Mme Mbụme Ẹtode Mme Andikot

Ntak emi nte ẹnọde n̄wed Psalm nọmba mîdịghe ukem ke kpukpru edikabade Bible?

Akpa ofụri Bible emi ekenyenede ibuot ye ufan̄ikọ ekedi nsiondi eke usem French emi Robert Estienne okosiode ke 1553. Nte ededi, etie nte ẹma ẹbabahade mme n̄wed Psalm ke anyan ini mbemiso oro, sia enye ekedide nsio nsio psalm, m̀mê ikwọ, oro ediwak owo ẹkewetde.

Nte an̄wan̄ade, Jehovah ekebem iso eteme David ete etịm mme ikwọ man ẹda ẹtuak ibuot an̄wan̄wa. (1 Chronicles 15:16-24) Ẹdọhọ ke Ezra, emi ekedide oku ye “ata osion̄o n̄wed,” akatan̄ ofụri n̄wed Psalm ọdọn̄ kiet nte enye odude idahaemi. (Ezra 7:6, NW) Mmọdo n̄wed Psalm ekedi ikwọ kiet kiet ke ini ẹketịmde enye.

Ke utịn̄ikọ oro apostle Paul ọkọnọde ke synagogue ke Antioch (Pisidia) ke akpa isan̄ isụn̄utom esie, enye ama okot oto n̄wed Psalm onyụn̄ ọdọhọ ete: “Nte emi ẹnyụn̄ ẹwetde ke udiana psalm, ẹte, Afo edi Eyen Mi; mmobon Fi mfịn emi.” (Utom 13:33) Mme ikọ oro ẹsụk ẹdodu ke udiana psalm, Ps 2 ufan̄ikọ 7, ke mme Bible oro inyenede mfịn. Nte ededi, mme ukpụhọde ẹdu ke nte ẹnọde ediwak psalm nọmba ke nsio nsio edikabade Bible. Ntak edi koro ẹkekabade ndusụk Bible ẹto uwetn̄kpọ Hebrew oro mme Masorete ẹketịmde, ke adan̄aemi ẹkekabarede ndusụk ẹto Septuagint usem Greek, oro edide edikabade uwetn̄kpọ Hebrew oro ẹkekụrede ke ọyọhọ isua ikie iba M.E.N. Ke uwụtn̄kpọ, Vulgate usem Latin, oro ẹkabarede ediwak Bible Catholic ẹto, ẹnọ psalm nọmba ukem nte Septuagint, ke adan̄aemi New World Translation ye mme edikabade eken ẹtienede usụn̄ oro ẹnọde ke uwetn̄kpọ usem Hebrew.

Nso idi mme akpan ukpụhọde? Uwetn̄kpọ Hebrew enyene psalm awak esịm 150. Nte ededi, edikabade Septuagint ada Psalm 9 ye 10 adian kiet onyụn̄ ada Psalm 114 ye 115 adian kiet. Ke adianade do, enye abahade Psalm 116 ke itie iba onyụn̄ abahade 147 ke itie iba. Ke adan̄aemi ofụri ibat psalm osụk edide ukem, nte Septuagint ọnọde nọmba ọtọn̄ọde ke Psalm 10 esịm Psalm 146 anam uwetn̄kpọ Hebrew ada psalm kiet awak akan ibat psalm oro ẹdude ke Septuagint. Ntem, ọyọhọ Psalm 23 oro ẹtịmde ẹmehe edikabade edi Psalm 22 ke Douay Version, emi etienede usụn̄ oro ẹnọde nọmba ke Vulgate usem Latin, emi n̄ko etienede usụn̄ oro ẹnọde nọmba ke Septuagint.

Ke akpatre, nte ẹnọde mme ufan̄ikọ nọmba ke ndusụk psalm n̄ko idịghe ukem ke kpukpru edikabade. Ntak-a? Cyclopedia eke McClintock ye Strong ọdọhọ ke ntak edi sia ediwak edikabade ẹtienede “ido mme Jew oro ẹsinọde nọmba ke mme ikọ enyọn̄ ibuotn̄wed nte ufan̄ikọ kiet,” ke adan̄aemi mbon eken mîtieneke. N̄ko, edieke ikọ enyọn̄ ibuotn̄wed ọniọn̄de, ẹsiwak ndinọ enye nọmba nte ufan̄ikọ iba, anamde ibat ufan̄ikọ psalm oro awak akan nte ekpedide.