Se Joshua Eketide

“JEHOVAH ọkọdọhọ ete: “Moses owo mi amakpa; daha ke enyọn̄, ndien, be Jordan emi, afo, ye kpukpru mbio emi, kodụk ke isọn̄ emi ami nnọde mmọ.” (Joshua 1:2) Nso ọkpọsọn̄ utom ikana ibet Joshua ntem! Enye ekedi asan̄autom Moses ke se ikperede ndisịm isua 40. Idahaemi, ẹma ẹdọhọ enye ada itie eteufọk esie onyụn̄ ada nditọ Israel oro ẹkesiwakde ndisọn̄ ibuot usụn̄ ekesịm Isọn̄ Un̄wọn̄ọ.

Nte Joshua ekekerede aban̄a se ikanade enye ke iso, eyedi enye ama eti mme idomo oro enye ama okososobo onyụn̄ akan. Nte eyịghe mîdụhe, se Joshua eketide ama enen̄ede an̄wam enye ini oro, ndien enye ekeme ndin̄wam mme Christian mfịn n̄ko.

Ofụn Akabade Edi Adausụn̄

Ndusụk n̄kpọ oro Joshua eketide ẹkedi anyan isua oro mmọ ẹkedude ke ufụn. (Exodus 1:13, 14; 2:23) Nnyịn ifiọkke se Joshua okosobode ke ini emi, sia Bible mîtịn̄ke n̄kpọ iban̄a oro. Ekeme ndidi Joshua ama ekpep nte ekpedide eti anam ndutịm ke ini enye akanamde utom ke Egypt, onyụn̄ ekeme ndidi enye ama an̄wam nditịm nditọ Hebrew idem nnọ unyọn̄ ọkọrọ ye “mbuaha udịm owo” oro ẹketode Egypt.—Exodus 12:38.

Joshua okoto esien Ephraim. Elishama, ete ete esie ekedi ọbọn̄ esien oro ndien etie nte enye ekedi etubom mbonekọn̄ 108,100 ke kiet ke otu esien nditọ Israel oro ẹkebaharede ke itie ita. (Numbers 1:4, 10, 16; 2:18-24; 1 Chronicles 7:20, 26, 27) Edi, ke ini mbon Amalek ẹkedade ekọn̄ ẹbịne nditọ Israel esisịt ini ke Israel ẹma ẹkekpọn̄ Egypt, Moses ama ọdọhọ Joshua emek mme owo aka akan̄wana ye mmọ. (Exodus 17:8, 9a) Ntak emi enye ekemekde Joshua, utu ke ete ete m̀mê ete esie? Ekikere kiet edi: “Sia enye ekedide etubom ke  n̄wọrọnda esien Ephraim okonyụn̄ edide owo oro ẹtịmde ẹfiọk ke ntak usọ unam ndutịm, ye owo oro mme owo ẹtịmde ẹbuọt idem, Moses ama ọfiọk ke [Joshua] edi mfọnn̄kan adausụn̄ oro odotde ndimek nnyụn̄ ntịm mbonekọn̄.”

Se ededi oro ekedide ntak, ke ini ẹkemekde enye, Joshua ama anam kpa nte Moses eketemede enye. Okposụkedi Israel ekenen̄erede edi ọkọi ke ekọn̄, Joshua ama enyene mbuọtidem ke un̄wam Abasi. Ntre ke ini Moses ọkọdọhọde enye ete, “n̄kpọn̄ ami nyada ke ibuot obot oro, ye esan̄ Abasi ke ubọk mi,” oro ama ọnọ Joshua nsọn̄ọ. Anaedi Joshua ama eti ete ke Jehovah ndikosụk nsobo idụt oro ekenyenede akakan odudu un̄wana ekọn̄ ke ini oro ekedi oro. Ke ndan̄nsiere, ke ini Moses ekemenerede ubọk esie ke enyọn̄ tutu utịn osop, asua ndomokiet ikekemeke ndida Israel ke iso, ke ntre, ẹma ẹkan mbon Amalek. Ekem Jehovah ama eteme Moses ete ewet ewụhọ emi ke n̄wed onyụn̄ etịn̄ enye ‘esịn Joshua ke utọn̄’ ete: “Koro mmenditreke ndisọhi enyịn̄ Amalek mfep ke idak enyọn̄.” (Exodus 17:9b-14) Ke akpanikọ, Jehovah iditreke ndinam oro.

Nte Asan̄autom Moses

Anaedi n̄kpọntịbe emi akadade itie ye mbon Amalek ama anam Moses ye Joshua ẹnyene ata n̄kpet n̄kpet itie ebuana. Joshua ama anam utom nte “asan̄-utom” Moses ke n̄kpọ nte isua 40, ‘toto ke ini akparawa esie’ tutu esịm ini emi Moses akakpade.—Numbers 11:28.

Utom oro ekedi ifetutom oro asan̄ade ye mbiomo. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini Moses, Aaron, nditọ Aaron, ye mbiowo Israel 70 ẹkedọkde Obot Sinai ẹnyụn̄ ẹkụtde n̄kukụt ubọn̄ Jehovah, ekeme ndidi Joshua ama odu ke otu mmọ. Nte asan̄autom, enye ama etiene Moses ọdọk edikon̄ obot ndien etie nte enye akada nsannsan ke adan̄aemi Moses akasan̄ade odụk obubịt enyọn̄ oro owụtde ke Jehovah odu do. Se inen̄erede idi akpan n̄kpọ edi ke etie nte Joshua ama odu ke obot oro uwemeyo 40 ye okoneyo 40. Enye ama aka iso etie ebet tutu eteufọk esie ọnyọn̄ edi, koro ke ini Moses okotode ke obot oro osụhọde edi ye itiat-n̄wed Ntiense iba ke ubọk, enye ama osobo ye Joshua do.—Exodus 24:1, 2, 9-18; 32:15-17.

Ke n̄kpọntịbe aban̄ade Israel ndituak ibuot nnọ eyen enan̄ o-gold ama ekebe, Joshua ama aka iso ndinam utom nte asan̄autom Moses ke efe esop oro okodude ke edem nna. Do, Jehovah ama esitịn̄ ikọ ye Moses iso ye iso. Edi ke ini Moses ekesifiakde aka itienna, Joshua ‘ikesidahake ke tent.’ Ekeme ndidi ẹkesiyom enye odu do man nditọ Israel ẹkûdụk tent ke ini mmọ mîkasanake kan̄a. Joshua akada ifetutom oro ke akpan n̄kpọ didie ntem!—Exodus 33:7, 11.

 Anaedi itie ebuana oro Joshua ekenyenede ye Moses, emi ewetmbụk oro Josephus ọdọhọde ke ọkọsọn̄ọ Joshua ke isua 35, ama enen̄ede ọsọn̄ọ mbuọtidem Joshua. Ẹkot itie ebuana mmọ “ndụk akwaowo ye eyenọwọn̄, ye eke andikpep ye eyen ukpepn̄kpọ,” emi akanamde Joshua “edi eren oro enyenede iwụk onyụn̄ edide se ẹberide edem.” Nnyịn inyeneke mme prọfet nte Moses ke otu nnyịn mfịn, edi mme esop ikọt Jehovah ẹnyene ikpọ owo oro ifiọkutom ye idaha eke spirit mmọ ẹkemede ndinen̄ede nnọ nnyịn nsịnudọn̄ ye odudu. Nte afo emesidara mmọ? Nte afo ke ọbọ ufọn oto ndisan̄a ye mmọ?

Owo Uyep ke Canaan

Ata akpan n̄kpọntịbe ke uwem Joshua eketịbe esisịt ini ke Israel ẹma ẹkebọ Ibet. Ẹma ẹmek enye ndida ke ibuot esien esie ke ini ẹkekade ndiyep Isọn̄ Un̄wọn̄ọ. Ẹtịm ẹfiọk mbụk emi. Ofụri mbon uyep 12 oro ẹma ẹnyịme nte ke isọn̄ oro ke akpanikọ “ọfọfiọrọ ye mmọn̄-eba ye aran-ọkwọk” kpa nte Jehovah ọkọn̄wọn̄ọde. Nte ededi, mbon uyep duop oro ẹma ẹnana mbuọtidem ẹnyụn̄ ẹkere ẹte ke Israel idikemeke ndibịn mme andidụn̄ isọn̄ oro mfep. Sụk Joshua ye Caleb ẹkekpek mme owo ẹte ẹkûyak ndịk anam mmọ ẹsọn̄ ibuot, koro Jehovah iditreke ndidu ye mmọ. Ke ntak emi, ofụri esop ẹma ẹyat esịt ẹnyụn̄ ẹyom nditọn̄ọ mmọ mbiba ke itiat. Ekeme ndidi mmọ ẹkpekenam ntre edieke Jehovah mîkpokowụtke mmọ ubọn̄ esie. Ke ntak unana mbuọtidem mmọ, Abasi ama owụk ete ke baba owo kiet ke otu mbon oro ẹkebatde ke Israel, ọtọn̄ọde ke isua 20 aka iso ididụkke isọn̄ Canaan. Ke otu mmọ emi, Joshua, Caleb, ye mme Levite kpọt ẹkebọhọ.—Numbers 13:1-16, 25-29; 14:6-10, 26-30.

Ndi kpukpru mmọ ikekwe ikpọ edinam Jehovah ke Egypt? Nso ndien ikanam Joshua enyene mbuọtidem nte ke Abasi ayan̄wam mmimọ, ke adan̄aemi mbon eken ẹkeyịkde? Anaedi Joshua ama eti kpukpru se Jehovah ọkọn̄wọn̄ọde onyụn̄ anamde, ndien enye ama etie ekere mmọ. Ediwak isua ke ukperedem, enye ama ekeme ndidọhọ nte ke ‘baba eti ikọ kiet eke Jehovah eketịn̄de aban̄a Israel ikokpụhu; kpukpru ẹma ẹsu.’ (Joshua 23:14) Ntem Joshua ama enyene mbuọtidem nte ke kpukpru un̄wọn̄ọ Jehovah kaban̄a ini iso iditreke ndisu n̄ko. (Mme Hebrew 11:6) Emi ekpenyene ndinụk owo ndibụp: ‘Nso kaban̄a mi? Nte ukeme oro nsịnde ndikpep n̄kpọ nnyụn̄ ntie n̄kere mme un̄wọn̄ọ Jehovah ọnọ mi nsọn̄ọ nte ke mmọ ẹdi se ẹkpeberide edem? Ndi mmenịm ke akpanikọ nte ke Abasi ekeme ndikpeme mi ye ikọt esie ke ini akwa ukụt oro edide ke iso?’

Ke adianade ye mbuọtidem oro Joshua ekenyenede, enye n̄ko ama enyene uko ndinam se inende. Enye ye Caleb ikpọn̄ ẹkeda san̄asan̄a, ndien ofụri esop ẹma ẹdiomi nditọn̄ọ mmọ ke itiat. Ekpeketie fi didie ke idem? Nte okpokokop ndịk? Joshua ikokopke. Enye ye Caleb ẹma ẹsọn̄ọ ẹtịn̄ se mmọ ẹkefiọkde ẹte edi akpanikọ. Edinam akpanikọ nnọ Jehovah ekeme ndiyom nnyịn inam ntre usen kiet.

Mbụk uyep emi anam nnyịn ifiọk n̄ko ite ke ẹma ẹkpụhọ enyịn̄ Joshua. Moses ama adian abisi oro adade ọnọ enyịn̄ Abasi ke akani enyịn̄ Joshua oro ekedide Hoshea, emi ọwọrọde “Edinyan̄a,” akabade okot enye Jehoshua, m̀mê Joshua—“Jehovah Edi Edinyan̄a.” Septuagint akabade enyịn̄ esie nte “Jesus.” (Numbers 13:8, 16) Sia okodude uwem ekekem ye akwa enyịn̄ emi, Joshua ama etịn̄ uko uko ete ke Jehovah edi edinyan̄a. Owo ikokpụhọke enyịn̄ Joshua ye unana ntak. Enye okowụt ukpono oro Moses ekenyenede ọnọ Joshua ndien oro ama odot ye ifetutom oro enye edinyenede nte andida obufa emana n̄kesịm Isọn̄ Un̄wọn̄ọ.

Nte mme ete mmọ ẹkekpan̄ade, nditọ Israel ẹma ẹyo ke wilderness ke isua 40 oro ọkọyọhọde ye mfekuwem. Nnyịn ifiọkke n̄kpọ ndomokiet iban̄a Joshua ke mme ini oro. Nte ededi, anaedi enye ama ekpep ekese n̄kpọ oto n̄kpọntịbe emi. Eyedi enye ama okụt ubiereikpe oro Abasi ọkọnọde mbon nsọn̄ibuot nte Korah, Dathan, ye Abiram ye nsan̄a mmọ ye mbon oro ẹkebuanade ke oburobụt utuakibuot nnọ Baal-peor. Nte  eyịghe mîdụhe, Joshua ama enen̄ede okop mfụhọ ndifiọk nte ke Moses, iditieneke idụk Isọn̄ Un̄wọn̄ọ ke ntak oro enye mîkọnọhọ Jehovah ubọn̄ ke n̄kpọ aban̄ade mmọn̄ Meribah.—Numbers 16:1-50; 20:9-13; 25:1-9.

Ẹmek nte Andida Itie Moses

Ke ini ekekperede Moses ndikpa, enye ama ọdọhọ Abasi emek owo oro edidade itie imọ man Israel ẹkûtie nte “ufene eke mînyeneke andikpeme.” Nso ikedi ibọrọ Jehovah? Ẹma ẹmek Joshua, kpa “owo emi spirit odude enye ke esịt,” ke iso ofụri esop. Mmọ ẹkenyene ndikpan̄ utọn̄ nnọ enye. Nso eti edimek ke emi ekedi ntem! Jehovah ama okụt mbuọtidem ye ukeme Joshua. Idụhe owo efen oro okpokodotde akan oro ndida Israel usụn̄. (Numbers 27:15-20) Kpa ye oro, Moses ama ọfiọk ikpọ n̄kpọ-ata oro Joshua edisobode. Ntre Moses ama esịn udọn̄ ọnọ enye ete ‘ọsọn̄ idem onyụn̄ enyene esịt,’ koro Jehovah ayaka iso odu ye enye.—Deuteronomy 31:7, 8.

Abasi ke idemesie ama afiak etịn̄ ukem ikọ nsịnudọn̄ emi ọnọ Joshua onyụn̄ adian do ete: “[Kpeme nyụn̄ nam] kpukpru mbet emi Moses owo mi eketemede fi: kûwọn̄ọde ukpọn̄ enye uka nnasia m̀mê ufien, man etịm anam kpukpru n̄kpọ eke afo edikade. Kûyak n̄wed mbet emi ọwọrọ ọkpọn̄ inua fo; edi kere enye ke uwemeyo ye ke okoneyo, man afo ekpeme ndinam kpukpru se ẹwetde ke esịt: koro ntem ke afo edikụt unen ke usụn̄ fo, onyụn̄ etịm anam. Nte idịghe ami nteme fi? sọn̄ ubọk, nyụn̄ sọn̄ esịt; kûdịghe, kûnyụn̄ uyak esịt ọduọ fi: koro Jehovah Abasi fo odude ye afo ke kpukpru n̄kpọ eke afo akade.”—Joshua 1:7-9.

Nte enye okosụk ekerede aban̄a mme ikọ Jehovah emi ọkọrọ ye ifiọk n̄kpọntịbe oro enye ama ekenyenyene, Joshua akpasan̄a didie eyịk? Enye ama enyene nsọn̄ọ nte ke ẹyekan isọn̄ oro. Nte ededi, n̄kpọsọn̄ idaha ẹyedemede, ndien ata akpa n̄kpọ-ata ekedi ndibe Akpa Jordan oro mmọn̄ ọkọtọde. Edi, Jehovah ke idemesie ama ọnọ ewụhọ ete: “Daha ke enyọn̄, ndien, be Jordan emi.” Ntre, nso mfịna ikodu?—Joshua 1:2.

Mme n̄kpọntịbe kiet kiet oro ẹkedade itie ke uwem Joshua—edikan Jericho, edikan mme asua mmọ sụn̄sụn̄, ye edideme isọn̄—ẹwụt nte ke enye ikefreke mme un̄wọn̄ọ Abasi. Ke ini n̄kpa esie akasan̄ade ekpere, ke Jehovah ama akanam Israel ẹbọhọ mme asua mmọ, Joshua ama obok nditọ Israel ọtọkiet man eti mmọ mme edinam Abasi onyụn̄ esịn udọn̄ ọnọ mmọ ndinam n̄kpọ Esie ke ofụri esịt. Nte utịp, Israel ama afiak ọsọn̄ọ ediomi esie ye Jehovah, ndien nte eyịghe mîdụhe, uwụtn̄kpọ oro adausụn̄ mmọ ekenịmde ama onụk ‘Israel ndinam n̄kpọ nnọ Jehovah, ke ofụri eyo Joshua.’—Joshua 24:16, 31.

Joshua enịm ata eti uwụtn̄kpọ ọnọ nnyịn. Mme Christian mfịn ẹsobo ediwak idomo mbuọtidem. Man inyene unyịme Jehovah inyụn̄ ibọ mme un̄wọn̄ọ esie ke akpatre, oyom ika iso iyọ mme idomo mbuọtidem emi. Unen oro Joshua okokụtde ọkọkọn̄ọ ke ọkpọsọn̄ mbuọtidem esie. Edi akpanikọ, nnyịn ikwe ikpọ edinam Abasi nte Joshua okokụtde, edi edieke owo ekededi ekpenyenede eyịghe aban̄a mmọ, n̄wed Bible oro ekerede enyịn̄ Joshua ọdọn̄ọ ikọ ntiense mme andikokụt mme n̄kpọ emi ndiwụt nte ke se Jehovah etịn̄de edi se ẹkpeberide edem. Ukem nte Joshua, ẹnọ nnyịn nsọn̄ọ nte ke iyenyene ọniọn̄ inyụn̄ ikụt unen edieke nnyịn ikotde Ikọ Abasi ke usen ke usen inyụn̄ itịn̄de enyịn ndida enye nsịn ke edinam.

Nte edinam ekemmọ mme Christian esiyat fi esịt ndusụk ini? Kere ban̄a nte Joshua ọkọyọde ke ofụri isua 40 oro enye eketienede mbon unana mbuọtidem oro asan̄a ke wilderness, okposụkedi oro enye mîkenyeneke nduduọhọ. Ndi esisọn̄ fi ndisọn̄ọ nda nnọ se afo enịmde ke akpanikọ? Ti se Joshua ye Caleb ẹkenamde. Mmọ ẹma ẹbọ akwa utịp ke ntak mbuọtidem ye n̄kopitem mmọ. Ih, Joshua ama enen̄ede enyene mbuọtidem nte ke Jehovah oyosu kpukpru un̄wọn̄ọ esie. Nnyịn ikpakam inam ntre.—Joshua 23:14.

[Ndise ke page 10]

Itie ebuana esie ye Moses ama ọsọn̄ọ mbuọtidem Joshua

[Ndise ke page 10]

Joshua ye Caleb ẹma ẹnyene mbuọtidem ke odudu Jehovah

[Ndise ke page 10]

Ndausụn̄ Joshua ama onụk mme owo ndisọn̄ọ nda ke n̄kan̄ Jehovah