnde, utọ akpa oro ekeme ndinụk ubom oro sụn̄sụn̄ n̄kpọn̄ usụn̄.  Nte ededi, ke ini oyobio, usiak akpa ekeme ndisịp ubom.

Ukem ntre, edieke iyakde idem inọ mfịghe edidara kpukpru se idiọk ererimbot emi enyenede ndinọ, usụn̄ uwem uma inyene emi ekeme ndinụk nnyịn nsio ke usụn̄ eke spirit. (2 Timothy 4:10) Edieke owo mîkpemeke, nte ini akade ndima ererimbot ekeme ndinam nnyịn ikpọn̄ usụn̄ uwem Christian ofụri ofụri. (1 John 2:15) Didie ke ukeme ukere n̄kpọ ekeme ndin̄wam nnyịn?

Akpa, enye ayan̄wam nnyịn ndikere mban̄a mme n̄kpọndịk oro nnyịn idikam isobode. Ererimbot ada kpukpru n̄kari usụn̄ unyamurua oro ẹkemede ndikere mban̄a man atap nnyịn. Enye kpukpru ini esisịn udọn̄ ọnọ usụn̄ uwem oro ẹkerede ke kpukpru owo ẹkpenyene ndibịne—usụn̄ uwem n̄wụtidem eke mme imọ owo, mme ọwọrọiso owo, ye mbon oro “ẹkụtde unen.” (1 John 2:16) Ẹn̄wọn̄ọ ẹnọ nnyịn ke kpukpru owo, akpan akpan mme ubọkn̄ka ye mme mbọhọidụn̄ nnyịn ẹyema nnyịn. Ukeme ukere n̄kpọ ayan̄wam nnyịn ndibiọn̄ọ utọ ekikere emi, etide nnyịn nte edide akpan n̄kpọ ‘nditre ndima inyene,’ sia Jehovah ọn̄wọn̄ọde ete ‘imọ idikpọn̄ke nnyịn.’—Mme Hebrew 13:5.

Ọyọhọ iba, ukeme ukere n̄kpọ ọyọbiọn̄ọ nnyịn ndikpebe mbon oro ‘ẹwọn̄ọrede ẹkpọn̄ akpanikọ.’ (2 Timothy 2:17) Edi ata ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndidu ke ntuaha ye mbon oro nnyịn imade inyụn̄ ibuọtde idem. (1 Corinth 15:12, 32-34) Idem ọkpọkọm mbon oro ẹkekpọn̄de usụn̄ uwem Christian ẹkara se nnyịn inamde ata esisịt, oro ekeme ndibiọn̄ọ n̄kọri eke spirit nnyịn ndien nte ini akade ekeme ndisịn nnyịn ke itiendịk. Nnyịn imekeme nditie nte ubom oro ọwọrọde esisịt ọkpọn̄ nnennen usụn̄. Nte ẹwatde oyom usụn̄, ubom oro ekeme ndiwọrọ ofụri ofụri ọkpọn̄ usụn̄.—Mme Hebrew 3:12.

Ke usụn̄ifiọk eke spirit, ukeme ukere n̄kpọ ekeme ndin̄wam nnyịn ndibiere ebiet oro idude ye ebiet oro ikade. Eyedi enye ekeme ndinam nnyịn ifiọk ufọn edibuana ọyọhọ ọyọhọ ke mme edinam Christian. (Mme Hebrew 6:11, 12) Tịm fiọk nte ukeme ukere n̄kpọ akan̄wamde akparawa kiet edide Ntiense ndibịne mme utịtmbuba eke spirit: “Mma nnyene ifet edibịne utom ukọ mbụk n̄kpọntịbe nte ubọkọkọ. Ama enen̄ede ọdọn̄ mi ndinam emi, edi mma nti ufan̄ikọ kiet ke Bible oro ọdọhọde ke ‘ererimbot ke ebebe efep,’ edi ‘owo eke anamde se Abasi amade ododu ke nsinsi.’ (1 John 2:17) Mma n̄kere ke nte ndade uwem mi nnam n̄kpọ ekpenyene ndiwụt mme edinịm ke akpanikọ mi. Ete ye eka mi ẹma ẹkpọn̄ akpanikọ Christian, ndien n̄koyomke ndikpebe uwụtn̄kpọ mmọ. Ntre mma mbiere ndidu uwem oro enyenede uduak mma nnyụn̄ nsịn enyịn̄ ndinam utom ukwọrọikọ uyọhọ ini nte asiakusụn̄ ofụri ini. Ndien ke ọnọ-uyụhọ isua inan̄ ẹma ẹkebe, mmọfiọk ke mma nnam eti edimek.”

Ndiyọ Oyobio eke Spirit Uforo Uforo

Ntak edide usọp usọp n̄kpọ ndida ukeme ukere n̄kpọ nnam n̄kpọ mfịn? Mme awat ubom ẹsinyene ndidu ke edidemede mban̄a mme idiọn̄ọ n̄kpọndịk, akpan akpan ke ini oyobio ọtọn̄ọde. Edieke idaha eyo enen̄erede ebịt ndien ofụm enen̄erede ọsọn̄, mmọ ẹsiberi usụn̄ enyọn̄ ọkọm ẹnyụn̄ ẹben̄e idem ẹnọ ndiọkn̄kan idaha oro ekemede nditịbe. Kpasụk ntre, ana nnyịn idu ke mben̄eidem ndiyọ ikpọ mfịghe nte utịt editịm n̄kpọ emi asan̄ade ekpere. Ido uwem n̄kaowo ke abiara, ndien ‘ndiọi owo ke ẹdọdiọn̄ ẹdiọk ẹka iso.’ (2 Timothy 3:13) Kpa nte mme awat ubom ẹsikpan̄de utọn̄ kpukpru ini ẹnọ ntọt oro ẹbemde iso ẹtịn̄ ẹban̄a nte idaha eyo editiede, ana nnyịn ikpan̄ utọn̄ inọ mme ntịn̄nnịm ntọt Ikọ Abasi eke odudu spirit.—Psalm 19:7-11.

Ke ini nnyịn idade ukeme ukere n̄kpọ inam n̄kpọ, nnyịn ida ifiọk oro adade esịm nsinsi uwem, idu uwem. (John 17:3) Nnyịn imekeme ndidori enyịn ndinyene mme mfịna inyụn̄ ibiere nte idikọkde mmọ. Ntem nnyịn iyebiere nditre ndiwọn̄ọde n̄kpọn̄ usụn̄ uwem Christian, ndien nnyịn imekeme ndisịn ‘eti itiat idakisọn̄ nnọ ini iso,’ ebe ke ndinịm nnyụn̄ mbịne mme utịtmbuba eke spirit.—1 Timothy 6:19.

Edieke nnyịn ikpemede ata ọniọn̄ ye ukeme ukere n̄kpọ, idiyomke nnyịn ‘ifehe baba ndịk eke abuatde buat.’ (Mme N̄ke 3:21, 25, 26) Utu ke oro, nnyịn imekeme ndibọ ndọn̄esịt nto un̄wọn̄ọ Abasi emi: “Koro eti ibuot oyodụk fi ke esịt, ifiọk oyonyụn̄ enem ukpọn̄ fo; Ekikere [“ukeme ukere n̄kpọ,” NW] eyetie ekpeme fi.”—Mme N̄ke 2:10, 11.

[Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 23]

Ndineme nneme kpukpru ini esisọn̄ọ mbọbọ ndọ