N̄wetnnịm N̄kpọ Isan̄ Ubom Noah—Nte Enye Enyene Ufọn Ọnọ Nnyịn?

KE ADAN̄AEMI eketịn̄de ntịn̄nnịm ikọ aban̄a idiọn̄ọ edidu esie ye eke utịt editịm n̄kpọ emi, Jesus ọkọdọhọ ete: “Nte mme usen Noah ẹkedide, kpasụk ntre ke edidi [“edidu,” NW] Eyen Owo oyonyụn̄ edi.” (Matthew 24:3, 37) Nte an̄wan̄ade, Jesus ama ebem iso etịn̄ ete ke se itịbede ke eyo nnyịn ebiet se iketịbede ke eyo Noah. Nnennen n̄wetnnịm n̄kpọ oro aban̄ade n̄kpọntịbe eyo Noah oro ẹkemede ndiberi edem ekeme nditịm nnyene ufọn.

Nte n̄wetnnịm n̄kpọ isan̄ ubom Noah enyene utọ ufọn oro? Nte enye enyene mme n̄kpọ ndiwụt ke imọ idi n̄wed mbụk akpanikọ? Nte nnyịn imekeme ndinen̄ede mfiọk ini emi Ukwọ akadade itie?

Ini Ewe ke Ukwọ Akada Itie?

Bible ọnọ ntọt aban̄ade ubatini oro anamde ẹkeme nditịm mbat mfiak edem n̄kesịm ntọn̄ọ mbụk ubonowo. Ke Genesis 5:1-29, nnyịn imokụt udịm ubon ọtọn̄ọde ke ini ẹkebotde akpa owo oro, Adam, tutu esịm emana Noah. Ukwọ oro ọkọtọn̄ọ “ke ọyọhọ isua uwem Noah ikie itiokiet.”—Genesis 7:11.

Man ifiọk ini Ukwọ oro, oyom nnyịn itọn̄ọ ke akpan usenọfiọn̄ ibat. Emi ọwọrọ ke ana nnyịn itọn̄ọ ye usenọfiọn̄ oro ẹnyịmede ke mbụk ererimbot emi onyụn̄ odude ke n̄kemuyo ye akpan n̄kpọntịbe oro ẹwetde ke Bible. Ọtọn̄ọde ke akpan usenọfiọn̄ oro, nnyịn imekeme ndibat nnyụn̄ nnyene usenọfiọn̄ Ukwọ oro ọkọn̄ọde ke n̄wed usenọfiọn̄ Gregory oro ẹkamade idahaemi.

Akpan usenọfiọn̄ kiet edi 539 M.E.N., kpa isua oro Edidem Cyrus eke Persia akakande Babylon. Mme n̄wed ererimbot oro ẹtịn̄de n̄kpọ ẹban̄a ini ukara esie ẹsịne itiat uwetn̄kpọ mbon Babylon ye n̄wetnnịm n̄kpọ Diodorus, Africanus, Eusebius, ye Ptolemy. Ke ntak ewụhọ Cyrus, nsụhọ Jew ẹma ẹkpọn̄ Babylon ẹkesịm obio emana mmọ ke 537 M.E.N. Oro ekedi utịt isua 70 oro Judah akanade ndon, emi nte ekemde ye n̄wetnnịm n̄kpọ Bible ọkọtọn̄ọde ke 607 M.E.N. Ke ikerede iban̄a ini mme ebiereikpe ye ini ukara ndidem Israel, nnyịn imekeme ndibiere nte ke Uwọrọidụn̄ nditọ Israel ke Egypt akada itie ke 1513 M.E.N. Ubatini oro ọkọn̄ọde ke Bible mi ada nnyịn afiak edem isua 430 efen ekesịm ini oro ẹkenamde ediomi ye Abraham ke 1943 M.E.N. N̄ko, nnyịn inyene nditi emana ye isua uwem Terah, Nahor, Serug, Reu, Peleg, Eber, ye Shelah, ọkọrọ ye Arpachshad, emi akamanade ‘isua iba ke ukwọ ama ekebe.’ (Genesis 11:10-32) Ntem, nnyịn imekeme ndidọhọ ke Ukwọ ọkọtọn̄ọ ke isua 2370 M.E.N. *

Edịm Ukwọ Ọtọn̄ọ Ndidep

Mbemiso nnyịn idụn̄ọrede mme n̄kpọntịbe eyo Noah, afo emekeme ndikot Genesis ibuot 7 ufan̄ikọ 11 esịm ibuot 8 ufan̄ikọ 4. Ẹsian nnyịn ntem ẹban̄a ọkpọsọn̄ edịm oro: “Ke ọyọhọ isua uwem Noah ikie itiokiet [2370 M.E.N.], ke udiana akpa ọfiọn̄, ke ọyọhọ usen ọfiọn̄ efụteba, ke usen oro kpukpru idịm inyan̄ ibom asiaha, ẹnyụn̄ ẹberede window ikpa-enyọn̄.”—Genesis 7:11.

 Noah akabahade isua esịn ke ọfiọn̄ 12 emi kiet kiet esịnede usen 30. Ke eset, akpa ọfiọn̄ isua ekesitọn̄ọ ke n̄kpọ nte ufọt September ke n̄wed usenọfiọn̄ nnyịn. Edịm Ukwọ oro ọkọtọn̄ọ ndidep “ke udiana akpa ọfiọn̄, ke ọyọhọ usenọfiọn̄ efụteba” onyụn̄ aka iso ndidep ke uwemeyo 40 ye okoneyo 40 ke ọfiọn̄ November ye December 2370 M.E.N.

Ẹsian nnyịn n̄ko ẹban̄a Ukwọ oro ẹte: “Ndien mmọn̄ okpon ke isọn̄ ke usen ikie ye aba ye duop. . . . Ndien mmọn̄ afafiak ọkpọn̄ isọn̄, asan̄a afiak edem: ndien mmọn̄ etek ke utịt usen ikie ye aba ye duop. Ekem ubom oro abak ke obot Ararat, ke ọyọhọ ọfiọn̄ itiaba, ke ọyọhọ usenọfiọn̄ efụteba.” (Genesis 7:24–8:4) Ntre, ini oro mmọn̄ okokponde ke isọn̄ tutu esịm ini oro mmọn̄ akafiakde ọkpọn̄ isọn̄ ekedi usen 150, m̀mê ọfiọn̄ ition. Ke ntre, ubom oro ekedibak ke obot Ararat ke April 2369 M.E.N.

Idahaemi mbọk kot Genesis 8:5-17. Ẹkekụt mbuot obot ke n̄kpọ nte ọfiọn̄ iba ye ubak (usen 73) ke ukperedem, “ke ọyọhọ ọfiọn̄ duop [June], ke akpa usenọfiọn̄.” (Genesis 8:5) * Ọfiọn̄ ita (usen 90) ke ukperedem—ke “ọyọhọ isua [Noah] ikie itiokiet ye kiet; ke akpa ọfiọn̄, ke akpa usenọfiọn̄,” m̀mê ke ufọt ufọt September, 2369 M.E.N.—Noah ama ayarade ọkọm ubom efep. Ini oro ke enye ekekeme ndikụt ke “iso isọn̄ amasat.” (Genesis 8:13) Ọfiọn̄ kiet ye usen 27 (usen 57) ke ukperedem, “ke udiana akpa ọfiọn̄, ke ọyọhọ usenọfiọn̄ edịp ye itiaba [ufọt ufọt November, 2369 M.E.N.], isọn̄ ama asat ama.” Ekem Noah ye ubon esie ẹma ẹwọrọ ke ubom ẹdidu ke nsat isọn̄. Ntem, Noah ye mbon eken ẹkedu isua kiet ye usen duop (usen 370) ke ubom.—Genesis 8:14.

Nso ke mme nnennen n̄wetnnịm n̄kpọ emi ẹbuanade mme n̄kpọntịbe, mme ọyọhọ ntọt, ye mme ini ẹwụt? Mmọ n̄kukụre ẹwụt akpanikọ emi: Moses, prọfet Hebrew oro, emi nte an̄wan̄ade ọkọkọn̄de uwetn̄kpọ Genesis ke mme n̄wetnnịm n̄kpọ oro enye ọkọbọde,  ekewet se iketịbede, ikewetke mbụk n̄ke. Ke ntre, Ukwọ oro enyene akwa ufọn ọnọ nnyịn mfịn.

Didie ke Mme Andiwet Bible Eken Ẹse Ukwọ Oro?

Ke adianade ye mbụk Genesis, ẹwak nditịn̄ mban̄a Noah m̀mê Ukwọ ke Bible. Ke uwụtn̄kpọ:

(1) Anam-ndụn̄ọde oro Ezra ama esịn Noah ye nditọ esie (Shem, Ham, ye Japheth) ke udịm ubon idụt Israel.—1 Chronicles 1:4-17.

(2) Luke, abiausọbọ ye andiwet Gospel, ama esịn Noah ke udịm mme ete ete Jesus Christ oro enye akasiakde.—Luke 3:36.

(3) Apostle Peter etịn̄ aban̄a Ukwọ oro ediwak ini ke leta oro enye ekewetde ọnọ ẹsọk ekemmọ mme Christian.—2 Peter 2:5; 3:5, 6.

(4) Apostle Paul etịn̄ aban̄a akwa mbuọtidem oro Noah okowụtde ke ndikọn̄ ubom ndida nnyan̄a ikọtufọk esie.—Mme Hebrew 11:7.

Nte eyịghe ekededi ekeme ndidu nte ke mme andiwet Bible eke odudu spirit emi ẹma ẹnyịme mbụk Genesis aban̄ade Ukwọ? Nte eyịghe mîdụhe, mmọ ẹkeda enye nte ata n̄kpọntịbe.

Jesus ye Ukwọ Oro

Jesus Christ ama ododu mbemiso edide owo. (Mme N̄ke 8:30, 31) Enye ekedi edibotn̄kpọ eke spirit ke heaven ke ini Ukwọ oro. Nte owo emi okokụtde Ukwọ oro, ke ntre Jesus ọnọ nnyịn akakan nsọn̄ọ N̄wed Abasi aban̄ade Noah ye Ukwọ oro. Jesus ọkọdọhọ ete: “Nte mme usen Noah ẹkedide, kpasụk ntre ke edidi  Eyen Owo oyonyụn̄ edi. Koro nte mmọ ẹdiade ẹnyụn̄ ẹn̄wọn̄de n̄kpọ, ẹdọde ndọ ẹnyụn̄ ẹdade owo ẹnọ ndọ ke mme usen eke ẹkebemde ukwọ iso, tutu esịm usen emi Noah odụkde ke ubom, mînyụn̄ ifiọkke tutu ukwọ edi edimen mmọ kpukpru efep; kpasụk ntre ke edidi [“edidu,” NW] Eyen Owo eyedi.”—Matthew 24:37-39.

Nte Jesus akpakada n̄ke ndidụri nnyịn utọn̄ mban̄a utịt editịm n̄kpọ emi edide? Baba-o! Nnyịn imenyene mbuọtidem nte ke enye akada ata ata uwụtn̄kpọ nsobo ubiereikpe emi Abasi akadade etiene mme idiọk owo. Ih, ediwak owo ẹma ẹkpan̄a, edi nnyịn imekeme ndikop ndọn̄esịt ndifiọk nte ke Noah ye ubon esie ẹma ẹbọhọ Ukwọ oro.

“Mme usen Noah” ẹnen̄ede ẹnyene ufọn ẹnọ mbon oro ẹdude uwem mfịn, ke ini “edidu Eyen Owo,” kpa Jesus Christ. Nte nnyịn ikotde ọyọhọ ntọt aban̄ade Ukwọ ofụri ekondo oro Noah ekewetde enịm, nnyịn imekeme nditịm nnịm nte ke enye edi n̄wed mbụk akpanikọ. Ndien mbụk Genesis eke odudu spirit Abasi emi aban̄ade Ukwọ enyene akwa ufọn ọnọ nnyịn. Kpa nte Noah, nditọ esie, ye iban mmọ ẹkebuọtde idem ke usụn̄ oro Abasi akadade ndinyan̄a mmọ, mfịn nnyịn imekeme ndidu ke idak ukpeme Jehovah ebe ke ndinyene mbuọtidem ke uwa ufak Jesus. (Matthew 20:28) Akan oro, nnyịn imekeme ndidori enyịn ndidu ke otu mbon oro ẹdibọhọde utịt idiọk editịm n̄kpọ emi kpa nte n̄wetnnịm n̄kpọ isan̄ ubom Noah owụtde ke enye ye ubon esie ẹma ẹbọhọ Ukwọ oro akadade utịt ọsọk ererimbot unana uten̄e Abasi eke eyo oro.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ekebe ke page 5]

Ndi Mmọ Ẹma Ẹdu Uwem Ẹbịghi Ntre?

“OFỤRI ini uwem Noah edi isua ikie usụkkiet ye aba ye duop: ndien enye akpa,” ntem ke Bible ọdọhọ. (Genesis 9:28b) Methuselah ete ete Noah okodu uwem isua 969—mbịghi-n̄kan ini uwem owo ke mbụk. Isua uwem owo ke emana duop ọtọn̄ọde ke Adam tutu esịm Noah ama ebe isua 850, ke ẹbaharede ukem ukem. (Genesis 5:5-31) Ndi mme owo ini oro ẹma ẹdu uwem ẹbịghi ntre?

Akpa uduak Abasi ekedi owo ndidu uwem ke nsinsi. Ẹkebot akpa owo oro, Adam, ye ifet edidu uwem oro mînyeneke utịt edieke enye okposụkde ibuot ọnọ Abasi. (Genesis 2:15-17) Edi Adam ama ọsọn̄ ibuot onyụn̄ ataba ifet oro. Ke ama okodu uwem isua 930, emi sụn̄sụn̄ akadade okosụn̄ọ ke n̄kpa, Adam ama afiak ke isọn̄ emi ẹkesiode enye ke esịt. (Genesis 3:19; 5:5) Akpa owo oro ama ayak idiọkn̄kpọ ye n̄kpa ọnọ kpukpru nditọ esie.—Rome 5:12.

Kpa ye oro, mbon oro ẹkedude uwem ini oro ẹma ẹtịm ẹkpere akpa mfọnmma idaha Adam ndien nte an̄wan̄ade ẹma ẹdu uwem ẹbịghi ẹkan mbon oro ẹkedimanade ke ukperedem. Ntem, ini uwem owo ama esikpere tọsịn isua mbemiso Ukwọ, osụhọrede usọp usọp ke Ukwọ ama ekebe. Ke uwụtn̄kpọ, Abraham okodu uwem isua 175 kpọt. (Genesis 25:7) Ndien ke n̄kpọ nte isua 400 ke anam-akpanikọ ete-ekpụk oro ama akakpa, prọfet Moses ọkọdọhọ ete: “Isua ata ye duop ẹdu ke eyo uwem nnyịn, ye isua anan̄, edieke nsọn̄idem odude; ndien iseri mmọ edi ọkpọsọn̄ utom ye ukụt.” (Psalm 90:10) Idaha odude enen̄ede edi ukem mfịn.

[Chart/Mme ndise ke page 6, 7]

Ndibat Mfiak Edem N̄kesịm Ukwọ Eyo Noah Ọtọn̄ọde ke Ewụhọ Cyrus Oro Akayakde Mme Jew Ẹnyọn̄ọ Ntan̄mfep

537 Ewụhọ Cyrus *

539 Cyrus eke Persia Ndikan Babylon

Isua 68

607 Judah ndina ndon ke isua 70 ọtọn̄ọ

Isua 906 oro mme

adausụn̄, mme ebiereikpe,

ye ndidem Israel

ẹkedade usụn̄

1513 Israel Ọwọrọ Ọkpọn̄ Egypt

Isua 430 Isua 430 oro nditọ Israel

ẹkedụn̄de ke isọn̄ Egypt ye ke

Canaan (Exodus 12:40, 41)

1943 Ndisọn̄ọ ediomi Abraham

Isua 205

2148 Emana Terah

Isua 222

2370 Ntọn̄ọ Ukwọ Oro

[Ikọ idakisọn̄]