Ndi Ndiọi Odudu ke Ẹnam Utom?

“Isiọn̄ ke anam ererimbot, nte n̄kpọ eke mme ndedịbe odudu ẹsịnde ọkpọsọn̄ ukeme ndisịri kpukpru usụn̄ ubọhọ.”—Jean-Claude Souléry, ọkọmbụk n̄kpọntịbe.

‘Owo ndikere ke imọ inyeneke un̄wam esinam enye ekere ke ata idiọk odudu ke anam utom.’—Josef Barton, ewetmbụk.

ENYENE-NDỊK edinam oyomonsia eke September 11, 2001 ama anam ediwak owo ẹkere n̄kpọ. Michael Prowse ekewet ke Financial Times eke England ete: “Idụhe unam ndomokiet oro akpakanamde m̀mê akpanamde n̄kpọ ke utọ ibak ibak usụn̄ oro.” Uwetn̄kpọ kiet ke New York Times ọkọdọhọ ke ẹsiode ndutịm oro utọ ibak ibak edinam emi okoyomde ẹfep, “edi akpan n̄kpọ n̄ko ndikere mban̄a udomo usua oro mme owo ẹkenyenede tutu edi se ẹnamde utọ ibak ibak edinam oro. Emi edi usua oro okponde akan enye oro esidade esịm ekọn̄ oro mînyeneke adan̄a mînyụn̄ ikopke ediomi ndomokiet.”

Mme owo ẹkade nsio nsio ido ukpono ẹma ẹkere ke ekeme ndidi ndusụk ndiọi odudu ke ẹnam utom. Anam mbubehe kiet otode Sarajevo oro okokụtde mme enyene-ndịk edinam usua eke ekpụk ke Bosnia ọkọdọhọ ete: “Ke ekọn̄ ama akan̄wana isua kiet ke Bosnia, mmenịm ke akpanikọ ke Satan edi ntak ofụri mfịna emi. Emi edi ata edinam mbeibuot.”

Ke ini ẹkebụpde ewetmbụk oro Jean Delumeau m̀mê enye enịm ke akpanikọ ke Devil odu, enye ọkọbọrọ ete: “N̄kpasan̄a didie ndọhọ ke idiọk odudu idụhe ke ini ndade enyịn mi n̄kụt se isụk itịbede ye se ima iketetịbe tọn̄ọ nte n̄kamana: Ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba, oro mbon unọmọ ẹkewakde ẹbe miliọn 40; mme itienna n̄kpa Auschwitz; nsobo ofụri orụk ke Cambodia; ukara ufịk Ceauşescu oro ọkọyọhọde ye uduọkiyịp; ndutụhọ ke ediwak itie ke ererimbot. Mme enyene-ndịk edinam oro ẹwak ẹkaha. . . . Ntre mmenịm ke akpanikọ ke nnyịn imenen ndikot mme utọ edinam oro ‘mme edinam Devil,’ idịghe koro mmọ ẹto Devil oro enyenede mme nnụk ye ikpat oro asiahade iba edi sia mmọ ẹtode Devil oro edide idiọn̄ọ idiọk odudu oro anamde utom ke ererimbot.”

Ukem nte Jean Delumeau, ediwak owo ẹtịn̄ ẹban̄a mme enyene-ndịk n̄kpọ oro ẹkade iso nditịbe mfịn ke n̄kaowo, ọtọn̄ọde ke ubon tutu esịm ke ofụri ererimbot, nte ‘mme edinam Devil.’ Edi nso ke emi ọwọrọ? Nte ẹkpenyene ndidọhọ ke ikpîkpu ndiọi odudu ẹdi ntak mme utọ enyene-ndịk edinam oro, mîdịghe ndi odu ndiọi owo oro ẹnụkde mme owo ndinam mme enyene-ndịk ubiatibet oro akanam owo mîkereke-kere iban̄a? Ndi ọbọn̄ idiọkn̄kpọ—Satan kpa Devil—esịn nsọk ọnọ mme utọ ndiọi owo emi ndinam mme n̄kpọ emi?

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 3]

Nditọwọn̄: U.S. Coast Guard photo