Domo Ndise Mbon En̄wen Nte Jehovah Esede

“[Abasi isehe] nte owo esede.”—1 SAMUEL 16:7.

1, 2. Didie ke nte Jehovah ekesede Eliab okokpụhọde ye nte Samuel ekesede, ndien nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto emi?

 KE ỌYỌHỌ isua ikie 11 M.E.N., Jehovah ama ọdọn̄ prọfet Samuel ndedịbe utom. Enye okowụk prọfet oro ete aka ufọk eren oro ekerede Jesse ekeyet kiet ke otu nditọiren Jesse aran nte edidem Israel ini iso. Ke ini Samuel okụtde Eliab, akpan Jesse, enye ama enịm ete ke imọ imokụt enye oro Abasi ekemekde. Edi Jehovah ama ọdọhọ ete: “Kûse enye iso, kûnyụn̄ use nte enye okon̄de idaha; koro mmesịn enye: koro (mmensehe) nte owo esede; koro owo esede enyịn, edi Jehovah ese esịt.” (1 Samuel 16:6, 7) Samuel ikesehe Eliab nte Jehovah ekesede. *

² Edi mmemmem didie ntem mme owo ndinam ndudue ke nte mmọ ẹsede mbon en̄wen! Ke n̄kan̄ kiet, nnyịn imekeme ndima mbon oro ẹtiede nte ẹye ke enyọn̄ enyọn̄ edi ẹdide mme oburobụt owo ke esịt esịt. Ke n̄kan̄ eken, nnyịn imekeme ndisịn ndikpụhọde ekikere oro inyenede iban̄a mbon eti esịt oro ẹnyenede mme edu oro ẹyatde nnyịn.

3, 4. (a) Edieke mfịna edemerede ke ufọt Christian iba, nso ke mmọ kiet kiet ekpebiere ndinam? (b) Mme mbụme ewe ke nnyịn ikpobụp idem nnyịn ke ini inyenede akamba utọk ye ekemmọ andinịm ke akpanikọ?

³ Mme mfịna ẹkeme ndidemede ke ini isọpde ndibiere ikpe nnọ mbon en̄wen—idem ye mbon oro ima ikọdiọn̄ọ ke ediwak isua. Eyedi afo emenyene akamba utọk ye Christian oro ini kiet ko ekedide n̄kpet n̄kpet ufan fo. Nte akpama ndikọk mfịna emi? Nso idin̄wam fi ndinam emi?

⁴ Ntak mûtịmke use Christian eyenete fo oro? Ndien nam emi ke un̄wana ikọ Jesus emi: “Baba owo kiet ikemeke nditiene Mi, ibọhọke Ete emi ọkọdọn̄de Mi odụri enye edi.” (John 6:44) Ekem bụp idemfo: ‘Ntak emi Jehovah okodụride owo emi ọsọk Eyen Esie? Nso nti edu ke owo emi enyene? Ndi mmesifụmi mîdịghe ndi nsise mme edu emi ke usụhọde? Nso ikananam nnyịn idi ufan ke akpa ifet? Nso ikodụri mi ikpere owo emi?’ Ke akpa, ekeme ndisọn̄ fi idem ndikere mban̄a nti edu owo emi, akpan akpan edieke edide afo emenyenyene udu aban̄a owo emi ke ndusụk ini. Nte ededi, emi edi akpan n̄kpọ ke ndikọk mfịna oro odude ke ufọt mbufo mbiba. Ke ndinam an̄wan̄a nte ẹkemede ndinam emi, ẹyak nnyịn iyom  nti edu ke idem iren iba oro ke ndusụk idaha ẹsisede ndudue mmọ. Mmọ ẹdi prọfet Jonah ye apostle Peter.

Nditịm Nse Jonah

5. Nso utom ke ẹkenọ Jonah, ndien didie ke enye akanam n̄kpọ?

⁵ Jonah ekedi prọfet ọnọ obio ubọn̄ edem edere Israel ke eyo Edidem Jeroboam II, eyen Jehoash. (2 Ndidem 14:23-25) Usen kiet, Jehovah ama owụk Jonah ete ọkpọn̄ Israel aka Nineveh, kpa ibuot obio okopodudu Obio Ukara Assyria. Ndikanam nso? Ndikọtọt mme andidụn̄ obio oro nte ke ẹmọn̄ ẹsobo akwa obio mmọ. (Jonah 1:1, 2) Utu ke ndinam se Abasi eketemede enye, Jonah ama efehe! Enye ama odụk ubom emi okoyomde ndika Tarshish, oro okodude oyom usụn̄ ọkpọn̄ Nineveh.—Jonah 1:3.

6. Ntak emi Jehovah ekemekde Jonah ete aka Nineveh?

⁶ Nso isidụk fi ekikere ke ini ekerede aban̄a Jonah? Ndi afo esibat enye nte ọsọn̄ibuot prọfet? Ndise enye enyọn̄ enyọn̄ ekeme ndinam owo esịm utọ ubiere oro. Edi ndi Abasi ekemek Jonah nte prọfet koro enye ekedide owo nsọn̄ibuot? Baba! Anaedi Jonah ama enyene ndusụk nti edu. Kere ban̄a mbụk esie nte prọfet.

7. Ke nso mme idaha ke Jonah akanam n̄kpọ Jehovah ke Israel, ndien didie ke ndifiọk emi otụk nte afo esede enye?

⁷ Jonah ama anam utom ifịk ifịk ke Israel, kpa efakutom emi mme owo mîkamaha ndikpan̄ utọn̄. Prọfet Amos, emi okodude uwem ke n̄kpọ nte ukem ini ye Jonah, ama etịn̄ aban̄a nditọ Israel eyo oro nte mme ama inyene ye mme ama mbre. * Ẹma ẹka iso ndinam ndiọi n̄kpọ ke idụt oro, edi nditọ Israel ikọdọn̄ke enyịn ndomo esisịt iban̄a ndiọi n̄kpọ oro. (Amos 3:13-15; 4:4; 6:4-6) Kpa ye oro, Jonah ama aka iso ndikwọrọ ikọ nnọ mmọ ke usen ke  usen, kpa nte ẹkedọn̄de enye. Edieke edide afo edi anditan̄a eti mbụk, afo ọmọfiọk nte edide ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndinyene nneme ye mme owo oro ẹkerede ke imokop uyụhọ ẹnyụn̄ ẹnanade udọn̄. Ntre, ndien, ke adan̄aemi inyịmede ke Jonah ama enyene mmeme, ẹyak nnyịn ikûfụmi edu nsọn̄ọnda ye ime oro enye ekenyenede nte enye ọkọkwọrọde ikọ ọnọ nditọ Israel oro mîkenyeneke mbuọtidem.

8. Mme n̄kpọ-ata ewe ke prọfet Israel ekenyene ndisobo ke Nineveh?

⁸ Ndika Nineveh ama akama n̄kpọ-ata oro akakam ọsọn̄de akan. Man esịm obio oro, Jonah ekenyene ndisan̄a n̄kpọ nte kilomita 800 ke ukot—kpa ọkpọsọn̄ isan̄ emi ekenyenede ndida n̄kpọ nte ọfiọn̄ kiet. Ke ndondo oro enye esịmde obio oro, prọfet oro ekenyene ndikwọrọ ikọ nnọ mbon Assyria, oro ẹkenen̄erede ẹbak ibak. Mmọ ẹma ẹsiwak ndida ekọn̄ ntụhọde mme owo ibak ibak. Mmọ ẹma ẹsikam ẹbụre mbụre ẹban̄a ibak mmọ. Eyịghe idụhe ẹkekotde Nineveh “obio afai!”—Nahum 3:1, 7.

9. Mme edu ewe ke Jonah okowụt ke ini ọkpọsọn̄ oyobio ekesịnde uwem mme awat ubom ke itiendịk?

⁹ Ke esịnde ndinam ewụhọ Jehovah, Jonah ama odụk ubom emi ekemende enye aka ata anyan ọkpọn̄ efakutom oro ẹkedọn̄de enye utom. Edi, Jehovah ikọduọkke idotenyịn ke idem prọfet emi m̀mê ndinam owo efen aka utom emi. Utu ke oro, Jehovah ama anam n̄kpọ ndinam enyịn an̄wan̄a Jonah. Abasi ama anam ọkpọsọn̄ oyobio ofụme ke inyan̄. Oyobio oro ama eberi ubom oro Jonah ekesịnede aka iso eberi aka edem. Mme owo oro mîkeduehe ẹma ẹkpere ndikpan̄a, kpukpru ke ntak Jonah! (Jonah 1:4) Didie ke Jonah akanam n̄kpọ? Sia mîkoyomke mme awat ubom oro ẹtaba uwem mmọ ke ntak esie, Jonah ama ọdọhọ mmọ ete: “Mbufo ẹmen mi ẹtop ke inyan̄, ndien inyan̄ oyosụhọ ọnọ mbufo.” (Jonah 1:12) Enye ikenyeneke ntak ndomokiet ndikere ke Jehovah ayanyan̄a imọ osio ke inyan̄ oro ke ini mme awat ubom oro ẹdisiode imọ itop. (Jonah 1:15) Nte ededi, Jonah ama enyịme ndikpa mbak mme awat ubom oro ẹkûtak. Ndi nnyịn ikwe mi nte ke enye ama owụt uko, nsụhọdeidem, ye ima?

10. Nso iketịbe ke Jehovah ama akafiak ọdọn̄ Jonah utom?

¹⁰ Ke akpatre, Jehovah ama anyan̄a Jonah. Ndi se Jonah akanamde esisịt ini ke oro ebede ama anam enye okûdot ndifiak nnam n̄kpọ Abasi nte prọfet? Baba, Jehovah ama ada mbọm ye ima afiak ọdọn̄ prọfet emi ete ọkọkwọrọ ikọ ọnọ mbon Nineveh. Ke ini Jonah akade ekesịm Nineveh, enye ama asian mme andidụn̄ obio oro uko uko ete ke Abasi ama okụt akwa idiọkido mmọ ye nte ke osụk usen 40 ke ẹyesobo obio oro. (Jonah 1:2; 3:4) Ke ẹma ẹkekop in̄wan̄-in̄wan̄ etop Jonah, mbon Nineveh ẹma ẹtua n̄kpọfiọk ẹkabade esịt, ndien ẹma ẹnyan̄a obio mmọ.

11. Nso iwụt ke Jonah ama ekpep akpan n̄kpọ?

¹¹ Jonah ikosụk isehe n̄kpọ nte ekpesede. Nte ededi, ebede ke ukpep oro ẹkụtde ke enyịn, Jehovah ama ada ime an̄wam Jonah ndikụt nte ke Imọ imesise owo ibe nte owo etiede ke enyọn̄ enyọn̄. Imọ isidụn̄ọde esịt. (Jonah 4:5-11) In̄wan̄-in̄wan̄ mbụk oro Jonah ke idemesie ekewetde owụt nte ke enye ama ekpep akpan n̄kpọ. Enye ndikenyịme ndiwet kpukpru n̄kpọ mban̄a ndudue esie kpa ye oro ndusụk eketiede esuene esuene owụt n̄ko nte ke enye ama osụhọde idem. Esiyom uko man owo enyịme ndudue!

12. (a) Nnyịn isan̄a didie ifiọk ke Jesus ese mme owo ukem nte Jehovah esede? (b) Ẹsịn udọn̄ ẹnọ nnyịn ndise mme owo oro nnyịn ikwọrọde eti mbụk inọ didie? (Se ekebe ke page 18.)

¹² Ediwak isua ikie ke ukperedem, Jesus Christ ama etịn̄ eti n̄kpọ aban̄a se iketịbede  inọ Jonah. Enye ọkọdọhọ ete: “Koro nte Jonah okodude ke idịbi akamba iyak uwemeyo ita ye okoneyo ita, ntre ke Eyen Owo oyodu ke esịt isọn̄ uwemeyo ita ye okoneyo ita.” (Matthew 12:40) Ke ẹnamde Jonah eset ke n̄kpa, ẹyetịn̄ ẹnọ enye nte ke Jesus ama emen ini oro Enye okodude ke udi odomo ye ini oro prọfet emi okodude ke idịbi iyak. Nte nnyịn ikopke idatesịt ndinam n̄kpọ Abasi emi mîsiduọkke idotenyịn ke idem mme asan̄autom esie ke ini mmọ ẹnamde ndudue? Andiwet psalm ekewet ete: “Kpa nte ete atuade nditọ esie mbọm, kpa ntre ke Jehovah atua mmọ eke ẹbakde enye mbọm. Koro enye ọfiọkde nte iborode; emeti ete ke nnyịn idi ntan.” (Psalm 103:13, 14) Ke akpanikọ, “ntan” emi—esịnede mme anana-mfọnmma owo mfịn—ẹkeme ndinam ekese ye un̄wam edisana spirit Abasi!

Nditịm Nse Peter

13. Mme edu Peter ewe ke ẹkeme ndisọp nti, edi ntak Jesus ekemekde enye nte apostle?

¹³ Idahaemi ẹyak nnyịn ikere ibio ibio iban̄a ọyọhọ uwụtn̄kpọ iba, eke apostle Peter. Edieke ẹkpedọhọde fi etịn̄ n̄kpọ aban̄a Peter, ndi afo ọkpọsọsọp ekere aban̄a mme utọ edu nte ibụmede ye ntan̄idem? Peter ama esiwụt mme utọ edu emi ke ndusụk idaha. Nte ededi, nte Jesus ekpekemek Peter nte kiet ke otu apostle esie 12 edieke enye ekpekedide owo ibụmede m̀mê owo ntan̄idem? (Luke 6:12-14) Baba-o! Jesus ama etịm ese ebe mme mmeme emi onyụn̄ okụt nti edu Peter.

14. (a) Nso ikeme ndinam an̄wan̄a ntak emi Peter ekesibemde iso etịn̄ ikọ? (b) Ntak emi nnyịn ikpowụtde esịtekọm nte ke Peter ama esiwak ndibụp mbụme?

¹⁴ Ndusụk ini Peter ama esitịn̄ ikọ ke ibuot mme apostle eken. Ndusụk owo ẹkeme ndida emi nte idiọn̄ọ ntan̄idem. Edi nte oro enen̄ede edi ntre? Ẹnọ ekikere nte ke ekeme ndidi Peter ama ọsọn̄ọ mme apostle eken ke emana—iso-ọfọn ọsọn̄ọde Jesus ke idemesie. Edieke oro edide akpanikọ, emi ekeme ndinam an̄wan̄a ntak emi Peter ekesiwakde ndibem iso ntịn̄ ikọ. (Matthew 16:22) Nte ededi, n̄kpọ efen odu ndikere mban̄a. Peter ekedi owo eke spirit. Udọn̄ ndinyene ifiọk ama esinụk enye ndibụp mme mbụme. Emi enyene ufọn ọnọ nnyịn. Jesus ama esinọ nti ibọrọ ke mme mbụme Peter, ndien mme ibọrọ oro ẹdu ke Bible. Ke uwụtn̄kpọ, ndibọrọ mbụme Peter akanam Jesus etịn̄ aban̄a “akama ukpọhọde, emi anamde akpanikọ.” (Luke 12:41-44) Ndien kere ban̄a mbụme Peter emi: “Nnyịn ikọkpọn̄ kpukpru n̄kpọ itiene Fi; nso ndien ke nnyịn idinyene?” Emi ama osụn̄ọ ke Jesus ndinam un̄wọn̄ọ oro ọsọn̄ọde owo idem mi: “Kpukpru owo emi ẹkekpọn̄de ufọk, m̀mê nditọ-eka iren, m̀mê nditọ-eka iban, m̀mê ete, m̀mê eka, m̀mê nditọ, m̀mê isọn̄, kaban̄a enyịn̄ Mi, ẹyebọ utịp utịm ikikie, ẹyenyụn̄ ẹnyene nsinsi uwem.”—Matthew 15:15; 18:21, 22; 19:27-29.

15. Ntak ikemede ndidọhọ ke Peter ama enen̄ede ọsọn̄ọ ada?

¹⁵ Peter ama enyene eti edu efen—enye ama ọsọn̄ọ ada. Ke ini ediwak mbet ẹkefiakde edem  ẹsịn nditiene Jesus ke ntak oro ukpepn̄kpọ esie kiet mîkan̄wan̄ake mmọ, edi Peter eketịn̄ ikọ ke ibuot apostle 12 eken ete: “Ọbọn̄, nnyịn iditiene anie? Afo enyene ikọ uwem nsinsi.” (John 6:66-68) Anaedi mme ikọ oro ẹkenem Jesus didie ntem! Ke ukperedem, ke ini otu mbon ntịme ẹkedide ndimụm Eteufọk mmọ, ata ediwak ke otu mme apostle ẹma ẹfen̄e. Edi, Peter ama asan̄a nsannsan etiene otuowo onyụn̄ odụk ekesịm okụre akwa oku. Edi uko akada enye aka do, idịghe ufep. Ke adan̄aemi ẹkebụpde Jesus mbụme, Peter ama etiene otu mme Jew oro ẹkewebede ikan̄, ewebe ikan̄. Kiet ke otu ifịn akwa oku ama ọdiọn̄ọ enye onyụn̄ ọdọhọ ke enye ekesidu ye Jesus. Ke akpanikọ, Peter ama akan̄ Eteufọk esie, edi ẹyak ikûfre ite ke ekedi nsọn̄ọnda esie ye enye ndikekere mban̄a Jesus akanam Peter okodu ke enyene-ndịk idaha oro, kpa utọ idaha oro ata ediwak ke otu mme apostle mîkodomoke-domo ndidu.—John 18:15-27.

16. Akpan ntak ewe anam nnyịn ikere iban̄a nti edu Jonah ye Peter?

¹⁶ Nti edu Peter ẹma ẹnen̄ede ẹwak ẹkan mme ndudue esie. Ntre ke edi ye Jonah. Kpa nte nnyịn itịmde ise Jonah ye Peter ikan nte isisede, ukem usụn̄ oro ke ana nnyịn inọ idem nnyịn ukpep nditịm nse nditọete nnyịn eke spirit eyomfịn. Ndinam emi ayanam inyene eti itie ebuana ye mmọ. Ntak oyomde ẹnen̄ede ẹnam emi?

Ndikpep N̄kpọ nto Emi Mfịn

17, 18. (a) Ntak emi utọk ekemede ndidemede ke otu mme Christian? (b) Item Bible ewe ikeme ndin̄wam nnyịn ndikọk mme mfịna oro inyenede ye ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ?

¹⁷ Iren, iban, ye nditọwọn̄ eke kpukpru idaha ndutịm uforo ọkọrọ ye idaha ifiọkn̄wed ye eke orụk ke ẹdiana kiet ẹnam n̄kpọ Jehovah mfịn. (Ediyarade 7:9, 10) Nso nsio nsio edu ke nnyịn isikụt ntem ke mbono esop Christian! Sia nnyịn inamde n̄kpọ Abasi ọtọkiet, ntuaha iditreke-tre ndidu ke ndusụk idaha.—Rome 12:10; Philippi 2:3.

¹⁸ Ke adan̄aemi nnyịn mîdibọpke enyịn ibaha mme ndudue oro nditọete nnyịn ẹnamde, nnyịn ikpowụkke ntịn̄enyịn ke mmọ. Nnyịn ikpodomo ndikpebe Jehovah, emi andiwet psalm ọkọkwọde aban̄a ete: “O Jehovah, afo ekpese mme idiọk ido, O Ọbọn̄, anie ekpekeme ndida?” (Psalm 130:3) Utu ke ndidomo ndiwụk ntịn̄enyịn ke mme edu oro ẹkemede ndisịn ubahade ke ufọt nnyịn, nnyịn ikpenyene ‘ndibịne ido eke ẹnamde emem odu, ye ido eke nnyịn ikemede ndida nnam kiet eken ọkọri ke uwem Abasi.’ (Rome 14:19) Nnyịn ikpodomo ndise mbon en̄wen nte Jehovah esede, isede ibe mme ndudue mmọ inyụn̄ iwụkde ntịn̄enyịn ke nti edu mmọ. Ke ini inamde emi, oro ayan̄wam nnyịn ‘ndime ime ye kiet eken.’—Colossae 3:13.

19. Siak mme akpan usio-ukot oro Christian ekemede ndinam ke ndise mban̄a akamba utọk.

¹⁹ Nso edieke utọk edemerede oro nnyịn mîkemeke ndifre mban̄a? (Psalm 4:4) Ndi emi etịbe ke ufọt fo ye ekemmọ andinịm ke akpanikọ? Ntak mûdomoke ndikọk mfịna emi? (Genesis 32:13-15) Akpa, ka bịne Jehovah ke akam, ben̄e enye ndausụn̄. Ekem, ke enyenede nti edu owo emi ke ekikere, ka bịne enye ke “sụn̄-sụn̄ ido eti ibuot.” (James 3:13) Dọhọ enye ke oyom ndinam emem. Ti item eke odudu spirit emi: “Ẹsọp ndikop ikọ, ẹkûsọp nditịn̄ ikọ, ẹkûsọp ndiyat esịt.” (James 1:19) Item oro ẹnọde ẹte ‘ikûsọp ndiyat esịt’ ọwọrọ ete ke owo enye eken ekeme ndinam m̀mê nditịn̄ n̄kpọ oro ekemede ndiyat fi esịt. Edieke oro etịbede, ben̄e Jehovah ete an̄wam fi ndinyene mfara ke idem. (Galatia 5:22, 23) Yak eyenete fo etiene  enyene uyo ke ikọ emi, ndien tịm nọ n̄kpan̄utọn̄. Kûsịbe udụk ke ini enye etịn̄de ekikere esie, idem ọkpọkọm unyịmeke kpukpru se enye etịn̄de. Ekikere esie ekeme ndikwan̄a, edi enye akam etịn̄ nte etiede enye ke idem. Domo ndise mfịna oro nte enye esede. Oro ekeme ndibuana afo ndinịm idemfo ke itie eyenete fo oro.—Mme N̄ke 18:17.

20. Ke ini ebierede utọk, mme usio-ukot ewe ẹkeme ndisụn̄ọ ke emem?

²⁰ Ke ini ekemde afo nditịn̄ ikọ, nam ikọ fo enyene inem. (Colossae 4:6) Sian eyenete fo se afo enen̄erede ama ke enye. Kpe ubọk ke itie ekededi oro afo akanamde ọdiọk ndidemede utọk oro. Edieke nti ukeme oro afo esịnde osụn̄ọde ke mbufo ndifiak ntie ke emem, nọ Jehovah ekọm. Edieke mme ukeme fo mîsụn̄ọke ke emem, ka iso ndiben̄e Jehovah ndausụn̄ ke adan̄aemi afo oyomde mme usụn̄ efen efen ndinam emem.—Rome 12:18.

21. Didie ke nneme emi an̄wam fi ndise mbon en̄wen nte Jehovah esede?

²¹ Jehovah ama kpukpru mme asan̄autom esie. Enye ama ndida kpukpru nnyịn nnam n̄kpọ ke utom esie kpa ye mme unana mfọnmma nnyịn. Nte nnyịn ikpepde ekese iban̄a nte enye esede mbon en̄wen, ima oro imade nditọete nnyịn ọyọkọri. Edieke ima oro imade ekemmọ Christian ebịtde, ẹkeme ndifiak ndemede ima oro. Nso edidiọn̄ ke nnyịn idinyene ntem edieke nnyịn idomode ofụri ukeme nditịm nse mbon en̄wen—ih, ndise mmọ nte Jehovah esede!

[Mme Ikọ idakisọn̄]

Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?

• Didie ke Jehovah esise mme ndudue mme anam-akpanikọ asan̄autom esie?

• Nti edu Jonah ye Peter ewe ke afo ekeme ndisiak?

• Didie ke afo ebiere ndika iso nse nditọete Christian fo?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ekebe ke page 18]

Kere Ban̄a Nte Abasi Esede Mbon En̄wen

Nte afo etiede ekere mbụk Bible aban̄ade Jonah, ndi afo omokụt ke oyom afo afiak etịm ese mme owo oro afo esikwọrọde eti mbụk kpukpru ini ọnọ? Ukem nte nditọ Israel, ekeme nditie nte mmọ ẹkop uyụhọ mîdịghe ẹnana udọn̄, mîdịghe ekeme nditie nte ke mmọ ẹbiọn̄ọ etop Abasi. Edi, didie ke Jehovah Abasi ese mmọ? Ndusụk ọwọrọiso owo ke editịm n̄kpọ emi ẹkeme ndikam n̄wọn̄ọde ntiene Jehovah, kpa nte edidem Nineveh akatuade n̄kpọfiọk ke ntak ukwọrọikọ Jonah.—Jonah 3:6, 7.

[Ndise ke page 15]

Ndi afo emese mbon en̄wen nte Jehovah esede?

[Ndise ke page 16, 17]

Jesus ama okụt eti n̄kpọ nditịn̄ mban̄a ifiọk n̄kpọntịbe Jonah