Ẹkọbọ ke Ntak Edinen Ido

“Ọfọfọn ọnọ mmọ eke owo ẹkọbọde mmọ kaban̄a edinen ido.”—MATTHEW 5:10.

1. Ntak emi Jesus akadade ke iso Pontius Pilate, ndien nso ke Jesus eketịn̄?

 “N̄KAMANA kaban̄a ntak emi, n̄konyụn̄ ndụk ke ererimbot kaban̄a n̄kpọ emi, man ndi ntiense nnọ akpanikọ.” (John 18:37) Ke ini Jesus eketịn̄de ikọ emi, enye akada ke iso Pontius Pilate, owo Rome oro ekedide andikara Judea. Idịghe Jesus ekemek ndika do ke idemesie, inyụn̄ idịghe Pilate okokot enye. Utu ke oro, enye okodu do sia mme adaiso ido ukpono mme Jew ẹkedoride enye ikọ ẹte edi anamidiọk oro odotde n̄kpa.—John 18:29-31.

2. Nso ke Jesus akanam, adade okosụn̄ọ ke nso?

² Jesus ama etịm ọfiọk ke Pilate ama enyene odudu ndiwot imọ m̀mê ndisana imọ nyak. (John 19:10) Edi oro ikakpanke enye nditịn̄ ikọ uko uko mban̄a Obio Ubọn̄ nnọ Pilate. Okposụkedi uwem Jesus okodude ke itiendịk, enye ama ada ifet oro ekebererede mi ndinọ n̄kponn̄kan andikara ke ikpehe oro ikọ ntiense. Kpa ye ikọ ntiense oro, ẹma ẹbiom Jesus ikpe ẹnyụn̄ ẹwot enye, ke ntem akpade ubiak ubiak n̄kpa usụn̄ Abasi ke eto ndutụhọ.—Matthew 27:24-26; Mark 15:15; Luke 23:24, 25; John 19:13-16.

Ntiense m̀mê Akpan̄kpa Usụn̄ Abasi?

3. Nso ke ikọ oro “akpan̄kpa usụn̄ Abasi” ọkọwọrọ ke ini Bible, edi nso ke emi ọwọrọ mfịn?

³ Ediwak owo mfịn ẹda akpan̄kpa usụn̄ Abasi nte owo oro enyenede ukwan̄ ifiopesịt m̀mê owo oro anamde n̄kpọ ebe ubọk. Ẹsiwak ndikere ke mbon oro ẹnyịmede ndikpa kaban̄a se mmọ ẹnịmde ke akpanikọ, akpan akpan mme edinịm ke akpanikọ eke ido ukpono, ẹdi mbon edinam oyomonsia m̀mê nte ke mmọ ẹdi n̄kpọndịk ẹnọ mbio obio. Nte ededi, ẹda ikọ oro akpan̄kpa usụn̄ Abasi ẹto (marʹtys) ikọ Greek oro, ke ini Bible ọkọwọrọde “ntiense,” oro edi owo oro etiede ntiense, eyedi ke esopikpe, aban̄a se enye enịmde ke akpanikọ. Ekedi nte ini akakade ke ikọ oro ekedi ediwọrọ “owo oro ọnọde uwem esie ke ntak editie ntiense,” m̀mê owo nditie ntiense ebe ke ndinọ uwem esie.

4. Ke nso ekikere akpan akpan ke Jesus ekedi akpan̄kpa usụn̄ Abasi?

⁴ Jesus ekedi akpan̄kpa usụn̄ Abasi akpan  akpan ke akpa ekikere eke ikọ oro. Nte enye akasiande Pilate, enye ekedi man ‘etie ntiense ọnọ akpanikọ.’ Mme owo ẹkenam n̄kpọ ke ata nsio nsio usụn̄ ẹban̄a ikọ ntiense esie. Se ndusụk mme usụhọde owo ẹkekụtde ẹnyụn̄ ẹkopde ama enen̄ede onụk mmọ ndibuọt idem ke Jesus. (John 2:23; 8:30) Mme owo, akpan akpan mme adaiso ido ukpono ẹma ẹnam n̄kpọ ke ata idiọk usụn̄ ẹban̄a ikọ ntiense emi. Jesus ama anam an̄wan̄a mme iman esie oro mîkedịghe mme andinịm ke akpanikọ ete: “Ererimbot ikemeke ndisua mbufo; edi asua Mi, koro Ami ntịn̄de ikọ-ntiense ndian enye nte, se enye anamde ọdiọk.” (John 7:7) Ke ntak editie ntiense mban̄a akpanikọ, mme adausụn̄ ke idụt oro ẹma ẹyat esịt ye Jesus, ẹnyụn̄ ẹwot enye. Ke akpanikọ, enye ekedi “ata ntiense akpanikọ (marʹtys).”—Ediyarade 3:14.

“Ẹyesua Mbufo”

5. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ utom ukwọrọikọ esie, nso ke Jesus eketịn̄ aban̄a ukọbọ?

⁵ Ikokụreke ke Jesus ndisobo ọkpọsọn̄ ukọbọ, enye n̄ko ama ebem iso asian mme anditiene enye ete ke ukem n̄kpọ oro eyesịm mmọ. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ utom ukwọrọikọ esie, Jesus ama asian mbon oro ẹkekpan̄de utọn̄ ẹnọ Ukwọrọikọ esie oro ke Obot ete: “Ọfọfọn ọnọ mmọ eke owo ẹkọbọde mmọ kaban̄a edinen ido: koro Obio Ubọn̄ Heaven enyene mmọ. Ọfọfọn ọnọ mbufo ke adan̄aemi owo ẹdisụn̄ide mbufo, ẹnyụn̄ ẹnam mbufo isịn-enyịn, ẹnyụn̄ ẹtịn̄ kpukpru orụk idiọk-n̄kpọ ke nsu ẹdian mbufo kaban̄a Mi. Ẹdat esịt, ẹdara eti-eti: koro utịp mbufo ke Heaven omokpon: koro kpa ntre ke mmọ ẹkenam mme prophet emi ẹbemde mbufo iso ẹdu isịn-enyịn.”—Matthew 5:10-12.

6. Nso ntọt ke Jesus ọkọnọ ke ini enye okosiode mme apostle 12 ọdọn̄?

⁶ Ke ukperedem, ke ini okosiode mme apostle 12 ọdọn̄, Jesus ama ọdọhọ mmọ ete: “Edi ẹkpeme idem ye owo; koro mmọ ẹyeyak mbufo ẹsịn ke ubọk mme esop, ndien ẹyemia mbufo ke mme synagogue mmọ; ẹyenyụn̄ ẹda mbufo ẹwọrọ ke iso mme andikara ye ndidem kaban̄a Mi, kpan̄ mbufo ẹdi ntiense  ẹnọ mmọ ye mme Gentile.” Edi idịghe mme adaiso ido ukpono kpọt ẹdikọbọ mme mbet. Jesus ama ọdọhọ n̄ko ete: “Eyeneka oyonyụn̄ ada eyeneka ọnọ n̄kpa, ete oyonyụn̄ ọnọ eyen esie: nditọ ẹyenyụn̄ ẹdaha ẹn̄wana ye mme ete ye mme eka mmọ, ẹnyụn̄ ẹsịn ẹwot mmọ. Ndien kpukpru owo ẹyesua mbufo ke aban̄a enyịn̄ Mi: edi ẹyenyan̄a owo eke edimede ime tutu esịm akpatre.” (Matthew 10:17, 18, 21, 22) Mbụk oro aban̄ade mme Christian eke akpa isua ikie owụt nte ikọ oro ẹdide akpanikọ.

Mbụk Aban̄ade Ediyọ ke Edinam Akpanikọ

7. Nso ikada ikesịm Stephen ndidi akpan̄kpa usụn̄ Abasi?

⁷ Esisịt ini ke Jesus ama akakpa, Stephen ama akabade edi akpa Christian oro akakpade ke ntak editie ntiense nnọ akpanikọ. ‘Mfọn ye odudu ama ọyọhọ enye ke idem, enye onyụn̄ anam ikpọ mme utịbe-n̄kpọ ye mme idiọn̄ọ ke otu mbio-obio.’ Mme asua esie oro ẹkedide mbon ido ukpono ‘ikekemeke ndida ke iso ifiọk ye Spirit eke enye adade etịn̄ ikọ.’ (Utom 6:8, 10) Ke ntak ọkpọsọn̄ ufụp, mmọ ẹma ẹdụri Stephen ẹka iso Sanhedrin, kpa akwa esop mme Jew, emi enye okosobode ye mme andidori enye ikọ okonyụn̄ ọnọde okopodudu ikọ ntiense. Nte ededi, ke akpatre, mme asua Stephen ẹma ẹwot anam-akpanikọ ntiense emi.—Utom 7:59, 60.

8. Didie ke mme mbet oro ẹkedude ke Jerusalem ẹkenam n̄kpọ ẹban̄a ukọbọ oro ekesịmde mmọ ke Stephen ama akakpa?

⁸ Ke ẹma ẹkewot Stephen, “akwa isịn-enyịn [ama] etịbe ye ufọk Abasi emi odude ke Jerusalem; kpukpru mmọ ẹnyụn̄ ẹsuana ke edem Judea ye Samaria.” (Utom 8:1) Ndi ukọbọ ama etre utom unọ ikọ ntiense mme Christian? Baba-o, utu ke oro mbụk oro asian nnyịn ete: “Mmọ eke ẹsuanade ẹsan̄a ke ebiet ke ebiet ẹkwọrọ gospel.” (Utom 8:4) Anaedi mmọ ẹkenyene ukem ekikere oro apostle Peter ekenyenede ke ini enye ọkọdọhọde ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ete: “Nnyịn inyene ndikop uyo Abasi n̄kan uyo owo.” (Utom 5:29) Kpa ye ukọbọ oro okodude, mme anam-akpanikọ mbet oro ẹkenyenede uko do ẹma ẹka iso ndinọ ikọ ntiense mban̄a akpanikọ, okposụkedi mmọ ẹkefiọkde ẹte ke emi ayada ekesịm n̄kpọsọn̄ idaha efen efen.—Utom 11:19-21.

9. Nso ukọbọ akaka iso ndisịm mme anditiene Jesus?

⁹ Ke akpanikọ, n̄kpọsọn̄ idaha iketreke. Akpa kan̄a, nnyịn imokụt ite ke Saul—owo oro ọkọnọde unyịme okonyụn̄ adade ese nte ẹtọn̄ọde Stephen ke itiat—“ke osụk efịme ikọ-ndịghe ye ikọ-nsobo adian mbet Ọbọn̄; enye onyụn̄ adaha etiene akwa oku okobụp enye, ete ọnọ imọ n̄wed ida isọk mme synagogue emi ẹdude ke Damascus, man, imọ ima ikụt owo ekededi eke ẹsan̄ade ke Usụn̄ oro, ye mmọ ẹdide irenowo ye ẹdide iban, ikpada mmọ ke ebuka idi ke Jerusalem.” (Utom 9:1, 2) Ekem, ke n̄kpọ nte isua 44 E.N., “Herod edidem [ama] esịn ubọk nditụk ndusụk mbon ufọk Abasi. Ndien enye owot James eyen-eka John ke ofụt.”—Utom 12:1, 2.

10. Nso mbụk aban̄ade ukọbọ ke nnyịn ikụt ke n̄wed Utom ye Ediyarade?

¹⁰ Mme ibuot eken ke n̄wed Utom ẹdọn̄ọ mbụk ẹbanade mme idomo, n̄kpọkọbi, ye ukọbọ oro mme anam-akpanikọ ẹkesobode, utọ nte Paul, akani andikọbọ oro akakabarede edi apostle, emi etiede nte akakpa n̄kpa usụn̄ Abasi ke n̄kpọ nte isua 65 E.N. ke ubọk Akwa Edidem Nero eke Rome. (2 Corinth 11:23-27; 2 Timothy 4:6-8) Ke akpatre, ke n̄wed Ediyarade, emi ẹkewetde ke utịt utịt akpa isua ikie, nnyịn imokụt nte ẹmụmde akanieren oro apostle John ẹkọbi ke isuo unọ ufen Patmos ‘ke ntak ikọ Abasi, ye ikọ ntiense aban̄ade Jesus.’ Ediyarade esịne n̄ko ntọt aban̄ade ‘ntiense Jesus oro  Antipas, owo akpanikọ Esie, emi ẹkewotde’ ke Pergamum.—Ediyarade 1:9; 2:13.

11. Didie ke edinam mme akpa Christian okowụt nte ikọ Jesus kaban̄a ukọbọ edide akpanikọ?

¹¹ Kpukpru emi ẹma ẹsọn̄ọ ikọ oro Jesus eketịn̄de ọnọ mme mbet esie ete: “Edieke mmọ ẹkesịnde Mi enyịn, ẹyesịn mbufo enyịn n̄ko.” (John 15:20) Mme anam-akpanikọ akpa Christian ẹma ẹben̄e idem ndisobo akakan idomo, oro edi n̄kpa—ke ndutụhọ, editop nnọ mme idiọk unam, m̀mê ke usụn̄ efen ekededi—man ẹnam utom oro Ọbọn̄ Jesus Christ ọkọnọde ete: “Mbufo ẹyenyụn̄ ẹdi mme ntiense Mi ke Jerusalem, ye ke ofụri Judæa ye Samaria, tutu esịm utịt ererimbot.”—Utom 1:8.

12. Ntak emi edikọbọ mme Christian mîdịghe sụk mbụkeset?

¹² Ekpedi ata akamba ndudue owo ekededi ndikere ke utọ ibak ibak edinam oro ẹkenamde do ye mme anditiene Jesus ekedi ke eset kpọt. Nte nnyịn ima ikokụt, Paul oro ọkọyọde udeme ukụt esie ekewet ete: “Kpukpru owo eke ẹyomde ndidu eti uwem ke Christ Jesus ẹnyene ndibiom isịn-enyịn.” (2 Timothy 3:12) Peter ama etịn̄ aban̄a ukọbọ ete: “Ẹkekot mbufo ẹte ẹdinam oro; koro Christ ke Idem Esie ama okụt ndutụhọ kaban̄a mbufo, onyụn̄ ọkpọn̄ uwụt-n̄kpọ ọnọ mbufo, ete, mbufo ẹkpetiene ẹsan̄a ke nde ikpat Imọ.” (1 Peter 2:21) Tutu esịm “ukperedem ini” eke editịm n̄kpọ emi, ẹka iso ndisua nnyụn̄ n̄n̄wana ye ikọt Jehovah. (2 Timothy 3:1) Ke ofụri ikpehe ke ererimbot, ke idak ukara ufịk ye ke ukara mbio obio, ke ini ke ini, Mme Ntiense Jehovah ẹsisobo ukọbọ, edide nte owo kiet kiet m̀mê nte otu.

Ntak Ẹsuade Ẹnyụn̄ Ẹkọbọde?

13. Nso ke mme asan̄autom Jehovah eke eyomfịn ẹkpenyene ke ekikere ẹban̄a ukọbọ?

¹³ Idem okposụkedi ata ediwak nnyịn mfịn inyenede ukeuke ifụre ndinam utom ukwọrọikọ nnyụn̄ nsop idem ọtọkiet ke emem, ana nnyịn iti item Bible oro ọdọhọde ete ke “idaha ererimbot emi ke okpụhọde.” (1 Corinth 7:31, NW) Mme n̄kpọ ẹkeme ndikpụhọde ata usọp usọp ke usụn̄ emi edide edieke nnyịn mîben̄eke idem ke n̄kan̄ eke ekikere, eke ntụk, ye eke spirit, nnyịn imekeme ndiduọ mmemmem mmemmem. Do, nso ke nnyịn ikeme ndinam man ikpeme idem nnyịn? Mfọnn̄kan usụn̄ kiet ndikpeme idem nnyịn edi nditịm mfiọk ntak emi ẹsisuade ẹnyụn̄ ẹkọbọde mme Christian emi ẹmade emem ẹnyụn̄ ẹnịmde mbet.

14. Nso ke Peter okowụt nte edide ntak oro ẹkekọbọde mme Christian?

¹⁴ Apostle Peter ama etịn̄ aban̄a n̄kpọ emi ke akpa leta esie, oro enye ekewetde ke n̄kpọ nte isua 62-64 E.N., ke ini oro mme Christian ke ofụri Obio Ukara Rome ẹkesobode idomo ye ukọbọ. Enye ọkọdọhọ ete: “Ndima, ẹkûyịk ikan̄-ikan̄ idomo eke odude ke otu mbufo, eke etienede mbufo man ẹdomo mbufo ẹfiọk, nte edide utịbe n̄kpọ ọwọrọ mbufo.” Man anam an̄wan̄a se ikọ esie ọkọwọrọde, Peter ama aka iso etịn̄ ete: “Owo mbufo baba kiet okûbọ ufen nte owotowo, m̀mê nte inọ, m̀mê nte oburobụt owo, m̀mê nte andinọhọ ke mbubehe owo en̄wen; edi edieke owo okụtde ndutụhọ nte owo Christ, yak enye okûkop bụt, edi akam ọnọ Abasi ubọn̄ ye enyịn̄ emi.” Peter ama osio owụt ete ke mmọ ikọbọhọ ufen ke ntak idiọkn̄kpọ ekededi oro mmọ ẹkenamde, edi ẹkebọ ufen ke ntak utọ owo oro mmọ ẹkedide. Edieke mmọ ẹkpekesịnde idem ke “ọkpọsọn̄ etịme uwem” nte mbon oro ẹkedude ẹkanade mmọ, mme owo ẹkpekedara ẹnyụn̄ ẹma mmọ. Ke emi, mmọ ẹkebọ ufen ke ntak emi mmọ ẹkedomode ndidu uwem ekekem ye idaha mmọ nte mme anditiene Christ. Ukem oro ke edi ye ata mme Christian mfịn.—1 Peter 4:4, 12, 15, 16.

15. Nso ntuaha ke ẹkụt ke usụn̄ oro ẹnamde n̄kpọ ye Mme Ntiense Jehovah?

¹⁵ Ke ediwak ikpehe ke ererimbot, ẹtoro mme Ntiense Jehovah an̄wan̄wa ke edidianakiet mmọ ke mme ikpọ mbono ye ke utom ubọpn̄kpọ mmọ, ke edinam akpanikọ ye nsịnifịk mmọ, ke nti uwụtn̄kpọ oro mmọ ẹnịmde ke ido uwem ye ke uwem ubon mmọ, ọkọrọ ye eti ukamaidem ye usịnen̄kpọ mmọ. * Ke n̄kan̄  eken, ẹdori ukpan ke utom mmọ ke nsụhọde n̄kaha ke idụt 28 ke ini emi ẹkewetde n̄wed emi, ndien ediwak ke otu mme Ntiense emi ẹsisobo mfiomo ye ntakurua ke ntak mbuọtidem mmọ. Ntak emi utọ in̄wan̄-in̄wan̄ ntuaha emi odude? Ntak emi Abasi ayakde oro etịbe?

16. Nso idi ata akpan ntak oro Abasi ayakde ikọt esie ẹsobo ukọbọ?

¹⁶ Nte ata akpan ntak, nnyịn ikpenyene nditi mme ikọ eke Mme N̄ke 27:11: “Eyen mi, nyene ibuot, nyụn̄ dat mi esịt, man n̄kụt se ndibọrọde owo eke osụn̄ide mi.” Ih, edi ke ntak eneni oro ẹkedemerede anyan ini ko ẹban̄a unen edikara ofụri ekondo. Kpa ye akpakịp uyarade oro kpukpru mbon oro ẹmụmde nsọn̄ọnda mmọ ẹkama ke Jehovah ke ediwak isua ikie emi ẹkebede ẹnọde, Satan iduọkke odudu ke ndisụn̄i Jehovah kpa nte enye akanamde ke eyo edinen owo oro Job. (Job 1:9-11; 2:4, 5) Nte eyịghe mîdụhe, Satan ke anam n̄kpọ idat idat ke akpatre ukeme oro enye esịnde ndisọn̄ọ ikọ esie, ke emi ẹma ẹkewụk Obio Ubọn̄ Abasi, emi enyenede mme anam akpanikọ andidu ke idak esie ye mme andida ke ibuot esie ke ofụri isọn̄. Ndi mmọ emi ẹyesọn̄ọ ẹda ẹnam akpanikọ ẹnọ Abasi inamke n̄kpọ m̀mê nso afanikọn̄ ye n̄kpọsọn̄ idaha ẹsịm mmọ? Emi edi mbụme oro anade asan̄autom Jehovah kiet kiet ọbọrọ ke idemesie.—Ediyarade 12:12, 17.

17. Nso ke ikọ Jesus oro “emi ayakabade edi ntiense ọnọ mbufo” ọkọwọrọ?

¹⁷ Ke etịn̄de ọnọ mme mbet esie aban̄a se iditịbede ke “akpatre ini eyo emi,” Jesus ama owụt ntak efen emi Jehovah ayakde ukọbọ esịm mme asan̄autom esie. Enye ọkọdọhọ mmọ ete: “[Ẹyeda] mbufo ẹka ke iso ndidem ye mme andikara kaban̄a enyịn̄ Mi. Emi ayakabade edi ntiense ọnọ mbufo.” (Matthew 24:3, 9; Luke 21:12, 13) Jesus ke idemesie ama etie ntiense ke iso Herod ye Pontius Pilate. Ẹma ẹda apostle Paul n̄ko “ẹka ke iso ndidem ye mme andikara.” Ke ndausụn̄ oro Ọbọn̄ Jesus Christ ọkọnọde, Paul ama odomo ndinọ ata okopodudu andikara eke ini oro ikọ ntiense ke ini enye ọkọdọhọde ete: “Mmotomo ubọk Caesar.” (Utom 23:11; 25:8-12) Kpasụk ntre mfịn, n̄kpọsọn̄ idaha ẹsiwak ndida n̄kesịm edinọ ikpọ owo ukara ye mbio obio ikọ ntiense. *

18, 19. (a) Didie ke ndiyọ mme idomo edinọ nnyịn ufọn? (b) Mme mbụme ewe ke ẹdibọrọ ke ibuotikọ oro etienede?

¹⁸ Ke akpatre, ndiyọ mme idomo ye ukọbọ ekeme ndinyene ufọn nnọ nnyịn owo kiet kiet. Ke nso usụn̄? Mbet oro James ama eti ekemmọ mme Christian ete: “Ẹnịm ẹte edi n̄kpọ ọyọhọ idatesịt, nditọete mi, ke ini nsio-nsio idomo ẹsịmde mbufo; ke ẹfiọkde ẹte mbuọtidem mbufo emi ẹma ẹdomo ẹwụt anam ime ọwọrọ.” Ih, ukọbọ ekeme ndinam mbuọtidem ye ime nnyịn ẹtetịm ẹsọn̄. Ntem, nnyịn ikopke ndịk iban̄a enye, m̀mê ndiyom mme usụn̄ oro mîkemke ye N̄wed Abasi ndida mbọhọ m̀mê nditre enye. Utu ke oro, nnyịn inam item James emi ọdọhọde ete: “[Ẹyak] ime anam utom esie ama, man mbufo ẹfọn ẹma ẹnyụn̄ ẹsọn̄ ke ukpọn̄, ẹkûnana baba n̄kpọ kiet.”—James 1:2-4.

¹⁹ Okposụkedi Ikọ Abasi an̄wamde nnyịn ndifiọk ntak emi ẹkọbọde mme anam-akpanikọ asan̄autom Abasi ye ntak emi Jehovah ayakde enye etịbe, oro inamke ukọbọ edi mmemmem n̄kpọ ndiyọ. Nso ikeme ndisọn̄ọ nnyịn idem ndiyọ enye? Nso ke nnyịn ikeme ndinam ke ini isobode ukọbọ? Nnyịn iyeneme mme akpan n̄kpọ emi ke ibuotikọ oro etienede.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

Nte Afo Emekeme Ndinam An̄wan̄a?

• Ke nso ekikere akpan akpan ke Jesus ekedi akpan̄kpa usụn̄ Abasi?

• Nso utịp ke ukọbọ ekenyene ke idem mme Christian akpa isua ikie?

• Nte Peter akanamde an̄wan̄a, ntak emi ẹkekọbọde akpa mme Christian?

• Ke mme ntak ewe ke Jehovah ayak ukọbọ esịm mme asan̄autom esie?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Mme ndise ke page 10, 11]

Mme Christian akpa isua ikie ikọbọhọ ufen ke ntak idiọkn̄kpọ ekededi oro mmọ ẹkenamde, edi ẹkebọ ufen ke ntak utọ owo oro mmọ ẹkedide

PAUL

JOHN

ANTIPAS

JAMES

STEPHEN