Mme Mbụme Ẹtode Mme Andikot

• Ndi Lucifer edi enyịn̄ oro Bible okotde Satan?

Enyịn̄ oro Lucifer odu ini kiet kpọt ke N̄wed Abasi ndien emi edi ke ndusụk edikabade Bible kpọt. Ke uwụtn̄kpọ, King James Version akabade Isaiah 14:12 ntem: “O Lucifer, eyen usiere, afo anam didie oto ke enyọn̄ ọduọ!”

Ikọ Hebrew oro ẹkabarede “Lucifer” ọwọrọ “andiyama.” Septuagint ada ikọ Greek oro ọwọrọde “andida usiere ndi.” Ntem, ndusụk edikabade ẹsịn akpasarade ikọ Hebrew oro nte “ntantaọfiọn̄ usenubọk” m̀mê “ntantaọfiọn̄ usen.” Edi Vulgate usem Latin eke Jerome ada ikọ oro “Lucifer” (eyen un̄wana), ndien emi edi ntak oro nsio nsio edikabade Bible ẹdade ikọ oro.

Anie edi Lucifer emi? Ẹkụt ikọ oro “andiyama,” m̀mê “Lucifer,” ke ntịn̄nnịm ikọ oro Isaiah okowụkde nditọ Israel ‘ndikwọ mban̄a edidem Babylon.’ Ntem, enye edi ubak ikọ oro ẹketịn̄de akpan akpan ẹban̄a udịm ubọn̄ Babylon. Ikọ emi: “Ẹyesụhọde fi [ẹsịn] ke [Sheol, NW],” aka iso ndiwụt nte ke ẹda ikọ oro “andiyama” nditịn̄ mban̄a owo, idịghe edibotn̄kpọ eke spirit. Sheol edi ikpîkpu udi ubonowo—idịghe ebiet oro Satan kpa Devil odụn̄de. Akan oro, mbon oro ẹkụtde nte ẹsụhọrede Lucifer ẹsịn ke Sheol ẹbụp ẹte: ‘Ndi owo emi eketịmerede ererimbot edi emi?’ Nte an̄wan̄ade, “Lucifer” ada aban̄a owo, idaha iban̄a edibotn̄kpọ eke spirit.—Isaiah 14:4, 15, 16.

Ntak ẹdade utọ ọkpọsọn̄ ikọ emi nditịn̄ mban̄a udịm ubọn̄ Babylon? Ana nnyịn ifiọk ite ke ẹkenyene ndikot edidem Babylon andiyama n̄kukụre ke enye ama ọkọduọ, ẹkenyụn̄ ẹnyene ndikot enye ntem ke ido nsahi. (Isaiah 14:3) Ibụk ibụk ntan̄idem ama anam ndidem Babylon ẹmenede idemmọ ke enyọn̄ ẹkan mbon oro ẹkedude ẹkan mmọ ẹkụk. Ntan̄idem udịm ubọn̄ oro ama enen̄ede okpon tutu ẹtịn̄ ẹban̄a enye nte obụrede mbụre ete: “Nyọdọk ke enyọn̄, nyemenede ebekpo mi nnịm ke enyọn̄ n̄kan ntantaọfiọn̄ Abasi: nnyụn̄ ntie ke obot emi mmọ ẹsopde esop, ke edem edere-edere: . . . nyenịm idem mi nte Ata Edikon̄.”—Isaiah 14:13, 14.

Mme “ntantaọfiọn̄ Abasi” ẹdi ndidem udịm ubọn̄ David. (Numbers 24:17) Ọtọn̄ọde ke David ka iso, mme “ntantaọfiọn̄” emi ẹketie ke Obot Zion ẹkara. Ke Solomon ama ọkọbọp temple ke Jerusalem, enyịn̄ oro Zion ekedida aban̄a ofụri obio oro. Ke idak Ibet ediomi, kpukpru iren Israel ẹkesinyene ndinam isan̄ n̄ka Zion utịm ikata ke isua. Ntem, enye ama akabade edi “obot emi mmọ ẹsopde esop.” Ebede ke enye ndibiere ndikan ndidem Judah ndien ekem odon̄ode mmọ efep ke obot oro, Nebuchadnezzar etịn̄ uduak esie ndimenede idemesie okon̄ akan mme “ntantaọfiọn̄” oro. Utu ke ndinọ Jehovah itoro ke enye ndikakan mmọ, enye ke ntan̄idem enịm idem ke itie Jehovah. Ntre edi ke ẹma ẹkesụhọde enye ẹnịm ke isọn̄ ke ẹketịn̄ ke ido nsahi ẹban̄a udịm ubọn̄ Babylon nte “andiyama.”

Ke akpanikọ ntan̄idem mme andikara Babylon okowụt edu “abasi eyo emi”—Satan kpa Devil. (2 Corinth 4:4) Enye n̄ko ama ọdiọk itọn̄ odudu onyụn̄ oyom ndimenede idem ke enyọn̄ n̄kan Jehovah Abasi. Edi Lucifer idịghe enyịn̄ oro N̄wed Abasi okotde Satan.

• Ntak emi 1 Chronicles 2:13-15 etịn̄de aban̄a David nte ọyọhọ eyen Jesse itiaba, ke adan̄aemi  1 Samuel 16:10, 11 owụtde ke enye ekedi ọyọhọ eyen itiaita?

Ke Edidem Saul eke Israel eset ama ọkọwọn̄ọde ọkpọn̄ utuakibuot akpanikọ, Jehovah Abasi ama ọdọn̄ prọfet Samuel ete ekeyet kiet ke otu nditọ Jesse aran nte edidem. N̄wetnnịm n̄kpọ Abasi aban̄ade n̄kpọntịbe emi, oro Samuel ke idemesie ekewetde ke ọyọhọ isua ikie 11 M.E.N., owụt ke David ekedi ọyọhọ eyen Jesse itiaita. (1 Samuel 16:10-13) Edi, mbụk oro Ezra oku ekewetde ke n̄kpọ nte isua 600 ke ukperedem ọdọhọ ete: “Jesse onyụn̄ obon akpan esie Eliab, ye Abinadab udọ esie, ye Shimea udọudọ; ye Nethanel ke ọyọhọ inan̄, ye Raddai ke ọyọhọ ition; Ozem ke ọyọhọ itiokiet, ye David ke ọyọhọ itiaba.” (1 Chronicles 2:13-15) Nso iketịbe inọ kiet ke otu nditọeka David, ndien ntak emi Ezra mîsiakke enyịn̄ esie?

N̄wed Abasi ọdọhọ ke Jesse ‘ekenyene nditọiren itiaita.’ (1 Samuel 17:12) Etie nte kiet ke otu nditọiren esie ama akpa ke ini mîdọhọ ndọ mînyụn̄ inyeneke nditọ. Sia mîkenyeneke nditọ, enye ikenyeneke udeme ke n̄kpọ-akpa ubon m̀mê ndikodụk n̄wetnnịm n̄kpọ udịm ubon Jesse.

Idahaemi ẹyak ikere iban̄a eyo Ezra. Kere ban̄a se iketịbede ke ini enye ekewetde Chronicles. Ntan̄mfep ke Babylon ama esịm utịt ke n̄kpọ nte isua 77 ke mbemiso, ndien mme Jew ẹma ẹfiak ẹdidụn̄ ke isọn̄ mmọ. Edidem Persia ama ọnọ Ezra unyịme ndimek mme ebiereikpe ye mme anditeme Ibet Abasi ndinyụn̄ mbana ufọk Jehovah. Ama oyom ẹnyene nnennen udịm enyịn̄ ubon man ẹdiọn̄ọ udeme ubon ẹnyụn̄ ẹkụt ẹte ke edi sụk mbon oro ẹnọde unyịme ẹnam utom nte oku. Ntre Ezra ama etịm ọyọhọ ọyọhọ n̄wetnnịm n̄kpọ mbụk idụt oro, esịnede nnennen n̄wetnnịm n̄kpọ udịm ubon Judah ye eke David oro ẹkemede ndiberi edem. Ufọn ikpodụhe ndisịn enyịn̄ eyen Jesse oro akakpade ke ini mînyeneke eyen. Ntem, Ezra ikesịnke enyịn̄ esie.