Jehovah Esidiọn̄ Onyụn̄ Ekpeme Mbon N̄kopitem

“Edi owo eke okopde uyo mi oyodụn̄ ke ifụre, oyonyụn̄ etie sụn̄ anana ndịk idiọk n̄kpọ.”—MME N̄KE 1:33.

1, 2. Ntak emi edide akpan n̄kpọ ndikop item Abasi? Nam an̄wan̄a.

 NDITỌ unen ke ẹsari mbenikọt ẹyom udia, ifiọkke ke mbukpo ke akan ke enyọn̄. Ke mbuari, eka unen osioro akamba nnyek-nnyek uyo oro ọnọde ntọt onyụn̄ atat mba esie. Nditọ esie ẹfehe ẹbịne enye, ndien inikiet inikiet mmọ ẹdụk idak mba esie ẹdịbe. Mbukpo efe ọnyọn̄. * Nso ukpepn̄kpọ ke emi ọnọ nnyịn? N̄kopitem anyan̄a owo!

² Ukpepn̄kpọ emi enen̄ede edi akpan n̄kpọ ọnọ mme Christian mfịn, koro Satan ke esịn ofụri ukeme ndisobo ikọt Abasi. (Ediyarade 12:9, 12, 17) Uduak esie edi ndibiat idaha eke spirit nnyịn man nnyịn itaba mfọn Jehovah ye idotenyịn nsinsi uwem. (1 Peter 5:8) Nte ededi, edieke nnyịn isan̄ade ikpere Abasi inyụn̄ inamde n̄kpọ usọp usọp iban̄a ndausụn̄ oro ibọde itọ Ikọ ye esop esie, nnyịn imekeme ndidori enyịn nte ke enye eyekpeme nnyịn. Andiwet psalm ekewet ete: “Enye ayada ntan̄ esie ofụk fi, afo oyonyụn̄ efehe odụk ke idak mba esie.”—Psalm 91:4.

Otụtutọn̄ Idụt Odụk Afia

3. Nso ikedi utịp uyịre uyịre ntụtutọn̄ Israel?

³ Ke ini idụt Israel okokopde item Jehovah, kpukpru ini enye ama esinyene ọyọhọ ukpeme esie. Edi, ediwak ini mmọ ẹma ẹsikpọn̄ Andibot mmọ ẹnyụn̄ ẹwọn̄ọde ẹbịne mme abasi eto ye itiat—kpa “ikpîkpu n̄kpọ eke mîdorike [udori] mînyụn̄ inyan̄ake.” (1 Samuel 12:21) Ke mmọ ẹma ẹkesọn̄ ibuot ntre ke ediwak isua ikie, ofụri idụt oro ama enen̄ede ọduọ odụk nsọn̄ibuot tutu owo ikemeke ndinyan̄a enye aba. Ntem, Jesus ama eseme ete: “O Jerusalem, Jerusalem, emi owotde mme prophet, onyụn̄ ọtọn̄ọde mmọ eke ẹdọn̄de ẹtiene fi ke itiat. Adan̄a ediwak ini didie ke n̄koyom ndibon nditọ fo ọtọ kiet, kpa nte unen obonde nditọ esie ke idak mba esie, ndien mbufo ikenyịmeke. Sese, ẹyak ufọk mbufo ẹkpọn̄ ẹnọ mbufo nte ndon.”—Matthew 23:37, 38.

4. Didie ke Jehovah ndikpọn̄ Jerusalem akana in̄wan̄-in̄wan̄ ke isua 70 E.N.?

⁴ Jehovah ndikpọn̄ otụtutọn̄ Israel ama enen̄ede ana in̄wan̄-in̄wan̄ ke usụn̄ oro akakamade mfụhọ ke isua 70 E.N. Ke isua oro, udịmekọn̄ Rome oro ẹkekamade ọfọn̄ etakubom oro ẹwetde mbiet ntrukpom ke idem, ẹma ẹbụmede ẹdụk Jerusalem ẹnyụn̄ ẹsobo enye idiọk idiọk. Ke ini oro, obio ọkọyọhọ ye mbon usọrọ Passover. Uwak uwa mmọ ikanamke mmọ ẹnyene mfọn Abasi. N̄kpọ mmọn̄eyet oro ama eti mmọ mme ikọ oro Samuel eketịn̄de ọnọ otụtutọn̄ Edidem Saul ete: “Nte edifọp uwa ye uwa emem  ẹnem Jehovah esịt nte edikop uyo Jehovah? Sese n̄kopuyo ọfọn akan uwa, n̄kpan̄utọn̄ onyụn̄ ọfọn akan ikpọn̄ okukịm.”—1 Samuel 15:22.

5. Orụk n̄kopitem ewe ke Jehovah oyom, ndien nnyịn isan̄a didie ifiọk ke ẹkeme ndinyene utọ n̄kopitem oro?

⁵ Kpa ye oro enye enen̄erede oyom n̄kopitem, Jehovah etịm ọfiọk mme mmeme oro mme anana-mfọnmma owo ẹnyenede. (Psalm 130:3, 4) Se enye oyomde edi esịt akpanikọ ye n̄kopitem oro ọkọn̄ọde ke mbuọtidem, ima, ye eti mbak ediyat enye esịt. (Deuteronomy 10:12, 13; Mme N̄ke 16:6; Isaiah 43:10; Micah 6:8; Rome 6:17) ‘Otu ntiense oro ẹkedude mbemiso eyo mme Christian’ oro ẹkemụmde nsọn̄ọnda mmọ ẹkama kpa ye n̄kpọsọn̄ idomo ye idem n̄kpa ẹma ẹwụt nte ke ẹkeme ndinyene utọ n̄kopitem oro. (Mme Hebrew 11:36, 37; 12:1) Mmọ ẹkenam esịt Jehovah adat didie ntem! (Mme N̄ke 27:11) Nte ededi, mbon eken ẹma ẹnam akpanikọ ke ntọn̄ọ edi ikanamke isịm utịt. Kiet ke otu mmọ emi ekedi Edidem Joash eke Judah eset.

Edidem Oro Ndiọi Nsan̄a Ẹkebiatde

6, 7. Nso utọ edidem ke Joash ekedi ke eyouwem Jehoiada?

⁶ Edidem Joash ọkọbọhọ n̄kpa nsek ke ikwa ifụhi. Ke ini Joash ekesịmde isua itiaba ke emana, Akwa Oku Jehoiada ye unana ndịk ama osio enye ke itie udịbe onyụn̄ anam enye edidem. Sia Jehoiada oro eketen̄ede Abasi eketiede nte ete ye ọnọitem Joash, ekpri andikara emi ama aka iso “anam se inende ke iso Jehovah ke ofụri eyo Jehoiada oku.”—2 Chronicles 22:10–23:1, 11; 24:1, 2.

⁷ Nti edinam Joash ẹma ẹbuana ndidiọn̄ temple Jehovah—edinam oro ‘okodụkde Joash esịt.’ Enye ama eti Akwa Oku Jehoiada ete ẹbọ mbon Judah ye Jerusalem utomo temple, nte ‘Moses eketemede,’ man ẹda ẹnam utom udiọn̄ temple oro. Nte an̄wan̄ade, Jehoiada ama okụt unen ke ndisịn udọn̄ nnọ ekpri edidem emi ndikpep nnyụn̄ nnịm Ibet Abasi. Nte utịp, ẹma ẹkụre utom ye n̄kpoduoho temple usọp usọp.—2 Chronicles 24:4, 6, 13, 14; Deuteronomy 17:18.

8. (a) Nso ikenen̄ede inam Joash ọduọ ke n̄kan̄ eke spirit? (b) Ntụtutọn̄ edidem okonụk enye ndinam nso ke akpatre?

⁸ Ke mfụhọ, Joash ikokopke item Jehovah ibịghi. Ntak-a? Ikọ Abasi asian nnyịn ete: “Ke ini Jehoiada akpade, mme etubom Judah ẹdi ẹdituak ibuot ẹnọ edidem. Ndien edidem okop uyo mmọ. Ndien mmọ ẹkpọn̄ ufọk Jehovah Abasi mme ete mmọ, ẹka ẹkenam n̄kpọ eto-n̄kpe, ye eke nsunsu abasi: ndien iyatesịt odoro Judah ye Jerusalem aban̄a isop mmọ emi.” Idiọk odudu mme etubom Judah ama anam edidem etre ndikpan̄ utọn̄ nnọ prọfet Abasi, kiet ke otu mmọ ekedide eyen Jehoiada, Zechariah, emi akasuade uko uko ọnọ Joash ye mme owo eken ke ntụtutọn̄ mmọ. Utu ke ndikabade esịt, Joash ama anam ẹtọn̄ọ Zechariah ke itiat ẹwot. Nso anana-esịtmbọm, otụtutọn̄ owo ke Joash akakabade edi ntem—kpukpru emi ekedi sia enye akayakde idem ọnọ odudu ndiọi nsan̄a!—2 Chronicles 24:17-22; 1 Corinth 15:33.

9. Didie ke utịt Joash ye mbọn̄ Judah ẹsọn̄ọ ẹwụt nte ntụtutọn̄ edide ndisịme?

⁹ Ke ẹma ẹkekpọn̄ Jehovah, nso iketịbe inọ Joash ye ndiọi etubom oro ẹkedide nsan̄a  esie? Mbonekọn̄ Syria—sụk “ekpri udịm owo”—ẹma ẹda ekọn̄ ẹdụk Judah ẹnyụn̄ “ẹsobo kpukpru mbọn̄ obio ẹfep.” Mbonekọn̄ emi n̄ko ẹma ẹnyịk edidem ẹte ayak inyene esie ọkọrọ ye gold ye silver ufọk Abasi ọnọ. Okposụkedi Joash ọkọbọhọde, ẹkekpọn̄ enye nte owo udọn̄ọ oro mînyeneke odudu aba. Esisịt ini ke oro ebede, ikọt esie ẹma ẹwot enye. (2 Chronicles 24:23-25; 2 Ndidem 12:17, 18) Mme ikọ oro Jehovah eketịn̄de ọnọ Israel ẹdi akpanikọ didie ntem: “Edieke afo mûkopke uyo Jehovah Abasi fo, mûnyụn̄ utịmke unịm kpukpru mbet esie ye mme ewụhọ esie . . . ; kpukpru mme idiọk-n̄kpọ emi ẹyebịne fi”!—Deuteronomy 28:15.

Ewetn̄wed Oro N̄kopitem Akanyan̄ade

10, 11. (a) Ntak emi ọfọnde ndikere mban̄a item oro Jehovah ọkọnọde Baruch? (b) Nso item ke Jehovah ọkọnọ Baruch?

¹⁰ Nte afo emesikop mmemidem ndusụk ini koro ediwak owo oro afo osobode ke utom ukwọrọikọ Christian mîwụtke udọn̄ ke eti mbụk? Ndi afo emesifịbe esisịt ufụp aban̄a mbon inyene ye uwouwo usụn̄ uwem mmọ? Ke edide ntre, kere ban̄a Baruch, ewetn̄wed Jeremiah, ye ima ima item emi Jehovah ọkọnọde enye.

¹¹ Baruch okosụk ewet etop ntịn̄nnịm ikọ ke ini Jehovah ọkọnọde enye ke idemesie ntịn̄enyịn. Ntak-a? Koro Baruch ama ọtọn̄ọ ndiseme mban̄a idaha esie ke uwem onyụn̄ oyom se ikande akpan ifetutom oro enye ekenyenede ndinam n̄kpọ nnọ Abasi. Ke okụtde ukpụhọde emi ke edu Baruch, Jehovah ama ọnọ enye in̄wan̄-in̄wan̄ item ke mfọnido ete: “Afo osụk oyom ikpọ n̄kpọ ke idem fo. Kûyom: koro, sese, ami nyada idiọk ntiene kpukpru owo, . . . edi nyọnọ fi uwem fo ke n̄kpọ mbụme, ke kpukpru ebiet eke afo akade do.”—Jeremiah 36:4; 45:5.

12. Ntak emi nnyịn mîkpoyomke “ikpọ n̄kpọ” ke editịm n̄kpọ emi?

¹² Nte afo emekeme ndikụt ke mme ikọ oro Jehovah eketịn̄de ọnọ Baruch, nte ke Enye ama enyene ntotụn̄ọ udọn̄ ke idem eti owo emi akadianade kiet ye Jeremiah ọsọn̄ọ ada anam n̄kpọ Jehovah uko uko? Kpasụk ntre mfịn, Jehovah enen̄ede enyene udọn̄ ke idem mbon oro ẹsobode idomo edibịne se mmọ ẹkerede nte edide ubọkọkọ oro etịmde ọfọn akan ke editịm n̄kpọ emi. Ukem nte Baruch, edi n̄kpọ inemesịt nte ke ediwak utọ mbon oro ẹnyịme ima ima edinen̄ede oro nditọete oro ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha ke n̄kan̄ eke spirit ẹnọde. (Luke 15:4-7) Ih, kpukpru nnyịn ikpakam ifiọk ite ke idotenyịn idụhe inọ mbon oro ẹyomde “ikpọ n̄kpọ” ke editịm n̄kpọ emi. Utọ mbon oro idinyeneke ata inemesịt, ndien ke akam ọdiọkde akan, mmọ ẹyesọp ẹbe ẹfep ye ererimbot emi ye kpukpru udọn̄ ibụk esie.—Matthew 6:19, 20; 1 John 2:15-17.

13. Nso ukpepn̄kpọ nsụhọdeidem ke mbụk Baruch ekpep nnyịn?

¹³ Mbụk Baruch n̄ko ọnọ nnyịn eti ukpep aban̄a nsụhọdeidem. Tịm fiọk ete ke Jehovah ikọnọhọ Baruch item nnennen nnennen edi akada Jeremiah ọnọ, emi enyenede ndidi Baruch ama etịm ọdiọn̄ọ mme ndudue ye mme etikwo etikwo n̄kpọ ke uwem esie. (Jeremiah 45:1, 2) Kpa ye oro, Baruch ikayakke ntan̄idem akan enye ubọk; enye ke nsụhọdeidem ama ọfiọk ebiet emi item oro ekenen̄erede oto—Jehovah. (2 Chronicles 26:3, 4, 16; Mme N̄ke 18:12; 19:20) Ke ntre, edieke nnyịn ‘idụkde idiọk afan̄ mbemiso ifiọkde iban̄a emi’ ndien ẹda Ikọ Abasi ẹnọ nnyịn item, ẹyak nnyịn ikpebe eti edu, ikike eke spirit, ye nsụhọdeidem Baruch.—Galatia 6:1, NW.

14. Ntak ọfọnde nnyịn ndikop uyo nnọ mbon oro ẹdade nnyịn usụn̄?

¹⁴ Nnyịn ndinyene utọ edu nsụhọdeidem oro an̄wam mbon oro ẹnọde item n̄ko. Mme Hebrew 13:17 ọdọhọ ete: “Ẹkop uyo mme andida mbufo usụn̄, ẹnyụn̄ ẹsụk ibuot ẹnọ mmọ; koro mmọ ẹkpemede ẹyom ufọn ukpọn̄ mbufo, nte mmọ emi ẹnyenede ndinọ Abasi ibat; man mmọ ẹnam utom ke idara, ẹkûnam ke mfụhọ; koro emi mîdorike udori inọ mbufo.” Adan̄a ediwak ini didie ke  mbiowo ẹsin̄wan̄a esịt mmọ ẹnọ Jehovah, ẹbọn̄de akam ẹben̄e uko, ọniọn̄, ye mbufiọk oro ẹyomde man mmọ ẹkeme ndinam ọkpọsọn̄ ikpehe utom ubọkerọn̄ emi! Ẹyak nnyịn ‘ikpono mme utọ owo oro.’—1 Corinth 16:18, NW.

15. (a) Didie ke Jeremiah okowụt mbuọtidem oro enye enyenede ke idem Baruch? (b) Didie ke ẹkenọ Baruch utịp ke ntak n̄kopitem esie?

¹⁵ Ana in̄wan̄-in̄wan̄ nte ke Baruch ama enen̄ede ekikere esie, koro Jeremiah ke oro ebede ama ọdọn̄ enye ata ọkpọsọn̄ utom—ndika temple n̄kokot etop ubiereikpe oro Jeremiah okokotde ọnọ enye ewet. Nte Baruch ama anam oro? Ih, enye ama “anam kpukpru, kpa nte Jeremiah prophet eketemede enye.” Ke nditịm ntịn̄, enye ama akam okot ukem etop emi ọnọ mbọn̄ ke Jerusalem, emi nte eyịghe mîdụhe ekenen̄erede oyom uko. (Jeremiah 36:1-6, 8, 14, 15) Ke ini mbon Babylon ẹkesobode obio oro ke n̄kpọ nte isua 18 ke ukperedem, kere nte esịt akadatde Baruch ndibọhọ koro enye okokopde item Jehovah onyụn̄ etrede ndiyom “ikpọ n̄kpọ”!—Jeremiah 39:1, 2, 11, 12; 43:6.

N̄kopitem Ama Anyan̄a Owo ke Ini En̄wan

16. Didie ke Jehovah akatua mme Jew ke Jerusalem mbọm ke ini Babylon akadade en̄wan odụk ke 607 M.E.N.?

¹⁶ Abasi ama afiak atua mbon n̄kopitem mbọm ke ini ẹkesobode Jerusalem ke 607 M.E.N. Ke ini en̄wan oro ekenen̄erede ọsọn̄ ubọk, Jehovah ama ọdọhọ mme Jew ete: “Sese, ami mmọn̄ nnịm usụn̄ uwem ye usụn̄ n̄kpa ke iso mbufo. Owo eke editiede ke obio emi ayakpa ke ofụt, ye ke biọn̄, ye ke udọn̄ọ: edi owo eke ọwọrọde akadian idem ye mme Chaldean emi ẹkande mbufo ẹkụk, oyodu uwem, onyụn̄ ada uwem esiemmọ ke mbụme.” (Jeremiah 21:8, 9) Okposụkedi mme andidụn̄ Jerusalem ẹkedotde nsobo, Jehovah ama atua mbon oro ẹkekopde item esie mbọm, idem ke ata idiọk ini oro. *

17. (a) Ke ewe usụn̄ iba ke ẹkedomo n̄kopitem Jeremiah ẹse ke ini Jehovah ọkọdọhọde enye asian mme Jew oro ẹkekande ẹkụk ete ‘ẹdian idem ye mme Chaldean’? (b) Didie ke nnyịn ikeme ndibọ ufọn nto uwụtn̄kpọ nsụkibuot Jeremiah?

¹⁷ Nte eyịghe mîdụhe, ndidọhọ mme Jew ẹkọn̄ọ mfan̄ ama esịn n̄kopitem Jeremiah n̄ko ke udomo. N̄kpọ kiet edi-o, enye ama efịbe ufụp aban̄a enyịn̄ Abasi. Enye ikoyomke mme asua oro ẹdikerede ke edikan mmọ oto mbukpo ndisọi n̄kpọ mmọ ẹsịn enyịn̄ oro ke ndek. (Jeremiah 50:2, 11; N̄wed Eseme 2:16) Ke adianade do, Jeremiah ama ọfiọk ke ndidọhọ mme owo oro ẹkọn̄ọ mfan̄, ke imọ ikesịn uwem imọ ke itiendịk, koro ediwak owo ẹdida emi nte edisịn ndutịme ke obio. Kpa ye oro, enye ikokopke ndịk, edi enye ama okop item atan̄a ubiereikpe Jehovah. (Jeremiah 38:4, 17, 18) Ukem nte Jeremiah, nnyịn n̄ko itan̄a etop oro mme owo  mîmaha. Kpa ukem etop oro akanamde ẹsịn Jesus ke ndek. (Isaiah 53:3; Matthew 24:9) Ntre ẹyak nnyịn ‘ikûten̄e owo’ enyịn, edi ukem nte Jeremiah, ẹyak nnyịn isụk ibuot inọ Jehovah, inyenede ọyọhọ mbuọtidem ke enye.—Mme N̄ke 29:25.

N̄kopitem ke Ini En̄wan Gog

18. Mme idomo n̄kopitem ewe ke mme asan̄autom Jehovah ẹdisobo ke ini iso?

¹⁸ Ke mîbịghike, ẹyesobo ofụri idiọk editịm n̄kpọ Satan ke “akwa ukụt” oro akanam mîdụhe. (Matthew 24:21) Nte eyịghe mîdụhe, mbemiso oro etịbede ye ke oro osụk adade itie, ikọt Abasi ẹyesobo ikpọ idomo oro ẹditụkde mbuọtidem ye n̄kopitem mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, Bible asian nnyịn ete ke anamde n̄kpọ nte “Gog, isọn̄ Magog,” Satan ayan̄wana ọkpọsọn̄ en̄wan ye mme asan̄autom Jehovah, etịmde mbonekọn̄ oro ẹtịn̄de ẹban̄a nte “ediwak otu owo . . . , ebiet obubịt enyọn̄ edifụk isọn̄.” (Ezekiel 38:1, 14-16) Sia ẹdide ata ekpri ke ibat mînyụn̄ inyeneke n̄kpọekọn̄, ikọt Abasi ẹyeyom ukpeme ke ‘idak mba’ Jehovah, oro enye atatde ndida mfụk mbon n̄kopitem.

19, 20. (a) Ntak emi ẹkenen̄erede ẹyom n̄kopitem ẹto Israel ke ini mmọ ẹkedude ke Ididuot Inyan̄? (b) Didie ke editie n̄kere n̄kpọntịbe Ididuot Inyan̄ oro ke akam ekeme ndinyene ufọn nnọ nnyịn mfịn?

¹⁹ Idaha emi eti nnyịn aban̄a ini emi Israel ẹkewọrọde ke Egypt. Ke ama akada akama-nsobo ufen duop ọnọmọ Egypt, Jehovah ikadaha ikọt esie isan̄a ibio ibio usụn̄ ikesịm Isọn̄ Un̄wọn̄ọ, edi akada mmọ asan̄a usụn̄ Ididuot Inyan̄ emi ẹkpekekemede ndisọsọp mmụm nnyụn̄ n̄wot mmọ. Ke ekikere owoekọn̄, oro eketie nte isan̄ n̄kpa. Edieke afo okpokodude do, ndi afo akpakanam ikọ oro Jehovah eketịn̄de ebe ke Moses onyụn̄ asan̄a odụk Ididuot Inyan̄ ye ọyọhọ mbuọtidem, ke ọfiọkde ete ke Isọn̄ Un̄wọn̄ọ idụhe ke usụn̄ oro?—Exodus 14:1-4.

²⁰ Nte nnyịn ikotde Exodus ibuot 14 ika iso, nnyịn imokụt nte Jehovah akadade ọkpọsọn̄ odudu anyan̄a ikọt esie. Utọ mbụk oro ọsọn̄ọ mbuọtidem nnyịn didie ntem ke ini idade ini itie ikere mmọ! (2 Peter 2:9) Nte utịp, ọkpọsọn̄ mbuọtidem ọsọn̄ọ nnyịn idem ndikop item Jehovah, idem ke ini etiede nte mme n̄kpọ oro enye oyomde oto nnyịn ikemke ye ekikere owo. (Mme N̄ke 3:5, 6) Ntem bụp idemfo, ‘Nte ami ke ndomo ndisọn̄ọ mbuọtidem mi ebe ke ndisịn ifịk n̄kpep Bible, mbọn̄ akam, nnyụn̄ ntie n̄kere, ọkọrọ ye ndisop idem kpukpru ini ye ikọt Abasi’?—Mme Hebrew 10:24, 25; 12:1-3.

N̄kopitem Ọnọ Idotenyịn

21. Mme edidiọn̄ ewe ke mbon oro ẹkopde item Jehovah ẹdinyene idahaemi ye ke ini iso?

²¹ Mbon oro ẹkopde item Jehovah kpukpru ini idem idahaemi ẹkụt nte ikọ Mme N̄ke 1:33 osude, emi ọdọhọde ete: “Edi owo eke okopde uyo mi oyodụn̄ ke ifụre, oyonyụn̄ etie sụn̄ anana ndịk idiọk n̄kpọ.” Mme ikọ ndọn̄esịt emi ẹdisu ke utịbe utịbe usụn̄ didie ntem ke usen usiene Jehovah emi edide! Ke akpanikọ, Jesus ọkọdọhọ mme mbet esie ete: “Ke ini mme n̄kpọ emi ẹtọn̄ọde ndiwọrọ, ẹmenede enyịn ke enyọn̄, ẹnyụn̄ ẹmenede ibuot mbufo ke  enyọn̄, koro edifak mbufo ke asan̄a ekpere.” (Luke 21:28) Nte an̄wan̄ade, sụk mbon oro ẹnamde uduak Abasi ẹdinyene mbuọtidem ndida mme ikọ emi nsịn ke edinam.—Matthew 7:21.

22. (a) Ikọt Jehovah ẹnyene nso ntak ndinyene mbuọtidem? (b) Mme n̄kpọ ewe ke ẹdineme ke ibuotikọ oro etienede?

²² Ntak efen ndinyene mbuọtidem edi koro “Ọbọn̄ Jehovah mîdinamke baba n̄kpọ kiet, ke mîbọhọke ini enye ayarade uduak esie ọnọ ikọt esie mme prophet.” (Amos 3:7) Mfịn, Jehovah inọhọ mme owo odudu nditịn̄ ntịn̄nnịm ikọ nte akanamde ke eset; utu ke oro, enye ọnọ otu asan̄autom emi anamde akpanikọ utom edinọ mbonufọk Esie udia eke spirit ke edikem ini. (Matthew 24:45-47) Ke ntre, edi akpan n̄kpọ didie ntem nnyịn ndikop item “asan̄autom” oro! Nte ibuotikọ oro etienede ediwụtde, utọ n̄kopitem oro owụt n̄ko edu oro nnyịn inyenede iban̄a Jesus, kpa eteufọk “asan̄autom” oro. Enye edi Enye oro ‘mme idụt ẹnyenede ndikop uyo nnọ.’—Genesis 49:10.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

Nte Afo Emeti?

• Nso ikedi utịp uyịre uyịre nsọn̄ibuot Israel?

• Didie ke mme nsan̄a Edidem Joash ẹketụk uwem esie, ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ye ke utịt utịt uwem esie?

• Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto Baruch?

• Ntak emi mme okopitem ikọt Jehovah mîkpokopke ndịk nte editịm n̄kpọ emi asan̄ade ekpere utịt?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise ke page 13]

Ke idak ndausụn̄ Jehoiada, ekpri Joash ama okop item Jehovah

[Ndise ke page 15]

Ndiọi nsan̄a ẹma ẹnam Joash owot prọfet Abasi

[Ndise ke page 16]

Nte afo okpokokop item Jehovah onyụn̄ okụt utịbe utịbe odudu edinyan̄a esie?