Nneme eke Spirit Ọbọbọp

“Ẹkûyak ndek-ndek ikọ ọwọrọ mbufo ke inua, edi ẹtịn̄ se in̄wamde owo ndikọri ke mfọn, nte unana owo edide, man ẹda ufọn ẹnọ mmọ eke ẹkopde.”—EPHESUS 4:29.

1, 2. (a) Usem owo edi ọsọn̄urua n̄kpọ adan̄a didie? (b) Mme asan̄autom Jehovah ẹyom ndida edeme mmọ nnam n̄kpọ didie?

 “USEM owo ayan̄a owo ifiọk; enye edi enọ Abasi, kpa utịben̄kpọ.” Ntre ke Ludwig Koehler, ewetn̄wed ukabadeikọ, ekewet. Ekeme ndidi nnyịn imesida ọsọn̄urua enọ Abasi emi mfefere mfefere. (James 1:17) Edi kere ban̄a akwa n̄kpọuto oro ẹtabade ke ini akpauben̄ ekpo anamde owo ima okûkeme nditịn̄ ikọ nte an̄wan̄ade. Joan, emi ebe esie ọdọn̄ọde akpauben̄ ekpo ke ndondo emi anam an̄wan̄a ete: “Nnyịn ima isinyene ata eti nneme oro akanamde nnyịn inen̄ede ikpere kiet eken. Ntaba nneme nnyịn didie ntem!”

² Nneme ekeme ndisọn̄ọ mme itie ufan, ebiere utọk, esịn udọn̄ ọnọ mbon iduọesịt, ọsọn̄ọ mbuọtidem, onyụn̄ ofori uwem—edi akananam emi itịbeke ke mbuari. Enyene-ọniọn̄ Edidem Solomon ọkọdọhọ ete: “Enyene mmọ eke ẹken̄de inua nte ofụt ekịmde: edi edeme mbon eti ibuot ọkọk unan.” (Mme N̄ke 12:18) Nte mme asan̄autom Jehovah, nnyịn iyom nneme nnyịn ọkọk unan onyụn̄ ọbọbọp utu ke ndiyat owo esịt nnyụn̄ nnọ unan. N̄ko nnyịn iyom ndida edeme nnyịn ntoro Jehovah, ke an̄wan̄wa utom ukwọrọikọ nnyịn ye ke ọkpọkpọ nneme nnyịn. Andiwet psalm ọkọkwọ ete: “Nnyịn ida Abasi itoro ofụri usen, iyonyụn̄ ikọm enyịn̄ fo ke nsinsi.”—Psalm 44:8.

3, 4. (a) Nso idi mfịna emi kpukpru nnyịn inyenede iban̄a ikọ nnyịn? (b) Ntak emi ikọ nnyịn edide akpan n̄kpọ?

³ Mbet oro James ọtọt ete: “Edeme, baba owo kiet ikemeke ndisụk enye nnịm.” Enye eti nnyịn ete: “Kpukpru nnyịn idedue ke ediwak n̄kpọ. Edieke owo ekededi mîduehe ke ikọ-inua, enye ọfọn ama, onyụn̄ ekeme ndikara ofụri idem esie nde.” (James 3:2, 8) Owo nnyịn ndomokiet ifọnke ima. Mmọdo, kpa ye nti uduak nnyịn, ikọ nnyịn isiwakke ndibọbọp mbon en̄wen m̀mê ndida itoro nsọk Andibot nnyịn. Ntre ndien, ana nnyịn ikpeme se nnyịn itịn̄de. Akan oro, Jesus ọkọdọhọ ete: “Mmonyụn̄ ndọhọ mbufo nte, Ke usen ikpe mme owo ẹyenọ mbụk ẹban̄a kpukpru ikpîkpu ikọ eke mmọ ẹtịn̄de. Koro edito ikọ fo ke ikpe etebe fi, edinyụn̄ oto ikọ fo ke ikpe obiom fi.” (Matthew 12:36, 37) Ih, nnyịn iyanam ibat inọ ata Abasi ke mme ikọ oro nnyịn itịn̄de.

⁴ Kiet ke otu mfọnn̄kan usụn̄ ndifep ikọ oro ọnọde unan edi ndinyene edu edineme nneme eke spirit. Ibuotikọ emi eyeneme nte nnyịn ikemede ndinam oro, mme orụk n̄kpọ oro nnyịn ikpenemede iban̄a, ye mme ufọn oro nnyịn ikemede ndibọ nto ikọ oro ọbọpde-bọp.

Kpeme Esịt

5. Didie ke esịt enyene akpan udeme ke ndidemede nneme oro ọbọpde-bọp?

⁵ Man inyene edu edineme nneme oro ọbọpde-bọp, ana nnyịn ibem iso ifiọk nte ke ikọ nnyịn owụt se idude nnyịn ke esịt. Jesus ọkọdọhọ ete: “Koro oto ke uyọhọ esịt ke inua osio etịn̄.” (Matthew 12:34) Ke nditịn̄ ibio ibio, nnyịn imesima nditịn̄ mban̄a mme n̄kpọ oro ẹbehede nnyịn. Ntem, oyom nnyịn ibụp idem nnyịn: ‘Nso ke nneme mi ayarade aban̄a idaha esịt mi? Ke ini ndude ye ubon mi m̀mê  ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ, nte nneme mi esikọn̄ọ ke mme n̄kpọ eke spirit mîdịghe nte enye kpukpru ini esikọn̄ọ ke mme mbre mbuba, ọfọn̄, ndise senima, udia, mme n̄kpọ oro ndepde ke ndondo emi, m̀mê mme ikpîkpu n̄kpọ eken?’ Ekeme ndidi ke unana edidiọn̄ọ, uwem ye ekikere nnyịn ẹkọn̄ọ ke mme n̄kpọ oro mîdịghe akpan n̄kpọ. Ndinam mme n̄kpọ oro ẹdide akpan n̄kpọ ẹdi ebeiso n̄kpọ oyofori nneme ye uwem nnyịn.—Philippi 1:10.

6. Nso udeme ke editie n̄kere enyene ke nneme nnyịn?

⁶ Editie n̄kere oro enyenede uduak edi usụn̄ efen ndifori uduot ikọ oro nnyịn itịn̄de. Edieke nnyịn ikoide-koi isịn ukeme ndikere mban̄a mme n̄kpọ eke spirit, nnyịn iyokụt nte ke nnyịn iyama ndineme mban̄a mme n̄kpọ eke spirit. Edidem David ama okụt ebuana oro emi enyenede. Enye ọkọkwọ ete: “Ndien ikọ inua mi, ye ekikere esịt mi ẹyenem fi esịt, O Jehovah.” (Psalm 19:14) Ndien Asaph andiwet psalm ọkọdọhọ ete: “Nyekere kpukpru se afo [Abasi] anamde, nyonyụn̄ n̄kere utom fo.” (Psalm 77:12) Esịt ye ekikere oro ẹnen̄erede ẹwụhọ ke mme akpanikọ Ikọ Abasi ẹdiyọhọ ye ikọ oro odotde itoro kpukpru ini. Jeremiah ikekemeke nditre nditịn̄ mban̄a mme n̄kpọ oro Jehovah ekekpepde enye. (Jeremiah 20:9) Ntre nnyịn imekeme ndinam ukem oro edieke nnyịn kpukpru ini ikerede iban̄a mme n̄kpọ eke spirit.—1 Timothy 4:15.

7, 8. Mme n̄kpọ ewe ẹfọn ndida nneme nneme oro ọbọpde-bọp?

⁷ Ndinyene eti ndutịm eke spirit ọnọ nnyịn ekese n̄kpọ ndida nneme nneme oro ọbọpde-bọp. (Philippi 3:16) N̄kpri ye ikpọ mbono, mme mbono esop, mme n̄wed ndondo emi, ye itie N̄wed Abasi eke usen ke usen ye mme utịn̄ikọ oro ẹmịn̄de-mịn̄ kpukpru ẹnọ nnyịn mme ọsọn̄urua n̄kpọ eke spirit oro nnyịn ikemede ndineme ye mbon en̄wen. (Matthew 13:52) Ndien mme ifiọkutom ẹban̄ade utom ukwọrọikọ Christian nnyịn ẹkeme ndidemede udọn̄ didie ntem ke n̄kan̄ eke spirit!

⁸ Idem ama akpa Edidem Solomon aban̄a nsio nsio ikpọ eto, unam, inuen, ye iyak oro enye okokụtde ke Israel. (1 Ndidem 4:33) Enye ama esima ndineme mban̄a mme utom edibot n̄kpọ Abasi. Nnyịn imekeme ndinam ukem oro. Mme asan̄autom Jehovah ẹsima nditịn̄ mban̄a nsio nsio n̄kpọ, edi mbon oro ẹmade n̄kpọ eke spirit ẹsiwak ndineme mban̄a mme n̄kpọ eke spirit.—1 Corinth 2:13.

“Ẹka Iso Ẹkere Mme N̄kpọ Oro”

9. Nso item ke Paul ọkọnọ mbon Philippi?

⁹ Se ededi emi ibuotikọ edide, nneme nnyịn ọyọbọp mbon en̄wen edieke mmọ ẹkọn̄ọde ke item oro apostle Paul ọkọnọde esop ke Philippi. Enye ekewet ete: “N̄kpọ ekededi eke ẹdide akpanikọ, ye n̄kpọ ekededi eke ẹnyenede ukpono, ye n̄kpọ ekededi eke ẹnende, ye n̄kpọ ekededi eke ẹdide edisana, ye n̄kpọ ekededi eke odotde ẹte ẹma, ye n̄kpọ ekededi eke ọwọrọde eti etop; edieke eti ido odude ke n̄kpọ, edieke itoro onyụn̄ odude, ẹkere n̄kpọ oro.” (Philippi 4:8) Mme n̄kpọ oro Paul asiakde mi ẹnen̄ede ẹdi akpan n̄kpọ tutu enye ọdọhọ ete “ẹka iso ẹkere mme n̄kpọ oro.” (NW) Nnyịn ikpenyene ndidọn̄ mmọ nyọhọ ekikere ye esịt nnyịn. Ntre ẹyak nnyịn ise nte edinọ ntịn̄enyịn ke n̄kpọ itiaita oro Paul akasiakde mi ekemede ndin̄wam nnyịn ke nneme nnyịn.

10. Didie ke nneme nnyịn ekeme ndibuana mme n̄kpọ oro ẹdide akpanikọ?

¹⁰ N̄kpọ eke edide akpanikọ abuana se ikande ntọt oro ananade ndudue mînyụn̄ idịghe nsu. Enye ọwọrọ n̄kpọ oro enende onyụn̄ edide se ẹkemede ndiberi edem, utọ nte akpanikọ Ikọ Abasi. Ntem, ke ini nnyịn itịn̄de inọ mbon en̄wen iban̄a mme akpanikọ Bible oro ẹtụkde nnyịn, mme utịn̄ikọ oro ẹkedemerede nnyịn udọn̄, m̀mê item N̄wed Abasi oro akan̄wamde nnyịn, nnyịn itịn̄ iban̄a mme n̄kpọ oro ẹdide akpanikọ. Ke n̄kan̄ eken, nnyịn ifep se “ẹkotde ke nsu, ẹte, ifiọk,” emi ebietde-biet akpanikọ. (1 Timothy 6:20) Ndien nnyịn ifep ndisuan ikọ-edem m̀mê ndibụk eyịghe eyịghe ifiọkutom oro owo mîkemeke ndisọn̄ọ.

11. Mme n̄kpọ ewe oro ẹnyenede ukpono ke ikeme ndineme ke nneme nnyịn?

 ¹¹ Mme n̄kpọ oro ẹnyenede ukpono ẹdi mme n̄kpọ oro ẹdotde ẹtịm ẹkere oro ẹnyụn̄ ẹdide akpan n̄kpọ, idịghe ikpîkpu n̄kpọ. Mmọ ẹsịne edikere mban̄a utom ukwọrọikọ Christian nnyịn, ndiọkeyo emi nnyịn idude, ye nte oyomde nnyịn inyene eti edu. Ke ini nnyịn inemede mme utọ akpan n̄kpọ oro, nnyịn ifiak isọn̄ọ ubiere nnyịn ndidu ke edidemede ke n̄kan̄ eke spirit, ika iso imụm nsọn̄ọnda nnyịn ikama, inyụn̄ ika iso ndikwọrọ eti mbụk. Ke akpanikọ, mme inem inem ifiọkutom ẹban̄ade utom ukwọrọikọ nnyịn ye mme n̄kpọntịbe ndondo emi, oro ẹtide nnyịn nte ke idu ke ukperedem ini ẹnọ nsio nsio n̄kpọ ndida nneme nneme oro edemerede owo udọn̄.—Utom 14:27; 2 Timothy 3:1-5.

12. Ke ikerede iban̄a item Paul ndikere mban̄a mme n̄kpọ oro ẹnende ẹnyụn̄ ẹsanade, nso ke nnyịn ikpefep?

¹² Ikọ oro, eke enende ọwọrọ ndinen ke enyịn Abasi—ndisịm mme idaha esie. Edisana ọnọ ekikere aban̄a edisana ke ekikere ye ke ido.  Edidọk, idiọk ikọ mbubru, m̀mê mme ekpọhọikọ ẹban̄ade idan̄ idotke ke nneme nnyịn. (Ephesus 5:3; Colossae 3:8) Ke itieutom m̀mê ke ufọkn̄wed, mme Christian ke ọniọn̄ ẹsidaha ke ini nneme odụkde afan̄ emi.

13. Nọ uwụtn̄kpọ nneme oro ọkọn̄ọde ke mme n̄kpọ oro ẹdotde ẹma ẹnyụn̄ ẹwọrọde eti etop.

¹³ Ke ini Paul okotorode edikere mban̄a mme n̄kpọ oro ẹdotde ẹma, enye eketịn̄ aban̄a mme n̄kpọ oro ẹnemde ẹnyụn̄ ẹdide se ẹnyịmede m̀mê ẹdemerede ima utu ke mme n̄kpọ oro ẹdemerede usua, iyatesịt, m̀mê en̄wan. Mme n̄kpọ oro ẹwọrọde eti etop ẹda ẹban̄a ntọt oro ọwọrọde eti etop. Utọ nti ntọt oro ẹyesịne mbụk eyouwem mme anam-akpanikọ nditọete iren ye iban, emi ẹsidude kpukpru ini ke magazine Enyọn̄-Ukpeme ye Awake! Ke ama okokot mme ibuotikọ emi ẹsọn̄ọde mbuọtidem mi, ntak mûnemeke mme n̄kpọ oro ẹtụkde fi ye mbon en̄wen? Ndien esikama nsịnudọn̄ didie ntem ndikop mme n̄kpọ oro mbon en̄wen ẹnamde ke n̄kan̄ eke spirit! Utọ nneme oro ọyọsọn̄ọ ima ye edidianakiet ke esop.

14. (a) Nso ke ediwụt eti ido oyom oto nnyịn? (b) Didie ke ikọ nnyịn ekeme ndisịne mme n̄kpọ oro ẹdotde ẹtoro?

¹⁴ Paul etịn̄ aban̄a “edieke eti ido odude ke n̄kpọ.” Eti ido ọwọrọ mfọnido m̀mê ata eti ido uwem. Ana nnyịn idu ke ukpeme man mme edumbet N̄wed Abasi ẹda ikọ nnyịn usụn̄ mmọ ẹkûnyụn̄ ẹwọn̄ọde ẹkpọn̄ se inende, isanade, inyụn̄ idide eti ido. Paul n̄ko ama etịn̄ aban̄a mme n̄kpọ oro ẹdotde itoro. Edieke afo okopde eti ikọ m̀mê okụtde uwụtn̄kpọ edinam akpanikọ ke esop, tịn̄ ban̄a enye—tịn̄ ye owo oro abuanade nyụn̄ tịn̄ nọ mbon en̄wen. Apostle Paul ama esiwak nditoro nti edu ekemmọ mme andituak ibuot. (Rome 16:12; Philippi 2:19-22; Philemon 4-7) Ndien, nte ededi, mme n̄kpọ emi Andibot nnyịn anamde ẹnen̄ede ẹdot se ẹtorode. Do nnyịn ikụt ekese n̄kpọ ndida nneme nneme oro ọbọpde-bọp.—Mme N̄ke 6:6-8; 20:12; 26:2.

Neme Nneme Oro Ọbọpde-Bọp

15. Ewụhọ N̄wed Abasi ewe oyom mme ete ye eka ẹneme nneme eke spirit oro odotde ye nditọ mmọ?

¹⁵ Deuteronomy 6:6, 7 ọdọhọ ete: “Yak mme ikọ emi ami ntemede fi mfịn emi, ẹdu fi ke esịt: nyụn̄ dọdiọn̄ siak mmọ nọ nditọ fo, nyụn̄ kama mmọ ke inua fo ke ini afo etiede ke ufọk fo, ye ini afo asan̄ade ke usụn̄, ye ke ini afo anade ke isọn̄, ye ke ini afo adahade ke enyọn̄.” Nte an̄wan̄ade, ewụhọ emi oyom mme ete ye eka ẹneme nneme eke spirit oro odotde ye nditọ mmọ.

16, 17. Nso ke mme ete ye eka ẹdide Christian ẹkeme ndikpep nto uwụtn̄kpọ Jehovah ye eke Abraham?

¹⁶ Nnyịn imekeme ndikere mban̄a anyan nneme oro Jesus ekenyenede ye Ete esie eke heaven ke ini mmọ ẹkenemede ẹban̄a utom esie ke isọn̄. Jesus ọkọdọhọ mme mbet esie ete: “Ete emi ọkọdọn̄de Mi ke Idem Esie ọkọnọ Mi item aban̄a se n̄kpọdọhọde ye se n̄kpetịn̄de.” (John 12:49; Deuteronomy 18:18) Anaedi ete-ekpụk oro Abraham ama ada ekese ini etịn̄ ikọ ye Isaac eyen esie aban̄a nte Jehovah ọkọdiọn̄de mmọ ye mme ete ete mmọ. Utọ nneme oro ama enen̄ede an̄wam Jesus ye Isaac ndinyịme uduak Abasi ke nsụhọdeidem.—Genesis 22:7-9; Matthew 26:39.

¹⁷ Nditọ nnyịn n̄ko ẹyom nneme oro  ọbọpde-bọp. Kpa ye unana ini mmọ, ana mme ete ye eka ẹfak ufan̄ ẹneme nneme ye nditọ mmọ. Edieke ekemede, ntak mûdiomike ndidia udia ọtọkiet nte ubon ini kiet ke usen ke nsụhọde n̄kaha? Mbemiso mme ini udia oro ye ke ini ẹdiade udia ẹma, mme ifet ẹyedu ndineme mme n̄kpọ oro ẹbọpde-bọp emi ẹkemede ndinen̄ede nnọ ubon nsọn̄idem eke spirit.

18. Bụk ifiọkutom oro owụtde mme ufọn emi eti nneme enyenede ke ufọt mme ete ye eka ye nditọ.

¹⁸ Alejandro, asiakusụn̄ emi odude ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ isua 20 esie, eti mme eyịghe emi enye ekenyenede ke ini enye ekedide isua 14. Enye ọdọhọ ete: “Ke ntak odudu oro nsan̄a ufọkn̄wed ye mme andikpep ẹkenyenede ke idem mi, mma nnyene eyịghe mban̄a edidu Abasi ye nte Bible edide akpanikọ. Ete ye eka mi ẹma ẹda ekese ini ye ime ẹkọk ibuot ye ami. Nneme emi ikan̄wamke mi ndikan mme eyịghe mi kpọt ke ọkpọsọn̄ ini emi edi n̄ko ẹma ẹn̄wam mi ndinam nti ubiere ke uwem mi.” Ndien nso kaban̄a idahaemi? Alejandro aka iso ete: “Nsụk ndụn̄ ye ete ye eka mi. Edi unana ini isiyakke ami ye ete mi inyene nneme. Ntre nnyịn mbiba imesidia udia ọtọkiet ini kiet ke urua ke itieutom esie. Mmesinen̄ede mma nneme emi.”

19. Ntak emi kpukpru nnyịn iyomde nneme eke spirit?

¹⁹ Nte nnyịn n̄ko idaha mme ifet ndinyene nneme eke spirit oro ọnọde utịp ye ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ ke ọsọn̄urua? Mme ifet emi ẹsiberede ke mme mbono esop, ke an̄wautom, ye ke mboho otu ye ke ini ikade isan̄. Ama ọdọn̄ Paul ndinyene nneme ye mme Christian ke Rome. Enye ekewet mmọ ete: ‘Ọdọn̄ mi eti-eti ndikụt mbufo, man nnọ mbufo ndusụk enọ eke spirit, man otodo ẹnam mbufo ẹsọn̄ọ ẹda; ikọ emi ọwọrọ ete, man ntiene mbufo n̄kop ndọn̄esịt emi otode mbufo, nnyịn inyụn̄ ida mbuọtidem nnyịn edem mbiba idọn̄ kiet eken esịt.’ (Rome 1:11, 12) Johannes, ebiowo Christian kiet ọdọhọ ete: “Nneme eke spirit oro ẹnemede ye ekemmọ mme Christian ọyọhọ akpan udọn̄. Enye esinam owo okop idatesịt onyụn̄ anam mbiomo eke usen ke usen efere. Mmesiwak ndidọhọ mbon usọn̄ ẹtịn̄ ẹnọ mi ẹban̄a uwem mmọ ẹnyụn̄ ẹtịn̄ ẹban̄a se ikan̄wamde mmọ ndika iso nnam akpanikọ. Ke ediwak isua oro ẹbede, mmetịn̄ ikọ ye ediwak mmọ, ndien mmọ kiet kiet ẹnọ mi ndusụk ifiọk m̀mê un̄wana oro oforide uwem mi.”

20. Nso ke nnyịn ikeme ndinam edieke nnyịn isobode owo emi okopde bụt?

²⁰ Nso edieke etiede nte ke owo inyeneke udọn̄ ke ini afo ọtọn̄ọde ndineme mban̄a n̄kpọ eke spirit? Kûkpa mba. Eyedi afo emekeme ndinyene eti ifet ke ukperedem. Solomon ọkọdọhọ ete: “Ikọ eke ẹtịn̄de ke ekem ini, edi apple o-gold ke usan e-silver.” (Mme N̄ke 25:11) Kere ban̄a mbon o-bụt. “Uduak ke esịt owo edi udem; edi owo mbufiọk oyokot enye osio.” * (Mme N̄ke 20:5) Ke akande kpukpru, kûdede uyak edu mbon en̄wen akpan fi nditịn̄ mban̄a mme n̄kpọ oro ẹtụkde fi esịt.

Nneme eke Spirit Akama Utịp

21, 22. Mme ufọn ewe ke nnyịn ibọ ito edibuana ke nneme eke spirit?

²¹ Paul ọkọnọ item ete: “Ẹkûyak ndek-ndek ikọ ọwọrọ mbufo ke inua, edi ẹtịn̄ se in̄wamde owo ndikọri ke mfọn, nte unana owo edide,  man ẹda ufọn ẹnọ mmọ eke ẹkopde.” (Ephesus 4:29; Rome 10:10) Ekeme ndiyom ukeme man ẹwọn̄ọde nneme ẹsịn ke nnennen usụn̄, edi mme utịp ẹwak. Nneme eke spirit an̄wam nnyịn ndibuana mbuọtidem nnyịn ye mbon en̄wen nnyụn̄ mfori itie nditọete nnyịn.

²² Ntem, ẹyak nnyịn ida enọ utịn̄ikọ isịn udọn̄ inọ mbon en̄wen inyụn̄ itoro Abasi. Utọ nneme oro ọyọnọ nnyịn uyụhọ onyụn̄ esịn udọn̄ ọnọ mbon en̄wen. Ke akande kpukpru, mmọ ẹyedat Jehovah esịt koro enye esikpan̄ utọn̄ ọnọ nneme nnyịn ndien enye esidat esịt ke ini nnyịn idade edeme nnyịn inam n̄kpọ ke eti usụn̄. (Psalm 139:4; Mme N̄ke 27:11) Ke ini nneme nnyịn aban̄ade n̄kpọ eke spirit, nnyịn imekeme nditịm nnịm nte ke Jehovah idifreke nnyịn. Ke etịn̄de aban̄a mbon oro ẹnamde n̄kpọ Jehovah ke eyo nnyịn, Bible ọdọhọ ete: “Ndien mme abak Jehovah ẹneme kiet ye kiet: ndien Jehovah akpan̄ utọn̄, onyụn̄ okop, mmọ ẹnyụn̄ ẹwet n̄wed editi ke iso esie ẹnọ mme abak Jehovah ye mme ekere enyịn̄ esie.” (Malachi 3:16; 4:5) Edi akpan n̄kpọ didie ntem nneme nnyịn ndibọbọp ke n̄kan̄ eke spirit!

[Ikọ idakisọn̄]

Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?

• Nso ke nneme nnyịn ẹyarade ẹban̄a nnyịn?

• Mme n̄kpọ ewe oro ẹbọpde-bọp ke nnyịn ikeme nditịn̄ mban̄a?

• Nso akpan udeme ke nneme enyene ke ubon ye ke esop Christian?

• Nso idi mme ufọn emi nneme oro ọbọpde-bọp adade edi?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Mme ndise ke page 12]

Nneme oro ọbọpde-bọp ọkọn̄ọ ke . . .

“n̄kpọ ekededi eke ẹdide akpanikọ”

“n̄kpọ ekededi eke ẹnyenede ukpono”

“edieke itoro onyụn̄ odude”

“n̄kpọ ekededi eke ẹwọrọde eti etop”

[Mme Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

Efọk vidio, Stalin: Ndise Udịmekọn̄ U.S; Ikpaedem n̄wed Creator, Eagle Nebula: J. Hester ye P. Scowen (AZ State Univ.), NASA

[Ndise ke page 13]

Mme ini udia ẹnọ ata eti ifet ndineme nneme eke spirit