Kpukpru Owo Ẹyetie ke Idak Fig Mmọ

ẸSINEN̄EDE ẹyom mfụt ke ini ndaeyo ke mme idụt Ufọt Ufọt Edem Usiahautịn. Ẹsima eto ekededi oro ọnọde mfụt mbak eyo edimia owo, akpan akpan ke ini eto oro adade ekpere ufọk owo. Sia enyenede ikpọ, ntatara ikọn̄ ye mme n̄kọk emi ẹtarade ẹsuana, eto fig esinen̄ede ọnọ mfụt akan eto efen ekededi ke n̄kann̄kụk oro.

Nte n̄wed oro Plants of the Bible ọdọhọde, “ẹdọhọ ke mfụt [eto fig] esinem onyụn̄ ebịt akan mfụt tent.” Eto fig oro ẹkesikọride ke mme mben in̄wan̄ vine Israel eset ẹma ẹsinọ mbonutom ke in̄wan̄ nti itie nditie nduọk odudu esisịt.

Ke utịt usen ufiop ufiop eyo, mbonubon ẹma ẹsitie ke idak eto fig mmọ ẹnyụn̄ ẹdara inem inem ebuana ọtọkiet. Akan oro, eto fig esinọ andinyene enye akpakịp inem inem mfri. Ke ntre, ọtọn̄ọde ke eyo Edidem Solomon, owo nditie ke idak eto fig esie ekedi idiọn̄ọ emem, uforo, ye eduek.—1 Ndidem 4:24, 25.

Ediwak isua ikie ke mbemiso, prọfet Moses okokot Isọn̄ Un̄wọn̄ọ ‘isọn̄ eto fig.’ (Deuteronomy 8:8) Mbon uyep 12 ẹma ẹnọ uyarade ndiwụt ke isọn̄ emi ekedi isọn̄ eduek ebe ke ndida fig ye mme mfri efen nnyọn̄ ndi itienna Israel. (Numbers 13:21-23) Ke ọyọhọ isua ikie 19, akaisan̄ ke mme idụt Bible ama ọtọt ete ke eto fig ekedi kiet ke otu n̄wakn̄kan eto oro ẹdude do. Eyịghe idụhe N̄wed Abasi esiwakde nditịn̄ mban̄a fig ye eto fig!

Eto Oro Esin̄wụmde Ikaba

Eto fig esikọri ke ata ediwak isọn̄, ndien orụn̄ esie emi esinen̄erede ọdọn̄ n̄kam esinam enye aka iso odu uwem ke anyan ini ndaeyo eke Ufọt Ufọt Edem Usiahautịn. Eto emi etie esen esen koro enye esin̄wụm n̄wara-ndat fig ke June ndien akpan ini mbun̄wụm esie esitọn̄ọ ke August aka iso. (Isaiah 28:4) Nditọ Israel ẹkesidia n̄wara-ndat mbun̄wụm oro ndisi. Mmọ ẹma ẹsin̄wan enye oro ekesin̄wụmde ke  ukperedem ẹnịm ndidia ke ofụri isua oro. Ẹma ẹsikeme ndida nsat fig nnam ekara ekara inịn̄înịn̄e uyo, ndusụk ini ẹsịnde almond n̄ko. Mme inịn̄înịn̄e uyo ẹdade fig ẹnam mi ẹma ẹsifere owo ke idem ndita, ẹnọ nsọn̄idem, ẹnyụn̄ ẹnem.

Nte eyịghe mîdụhe, enyene-ọniọn̄ an̄wan oro Abigail ama ọnọ David ebok uyo fig 200, ekerede ke oro edidi eti udia ọnọ mbon nyon̄. (1 Samuel 25:18, 27) Ẹma ẹsida ebok fig ẹnam ibọk n̄ko. Ẹma ẹda nsat ebok fig ẹdian ke oyo oro okoyomde ndiwot Edidem Hezekiah, okposụkedi enye ndikafiak n̄kop nsọn̄idem ekenen̄ede edi koro Abasi ama esịbe odụk. *—2 Ndidem 20:4-7.

Ke eset, ẹma ẹsinen̄ede ẹma nsat fig ke ofụri ikpehe Mediterranean. Owo ukara oro Cato ama owụt Akwa Ufọkmbet Rome fig man anam mmọ ẹnyịme ndin̄wana ekọn̄ ọyọhọ ikata ye Carthage. Mfọnn̄kan nsat fig ke Rome okoto Caria, ke Asia Minor. Ntem, carica ama akabade edi enyịn̄ Latin emi ẹkekotde nsat fig emi. Ke ẹsụk ẹnyenyene ata nti uduot nsat fig ke n̄kann̄kụk oro ke Turkey eyomfịn.

Mme ọtọin̄wan̄ ke Israel ẹma ẹsiwak nditọ eto fig ke mme in̄wan̄ vine mmọ, edi mmọ ẹma ẹsikpi mme eto oro mîn̄wụmke mfri ẹduọn̄ọ. Nti isọn̄ ẹma ẹnana ẹkaha ndidi se ẹdade ẹbaha ke editọ mme eto emi mîn̄wụmke mfri. Ke n̄ke Jesus aban̄ade eto fig emi mîkon̄wụmke mfri, ọtọin̄wan̄ ama ọdọhọ ekpeme in̄wan̄ vine ete: “Sese, mmedi isua ita emi nyom mfri ke eto emi, ndien n̄kwe: kpi enye duọk; enye ada mi didie onyụn̄ abiat isọn̄ ikpîkpu?” (Luke 13:6, 7) Sia ẹkesikpede tax ke eto mfri ke eyo Jesus, eto ekededi oro mîkon̄wụmke mfri ekedi ntakurua.

Fig ekedi akpan udia nditọ Israel. Mmọdo, fig nditre ndin̄wụm—ndusụk etienede ubiomikpe otode Jehovah—ekedi afanikọn̄. (Hosea 2:12; Amos 4:9) Prọfet Habakkuk ọkọdọhọ ete: “Koro eto fig mîdiseheke, baba mfri mîdinyụn̄ idụhe ke mme vine: mbun̄wụm olive oyonyụn̄ okpu, in̄wan̄ idinyụn̄ idụkke udia . . . Ndien ami nyadara Jehovah, nyebre mban̄a Abasi edinyan̄a mi.”—Habakkuk 3:17, 18.

Idiọn̄ọ Idụt Unana Mbuọtidem

Ndusụk ini N̄wed Abasi esida fig m̀mê eto fig etịn̄ ikọ ke ndamban̄a usụn̄. Ke uwụtn̄kpọ, Jeremiah ama emen mme anam-akpanikọ mbon ntan̄mfep Judah odomo ye akpasa nti fig, n̄wara-ndat fig emi ẹsiwakde ndidia ndisi. Edi, ekemen mbon ntan̄mfep emi mînamke akpanikọ odomo ye ndiọi fig, emi owo mîkemeke ndidia ẹkesinyụn̄ ẹtopde ẹduọn̄ọ.—Jeremiah 24:2, 5, 8, 10.

Ke n̄ke esie aban̄ade eto fig emi mîkon̄wụmke mfri, Jesus ama owụt ime oro Abasi ekemede ye idụt mme Jew. Nte ẹkewụtde ke mbemiso, enye ama etịn̄ aban̄a owo kiet oro ekenyenede eto fig ke in̄wan̄ vine esie. Eto oro ikon̄wụmke mfri ke isua ita, ndien andinyene ama oyom ẹkpi enye ẹduọk. Edi ekpeme in̄wan̄ vine ama ọdọhọ ete: “Ọbọn̄ mi, yak enye  ada do ke isua emi n̄ko, tutu ntịbi isọn̄ n̄kanade enye n̄kụk, nnyụn̄ nduọn̄ọ mbio ke esịt: ndien edieke enye edin̄wụmde mfri isua efen, ọyọfọn; edi mîn̄wụmke, kpi enye duọk.”—Luke 13:8, 9.

Ke ini Jesus ekekede n̄ke emi, enye ama ọkọkwọrọ ikọ isua ita, odomode ndinam ndusụk mme Jew ẹnyene mbuọtidem. Jesus ama enen̄ede esịn ifịk ke utom esie, “ọduọkde ntọn̄in̄wan̄” ọnọ ndamban̄a eto fig oro—mme Jew—onyụn̄ ọnọde enye ifet ndin̄wụm mfri. Nte ededi, urua kiet mbemiso Jesus akakpade, ama ana in̄wan̄-in̄wan̄ nte ke idụt oro ke ofụri ofụri ẹma ẹsịn Messiah.—Matthew 23:37, 38.

Ini kiet efen Jesus ama ada eto fig ndiwụt idiọk idaha eke spirit idụt oro. Usen inan̄ mbemiso enye akakpade, ke adan̄aemi okotode Bethany aka Jerusalem, enye ama okụt eto fig emi enyenede ikọn̄ ikọn̄ edi mîn̄wụmke mfri ndomokiet. Sia n̄wara-ndat fig esin̄wụmde idem ye ikọn̄—ndien ndusụk ini mbemiso akam asiahade ikọn̄—eto oro nditre ndin̄wụm mfri okowụt ke enye inyeneke ufọn.—Mark 11:13, 14. *

Ukem nte eto fig emi eyede idem edi mîn̄wụmke mfri, idụt mme Jew oro ama eye ke nda n̄kụt. Edi enye ikon̄wụmke mfri uten̄e Abasi, ndien ke akpatre enye ama esịn Eyen Jehovah. Jesus ama osụn̄i eto oro mîkon̄wụmke mfri mi, ndien ke ndan̄nsiere, mme mbet ẹma ẹkụt ke eto oro ama eyemede. Nte odotde, obukpo eto oro akada aban̄a edisịn oro Abasi edisịnde mme Jew nte mme owo oro enye emekde.—Mark 11:20, 21.

“Ẹkpep N̄ke ke Eto Fig”

Jesus n̄ko ama ada eto fig ndikpep akpan n̄kpọ mban̄a edidu esie. Enye ọkọdọhọ ete: “Ẹkpep n̄ke ke eto fig: ke ini n̄kọk esie ama akabade esehe, onyụn̄ asiahade ikọn̄, mbufo ẹfiọk ẹte ndaeyo ke ekpere; kpasụk ntre mbufo n̄ko, ke ini ẹkụtde kpukpru n̄kpọ emi, ẹfiọk ẹte ke Enye ke ekpere, odu ke enyịn-usụn̄.” (Matthew 24:32, 33) Ẹsida nsemnsem awawa uduot ikọn̄ eto fig nte in̄wan̄-in̄wan̄ idiọn̄ọ ndaeyo. Kpasụk ntre, akwa ntịn̄nnịm ikọ Jesus oro ẹwetde ke Matthew ibuot 24, Mark ibuot 13, ye Luke ibuot 21 ọnọ in̄wan̄-in̄wan̄ uyarade aban̄a edidu esie idahaemi ke odudu Obio Ubọn̄ eke heaven.—Luke 21:29-31.

Sia nnyịn idude uwem ke utọ ndiọkeyo emi ke mbụk, ke akpanikọ nnyịn imoyom ndikpep n̄ke ke eto fig. Edieke nnyịn ikpepde inyụn̄ idude ke edidemede ke n̄kan̄ eke spirit, nnyịn imenyene idotenyịn ndidara edisu akwa un̄wọn̄ọ emi: “Kpukpru mmọ ẹyetie ke idak vine mmọ ye ke idak fig mmọ; ndien baba owo kiet eke edinamde mmọ ndịk ididụhe: koro edi inua Jehovah mme udịm ọdọhọ.”—Micah 4:4.

[Mme Ikọ idakisọn̄]