Kûyak Esịt Eyen Fo Unọ Usụn̄ Esie!

OBOTESO emi enyenede usọ ekeme ndida eboho mbat oro mînyeneke ufọn mbot ediye n̄kpọ ndụn̄ufọk. Iwakke mbonusọ oro ẹsidade ekpri n̄kpọ ntre ẹnam ndiye n̄kpọ. Ke ediwak tọsịn isua, n̄kaowo ẹnyene cup, usan, eso, aban̄, ye otu usịn flawa, ẹto oboteso.

Mme ete ye eka n̄ko ẹkeme ndinam akwa ufọn nnọ n̄kaowo ebe ke ndikara edu uwem nditọ mmọ. Bible emen nnyịn owo kiet kiet odomo ye mbat, ndien Abasi ọnọ mme ete ye eka akpan utom edibot nditọ mmọ nte “mbat.” (Job 33:6; Genesis 18:19) Ukem nte ndibot ediye eso mbat, ndinọ eyenọwọn̄ ukpep akabade edi akwa owo oro ẹkemede ndiberi edem onyụn̄ adade ukem ukem idịghe ekpri utom. Owo isikabakede idi utọ akwa owo oro ke mbuari.

Ediwak n̄kpọ ẹbuana ke ndinọ esịt nditọ nnyịn ukpep. Ke ndiọkiso, ndusụk mme n̄kpọ emi ẹkeme ndibabiat. Ntre, utu ke ndiyak esịt eyenọwọn̄ nnọ usụn̄ esie, enyene-ọniọn̄ ete m̀mê eka eyeteme eyenọwọn̄ “nte ekemde ye usụn̄ esie,” enyenede mbuọtidem nte “ke ini enye akabarede idem akani owo, enye idikpọn̄ke enye.”—Mme N̄ke 22:6.

Ke akama-nduaidem anyan ini ubọk eyen, mme enyene-ọniọn̄ ete ye eka ẹdide Christian ẹsida ini ndibiọn̄ọ ndiọi odudu oro ẹkemede ndibiat esịt eyen mmọ. Ima mmọ oyosobo ekese udomo nte mmọ ke ime ẹnọde eyenọwọn̄ “item, ye edinen̄ede, emi ẹdide usụn̄ unọ ukpep Christian.” (Ephesus 6:4, The New English Bible) Nte ededi, utom ete ye eka idinen̄ekede isọn̄ edieke mmọ ẹbakde ẹtọn̄ọ.

Ndibabak Ntọn̄ọ

Mme oboteso ẹsima ndida mbat oro ememde ekem edinyụn̄ anamde n̄kpọ oro ẹbotde ọsọn̄ ke ẹma ẹkebot enye ẹma. Ke ẹma ẹkesion̄o mbio ke mbat, mmọ ẹsima ndida enye nnam n̄kpọ ke ufan̄ ọfiọn̄ itiokiet. Kpasụk ntre, mfọnn̄kan ini mme ete ye eka nditọn̄ọ ndinọ esịt eyen mmọ ukpep edi ke ini enye  ekemede ndisọp nnyịme n̄kpọ nnyụn̄ ntiene ndausụn̄.

Nta mme ekpepn̄kpọ mban̄a nditọwọn̄ ẹdọhọ ke etisịm ọfiọn̄ itiaita, eyen ekpekpep ndidiọn̄ọ uyom usem emana esie, enyene n̄kpet n̄kpet itie ebuana ye ete ye eka esie, ọkọri ukeme ukeren̄kpọ, onyụn̄ ọtọn̄ọ ndidụn̄ọde n̄kann̄kụk esie. Eti ini nditọn̄ọ ndinọ esịt esie ukpep edi ke ini enye osụk edide nsek. Nso ufọn ke eyen fo edinyene ntem edieke enye ‘ọfiọkde Edisana N̄wed Abasi toto ke uyen’ ukem nte Timothy!—2 Timothy 3:15. *

Edi ndammana n̄kpọ nseknditọ ndikpebe mme ete ye eka mmọ. Ke ẹsiode edikpebe uyo, ikọ, ye edinam ẹfep, mmọ ẹsikpep ima, mfọnido, ye mbọm ke ini ẹkụtde nte mme ete ye eka mmọ ẹwụtde mme edu emi. Edieke nnyịn iyomde ndinọ nditọ nnyịn ukpep nte ekemde ye ibet Jehovah, ibet Abasi enyene ndibem iso ndu ke esịt nnyịn. Ndiwụt esịtekọm ntre mban̄a ibet Abasi oyonụk ete ye eka nditịn̄ mban̄a Jehovah ye Ikọ esie nnọ nditọ mmọ kpukpru ini. Bible eteme ete: ‘Siak mmọ nọ nditọ fo, ke ini afo etiede ke ufọk fo, ye ini afo asan̄ade ke usụn̄, ye ke ini afo anade ke isọn̄, ye ke ini afo adahade ke enyọn̄.’ (Deuteronomy 6:6, 7) Francisco ye Rosa ẹnam an̄wan̄a nte mmọ ẹsinamde emi ye n̄kpri nditọ mmọ iba. *

“Ke ẹsiode mme nneme eke usen ke usen ẹfep, nnyịn imesidomo nditịn̄ ikọ ye nditọ nnyịn kiet kiet ke nsụhọde n̄kaha minit 15 kpukpru usen. Ke ini nnyịn ikụtde mfịna, nnyịn imesibiat ini efen efen—ndien ke akpanikọ nnyịn imesikụt mme mfịna. Ke uwụtn̄kpọ, ke ndondo emi eyeneren nnyịn edide isua ition ama oto ufọkn̄wed edi edisian nnyịn ete ke imọ inịmke ke Jehovah odu. Nte an̄wan̄ade, kiet ke otu nsan̄a ubet ukpepn̄kpọ esie akasak enye nsahi onyụn̄ ọdọhọ ke Abasi idụhe.”

Ete ye eka emi ẹma ẹfiọk ẹte ke oyom nditọ ẹnyene mbuọtidem ke Andibot mmọ. Mmọ ẹkeme ndinyene utọ mbuọtidem oro ebe ke ndammana nduaidem oro mmọ ẹsikopde ẹban̄a mme n̄kpọ obot Abasi. Nditọwọn̄ ẹsima nditụk unam, nditet flawa, m̀mê ndibre mbre ke ntan mbeninyan̄ didie ntem! Mme ete ye eka ẹkeme ndin̄wam mmọ ẹkụt ebuana oro odude ke ufọt n̄kpọ obot ye Andibot. (Psalm 100:3; 104:24, 25) Uten̄e ye ukpono oro mmọ ẹnyenede ẹnọ mme n̄kpọ obot Jehovah ẹkeme ndibịghi ke ofụri eyouwem mmọ. (Psalm 111:2, 10) Ke adianade ye utọ ifiọk oro, eyen oro ekeme ndinyene udọn̄ ndinem Jehovah esịt onyụn̄ okop ndịk ndiyat enye esịt. Emi oyonụk enye ‘ndikabade n̄kpọn̄ idiọk.’—Mme N̄ke 16:6.

Okposụkedi ata ediwak nditọwọn̄ ẹsinyenede udọn̄ ndifiọk nnyụn̄ n̄kpep n̄kpọ usọp usọp, ekeme ndidi idimemke utom mmọ ndisụk ibuot. (Psalm 51:5) Ke ndusụk idaha, mmọ ẹkeme ndiyịre ndinam n̄kpọ ke usụn̄ idemmọ m̀mê ndinyene kpukpru n̄kpọ oro mmọ ẹyomde. Oyom mme ete ye eka ẹnyene iwụk ye ime ẹnyụn̄ ẹnọ idem ntụnọ man ẹbiọn̄ọ mme utọ edu emi ndidọn̄ n̄kam. (Ephesus 6:4) Ẹkụt emi ke ifiọk n̄kpọntịbe Phyllis ye Paul, oro ẹkekụtde unen ke ndibọk nditọ ition.

Phyllis eti ete: “Okposụkedi edu eyenọwọn̄ kiet kiet ekedide isio, kpukpru mmọ kiet kiet ẹkeyom ndinam n̄kpọ ke usụn̄ idemmọ. Ama ọsọn̄, edi nte ini akakade mmọ ẹma ẹdifiọk se  ikọ oro ‘baba’ ọwọrọde.” Paul, ebe esie ọkọdọhọ ete: “Ediwak ini, edieke mmọ ẹkponide ẹkem ndifiọk n̄kpọ, nnyịn ima isisian mmọ ntak ubiere nnyịn. Okposụkedi nnyịn ikesidomode ndinam n̄kpọ sụn̄sụn̄ ye mmọ, nnyịn ima ikpep mmọ ndiwụt ukpono nnọ odudu emi Abasi ọnọde nnyịn.”

Kpa ye oro mme ntọn̄ọ ntọn̄ọ isua eyenọwọn̄ ẹsikamade mfịna, ediwak ete ye eka ẹkụt ke n̄kponn̄kan n̄kpọ-ata esidi ke mme isua uyen, ke ini nsek esịt mmọ osobode mbufa idomo.

Ndisịm Esịt Uyen

Oboteso enyene nditọn̄ọ utom mbemiso mbat asatde. Edieke mîyomke nditọn̄ọ kan̄a, enye ekeme ndibuak mmọn̄ ke mbat oro man enye osụk emem onyụn̄ esiek. Kpasụk ntre, mme ete ye eka ẹnyene ndinam utom ọkpọsọn̄ mbak esịt eyen mmọ edidoro ufiọn. Nte ededi, Bible edi akpan n̄kpọutom oro mmọ ẹkemede ndida ‘nsua nnọ eyen mmọ, nnam asan̄a nte enende, nnyụn̄ nnam eben̄e idem ndinam eti utom ekededi.’—2 Timothy 3:15-17.

Nte ededi, ekeme ndidi uyen idisọpke ikop item ete ye eka esie nte ekesikopde ke ini ekedide eyenọwọn̄. Mme uyen ẹkeme nditọn̄ọ ndikop ikọ ubọkn̄ka mmọ, ke ntre ẹfụmide in̄wan̄-in̄wan̄ nneme ye mme ete ye eka mmọ. Emi edi ini ndinyene ime ye usọ efen efen, nte utom mme ete ye eka ye edu nditọ ẹtọn̄ọde ndikpụhọde. Ana uyen okpụhọde ada ekekem ye mme ukpụhọde eke ikpọkidem ye eke ntụk esie. Ana enye ọtọn̄ọ ndinam mme ubiere onyụn̄ enịm mme utịtmbuba oro ẹkemede ndikara ofụri eyouwem esie. (2 Timothy 2:22) Ke ofụri ini emi akamade n̄kpọ-ata mi, ana enye an̄wana ye odudu oro ekemede ndibiat esịt esie—mfịghe ubọkn̄ka.

Owo isikwe utọ mfịghe oro ke edinam ini kiet. Utu ke oro, ẹsiwak ndikụt enye ke ediwak ndiọi ikọ m̀mê mme edinam. Emi esiwak nditụk mmeme ediwak uyen—ọkpọsọn̄ ndịk edidi se mme uyen eken ẹsọnde. Edieke okopde bụt onyụn̄ oyomde ẹma imọ, uyen ekeme nditọn̄ọ ndinam “se idude ke ererimbot” oro mme uyen eken ẹnamde.—1 John 2:15-17; Rome 12:2.

Ke ndinam n̄kpọ etetịm ọdiọk, ndammana udọn̄ anana-mfọnmma esịt ekeme ndinam se mme ubọkn̄ka esie ẹtịn̄de okop odudu. Utọ item nte “Dia uwem” ye “Nam se amade” ẹkeme ndinen̄ede ndemede udọn̄. María eti se iketịbede inọ enye: “Mma nsikpan̄ utọn̄ nnọ mme uyen oro ẹkenịmde ẹte ke mme uyen ẹnyene unen ndidia uwem nte ẹmama, inamke n̄kpọ m̀mê edida ikosụn̄ọ ke nso. Sia n̄koyomde ndinam se mme nsan̄a ufọkn̄wed mi ẹkenamde, akayak esisịt n̄kpokodụk ata akamba  mfịna.” Nte ete m̀mê eka, oyom afo an̄wam eyen fo emi edide uyen akan utọ mfịghe oro, edi didie ke afo ekeme ndinam oro?

Ke ikọ ye ke edinam fo, wụt nyụn̄ ka iso ndiwụt nte ke imọ imekere iban̄a enye. Domo ndidiọn̄ọ ekikere esie ke mme n̄kpọ, nyụn̄ domo ndifiọk mme mfịna esie, emi ẹkemede ndisọn̄ n̄kan mme mfịna oro afo okosobode ke ufọkn̄wed. Akpan akpan ke ini emi, oyom eyen fo ada fi nte owo emi enye ekemede nditịn̄ ikọ idịbi nnọ. (Mme N̄ke 20:5) Ebede ke ndise nte iso esie etiede, afo emekeme ndifiọk mfịghe ye editịmede esịt esie. Nam n̄kpọ ban̄a mme udọn̄ esie oro enye mîtịn̄ke, nyụn̄ ‘dọn̄ enye esịt.’—Colossae 2:2.

Nte ededi, ndisọn̄ọ nda nnọ se inende edi akpan n̄kpọ. Ediwak ete ye eka ẹmekụt ke mfịna esidu ke ufọt ete ye eka ye eyen ke ini ke ini, edi inaha mmọ ẹnyịme ẹnọ eyen oro edieke ubiere mmọ enyenede nsọn̄ọ. Ke n̄kan̄ eken, kụt ete ke imetịm ifiọk se itịbede mbemiso ebierede m̀mê oyom ọnọ ima ima ntụnọ ye nte afo ọkpọnọde edieke oyomde ọnọ.—Mme N̄ke 18:13.

Idem ke Esịt Esop

Ekeme nditie nte ke ẹbot aban̄ ẹma, edi ibọhọke ẹfọp enye ke ikan̄, mmọn̄ oro ẹkebotde enye man ẹda ẹdọn̄ ekeme ndibiat enye. Bible emen idomo ye mfịna odomo ye edifọp emi ke ikan̄, sia mmọ ẹwụtde orụk owo oro nnyịn inen̄erede idi. Nte ededi, Bible etịn̄ akpan akpan aban̄a idomo mbuọtidem nnyịn, edi ke ofụri ofụri, se enye etịn̄de oro abuana mme idomo eken n̄ko. (James 1:2-4) Ke n̄kpaidem, ndusụk n̄kpọsọn̄ idomo emi mme uyen ẹsobode ẹkeme ndito esịt esop.

Okposụkedi etiede nte eyen fo oro edide uyen odu ke eti nsọn̄idem eke spirit, ekeme ndidi enye ke an̄wana ye ekikere iba ke esịt esie. (1 Ndidem 18:21) Ke uwụtn̄kpọ, Megan ama enyene mme ekikere ererimbot oro enye ọkọbọde oto mme uyen eken oro ẹkesidide Ufọk Mbono Obio Ubọn̄:

“Mma n̄kpebe edu otu mme uyen oro ẹkesede Ido Ukpono Christ nte se ifekde-fek owo ye nte n̄kpọ oro ọbiọn̄ọde edikop inem uwem. Mmọ ẹma ẹsitịn̄ mme ikọ nte: ‘Ke ndondo oro nsịmde isua 18, nyọkpọn̄ akpanikọ,’ m̀mê ‘Ọdọn̄ mi ndikpọn̄ akpanikọ.’ Mmọ ẹma ẹsisọn mme uyen oro mînyịmeke ye ekikere mmọ, ẹkotde mmọ “ndisana owo.”

Owo kiet m̀mê iba kpọt emi ẹnyenede idiọk edu ẹkeme ndibiat mbon eken. Mme owo oro ẹbuanade ke otu ẹsiwak ndinam se ata ediwak owo ke otu oro ẹnamde. Ndisịme ye abian̄a abian̄a uko ẹkeme ndinam ẹsịn ọniọn̄ ye edinen ido. Ke ediwak idụt, mme mfụhọ mfụhọ idaha ẹma ẹdu oro mme uyen Christian ẹkeduọde ẹdụk mfịna ke ntak edinam se ata ediwak owo ẹnamde.

Edi akpanikọ, mme uyen ẹyom ndusụk udomo ebuana ọtọkiet oro ọnọde inemesịt. Didie  ke afo nte ete m̀mê eka ekeme ndidiomi emi? Tịm kere ban̄a unọ idem inemesịt mmọ, nyụn̄ diomi mme inem inem edinam ye ubon fo m̀mê ndibuan mme uyen ye ikpọ owo eken. Domo ndidiọn̄ọ mme ufan eyen fo. Kot mmọ udia, mîdịghe tie ye mmọ ke mbubịteyo. (Rome 12:13) Sịn udọn̄ nnọ eyen fo ndibuana ke edinam oro enyenede ufọn, utọ nte ndikpep ndibre ndido ikwọ mîdịghe ndikpep usem efen m̀mê usọ. Ke akamba udomo, enye ekeme ndinam emi ke ufọk, kpa ebiet oro enye mîdidụkke mfịna.

Ufọkn̄wed Ekeme Ndidi Ukpeme

Uyen ndika ufọkn̄wed ekeme n̄ko ndin̄wam enye ndinịm unọ idem inemesịt ke itie esie. Loli, emi edide esenyịn ke akamba ufọkn̄wed ke isua 20 ọdọhọ ete: Mmokụt ediwak uyen ẹdide Mme Ntiense ẹkụrede ufọkn̄wed. Edu uwem ediwak mmọ odot itoro, edi ndusụk mmọ ikenyeneke ukpụhọde ye nditọ ufọkn̄wed eken. Mbon oro ẹkenịmde nti uwụtn̄kpọ ẹdi mbon oro ẹkedade ukpepn̄kpọ mmọ ke akpan n̄kpọ. Nsọn̄ọ ndọhọ mme ete ye eka nte ẹnyene ọkpọsọn̄ udọn̄ ke n̄kọri oro nditọ mmọ ẹnamde ke ufọkn̄wed, ẹdomo ndidiọn̄ọ mme andikpep mmọ, ẹnyụn̄ ẹnam nditọ mmọ ẹkụt ke eti ibọrọ udomo edi akpan n̄kpọ. Ndusụk ẹsinen̄ede ẹdiọn̄ọ n̄wed, edi kpukpru mmọ ẹkeme ndinam ọfọn ẹnyụn̄ ẹnyene ukpono ke iso mme andikpep mmọ.”

Utọ ubọ ukpep oro ekeme n̄ko ndin̄wam mme uyen ndinam n̄kọri ke n̄kan̄ eke spirit. Enye ekeme ndikpep mmọ nti ido ukpepn̄kpọ, nte ẹkemede ndikara ekikere, ye nte ẹkpedide mbon oro ẹkemede ndiberi edem. Nte eyịghe mîdụhe, mmọ ndinyene ukeme ndikot n̄wed ọfọn nnyụn̄ mfiọk se ẹkọtde eyesịn udọn̄ ọnọ mmọ ndidi nti nditọ ukpepn̄kpọ ye mme andikpep Ikọ Abasi. (Nehemiah 8:8) Se utom ufọkn̄wed ye ukpepn̄kpọ eke spirit mmọ ẹyomde ẹkeme ndin̄wam mmọ ndinịm unọ idem inemesịt ke itie esie.

Ada Itoro Ọsọk Mbufo ye Jehovah

Ke Greece eset, ẹma ẹsiwet enyịn̄ andibot ye andibana ke idem otu. Ke ndimen ndomo, owo iba ẹsiwak ndibọk nditọ ke ubon. Ete ye eka ẹsinyene udeme ke nditịm esịt eyenọwọn̄, ndien ke ndamban̄a usụn̄ ẹwet “enyịn̄” mbufo mbiba ke idem eyen mbufo. Ukem nte oboteso ye/m̀mê andibana oro okụtde unen, afo emekeme ndikop inemesịt ke utom fo ndibọk uyen oro odotde itoro onyụn̄ eyede.—Mme N̄ke 23:24, 25.

Ndikụt unen ke akwa utom emi edikọn̄ọ akamba akamba ke adan̄a nte afo ọnọde esịt eyen fo ukpep. Imodori enyịn ke afo eyekeme ndidọhọ ete: “Mbet Abasi esie odu enye ke esịt; ikpat esie idiwahake.” (Psalm 37:31) Esịt eyenọwọn̄ enen̄ede edi akpan n̄kpọ tutu idịghe se ẹkpeyakde ẹnọ usụn̄ esie.

[Mme Ikọ idakisọn̄]