Mbụk Eyouwem

Ndibem Iso Nyom Obio Ubọn̄—Uwem Ifụre ye Inemesịt

NTE JETHA SUNAL OBỤKDE

Ke ima ikadia udia usenubọk ikụre, nnyịn ima ikop ẹtọtde ke ekebe ukopikọ ẹte: “Ibet inyịmeke Mme Ntiense Jehovah, ndien ẹdori ukpan ke utom mmọ.”

EKEDI ke 1950, ndien nnyịn iban inan̄ oro ikodude ke iduọk isua 20 ikanam utom nte mme isụn̄utom Mme Ntiense Jehovah ke Dominican Republic. Nnyịn ikesịm do isua kiet ke mbemiso.

Utom isụn̄utom ikedịghe utịtmbuba mi. Edi akpanikọ, mma nsika ufọkabasi ke ini eyenọwọn̄. Nte ededi, ete mi ama etre ndika ufọkabasi ke ini Ekọn̄ Ererimbot I. Ke 1933, ke usen oro ẹkenamde nnyene ọyọhọ itie ke Ufọkabasi Episcopal, bishop okokot ufan̄ikọ kiet kpọt ke Bible, ndien ekem ọtọn̄ọ nneme mbre ukara. Emi ama enen̄ede ayat Mama esịt tutu enye ikafiakke ika ufọkabasi oro aba.

Usụn̄ Uwem Nnyịn Okpụhọde

Ete ye eka mi, William Karl ye Mary Adams ẹkenyene nditọ ition. Iren ẹkedi Don, Joel, ye Karl. Joy, udun̄wan ẹka mi ekedi ekperedem, ndien ami n̄kedi adiaha. Usen kiet ke nnyọn̄de ufọkn̄wed, anaedi n̄kedi isua 13, mma n̄kụt Mama okotde ekpri n̄wed kiet oro Mme Ntiense Jehovah ẹkesiode. Ibuotikọ n̄wed oro ekedi The Kingdom, the Hope of the World. Mama ama asian mi ete: “Akpanikọ edi emi.”

Mama ama eneme mme n̄kpọ oro enye ekekpepde ke Bible ye kpukpru nnyịn. Ke ikọ ye ke uwụtn̄kpọ, enye ama anam an̄wan̄a nnyịn nte ikọ Jesus emi edide akpan n̄kpọ: “Ẹbem iso ẹyom Obio Ubọn̄ Esie ye edinen ido Esie.”—Matthew 6:33.

N̄kesimaha ndinọ n̄kpan̄utọn̄. Ini kiet, mma ndọhọ nte: “Mama, tre ndikwọrọ ikọ nnọ mi mîdịghe ndiyetke aba usan nnọ fi.” Edi enye ama ada mbufiọk aka iso ndinyene nneme ye nnyịn. Enye kpukpru ini ama esida nnyịn nditọwọn̄ aka ukpepn̄kpọ Bible oro ẹkesinịmde ke ufọk Clara Ryan, oro mîkodụn̄ke oyom usụn̄ ọkpọn̄ ufọk nnyịn ke Elmhurst, Illinois, U.S.A.

 Clara n̄ko ama esinọ ukpep ke nte ẹbrede piano. Ke ini mbon oro enye ọnọde ukpep mi ẹbrede ikwọ ke usọrọ eke isua ke isua, enye ama esida ini oro ndineme mban̄a Obio Ubọn̄ Abasi ye idotenyịn ediset ke n̄kpa. Sia n̄kamade ikwọ, n̄konyụn̄ n̄kpepde nte ẹbrede ndido urụk toto ke ini n̄kedide isua itiaba, mma n̄kpan̄ utọn̄ ke se Clara eketịn̄de.

Ikebịghike nnyịn nditọwọn̄ ima itọn̄ọ nditiene Mama ndụk mme mbono esop ke n̄kan̄ edem usoputịn Chicago. Nnyịn ikesinam anyan isan̄ emi ke ubomisọn̄, edi emi ekedi ubak ukpep oro ẹkebakde ẹnọ nnyịn ndifiọk se ọwọrọde ndibem iso nyom Obio Ubọn̄. Ke 1938, isua ita ke Mama ama akana baptism, mma nsan̄a ye enye n̄ka akamba mbono Mme Ntiense Jehovah ke Chicago. Emi ekedi kiet ke otu obio 50 oro ẹkekopde se ikade iso ke mbono oro ebe ke ndutịm urụk ukopikọ. Se n̄kokopde do ama otụk mi esịt.

Edi, ima oro n̄kamade ikwọ ama otụk mi esịt n̄ko. Mma n̄kụre ukpep ke ufọkn̄wed sekọndri ke 1938, ndien Papa ama anam ndutịm ami ndika Ufọkn̄wed Ukpep Ikwọ America ke Chicago. Ntre ke isua iba oro ẹketienede, mma n̄kpep ikwọ, mbre ikwọ ke n̄ka ikwọ iba, nnyụn̄ n̄kere ndinam ikwọ edi ubọkọkọ mi.

Herbert Butler, andikekpep mi nte ẹbrede ndido urụk, ama ọkpọn̄ Europe edidụn̄ ke United States. Ntre mma nnọ enye ekpri n̄wed oro Refugees, * sia n̄kekerede ke ekeme ndidi enye oyokot n̄wed oro. Enye ama anam ntre, ndien ke urua oro eketienede ke enye ama okokụre ndikpep mi ikwọ, enye ama ọdọhọ ete: “Jetha, afo emebre ikwọ ọfọn, edieke afo akade iso ke ukpep fo, ekeme ndidi afo eyenyene utom nte ebre ikwọ ke ufọkutom usuanetop ekebe ukopikọ mîdịghe eyenyene utom nte ekpep ikwọ.” Ke adade nnuenubọk otụk ekpri n̄wed oro n̄kọnọde enye, enye ama adian do ete: “Edi n̄kere ke esịt fo esịne mi. Ntak mûnamke emi edi utom eyouwem fo?”

Mma ntịm n̄kere mban̄a oro. Utu ke ndika iso ke ufọkn̄wed ukpep ikwọ oro, mma nnyịme ikot oro Mama ọkọnọde mi nditiene n̄ka akamba mbono Mme Ntiense Jehovah ke Detroit, Michigan, ke July 1940. Do, nnyịn ima idụn̄ ke mme ataya oro ẹkebọpde ke itie ubon ufọkisan̄. Nte ededi, mma nda ndido urụk mi n̄ka mbono oro, mma nnyụn̄ mbre ikwọ ye n̄ka ikwọ mbono oro. Edi, ke itie ubon ufọkisan̄ oro, mma nsobo ediwak mme asiakusụn̄ (mme ọkwọrọikọ uyọhọ  ini). Kpukpru mmọ ẹma ẹkop inemesịt etieti. Mma mbiere ndina baptism nnyụn̄ nsịn n̄wed eben̄e ndidụk utom usiakusụn̄. Mma mbọn̄ akam nnọ Jehovah nte an̄wam mi ndika iso ke utom ukwọrọikọ uyọhọ ini ke ofụri eyouwem mi.

Mma ntọn̄ọ utom usiakusụn̄ ke obio emana mi. Nte ini akakade, mma n̄ka n̄kanam utom ke Chicago. Ke 1943, mma n̄wọrọ n̄ka Kentucky. Ke ndaeyo oro, esisịt ini mbemiso mbono district, mma mbọ ikot ndidụk ọyọhọ otu iba eke Ufọkn̄wed Gilead, ebiet emi ndibọde ukpep utom isụn̄utom. Ufọkn̄wed oro ekenyene nditọn̄ọ ke September 1943.

Ke mbono ini ndaeyo oro, n̄kodụn̄ ye Ntiense oro ọkọnọde mi ọfọn̄ adiaha esie ekededi oro n̄koyomde ndisịne. Adiaha esie ama odụk utom ekọn̄, ama onyụn̄ ọdọhọ eka esie atan̄ kpukpru se inyenede imọ edeme mme owo. N̄kada mme enọ emi nte edisu un̄wọn̄ọ Jesus emi: “Ẹkam ẹbem iso ẹyom Obio Ubọn̄ Esie ye edinen ido Esie; ndien ẹyedian kpukpru n̄kpọ emi ẹnọ mbufo.” (Matthew 6:33) Ubọ ukpep ọfiọn̄ ition ke Gilead ama ọsọsọp okụre, ndien ke mma n̄kokụre ukpep ke January 31, 1944, ama enen̄ede ọdọn̄ mi nditọn̄ọ utom isụn̄utom.

Mmọ N̄ko Ẹma Ẹmek Utom Uyọhọ Ini

Mama ama odụk utom usiakusụn̄ ke 1942. Ini oro, nditọeka mi iren ita ye udun̄wan eka mi ẹkesụk ẹdu ke ufọkn̄wed. Mama ama esiwak ndika n̄kosobo mmọ ke ufọkn̄wed asuanade onyụn̄ ada mmọ ọwọrọ an̄wautom. Enye ama ekpep mmọ n̄ko ndisitiene nnam n̄kpọ ke ufọk. Ediwak ini Mama ke idemesie ikesisọpke idụk idap edi ekesitie ọkwọhọde ọfọn̄ onyụn̄ anam ndusụk n̄kpọ oro okoyomde ẹnam ke ufọk man enye ekpekeme ndiwọrọ an̄wautom ke uwemeyo.

Ke January 1943, ke adan̄aemi n̄kosụk nnamde utom usiakusụn̄ ke Kentucky, Don akpaneka mi ama ọtọn̄ọ utom usiakusụn̄ n̄ko. Papa, emi okodoride enyịn kpukpru nditọ esie ndika akamba ufọkn̄wed, nte enye ye Mama ẹkekade, ikokopke inemesịt iban̄a emi. Ke ama akanam utom usiakusụn̄ ke se ikperede ndisịm isua iba, ẹma ẹnọ Don ikot ndidi ndika iso ke utom uyọhọ ini esie nte andibuana ke ibuot itieutom ofụri ererimbot eke Mme Ntiense Jehovah ke Brooklyn, New York.

Joel ọkọtọn̄ọ utom usiakusụn̄ ke June 1943 ke adan̄aemi odude ke ufọk. Ke ini oro enye ama odomo ndinam Papa enyịme ndidụk akamba mbono, edi ikekwe unen. Nte ededi, ke Joel ama okodomo nditọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible ke n̄kann̄kụk oro edi mîkekwe unen, Papa ama enyịme Joel ọtọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible ye imọ ke n̄wed oro “The Truth Shall Make You Free.” Papa ama ọbọrọ mme mbụme udọn udọn, edi enye ama enyịk Joel ete ọnọ imọ uyarade N̄wed Abasi ke se n̄wed oro etịn̄de. Oro ama an̄wam Joel ndinam akpanikọ Bible edi eke esie.

Joel okodori enyịn ke Itieutom Uda Owo ke Utom Ekọn̄ oro ekenyịmede Don etre ndidụk utom ekọn̄ ke ntak edide ọkwọrọikọ, eyenyịme imọ itre n̄ko. Edi ke ini itieutom oro okokụtde ke Joel edi uyen, mmọ ẹma ẹsịn ndinyịme enye nte ọkwọrọikọ ẹma ẹnyụn̄ ẹdọhọ enye editọn̄ọ utom ekọn̄. Ke ini enye ekesịnde ndidụk utom ekọn̄, ẹma ẹnọ n̄wed oro ọkọnọde odudu ete ẹmụm enye. Ke Ufọkutom Unam Ndụn̄ọde Ukara ama okoyom enye okụt, ẹma ẹsịn enye ke ufọk-n̄kpọkọbi Cook County ke usen ita.

Papa ama emen ufọk nnyịn enịm ubiọn̄ man ẹsana enye ẹyak. Ke oro ebede, enye ama anam ukem oro ọnọ n̄kparawa Ntiense eken oro ẹkesobode ukem idaha oro. Ukwan̄ikpe emi ama enen̄ede ayat ete mi esịt, ndien enye ama ada Joel aka Washington, D.C., man ekese m̀mê iyekeme ndision̄o ikpe. Ke akpatre, ẹma ẹnyịme Joel nte ọkwọrọikọ, ẹnyụn̄ ẹbiat ikpe oro ẹfep. Ete mi ama ewet n̄wed ọnọ ẹsọk mi ke efakutom  isụn̄utom mi ete: “N̄kere ke nnyịn inyene ndinọ Jehovah itoro kaban̄a edikan emi!” Ke utịt utịt August 1946, ẹma ẹnọ Joel n̄ko ikot ndinam utom nte andibuana ke ibuot itieutom ke Brooklyn.

Karl ama esinam utom usiakusụn̄ ke ini nduọkodudu ufọkn̄wed ediwak ini mbemiso enye okokụrede ufọkn̄wed sekọndri ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ 1947 onyụn̄ ọtọn̄ọde utom usiakusụn̄ ofụri ini. Idem Papa ama ọtọn̄ọ ndidiọk, ntre Karl ama an̄wam ndise mban̄a mbubehe esie ke esisịt ini mbemiso ọwọrọde aka nditọn̄ọ utom usiakusụn̄ ke ebiet efen. Ke utịt utịt 1947, Karl ama akadiana ye Don ye Joel nte andibuana ke ubon Bethel ke ibuot itieutom ke Brooklyn.

Ke Joy okụrede ufọkn̄wed sekọndri, enye ama ọtọn̄ọ utom usiakusụn̄. Ekem ke 1951, enye ama akadiana ye nditọeka esie iren ke Bethel. Enye ama anam utom ke itieutom unịm ufọk asana ye Itieutom unọ Editobo. Ke 1955, enye ama ọdọ Roger Morgan, andibuana ke ubon Bethel. Isua itiaba ke ukperedem, ke ẹbierede ndinyene ubon idemmọ, mmọ ẹma ẹkpọn̄ Bethel. Nte ini akakade, mmọ ẹma ẹnyene nditọ iba, emi n̄ko ẹnamde n̄kpọ Jehovah.

Ke ini kpukpru nditọ ẹma ẹkedụk utom uyọhọ ini, Mama ama enen̄ede ọnọ Papa nsịnudọn̄ oro enye okoyomde, tutu Papa n̄ko ayak uwem esie ọnọ Jehovah onyụn̄ ana baptism ke 1952. Ke isua 15, tutu esịm n̄kpa esie, enye ama esịn ukeme oyom usụn̄ ndibuana akpanikọ Obio Ubọn̄ ye mbon en̄wen, kpa ye esisịt ukeme ke ntak unana nsọn̄idem.

Ke ama eketre utom usiakusụn̄ esisịt ini ke ntak unana nsọn̄idem Papa, Mama ama aka iso ke utom usiakusụn̄ tutu esịm ini n̄kpa esie. Enye ikenyeneke ubomisọn̄ m̀mê enan̄ukwak. Sia ekedide imụk owo, enye ama esisan̄a ke kpukpru ebiet, ediwak ini asan̄ade ekesịm obio-in̄wan̄, man ekenịm ukpepn̄kpọ Bible.

Ndika Efakutom Isụn̄utom

Ke ima ikokụre ukpep ke Ufọkn̄wed Gilead, ndusụk owo ke otu nnyịn ẹma ẹnam utom usiakusụn̄ ke isua kiet ke edem edere New York City tutu nnyịn ikeme ndinyene mme n̄wed unen ukaisan̄ oro ẹkeyomde. Ke akpatre, ke 1945 nnyịn ima iwọrọ ika efakutom nnyịn, Cuba, ebiet emi nnyịn ikodomode ndikpụhọde sụn̄sụn̄ nda ekekem ye obufa usụn̄ uwem. Mme owo ẹma ẹnam n̄kpọ nte ọfọnde ẹban̄a ukwọrọikọ nnyịn, ndien ikebịghike kpukpru nnyịn ima inịm ata ediwak ukpepn̄kpọ Bible. Nnyịn ima inam utom do ke ediwak isua. Ekem ẹma ẹnọ nnyịn ikanam utom ke Dominican Republic. Usen kiet mma nsobo ye n̄wan kiet oro ekesịnde udọn̄ ọnọ mi ndisobo ye owo urua esie, Suzanne Enfroy, n̄wan emi otode France, emi okoyomde un̄wam ndifiọk Bible.

Suzanne ekedi owo Jew, ndien ke ini Hitler akadade ekọn̄ odụk France, ebe esie ama anam enye ye nditọ mmọ iba ẹwọrọ ẹka idụt efen. Suzanne ama ọsọsọp abuana mme n̄kpọ oro enye ekekpepde ye mbon en̄wen. Enye ekebem iso eneme mme n̄kpọ oro ye n̄wan oro ọkọdọhọde n̄ka n̄kosobo ye enye, ekem eneme ye Blanche, ufan esie kiet otode France. Mmọ mbiba ẹma ẹnam n̄kọri tutu ẹna baptism.

 Suzanne ama obụp mi ete: “Nso ke n̄kpanam man n̄n̄wam nditọ mi?” Akpan esie ke ekekpep ibọkusọbọ, ndien adiaha esie ke ekekpep unek, odoride enyịn ndinek unek ke Radio City Music Hall ke New York. Suzanne ama ọnọ editobo Enyọn̄-Ukpeme ye Awake! ẹsọk mmọ. Nte utịp, akpan Suzanne, n̄wan esie, ye amanaiba eyeneka n̄wan esie kpukpru ẹma ẹkabade ẹdi Mme Ntiense. Louis, ebe Suzanne ama okop ndịk aban̄a udọn̄ oro n̄wan esie ekenyenede ke idem Mme Ntiense Jehovah koro ukara Dominican Republic ama odori ukpan ke utom nnyịn ini oro. Edi nte ini akakade, ke ini ofụri ubon esie ẹma ẹkewọrọ ẹka United States, enye n̄ko ama akabade edi Ntiense.

Ke Idak Ukpan Edi Ẹsụk Ẹnanam Utom

Okposụkedi ẹkedoride ukpan ke utom Mme Ntiense ke Dominican Republic esisịt ini ke ẹma ẹkenọ nnyịn ika do ke 1949, ubiere nnyịn ekedi ndikop uyo Abasi nte Andikara n̄kan uyo owo. (Utom 5:29) Nnyịn ima ika iso ndibem iso nyom Obio Ubọn̄ Abasi ebe ke ndinam ẹkop eti mbụk aban̄ade enye, nte Jesus eketemede mme anditiene enye ndinam. (Matthew 24:14) Nte ededi, nnyịn ima ikpep ‘ndinyene mbufiọk nte urụkikọt nnyụn̄ nnana ndudue nte ibiom’ nte nnyịn ikakade iso ke utom ukwọrọikọ nnyịn. (Matthew 10:16, NW) Ke uwụtn̄kpọ, ndido urụk mi ekenen̄ede edi ata n̄kpọ un̄wam ọnọ mi. Mma nsikama enye ke ini nnịmde ukpepn̄kpọ Bible. Nditọ ukpepn̄kpọ mi ikakabakede idi mme ebre ndido urụk, edi ediwak ubon ẹma ẹkabade ẹdi mme asan̄autom Jehovah!

Ke ẹma ẹkedori ukpan ke utom nnyịn, nnyịn iban inan̄—ami, Mary Aniol, Sophia Soviak, ye Edith Morgan—ima iwọrọ ke ufọkidụn̄ isụn̄utom oro okodude ke San Francisco de Macorís ika enye oro odude ke n̄kọk itieutom ke ibuot obio, Santo Domingo. Edi kpukpru ọfiọn̄, mma nsinam isan̄ n̄ka akani efakutom nnyịn man n̄kọnọ ukpep ke nte ẹbrede ikwọ. Oro ama esinam n̄keme ndida udia eke spirit ke efọk ndido urụk mi nsọk nditọete Christian nnyịn nnyụn̄ nda ibatutom unọ ikọ ntiense mmọ nnyọn̄.

Ke ini ẹkesịnde nditọete ẹtode San Francisco de Macorís ke ufọk-n̄kpọkọbi ke ntak edida san̄asan̄a Christian, ẹma ẹdọhọ nda okụk ndien, edieke n̄kemede, nda Bible n̄ko nsọk mmọ, nnyụn̄ nda etop mfiak nsọk mme ubon mmọ. Ke ufọk-n̄kpọkọbi Santiago, ke ini mme ekpeme mbon n̄kpọkọbi ẹkekụtde nte mfakde efọk ndido urụk ke n̄kpafaha, mmọ ẹma ẹbụp ẹte, “Oyom ndida n̄kpọ oro nnam nso?” Mma mbọrọ nte: “Nyom ndida mbre ikwọ nnọ mmọ ẹkop inemesịt.”

Kiet ke otu mme ikwọ oro n̄kebrede ekedi enye oro Ntiense kiet eketịmde ke ini okodude ke itienna ekikere Nazi. Ikwọ oro idahaemi edi ọyọhọ ikwọ 29 ke n̄wedikwọ Mme Ntiense Jehovah. N̄kebre ikwọ oro man nditọete nnyịn oro ẹkesịnde ke ufọk-n̄kpọkọbi mi ẹkpekeme ndikwọ ikwọ oro.

Mma n̄kop ke ẹma ẹnọ ediwak Mme Ntiense ẹka in̄wan̄ kiet oro ekenyenede Trujillo, etubom ukara. Ẹma ẹsian mi ke in̄wan̄ oro oyom usụn̄ esisịt ọkpọn̄ usụn̄ oro bọs ekemede ndiwat. Ntre ke ekperede  ndisịm ufọt uwemeyo, mma n̄wọrọ ke bọs ntọn̄ọ ndibụp usụn̄ in̄wan̄ oro. Andinyene ekpri ufọkurua kiet ama anyan ubọk owụt mi udịm udịm ikpọ obot oro ndibede mbemiso nsịmde in̄wan̄ oro onyụn̄ ọdọhọ ke imọn̄ inọ mi enan̄ mbakara ye eyenọwọn̄ oro edidade mi usụn̄ edieke ndikpọn̄de ndido urụk mi ke ubiọn̄.

Ke ima ikebe ikpọ obot oro, ikenyene ndiwọk mbe akpa kiet, ndien nnyịn mbiba ikenyene ndidoro ke edem enan̄ mbakara oro nte enan̄ oro ọkọwọkde ebe mmọn̄ oro. Do ke nnyịn ikokụt otu inịm oro ẹnyenede awawa ye blublu ntan̄ oro ẹsemde ke utịn ẹnyụn̄ ẹkemede ndikpụhọde n̄wụt nsio nsio uduot. Emi ama eye ndise! Mma mbọn̄ akam nte: “Jehovah, sọsọn̄ọ ke ndinam mmọ ẹye ntem.” Ke akpatre, ke n̄kanika inan̄ uwemeyo, nnyịn ima ikesịm in̄wan̄ oro. Owoekọn̄ oro ekesede aban̄a in̄wan̄ oro ke mfọnido ama enyịme nnyene nneme ye nditọete oro, onyụn̄ enyịme nnọ mmọ kpukpru se n̄kadade nsọk mmọ, idem ye ekpri Bible n̄ko.

Ke isan̄ unyọn̄, mma mbọn̄ akam tutu ika ikesịm koro eyo ama okụt. Edịm ama ebịt nnyịn idem ke ini ikakade ikesịm ufọkurua oro. Sia akpatre bọs ke usen oro ama akadaha, mma mben̄e enyene ufọkurua oro nte etre ubomisọn̄ mbiomo oro okoyomde ndibe ọnọ mi. Ndi mma nsọn̄ esịt ndụk ubomisọn̄ mbiomo oro iren iba ẹkesịnede mi? Kiet ke otu iren oro ama obụp mi ete: “Ndi ọmọfiọk Sophia? Enye ekekpep n̄kpọ ye eyeneka mi an̄wan.” Mma nsịm ubiere nte ke emi ekedi ibọrọ akam oro n̄kọbọn̄de nnọ Jehovah! Mmọ ẹma ẹda mi ifụre ifụre ẹkesịm Santo Domingo.

Ke 1953, mma nsịne ke otu mbon Dominican Republic oro ẹkedụkde akamba mbono ofụri ererimbot eke Mme Ntiense Jehovah oro ẹkenịmde ke Yankee Stadium ke New York. Ofụri ubon nnyịn ẹma ẹdu do, esịnede ete mi. Ke ima iketịn̄ nte utom ukwọrọikọ akade iso ke Dominican Republic, ami ye Mary Aniol, nsan̄a isụn̄utom mi, ima inam ekpri nnamn̄wụt ndiwụt nte ikesinamde utom ukwọrọikọ nnyịn ke idak ukpan.

San̄asan̄a Idatesịt Otode Utom Emi Ẹsan̄ade-San̄a

Ke ndaeyo oro mma nsobo ye Rudolph Sunal, oro akakabarede edi ebe mi isua oro eketienede. Ubon mmọ ẹkekabade ẹdi Mme Ntiense ke Allegheny, Pennsylvania, esisịt ini ke Ekọn̄ Ererimbot I ama okokụre. Ke enye ama ọkọnyọn̄ n̄kpọkọbi edi ke ntak edida san̄asan̄a Christian ke ini Ekọn̄ Ererimbot II, enye ama ọtọn̄ọ utom Bethel ke Brooklyn, New York. Esisịt ini ke ima ikọdọ ndọ, ẹma ẹdọhọ enye asan̄a ese mme esop nte esenyịn oro asan̄ade-san̄a. Ke isua 18 oro ẹketienede, mma nsan̄a ye enye ke utom circuit.

Utom emi ama ada nnyịn ekesịm Pennsylvania, West Virginia, New Hampshire, ye Massachusetts, ke adianade ye mme itie en̄wen. Nnyịn ikesiwak ndidụn̄ ke ufọk nditọete Christian nnyịn. Ekedi san̄asan̄a idatesịt nditịm ndiọn̄ọ mmọ ndinyụn̄ ndiana ye mmọ nnam n̄kpọ Jehovah. Kpukpru ini mmọ ẹma ẹsiwụt nnyịn ufiop ufiop ima ye ntatubọk. Ke Joel ama ọkọdọ Mary Aniol, akani nsan̄a isụn̄utom mi, mmọ ẹma ẹnam utom oro ẹsan̄ade-san̄a ke isua ita, ẹsan̄ade ẹse mme esop ke Pennsylvania ye Michigan. Ke oro ebede, ke 1958, ẹma ẹfiak ẹnọ Joel  ikot ini kiet efen ẹte edidi andibuana ke ubon Bethel, isan̄ enye emi ye Mary.

Karl ama odu ke Bethel ke n̄kpọ nte isua itiaba ke ini ẹkenọde enye akanam utom circuit man ekenyene ifiọk efen efen. Ke oro ebede enye ama akabade edi andikpep ke Ufọkn̄wed Gilead. Ke 1963 enye ama ọdọ Bobbie, emi akanamde utom ke Bethel tutu enye akpa ke October 2002.

Ke ediwak isua oro enye anamde utom ke Bethel, Don esinam isan̄ ke ini ke ini aka mme idụt en̄wen man ọkọsọn̄ọ mbon oro ẹnamde utom ke mme ọfis n̄kọk itieutom ye ke mme efakutom isụn̄utom, idem. Utom emi amada enye aka Edem Usiahautịn, Africa, Europe, ye nsio nsio ikpehe America. Dolores, anam-akpanikọ n̄wan Don, esiwak ndisan̄a ye enye.

Mme Idaha Nnyịn Ẹkpụhọde

Ete mi ama akpa ke enye ama ọkọdọn̄ọ ke anyan ini, edi mbemiso enye akpade, enye ama asian mi ete ke imọ imokop inemesịt etieti ke nnyịn ndikemek ndinam n̄kpọ Jehovah Abasi. Enye ọkọdọhọ ke nnyịn imọbọ akpakịp edidiọn̄ oro nnyịn mîkpọbọhọ edieke ikpakakade akamba ufọkn̄wed oro imọ ikoyomde nnyịn ika. Ke mma n̄kan̄wam Mama nditan̄ n̄kpoduoho man ọwọrọ okodụn̄ ekpere Joy eyeneka mi, ami ye ebe mi ima inyịme ndinam utom usiakusụn̄ ke New England man nnyịn ikpodu ikpere eka esie, oro okoyomde un̄wam nnyịn ini oro. Ke eka esie ama akakpa, eka mi ama ọwọrọ edidụn̄ ye nnyịn ke isua 13. Ekem, ke January 18, 1987, enye ama okụre utom esie eke isọn̄ ke edide isua 93.

Ediwak ini, ke ini mme ufan esie ẹtorode enye ke ndikọbọk kpukpru nditọ esie ndima nnyụn̄ nnam n̄kpọ Jehovah, Mama ama esibọrọ ye nsụhọdeidem ete: “N̄konyụn̄ nnyene mfọniso ndikụt eti ‘isọn̄’ nnam utom ke esịt.” (Matthew 13:23) Nso edidiọn̄ ke ekedi ntem ndinyene mme abak-Abasi ete ye eka oro ẹkedide nti uwụtn̄kpọ ifịk ye nsụhọdeidem ẹnọ nnyịn!

Obio Ubọn̄ Abasi Osụk Ededi Ebeiso N̄kpọ Ọnọ Nnyịn

Nnyịn imaka iso ndinịm Obio Ubọn̄ Abasi akpa ke uwem nnyịn imonyụn̄ idomo ndinam item Jesus oro aban̄ade edibuana se inyenede ye mbon en̄wen. (Luke 6:38; 14:12-14) Nte utịp, Jehovah ọnọ nnyịn se iyomde ke ntatubọk. Enye ọmọnọ nnyịn uwem ifụre ye inemesịt.

Ami ye Rudy ke isụk imama ikwọ. Esidi ini inemesịt ke ini mbon en̄wen oro ẹmade ikwọ ẹdide ufọk nnyịn ndusụk mbubịteyo ndien nnyịn itie ibre mme ndido ikwọ ọtọkiet. Edi ikwọ idịghe ubọkọkọ mi. Enye edi n̄kpọ oro adiande inemesịt ọnọ mi ke uwem. Idahaemi ami ye ebe mi imokop inemesịt ndikụt utịp utom usiakusụn̄ nnyịn, kpa mme owo oro nnyịn in̄wamde ke ediwak isua emi ẹbede.

Kpa ye mme mfịna unana nsọn̄idem eke ndondo emi, mmekeme ndidọhọ ke nnyịn imenen̄ede idu uwem ifụre ye inemesịt ke utom uyọhọ ini ke se iwakde ibe isua 60. Kpukpru usenubọk ke ini ndemerede ke idap, mmesikọm Jehovah ke enye ndikọbọrọ akam mi ke ini n̄kodụkde utom uyọhọ ini ata ediwak isua ko, mmesinyụn̄ n̄kere nte, ‘Kamse, didie ke n̄kpebem iso nyom Obio Ubọn̄ mfịn?’

[Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 24]

Ubon nnyịn ke 1948 (ọtọn̄ọde ke ufien aka nnasia): Joy, Don, Mama, Joel, Karl, ami, ye Papa

[Ndise ke page 25]

Mama ama enịm eti uwụtn̄kpọ ifịk ke utom ukwọrọikọ

[Ndise ke page 26]

Karl, Don, Joel, Joy, ye ami mfịn ke se iwakde isịm isua 50 ke ukperedem

[Ndise ke page 27]

Ọtọn̄ọde ke ufien aka nnasia: Ami, Mary Aniol, Sophia Soviak, ye Edith Morgan nte mme isụn̄utom ke Dominican Republic

[Ndise ke page 28]

Ye Mary (ke ufien) ke An̄wambre Yankee, 1953

[Ndise ke page 29]

Ye ebe mi ke ini enye okodude ke utom circuit