Esen Esen Ndọ Boaz ye Ruth

UTOM ke aka iso ke ọtọ ubek ibokpot oro odude ekpere Jerusalem. Utom mfịn okpon etieti. Ufuọn̄ ibokpot oro ẹfọpde anam mbonutom emi ẹkopde biọn̄ ẹdiọn̄ọ ke ini udia ekem. Owo kiet kiet ayadia utịp ọkpọsọn̄ utom esie.

Boaz, andinyene in̄wan̄ edide imọ owo, adia onyụn̄ ọn̄wọn̄ oyụhọ onyụn̄ ọduọk odudu ekpere akwa ebok ibokpot. Ekem, utom ukpen̄e mfịn edisịm utịt, ndien owo kiet kiet oyom mfụt ọduọk odudu. Ke okopde uyụhọ, Boaz ofụhọ ọfọn̄ ana ede idap.

Ndedịbe Edisobo

Ke ufọt okoneyo, Boaz edemede ke ntak tuep. Kamse, ẹkokoi ẹfụhọde enye ukot, ndien owo do ana! Sia edide ke ekịm, enye mînyụn̄ ifiọkke mme anie ke edi, enye obụp ete: “Afo edi anie?” N̄wan osioro uyo ọbọrọ ete: “Ami ndi Ruth eyen fo an̄wan; da ufụhọ-n̄kpọ fo, fụk mi eyen fo an̄wan: koro afo edide owo eke akpafakde.”—Ruth 3:1-9.

Mmọ ẹdu ikpọn̄ ke ekịm oro ẹneme nneme. Iban isidụhe ntem ke itie ubek ibokpot. (Ruth 3:14) Edi, ke Boaz ọnọde enye uyo, Ruth ana ke ukot esie tutu eyo esiere ndien adaha ke enyọn̄ ke eyo mîkam in̄wan̄ake, ke ntre efepde nsụkuyo ekededi emi mînyeneke nsọn̄ọ.

Nte emi ekedi ediomi uyomima? Nte Ruth—ubuene ekpri ebeakpa otode idụt ukpono ndem—akada n̄kari atap imọ owo edide akanieren mi? Mîdịghe nte Boaz akada mme idaha Ruth ye ndobo oro n̄wan emi okokopde ke okoneyo oro oyom ufọn idemesie? Baba-o. Se iketịbede ekedi uwụtn̄kpọ ima nsọn̄ọnda ye ima Abasi. Ndien se mbụk emi ayararede n̄ko edi se itụkde owo etieti.

Edi, anie edi Ruth? Nso idi uduakesịt esie? Ndien anie ke imọ owo emi Boaz, edi?

“Enyene-Ido An̄wan”

Ediwak isua mbemiso n̄kpọntịbe emi, akan̄ ama ọnọmọ Judah. Ubon Israel kiet esịnede owo inan̄—Elimelech; Naomi n̄wan esie; ye nditọiren mmọ iba, Mahlon ye Chilion—ẹma ẹwọrọ ẹka eti isọn̄ Moab. Nditọiren mmọ ẹma ẹdọ iban Moab iba, Ruth ye Orpah. Ke etienede n̄kpa iren ita emi ke Moab, iban ita emi ẹma ẹkop ke mme n̄kpọ ẹtọn̄ọ ndifọn ke Israel. Ntre Naomi—emi edide ebeakpa idahaemi, odude ke idiọkesịt, mînyụn̄ inyeneke nditọ m̀mê nditọ nditọ—ama ebiere ndifiak nnyọn̄ obio emana esie.—Ruth 1:1-14.

Ke usụn̄ unyọn̄ n̄ka Israel, Naomi ama anam Orpah okpụhọde ekikere ọnyọn̄ etiene orụk esie. Ekem Naomi ama ọdọhọ Ruth ete: “Sese, n̄wan eyen-eka uberi ọnyọn̄ etiene orụk esie, ye mme abasi esie; nyọn̄ tiene n̄wan eyen-eka uberi.” Edi Ruth ama ọdọhọ ete: “Kûkpe mi ubọk, ete nnyọn̄ n̄kpọn̄ fi, . . . koro nyaka ke ebiet eke afo akade . . . orụk fo eyedi orụk mi,  Abasi fo oyonyụn̄ edi Abasi mi: nyakpa ke ebiet eke afo edikpade, nyonyụn̄ mbụhọ do.” (Ruth 1:15-17) Ntre ebeakpa mbiba ẹdude ke unana mi ẹma ẹnyọn̄ Bethlehem. Ke ẹsịmde do, nte Ruth akakamade onyụn̄ esede aban̄a eka ebe esie ama otụk mme mbọhọidụn̄, tutu mmọ ẹdọhọ ke enye ‘ọfọn ye Naomi akan nditọ-iren itiaba.’ Mbon eken ẹma ẹtịn̄ ẹban̄a enye nte “enyene-ido an̄wan.”—Ruth 3:11; 4:15.

Ke Bethlehem ke ntọn̄ọ ini ukpen̄e barley, Ruth ama ọdọhọ Naomi ete: “Mbọk, yak n̄ka ke in̄wan̄, ntiene owo eke edinende iso ye ami n̄katan̄ mbuot barley.”—Ruth 2:2.

Ke mfọniso enye ama edi edisịm in̄wan̄ Boaz, iman Elimelech, ete ebe esie. Enye eben̄e esenyịn ukpen̄e ete ayak imọ itan̄. Nsịnifịk esie ke nditan̄ mbuot barley edi n̄wọrọnda, ndien esenyịn ukpen̄e oro otoro nsịnifịk esie ọnọ Boaz.—Ruth 1:22–2:7.

Andikpeme ye Anamufọn

Boaz edi enyene-ifịk andituak ibuot nnọ Jehovah. Kpukpru usenubọk, Boaz ama esida mme ikọ emi ọkọm mbon ukpen̄e esie: “Jehovah osụk odu ye mbufo,” ndien mmọ ẹma ẹsibọrọ ẹte: “Jehovah osụk ọdiọn̄ fi.” (Ruth 2:4) Ke ama okokụt nsịnifịk Ruth ke utom onyụn̄ okop aban̄a ima nsọn̄ọnda esie ye Naomi, Boaz anam san̄asan̄a ndutịm ọnọ Ruth ndisitan̄ mbuot barley. Ke ibio ibio, enye ọdọhọ Ruth ete: ‘Ka iso nditan̄ mbuot ke mme in̄wan̄ mi, ufọn idụhe ndika mme in̄wan̄ efen. Dian idem ye nditọiban mi; afo eyenyene ifụre ye mmọ. Mmowụk n̄kparawa mi nte mmọ ẹkûnam fi idiọk. Ke ini itọn̄ asatde fi, mmọ ẹyekoi eti mmọn̄ ẹnọ fi ọn̄wọn̄.’—Ruth 2:8, 9.

Ruth onụhọ ke isọn̄ onyụn̄ ọdọhọ ete: ‘Nsinam afo enende iso ye ami emi ndide esenowo?’ Boaz ọbọrọ ete: ‘Mmokop se afo akanamde ye eka uberi, tọn̄ọ nte uberi akakpa—nte ọkọkpọn̄de usọ, uka, iman, ye isọn̄ emana fo, onyụn̄ edide ke obio oro akananam mûfiọkke. Jehovah osụk ọnọ fi usiene utom fo. Enye akpakam ọnọ fi ofụri n̄kpọ eyen-utom.’—Ruth 2:10-12.

Boaz idomoke ndinam Ruth ama imọ. Mme ikọ itoro oro enye etịn̄de ẹto enye esịt. Ruth ada nsụhọdeidem ọkọm enye kaban̄a ndọn̄esịt esie oro ọnọde idotenyịn. Enye ekere ke imọ idotke emi ndien aka iso ndinam utom ọkpọsọn̄ n̄kan. Ekem, ke ini udia, Boaz okot Ruth ete: “Di dia n̄kpọ, nyụn̄ debi n̄ken̄e fo ke vinegar.” Enye adia oyụhọ onyụn̄ osụhọ udia ndida nsọk Naomi.—Ruth 2:14.

Etisịm utịt usen oro, Ruth atan̄ n̄kpọ nte quart barley 20. Enye emen emi ye nyọhọ-nsụhọ udia ọsọk Naomi ke ufọk. (Ruth 2:15-18) Ke okopde inemesịt aban̄a ediwak barley oro Ruth atan̄de edi, Naomi obụp ete: “Afo akatan̄ [mbuot barley] ke mmọn̄ mfịn emi? . . . Osụk ọfọfọn ọnọ enye emi ọkọdiọn̄ọde fi.” Ke okopde ke ekedi Boaz, Naomi ọdọhọ ete: “Jehovah emi mîtreke mfọn esie ye mme andidu uwem ye mme andikpa n̄kpa, osụk ọfọfọn ye enye. . . . Owo oro edi orụk nnyịn, onyụn̄ odu ke otu mmọ emi ẹkpefakde nnyịn.”—Ruth 2:19, 20.

 Ndiyom “Nduọk-odudu”

Ke ọdọn̄de enye ndiyom “nduọk-odudu,” m̀mê ebietidụn̄, nnọ n̄wan eyen esie, Naomi ada ifet emi anam ndutịm ndiben̄e edifak, nte ekemde ye Ibet Abasi. (Leviticus 25:25; Deuteronomy 25:5, 6) Idahaemi Naomi eteme Ruth ke mfọnn̄kan usụn̄—emi ke ndusụk udomo akam edide n̄wọrọnda usụn̄ edinam—ndida nnyene n̄kpan̄utọn̄ Boaz. Sia ẹma ẹketịm enye idem ẹnyụn̄ ẹtịm ẹnọ item, Ruth aka ọtọ ubek ibokpot Boaz ke okoneyo. Ke esịmde do, enye okụt Boaz nte edede idap. Enye ofụhọde enye ukot onyụn̄ etie ebet enye edemede.—Ruth 3:1-7.

Ke ini Boaz edemerede, nte eyịghe mîdụhe ndamban̄a edinam Ruth anam enye ọfiọk se eben̄e emi enye eben̄ede ete enye ‘ada ufụhọ-n̄kpọ esie ofụk eyen esie an̄wan,’ ọwọrọde. Edinam Ruth anam akanieren Judah emi ọfiọk mbiomo esie nte andifak, sia enye ekedide iman Mahlon, ebe Ruth oro ama akakpa.—Ruth 3:9.

Boaz ikodorike enyịn Ruth ndidi ke okoneyo oro. Kpa ye oro, nte Boaz akanamde n̄kpọ ọnọ ekikere nte ke Ruth ndiyom enye edi andifak ikemenke enye ke mbuari. Boaz ama enyịme ndinam n̄kpọ mban̄a eben̄e Ruth.

Enyene ndidi uyo Ruth ama owụt ndusụk udomo editịmede esịt, anamde Boaz ọnọ enye nsọn̄ọ emi: “Kûfehe ndien, eyen mi; nyanam kpukpru se afo ọdọhọde nnọ fi: koro kpukpru mbio-obio nnyịn ẹfiọkde ẹte ke afo edi enyene-ido an̄wan.”—Ruth 3:11.

Ẹkụt ke Boaz ekenen̄ede ese edinam Ruth nte eti ido ke mme ikọ esie emi: “Jehovah osụk ọdiọn̄ fi, eyen mi, koro afo ọfọnde ido ke ukperedem akan eke mbemiso.” (Ruth 3:10) Ke mbemiso, Ruth ama owụt ima-mfọnido, m̀mê ima nsọn̄ọnda, ọnọ Naomi. Eke ukperedem ekedi ke enye ye unana ibụk ama owụt akanieren oro Boaz idemesie, koro enye ekedide andifak. N̄wan emi ama enyịme ndiman nditọ ke enyịn̄ Mahlon, ebe esie oro ama akakpa, nnọ Naomi.

Andikpafak Esịn Ndifak

Ke ndan̄nsiere, Boaz okot iman kiet, ẹkotde “Da-O,” emi ekperede Naomi akan nte Boaz ekperede. Ke iso mbio obio ye ke iso mbiowo obio, Boaz ọdọhọ ete: ‘N̄kere ke n̄kpetịn̄ nnọ fi unen fo ndidep in̄wan̄ oro ekenyenede Elimelech ebe esie nto Naomi, koro enye ọmọn̄ anyam in̄wan̄ emi.’ Boaz aka iso ete: ‘Nte afo ayafak? Edieke mûnyịmeke ndifak ami nyafak.’ Ke ntre Da-O anam ẹfiọk ke imọ iyafak.—Ruth 4:1-4.

Edi Da-O ọmọn̄ okop n̄kpaidem! Boaz idahaemi ọdọhọ ke iso kpukpru ntiense ete: “Ke usen emi afo edepde isọn̄ oro ke ubọk Naomi, afo omonyụn̄ enyene ndidep enye ye Ruth n̄wan a-Moab, n̄wan akpa-n̄kpa, man edemede enyịn̄ akpa-n̄kpa ke udeme esie.” Ke efehede ndịk ke imọ imekeme ndibiat udeme imọ, iman oro esịn unen esie ndifak ọdọhọde ete: “N̄kwe nte ndifakde.”—Ruth 4:5, 6.

 Nte ido esidide, owo eke esịnde ndidi andifak ekenyene ndisio ikpa-ukot esiemmọ nnọ ekemmọ andifak. Ntre, ke ini andikpafak emi ọdọhọde Boaz ete, “Dep ke idem fo,” enye osio ikpaukot esie ọnọ. Ekem Boaz ọdọhọ mbiowo ye kpukpru owo ete: “Mbufo ẹdi ntiense mfịn emi, ete ke ami mmedep kpukpru se inyenede Elimelech, ye kpukpru se inyenede Chilion ye Mahlon ke ubọk Naomi. Ndien n̄ko mmedep Ruth n̄wan Moab, n̄wan Mahlon ke idemmi ndọ, man ndemede enyịn̄ akpa-n̄kpa ke udeme esie . . . Mbufo ẹdi ntiense mfịn emi.”—Ruth 4:7-10.

Kpukpru mmọ emi ẹdude ke inuaotop ẹdọhọ Boaz ẹte: “Yak Jehovah anam n̄wan emi odụkde ke ufọk fo etie nte Rachel ye nte Leah, emi edide mmọ mbiba ẹkebọp ufọk Israel: nyụn̄ nam eti ke Ephrathah, nyụn̄ wọrọ etop ke Bethlehem.”—Ruth 4:11, 12.

Ye edidiọn̄ mme owo, Boaz ada Ruth nte n̄wan esie. Enye aman eyen emi ẹkotde Obed ọnọ enye, ndien Ruth ye Boaz ke ntem ẹkabade ẹdi ete ete ye eka ete Edidem David ndien n̄ko ete ete ye eka ete Jesus Christ.—Ruth 4:13-17; Matthew 1:5, 6, 16.

“N̄kpọ Eyen-Utom”

Ke ofụri mbụk emi, tọn̄ọde ke akpa ima ima ekọm oro enye ọkọkọmde mbonutom esie tutu esịm enye ndinyịme mbiomo esie ndidemede enyịn̄ ubon Elimelech, Boaz owụt ke imọ idi n̄wọrọnda eren—eren emi amade ndinam n̄kpọ okonyụn̄ enyenede odudu. Ke ukem ini oro, enye ekedi owo oro enyenede mfara ke idem, mbuọtidem, ye nsọn̄ọnda. Boaz n̄ko ekedi owo ntatubọk, ọfọn ido, asana ke ido uwem, onyụn̄ osụk ibuot ọyọhọ ọyọhọ ọnọ mme ewụhọ Jehovah.

Ruth edi n̄wọrọnda ke ima oro enye akamade Jehovah, ke ima nsọn̄ọnda oro enye ekenyenede ọnọ Naomi, ye ke ifịk unamutom ye nsụhọdeidem esie. Eyịghe idụhe mme owo ẹkedọhọde ke enye edi “enyene-ido an̄wan.” Enye ikadiaha “udia ifu,” ndien ke ntak ọkpọsọn̄ utom esie, enye ama enyene n̄kpọ ndibuana ye eka ebe esie emi okodude ke unana. (Mme N̄ke 31:27, 31) Ke ndinyịme ndise mban̄a Naomi, anaedi Ruth ama okop inemesịt emi osụn̄ọde oto edinọ enọ.—Utom 20:35; 1 Timothy 5:4, 8.

Nso nti uwụtn̄kpọ ke inyene ntem ke n̄wed Ruth! Jehovah eti Naomi. Ruth ọbọ “n̄kpọ eyen-utom” nte eka ete Jesus Christ. Ẹda “enyene-ido an̄wan” ẹdiọn̄ Boaz. Amaedi nnyịn, imenyene uwụtn̄kpọ mbuọtidem ito orụk mme owo emi.

[Ekebe ke page 26]

Idotenyịn Odu

Edieke edide afo emesikere ke imọ idu uwem ke ini unana inemesịt, mbụk Ruth ekeme ndinọ fi idotenyịn. Enye ada n̄wed Judges ekesịm utịt ke n̄wọrọnda usụn̄. N̄wed Ruth etịn̄ nte Jehovah akadade usụhọde ebeakpa otode esen idụt Moab ndisio edidem nnọ ikọt esie. Ke ofụri n̄wed Judges, mbuọtidem Ruth ayama nte un̄wana ke eyo oro.

Ke ndikot mbụk Ruth, afo emekeme ndinyene nsọn̄ọ nte ke inamke n̄kpọ m̀mê ini ọdiọk adan̄a didie, Abasi kpukpru ini esikere aban̄a ikọt esie onyụn̄ anam mme uduak esie ẹsu.