“Mînyụn̄ Idịghe ke N̄ke, Enye Itịn̄ke Baba N̄kpọ Kiet inọ Mmọ”

‘Jesus eketịn̄ ikọ ọnọ mme otuowo ke n̄ke [“uwụtn̄kpọ,” NW], mînyụn̄ idịghe ke n̄ke [“uwụtn̄kpọ,” NW], Enye itịn̄ke baba n̄kpọ kiet inọ mmọ.’—MATTHEW 13:34.

1, 2. (a) Ntak emi owo mîsisọpke ifre mme uwụtn̄kpọ oro ẹnyenede uforo? (b) Mme orụk uwụtn̄kpọ ewe ke Jesus akada, ndien mme mbụme ewe ẹdemede kaban̄a enye ndida mme uwụtn̄kpọ? (Se n̄ko ikọ idakisọn̄.)

 NTE afo emekeme nditi uwụtn̄kpọ oro okokopde, iso-ọfọn ke utịn̄ikọ an̄wa, ediwak isua emi ẹkebede? Owo isisọpke ndifre mme uwụtn̄kpọ oro ẹnyenede uforo. Ewetn̄wed kiet ọkọdọhọ ke mme uwụtn̄kpọ “ẹsiwọn̄ọde se ẹkopde ẹsịn ke se ẹkemede ndikụt ẹnyụn̄ ẹnam mme andikpan̄ utọn̄ ẹkeme ndikụt mme ndise ke enyịn ikike mmọ.” Sia mme ndise ẹsisọpde ẹnam n̄kpọ ẹn̄wan̄a nnyịn, mme uwụtn̄kpọ ẹkeme ndinam edi mmemmem ndimụm se ẹtịn̄de. Mme uwụtn̄kpọ ẹkeme ndinam se ẹtịn̄de enen̄ede an̄wan̄a, ẹnọde mme ukpepn̄kpọ oro ẹsọn̄ọde ẹdu ke ibuot uti n̄kpọ nnyịn.

² Idụhe andikpep ndomokiet ke isọn̄ oro akanam etịmde enyene usọ ke ndida mme uwụtn̄kpọ akan nte Jesus Christ ekenyenede. Ẹsiti ediwak n̄ke Jesus ata mmemmem mmemmem ke ẹma ẹketop mmọ ke se ikperede ndisịm tọsịn isua iba emi ẹkebede. * Ntak emi Jesus ekenen̄erede eberi edem ke akpan usụn̄ unọ ukpep emi? Ndien nso ikanam mme uwụtn̄kpọ esie ẹnen̄ede ẹnyene uforo?

Ntak Emi Jesus Ekesidade Mme Uwụtn̄kpọ Ekpep N̄kpọ

3. (a) Nte Matthew 13:34, 35 ọdọhọde, nso idi ntak kiet emi Jesus ekesidade mme uwụtn̄kpọ? (b) Nso iwụt nte ke anaedi Jehovah ada usụn̄ unọ ukpep emi ke akpan n̄kpọ?

³ Bible ọnọ n̄wọrọnda ntak iba oro ekesinamde Jesus ada mme uwụtn̄kpọ. Akpa, enye ndinam  ntre ama osu ntịn̄nnịm ikọ. Apostle Matthew ekewet ete: ‘Jesus eketịn̄ ikọ ọnọ mme otuowo ke n̄ke [uwụtn̄kpọ, NW]: mînyụn̄ idịghe ke n̄ke [“uwụtn̄kpọ,” NW], Enye itịn̄ke baba n̄kpọ kiet inọ mmọ: man osu nte prophet ekewetde, ete, Nyatat inua Mi ntịn̄ ikọ ke n̄ke [“uwụtn̄kpọ,” NW], nyetịn̄ n̄kpọ eke ekedịbede toto ke editọn̄ọ ererimbot.’ (Matthew 13:34, 35) “Prophet” oro Matthew okokotde oto ekedi andiwet Psalm 78:2. Andiwet psalm oro ekewet mme ikọ emi ke idak ndausụn̄ spirit Abasi ediwak isua ikie mbemiso emana Jesus. Nte idịghe n̄wọrọnda n̄kpọ nte ke Jehovah ama ebiere ke ediwak isua ikie ke mbemiso, nte ke Eyen imọ ayada mme uwụtn̄kpọ ekpep n̄kpọ? Edi akpanikọ didie ntem nte ke anaedi Jehovah ada usụn̄ unọ ukpep emi ke akpan n̄kpọ!

4. Didie ke Jesus akanam ntak emi enye ekesidade mme uwụtn̄kpọ an̄wan̄a?

⁴ Ọyọhọ iba, Jesus ke idemesie ama anam an̄wan̄a nte ke imọ ikada mme uwụtn̄kpọ inam ẹdiọn̄ọ mbon oro esịt mmọ okodobide. Ke enye ama okotop n̄ke asuan-n̄kpasịp ọnọ “ediwak otu owo,” mme mbet esie ẹma ẹbụp enye ẹte: “Nsinam Afo etịn̄de ikọ ye mmọ ke n̄ke [“uwụtn̄kpọ,” NW]?” Jesus ama ọbọrọ ete: “Ẹyak ẹnọ mbufo ndifiọk ndịbe n̄kpọ Obio Ubọn̄ Heaven, edi iyakke inọ mmọ. Mmọdo ntịn̄de ikọ nnọ mmọ ke n̄ke [“uwụtn̄kpọ,” NW]: koro ke edise, mmọ ikwe n̄kpọ; ye ke edikop, mmọ ikopke inyụn̄ ifiọkke nte ọwọrọde. Ndien prophecy Isaiah osu ọnọ mmọ, emi ẹdọhọde ẹte, mbufo ẹsụk ẹkop, edi idifiọkke se ọwọrọde; mbufo ẹsụk ẹse n̄ko, edi ididiọn̄ọke se edide: koro esịt mbon emi ama akabade odobi.”—Matthew 13:2, 10, 11, 13-15; Isaiah 6:9, 10.

5. Didie ke mme uwụtn̄kpọ Jesus ẹkewụt ukpụhọde oro odude ke ufọt mbon nsụhọdeidem ye mbon ntan̄idem?

⁵ Nso ikanam mme uwụtn̄kpọ Jesus ẹwụt ukpụhọde ke ufọt mme owo? Ke ndusụk idaha, mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye ẹkesinyene ndinen̄ede nnam ndụn̄ọde man ẹfiọk se mme ikọ esie ẹkenen̄erede ẹwọrọ. Ama esinụk mbon nsụhọdeidem ndiyom ntọt efen efen. (Matthew 13:36; Mark 4:34) Do, mme uwụtn̄kpọ Jesus ẹma ẹsiyarade akpanikọ ẹnọ mbon oro ẹkeyomde akpanikọ; ke ukem ini oro, mme uwụtn̄kpọ esie ẹma ẹsidịp mbon ntan̄idem akpanikọ. Nso n̄wọrọnda andikpep ke Jesus ekedi ntem! Ẹyak nnyịn idahaemi idụn̄ọde ndusụk n̄kpọ oro ẹkenamde mme uwụtn̄kpọ esie ẹnen̄ede ẹnyene uforo.

Ndisasat Ọyọhọ Ntọt Oro Enye Ọnọde

6-8. (a) Nso ke mbon akpa isua ikie oro ẹkekpan̄de utọn̄ ẹnọ Jesus mîkenyeneke kan̄a? (b) Mme uwụtn̄kpọ ewe ẹwụt ke Jesus ekesisasat ọyọhọ ntọt oro enye ọnọde?

⁶ Nte akanam afo emekere aban̄a nte eketiede mme mbet akpa isua ikie ke idem, emi ẹkekopde nnennen nnennen nte Jesus ekekpepde n̄kpọ? Okposụkedi mmọ ẹkenyenede n̄wọrọnda ifet ndikop uyo Jesus, mmọ ikenyeneke n̄wetnnịm n̄kpọ kan̄a ndika mbịne man ẹti idemmọ ndusụk n̄kpọ oro Jesus eketịn̄de. Utu ke oro, mmọ ẹkenyene ndisịn mme ikọ Jesus ke ekikere ye esịt mmọ. Ke ndida mme uwụtn̄kpọ nnam n̄kpọ ke usọ usọ usụn̄, Jesus ama anam edi mmemmem ọnọ mmọ nditi se enye ekekpepde. Ke nso usụn̄?

⁷ Jesus ekesisasat ọyọhọ ntọt emi enye ọnọde. Ke ini ekesiyomde enye ọnọ ọyọhọ ntọt ke mbụk m̀mê ọnọ ọyọhọ ntọt man odori nsọn̄uyo, enye ama esinen̄ede etịn̄ enyịn anam emi. Ntre enye ama asiak nnennen ibat erọn̄ oro andinyene ọkọkpọn̄de man okoyom erọn̄ kiet emi okosopde, ibat hour oro mbonutom ẹkenamde utom ke in̄wan̄ vine, ye ibat talent oro ẹkeyakde ẹsịn mme owo ke ubọk.—Matthew 18:12-14; 20:1-16; 25:14-30.

⁸ Ke ukem ini oro, Jesus ikesinọhọ ntọt oro mîkedịghe akpan n̄kpọ oro ekemede ndinam nnyịn ikpu ndifiọk se mme uwụtn̄kpọ esie ẹwọrọde. Ke uwụtn̄kpọ, ke n̄ke ofụn oro ananade esịtmbọm, enye ikanamke usụn̄ nte ofụn oro akasan̄ade akama isọn oro ekesịmde denarii 60,000,000 an̄wan̄a. Jesus ọkọsọn̄ọ etịn̄ ufọn edifen nnọ. Se ikedide akpan n̄kpọ ikedịghe usụn̄ nte ofụn oro akasan̄ade odụk isọn, edi ekedi nte ẹkebiatde isọn esie ẹfep ye usụn̄ nte enye akanamde n̄kpọ ye ekemmọ ofụn emi akakamade enye ata ekpri okụk. (Matthew 18:23-35) Kpasụk ntre, ke n̄ke idiọk udọ, Jesus ikanamke an̄wan̄a ntak emi udọ ke mbuari ọkọdọhọde ẹnọ imọ udeme n̄kpọ eke enyenede imọ ye ntak emi enye akasuande inyene oro. Edi Jesus ama ọnọ ọyọhọ ntọt aban̄a nte eketiede ete idiọk udọ ke idem ye nte enye akanamde n̄kpọ ke ini eyen esie akakabarede  esịt afiak ọnyọn̄ edi ufọk. Ama oyom Jesus ọnọ utọ ọyọhọ ntọt oro aban̄a nte ete eyen emi akanamde n̄kpọ, ke ntak akpan n̄kpọ oro enye okoyomde ndisio n̄wụt, nte ke Jehovah esiwak “ndidahado.”—Isaiah 55:7; Luke 15:11-32.

9, 10. (a) Ke ini etịn̄de aban̄a mbon oro enye asiakde ke mme uwụtn̄kpọ esie, Jesus ekesiwụk ntịn̄enyịn ke nso? (b) Didie ke Jesus akanam edi mmemmem ọnọ mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye ye mbon en̄wen nditi mme uwụtn̄kpọ esie?

⁹ Jesus ama owụt ọniọn̄ n̄ko ke usụn̄ nte enye ekesitịn̄de aban̄a mbon oro enye akasiakde ke mme n̄ke esie. Utu ke ndinọ ọyọhọ mbụk mban̄a nte mmọ ẹketiede, Jesus ekesiwak ndiwụk ntịn̄enyịn ke se mmọ ẹkenamde m̀mê nte mmọ ẹkenamde n̄kpọ ẹban̄a mme n̄kpọntịbe oro enye okobụkde. Ntem, utu ke nditịn̄ nte owo Samaria oro ekenyenede edu mbọhọidụn̄ eketiede, Jesus eketịn̄ n̄kpọ oro ekenen̄erede edi akpan n̄kpọ akan—usụn̄ nte mbọm akanamde owo Samaria an̄wam owo Jew oro ẹkenọde unan emi akanade ke mbenusụn̄. Jesus ama ọnọ ọyọhọ ntọt oro ẹkeyomde man ekpep nte ke ikpenyene ndiwụt ima mbọhọidụn̄ n̄ko nnọ mbon oro mîtoho orụk m̀mê idụt nnyịn.—Luke 10:29, 33-37.

¹⁰ Jesus ndisasat ọyọhọ ntọt oro enye ọnọde ama anam mme uwụtn̄kpọ esie ẹdi mbio mbio okûnyụn̄ awak n̄kukọhọ. Enye ke ntem ama anam edi mmemmem ọnọ mbon akpa isua ikie oro ẹkekpan̄de utọn̄ ẹnọ enye—ye ediwak mbon en̄wen oro ke ukperedem ẹdide ẹdikot mme Gospel eke odudu spirit emi—nditi mme uwụtn̄kpọ emi ye nti ukpepn̄kpọ oro mmọ ẹnọde.

Akada Mme Uwụtn̄kpọ Oro Ẹnyenede Ebuana ye Uwem Ofụri Usen

11. Nọ mme uwụtn̄kpọ ke nte mme n̄ke Jesus ẹkewụtde mme n̄kpọ oro enye nte eyịghe mîdụhe ekesikụtde ke adan̄aemi ọkọkọride ọwọrọ owo ke Galilee.

¹¹ Jesus ama enyene usọ ke ndida mme uwụtn̄kpọ oro ẹnyenede ebuana ye uwem mme owo. Ediwak n̄ke esie ẹwụt mme n̄kpọ oro enye nte eyịghe mîdụhe ekesikụtde ke adan̄aemi ọkọride ọwọrọ owo ke Galilee. Kere, esisịt, ban̄a ntọn̄ọ ntọn̄ọ uwem esie. Adan̄a ediwak ini didie ke enye ekesikụt eka esie adade nyọhọ-nsụhọ usụn̄uyo oro anamde n̄kpọ nte leaven anam uyo? (Matthew 13:33) Utịm ikafan̄ ke enye ekesikụt mme ọkọiyak ẹduọkde iyịre mmọ ke nsem nsem mmọn̄ Inyan̄ Galilee? (Matthew 13:47) Adan̄a ediwak ini didie ke enye ekesikụt nditọwọn̄ ẹbrede mbre ke an̄waurua? (Matthew 11:16) Eyedi Jesus ama esikụt mme n̄kpọ en̄wen oro ẹkedide ọsọ, oro enye akadade ke mme uwụtn̄kpọ esie—edisuan n̄kpasịp, idara idara usọrọ ndọ, ye ibokpot ndisọn̄.—Matthew 13:3-8; 25:1-12; Mark 4:26-29.

12, 13. Didie ke n̄ke Jesus aban̄ade ibokpot ye idiọk n̄kpasịp owụt ke enye ama emehe ye mme idaha n̄kann̄kụk?

 ¹² Do, idịghe n̄kpọ n̄kpaidem mme idaha uwem ofụri usen ẹkesiyọhọde ediwak uwụtn̄kpọ Jesus. Ke ntre, man inen̄ede ifiọk usọ esie ke ndida usụn̄ unọ ukpep emi, edi n̄kpọ un̄wam ndikere mban̄a se mme ikọ esie ẹkewọrọde ẹnọ mme Jew oro ẹkekpan̄de utọn̄ ẹnọ enye. Ẹyak nnyịn idụn̄ọde uwụtn̄kpọ iba.

¹³ Akpa, ke n̄ke aban̄ade ibokpot ye idiọk n̄kpasịp, Jesus ama etịn̄ aban̄a owo oro akasuande eti n̄kpasịp ke in̄wan̄ esie, edi “owo-usua” edi edisuan idiọk n̄kpasịp ke in̄wan̄ oro. Ntak emi Jesus ekemekde nditịn̄ mban̄a idiọk edinam oro? Ọfọn, ti ete ke enye okodu ekpere Inyan̄ Galilee ke ini okotopde n̄ke oro, ndien nte an̄wan̄ade utọ in̄wan̄ ekedi akpan ubọkutom mbon Galilee. Nso ikpenen̄ede ikama ntakurua inọ ọtọin̄wan̄ ikan owo-usua ndidi in̄wan̄ esie ke ndịbe nnyụn̄ ndisuan idiọk n̄kpasịp ke esịt? Mme ibet ererimbot oro ẹkedude ini oro ẹwụt ke mme utọ n̄kpọ oro ẹma ẹsitịbe. Nte inaha in̄wan̄-in̄wan̄ nte ke Jesus akada idaha oro mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye ẹkekemede ndifiọk?—Matthew 13:1, 2, 24-30.

14. Ke n̄ke owo Samaria oro ekenyenede edu mbọhọidụn̄, ntak edide akpan n̄kpọ Jesus ndikada usụn̄ oro ‘otode Jerusalem aka Jericho’ nnam akpan n̄kpọ ọwọrọ ada?

¹⁴ Ọyọhọ iba, ti n̄ke owo Samaria oro ekenyenede edu mbọhọidụn̄. Jesus ọkọtọn̄ọ ke ndidọhọ: “Owo kiet okoto Jerusalem osụhọde aka Jericho; ndien ọduọ ke otu mbon n̄wo, emi ẹkpọkde enye edisịnen̄kpọ ke idem ẹfep, ẹmia enye, ẹnyụn̄ ẹdaha ẹkpọn̄ enye ekpere n̄kpa.” (Luke 10:30) Ke edide akpan n̄kpọ, Jesus akada usụn̄ oro ‘otode Jerusalem aka Jericho’ ndinam akpan n̄kpọ ọwọrọ ada. Ke ini enye okotopde n̄ke emi, enye okodu ke Judea, emi mîkoyomke usụn̄ ikpọn̄ Jerusalem; ntre eyedi mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye ẹma ẹfiọk usụn̄ oro enye eketịn̄de aban̄a. Usụn̄ enye oro ama enen̄ede akama n̄kpọndịk, akpan akpan ye owo oro asan̄ade ikpọn̄. Enye ekedi ndobo ndobo n̄wọn̄ọde n̄wọn̄ọde usụn̄ oro ekenyenede ediwak itie oro mbon n̄wo ẹsidịbede.

15. Ntak emi owo ndomokiet mîkemeke ndiwụt ke edu unana edikere mban̄a oro oku ye Levite ẹkewụtde ke n̄ke aban̄ade owo Samaria oro ekenyenede edu mbọhọidụn̄ ama enen?

¹⁵ Enyene n̄kpọ en̄wen oro odotde ẹtịm ẹfiọk ẹban̄a Jesus ndiketịn̄ mban̄a usụn̄ oro ‘otode Jerusalem aka Jericho.’ Nte n̄ke oro ọdọhọde, akpa owo emi akasan̄ade ke usụn̄ oro ebe ekedi oku ndien ekem Levite kiet ama edisan̄a ebe n̄ko—okposụkedi ndomo owo mmọ kiet mîkatuakke ida in̄wam owo unọmọ oro. (Luke 10:31, 32) Mme oku ẹkesinam utom ke temple Jerusalem, ndien mme Levite ẹma ẹsin̄wam mmọ. Ediwak oku ye mme Levite ẹkesidụn̄ ke Jericho ke ini mmọ mîkanamke utom ke temple, koro Jericho okoyom usụn̄ ke kilomita 23 kpọt ọkpọn̄ Jerusalem. Ntem, nte eyịghe mîdụhe, mmọ ẹma ẹsisan̄a usụn̄ oro.  Tịm fiọk n̄ko ete, ke oku ye Levite oro ẹkesan̄a ke usụn̄ oro ‘otode Jerusalem,’ ntem ẹketo temple ẹdi. * Ntre owo ndomokiet ikemeke ndiwụt ke edu unana edikere mban̄a iren emi enen ebe ke ndidọhọ, ‘Mmọ ẹkefụmi eren emi ẹkenọde unan mi koro eketie nte ke enye ama akpa ndien nditụk okpo oro akpakanam mmọ ẹkûdot ndinam utom ke temple ke ekpri ibio ini.’ (Leviticus 21:1; Numbers 19:11, 16) Ndi inaha in̄wan̄-in̄wan̄ nte ke uwụtn̄kpọ Jesus ama esịne mme n̄kpọ oro mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye ẹkemehede?

Akada Uwụtn̄kpọ oto Mme N̄kpọ Obot

16. Ntak emi mîdịghe n̄kpọ n̄kpaidem nte ke Jesus ama enen̄ede emehe ye mme n̄kpọ obot?

¹⁶ Ediwak uwụtn̄kpọ ye n̄ke Jesus ẹwụt ke enye ama emehe ye mme eto, unam, ye idaha eyo. (Matthew 6:26, 28-30; 16:2, 3) Enye akada utọ ifiọk emi ke m̀mọ̀n̄? Ke adan̄aemi ọkọkọride ọwọrọ owo ke Galilee, enye nte eyịghe mîdụhe ama enyene ekese ifet ndidụn̄ọde mme n̄kpọ obot Jehovah. Ke akande oro, Jesus edi “Akpan, ndien ẹdibot ofụri ererimbot,” ndien Jehovah akada enye nte “etubom anamutom” ke ndibot kpukpru n̄kpọ. (Colossae 1:15, 16; Mme N̄ke 8:30, 31, NW) Ndi edi n̄kpọ n̄kpaidem nte ke Jesus ama enen̄ede emehe ye mme n̄kpọ obot? Ẹyak nnyịn ise nte enye akadade ifiọk emi anam n̄kpọ uforo uforo ke unọ ukpep esie.

17, 18. (a) Didie ke mme ikọ Jesus oro ẹwetde ke John ibuot 10 ẹwụt ke enye ama emehe ye edu mme erọn̄? (b) Nso ke isenowo oro ẹsikade mme idụt Bible ẹsikụt kaban̄a mbọbọ oro odude ke ufọt mme ekpemerọn̄ ye mme erọn̄ mmọ?

¹⁷ Kiet ke otu mmem-n̄kan uwụtn̄kpọ Jesus edi enye oro ẹwetde ke John ibuot 10, ebiet emi enye emende n̄kpet n̄kpet itie ebuana oro enye enyenede ye mme anditiene enye odomo ye itie ebuana oro odude ke ufọt ekpemerọn̄ ye mme erọn̄ esie. Mme ikọ Jesus ẹwụt ke enye ama etịm emehe ye edu erọn̄ oro ẹbọkde-bọk. Enye ama owụt ke mme erọn̄ ẹsiyak ẹda mmimọ usụn̄ ye nte ke mmọ ẹsinyene iwụk ẹtiene andikpeme mmọ. (John 10:2-4) Isenowo oro ẹsikade mme idụt Bible ẹsikụt n̄wọrọnda mbọbọ oro odude ke ufọt mme ekpemerọn̄ ye mme erọn̄ mmọ. Ke ọyọhọ isua ikie 19, eyen ukpepn̄kpọ obot oro H. B. Tristram ọkọdọhọ ete: “Inikiet mma nda nse nte ekpemerọn̄ ebrede mbre ye otuerọn̄ esie. Enye ama anam nte ikoyom ndifehe n̄kpọn̄ mmọ; mme erọn̄ oro ẹma ẹfehe ẹbịne enye ẹnyụn̄ ẹkan enye ẹkụk. . . . Ke akpatre ofụri otuerọn̄ ẹma ẹtọ eku ẹsịn enye, ẹnyụn̄ ẹbre mbre ẹkan enye ẹkụk.”

¹⁸ Ntak emi mme erọn̄ ẹsitienede mme andikpeme mmọ? Jesus ọkọdọhọ ete: “Koro mmọ ẹdiọn̄ọde uyo esie.” (John 10:4) Ndi mme erọn̄ ẹsinen̄ede ẹdiọn̄ọ uyo andikpeme mmọ? Otode se enye okokụtde, George A. Smith ama ewet ke n̄wed esie oro The Historical Geography of the Holy Land ete: “Ndusụk ini nnyịn ima isiduọk odudu uwemeyo ikpere kiet ke otu mme obube mmọn̄ Judea, ebiet  emi ekpemerọn̄ ita m̀mê inan̄ ẹsidade otuerọn̄ mmọ ẹsụhọde ẹdi. Mme otuerọn̄ oro ẹma ẹsibuaha ye kiet eken, ndien nnyịn ima isikere nte ekpemerọn̄ kiet kiet edifiakde enyene otuerọn̄ esie. Edi ke mme erọn̄ oro ẹma ẹken̄wọn̄ mmọn̄ ẹnyụn̄ ẹbre mbre ẹkụre, mme ekpemerọn̄ oro ke adiana ke adiana ẹma ẹsidọk nsio nsio ikpehe itịghede oro, ndien ekpemerọn̄ kiet kiet ama esifiori ke san̄asan̄a uyo esie; ndien mme erọn̄ owo kiet kiet ẹma ẹsiwọn̄ọ ke otuerọn̄ oro ẹbịne mme andikpeme mmọ, ndien mme otuerọn̄ oro ẹma ẹsisan̄a ke nde ke nde ẹnyọn̄ọ ukem nte mmọ ẹkesan̄ade ẹdi.” Ọkpọsọsọn̄ Jesus ndikụt usụn̄ efen oro ọkọfọnde akan emi ndida nnam ikọ esie an̄wan̄a. Edieke nnyịn inyịmede inyụn̄ isụkde ibuot inọ mme ukpepn̄kpọ esie ndien edieke nnyịn itienede ndausụn̄ esie, do nnyịn imekeme ndidu ke idak ima ima ukpeme “eti ekpeme-erọn̄.”—John 10:11.

Akada Uwụtn̄kpọ oto Mme N̄kpọntịbe Oro Mme Andikpan̄ Utọn̄ nnọ Enye Ẹkefiọkde

19. Man esịn nsunsu ekikere, didie ke Jesus akada n̄kpọ mmọn̄eyet oro eketịbede ke n̄kann̄kụk anam n̄kpọ uforo uforo?

¹⁹ Mme uwụtn̄kpọ oro ẹnyenede uforo ẹkeme ndisịne mme n̄kpọntịbe m̀mê mme n̄kpọ oro ẹkemede ndikpep n̄kpọ nto. Ke idaha kiet, Jesus ama ada n̄kpọntịbe eke ndondo oro ndisịn nsunsu ekikere oro nte ke n̄kpọ mmọn̄eyet esitịbe ọnọ mbon oro ẹnamde idiọkn̄kpọ. Enye ọkọdọhọ ete: “Owo efịteta emi tower Siloam ọkọduọde ọtọ mmọ owot, nte mbufo ẹse ẹte mmọ ẹdi mme abiat-ibet ẹkan kpukpru mme andidụn̄ ke Jerusalem?” (Luke 13:4) Jesus ama afan̄a ekikere akan̄a in̄wan̄-in̄wan̄. Owo efịteta oro ikakpaha ke ntak ndusụk idiọkn̄kpọ oro ekedemerede iyatesịt Abasi. Utu ke oro, ini ye unọmọ ẹkedi ntak akama-mmọn̄eyet n̄kpa mmọ. (Ecclesiastes 9:11) Enye ke ntem ama owụt ke ukwan̄ ukpepn̄kpọ oro ikenenke ebe ke nditịn̄ mban̄a n̄kpọntịbe oro mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye ẹketịmde ẹdiọn̄ọ.

20, 21. (a) Ntak emi mme Pharisee ẹkebiomde mme mbet Jesus ikpe? (b) Ewe mbụk N̄wed Abasi ke Jesus akada ndiwụt ke akananam Jehovah iduakke ite ẹda ibet Sabbath esie ẹnam n̄kpọ ke ukpan ukpan usụn̄? (c) Nso ke ẹdineme ke ibuotikọ oro etienede?

²⁰ Jesus ama esida n̄ko mme uwụtn̄kpọ ẹtode N̄wed Abasi ke ukpepn̄kpọ esie. Ti ini oro Mme Pharisee ẹkebiomde mme mbet esie ikpe ke mmọ ndikịbi ibokpot nta ke Sabbath. Ke nditịm ntịn̄, mme mbet ikabiatke Ibet Abasi, edi ẹkebiat se mme Pharisee ke nsọn̄ido ẹkedade nte utom emi ibet mînyịmeke ẹnam ke Sabbath. Man owụt ke Abasi akananam iduakke ite ẹda ibet Sabbath esie ẹnam n̄kpọ ke utọ ukpan ukpan usụn̄ oro mîdotke do, Jesus ama etịn̄ aban̄a n̄kpọntịbe oro ẹwetde ke 1 Samuel 21:3-6. Ke ini ẹkekopde biọn̄, David ye irenowo esie ẹma ẹdụk ataya ẹkedia uyo iso Abasi emi ẹma ẹkemen ẹfep ke iso Jehovah. Ẹkesinịm uyo iso Abasi oro ẹma ẹkemen ẹfep ke iso Jehovah san̄asan̄a ẹnọ mme oku ndidia. Kpa ye oro, ke mme utọ idaha oro, owo ikobiomke David ye irenowo esie ikpe ke mmọ ndikadia uyo oro. Ke edide n̄wọrọnda, mbụk oro edi n̄kukụre n̄kpọntịbe oro ẹwetde ke Bible ẹban̄a mbon oro mîdịghe oku ndidia uyo iso Abasi oro ẹmende ẹfep ke iso Jehovah. Jesus ama ọfiọk nnennen mbụk ndida nnam n̄kpọ, ndien mme Jew oro ẹkekpan̄de utọn̄ ẹnọ enye nte eyịghe mîdụhe ẹma ẹmehe ye mbụk oro.—Matthew 12:1-8.

²¹ Ke akpanikọ, Jesus ekedi Akwa Andikpep! Idem enen̄ede akpa nnyịn aban̄a anana-mbiet ukeme esie ndikpep mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye mme akpanikọ oro ẹdide akpan n̄kpọ ke usụn̄ oro akan̄wan̄ade mmọ. Nte ededi, didie ke nnyịn ikeme ndikpebe enye ke unọ ukpep nnyịn? Ẹyeneme ẹban̄a emi ke ibuotikọ oro etienede.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

Nte Afo Emeti?

• Ntak emi Jesus ekesidade mme uwụtn̄kpọ ekpep n̄kpọ?

• Nso iwụt nte ke Jesus akada mme uwụtn̄kpọ oro mbon akpa isua ikie oro ẹkekpan̄de utọn̄ ẹnọ enye ẹkekemede ndifiọk?

• Didie ke Jesus akada ifiọk oro enye ekenyenede aban̄a mme n̄kpọ obot esịn ke mme uwụtn̄kpọ esie uforo uforo?

• Ke mme usụn̄ ewe ke Jesus akada mme n̄kpọntịbe oro mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye ẹkediọn̄ọde anam n̄kpọ?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Mme ndise ke page 15]

Jesus ama etịn̄ aban̄a ofụn oro ekesịnde ndifen isọn denarii ifan̄ oro ẹkekamade enye ye ete oro ekefende eyeneren esie emi akasuande ofụri udeme inyene esie

[Ndise ke page 16]

Nso ikedi ọkpọikọ ke n̄ke Jesus aban̄ade owo Samaria oro ekenyenede edu mbọhọidụn̄?

[Ndise ke page 17]

Ndi mme erọn̄ ẹsinen̄ede ẹdiọn̄ọ uyo andikpeme mmọ?