Jacob Ama Ama Mme N̄kpọ eke Spirit

UWEM Jacob ọyọhọ ye afanikọn̄. Ikan̄ ikan̄ iyatesịt amanamba eyeneka esie anam Jacob efehe mbak eyeneka esie ediwot enye. Utu ke ndidọ n̄kaiferi oro enye amade, ẹbian̄a enye ẹnyụn̄ ẹnam enye ebem iso ọdọ owo en̄wen, ke akpatre enyenede iban inan̄, ndien emi osụn̄ọ ke ekese mfịna. (Genesis 30:1-13) Enye anam utom ke isua 20 ọnọ owo n̄kari. An̄wana mbọk ye angel onyụn̄ obiomo nsinsi ndo. Ẹdan̄ adiaha esie ke n̄kanubọk, nditọiren esie ẹyat esịt ẹnyụn̄ ẹwot ediwak owo, enye onyụn̄ atua edima eyen ye n̄wan oro enye atabade. Ke ini usọn̄, enye ọwọrọ idụn̄ ke ntak akan̄, onyụn̄ ọdọhọ ke mme isua uwem imọ ‘iwakke, ẹnyụn̄ ẹdiọk.’ (Genesis 47:9) Kpa ye kpukpru afanikọn̄ oro ẹsịmde enye, Jacob edi owo oro enyenede spirit Abasi onyụn̄ ọbuọtde idem ye enye. Ndi enye ọbuọt idem ke Jehovah ke ikpîkpu? Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto edidụn̄ọde ndusụk n̄kpọ oro ẹketịbede ẹnọ Jacob?

Enye Enen̄ede Okpụhọde ye Eyeneka Esie

Ntak utọk Jacob ye eyeneka esie ekedi nte ke Jacob ama ama mme n̄kpọ eke spirit, ke ini Esau ekesịnde mmọ ke ndek. Jacob ama enyene udọn̄ ke un̄wọn̄ọ ediomi oro ẹkenamde ẹnọ Abraham onyụn̄ esịn idem ke ndise mban̄a ubon oro Abasi ekemekde ndidi mme andida un̄wọn̄ọ emi nnyene. Ke ntem Jehovah ‘ama ama’ enye. Jacob ama “ọfọn ama” (NW), ndien emi ọwọrọ ke enye ama enyene ata eti ido uwem. Ke edide isio, Esau ikekereke ndomo esisịt iban̄a udeme eke spirit esie tutu emen enye anyam ọnọ Jacob ke ekpri n̄kpọ. Ke ini Abasi akayakde Jacob ọbọ se ikenyenede enye ye edidiọn̄ oro ẹkpekenọde eyeneka esie, Esau ama enen̄ede ayat esịt. Do, Jacob ama efehe ọkpọn̄ kpukpru se enye akamade, edi se iketienede ama enen̄ede ọsọn̄ọ enye idem.—Malachi 1:2, 3; Genesis 25:27-34; 27:1-45.

Ke ndap, Abasi ama owụt Jacob nte mme angel ẹdọkde ẹnyụn̄ ẹsụhọrede eberi m̀mê “udịghiukot” emi otode heaven esịm isọn̄ onyụn̄ ọdọhọ ke imọ iyekpeme Jacob ye mfri esie. “Edito fi ye ubon fo kpukpru orụk ke ererimbot ẹkụt ufọn. Ndien, sese, ami ndu ye afo, nyonyụn̄ n̄kpeme fi ke kpukpru ebiet eke afo edikade, nnyụn̄ nda fi nnyọn̄ ke isọn̄ emi; koro mmendikpọn̄ke fi, tutu nnam se ntịn̄de nnọ fi.”—Genesis 28:10-15.

Emi ọkọsọn̄ọ Jacob idem didie ntem! Jehovah ama ọsọn̄ọ nte ke mme un̄wọn̄ọ oro imọ ikọn̄wọn̄ọde inọ Abraham ye  Isaac oyofori ubon Jacob ke n̄kan̄ eke spirit. Ẹma ẹnam Jacob ọfiọk nte ke mme angel ẹkeme ndinam n̄kpọ nnọ mbon oro ẹnyenede unyịme Abasi, ndien ẹma ẹn̄wọn̄ọ ẹnọ Jacob nte ke Abasi eyekpeme enye. Ke owụtde esịtekọm aban̄a se enye okokopde emi, Jacob ama ọn̄wọn̄ọ ndinam akpanikọ nnọ Jehovah.—Genesis 28:16-22.

Jacob ikọbọhọ udeme Esau ke n̄kanubọk. Mbemiso nditọ emi ẹkemanade, Jehovah ama ọdọhọ ete ke “ebiowo oyonyụn̄ etie nte ofụn eyenọwọn̄.” (Genesis 25:23) Owo ekeme ndibụp: ‘Ndi ikpọkọfọnke edieke Abasi akpakanamde Jacob ebem iso amana?’ Se ikadade itie ke oro ebede enen̄ede ekpep nnyịn akpan n̄kpọ. Abasi inịmke edidiọn̄ inọ mbon oro ẹkerede ke mmimọ imodot ndinyene mmọ, edi enye esiwụt mbon oro enye emekde mfọnido oro owo mîdotke. Ntem udeme akpan akaka ebịne Jacob, ikakaha ibịne akpaneka esie, emi mîkowụtke esịtekọm iban̄a itie akpan esie. Kpasụk ntre, sia mme Jew eke obụk ẹkenyenede ukem edu Esau, Israel eke spirit ama ada itie mmọ. (Rome 9:6-16, 24) Owo ikemeke ndinyene eti itie ebuana ye Jehovah mfịn ukem nte ẹkpenyenede n̄kpọ-akpa emi owo mîkpaha utom ke esịt, idem ọkpọkọm ẹkemaman owo ẹsịn ke ubon m̀mê n̄kann̄kụk oro ẹbakde Abasi. Ana kpukpru owo oro ẹyomde ndinyene edidiọn̄ Abasi ẹdomo ndinyene mbak Abasi, ẹnyụn̄ ẹtịm ẹma mme n̄kpọ eke spirit.

Laban Ama Adara Enye

Ke edide edisịm Paddan-aram man ediyom n̄wan ke otu iman esie, Jacob ama osobo ye Rachel, udun̄wan Laban eyeneka eka esie, ke obube mmọn̄ onyụn̄ akpat akamba itiat ke inua obube mmọn̄ efep man ọnọ mme erọn̄ oro Rachel ekekpemede mmọn̄ ẹn̄wọn̄. * Rachel ama efehe aka ufọk ọkọtọt ke Jacob edi, ndien Laban ama efehe okosobo ye enye. Edieke Laban okodoride enyịn ndibọ ukem inyene oro enye ọkọbọde asan̄autom Abraham, idotenyịn esie ama akpa mfụhọ, koro Jacob akasan̄a ubọk ubọk. Edi ana in̄wan̄-in̄wan̄ nte ke Laban ama okụt owo oro enye edikemede nditụk—ifịk ifịk owo utom.—Genesis 28:1-5; 29:1-14.

Jacob ama obụk se iketịbede. Itịmke in̄wan̄a m̀mê Jacob ama etịn̄ nte enye akasan̄ade ọbọ itie akpan, edi ke enye ama okokop “kpukpru” se iketịbede, Laban ama ọdọhọ ete: “Afo edi kpasụk ọkpọ mi, ye obụk mi.” Eyen ukpepn̄kpọ kiet ọkọdọhọ ke ubak udịmikọ emi ekeme ndiwọrọ nte ke Laban ama enen̄ede adara Jacob ndidu ye mmimọ m̀mê ndiwụt nte ke sia mmọ ẹkedide iman, ke ama obiomo imọ ndikpeme enye. Se ededi oro idaha ekedide, ikebịghike Laban ama ekere nte enye edisan̄ade itụk eyen eyeneka esie.

Laban ama ọtọn̄ọ se ididade utọk idi ke isua 20 ke iso. Enye ama obụp ete: “N̄kọm afo edi eyen-eka mi, ndien anam n̄kpọ ọnọ mi ke ikpîkpu? siak utịp fo nọ mi.” Okposụkedi Laban akanamde nte idi eti eyeneka eka, enye ama anam Jacob emi ekedide iman esie akabade edi owo emi ẹkpede-kpe utom. Sia Jacob akamade Rachel, enye ama ọdọhọ ete: “Nyanam n̄kpọ nnọ fi ke isua itiaba ke Rachel udun̄wan fo.”—Genesis 29:15-20.

Ediomi ndọ ekesitọn̄ọ ke ini ẹkpede n̄kpọ ndọ ẹnọ ubon n̄wanndọ. Ke ukperedem Ibet Moses ama ọdọhọ ẹkpe shekel silver 50 nte okụk ndọ eyenan̄wan oro mîfiọkke erenowo, emi ẹkedan̄de ke n̄kanubọk. Eyen ukpepn̄kpọ oro Gordon Wenham ọdọhọ ke emi ekedi “okụk ndọ oro ọkọsọn̄de urua akan” edi nte ke ata ediwak “ikọsọn̄ke urua ntre.” (Deuteronomy 22:28, 29) Jacob ikenyeneke okụk ndọ ndikpe. Enye ama enyịme ndinam utom isua itiaba nnọ Laban. Wenham aka iso ọdọhọ ete: “Sia mme anam ukpekpe utom ẹkesibọde n̄kpọ nte mbahade shekel m̀mê shekel kiet ke ọfiọn̄ ke Babylon eset [n̄kpọ nte shekel 42 esịm shekel 84 ke isua itiaba], Jacob ekekpe Laban okụk ndọ oro eketịmde ọsọn̄ urua man ọdọ Rachel.” Laban ama ọsọsọp enyịme.—Genesis 29:19.

Isua itiaba oro eketie nte “ekpri ini” ọnọ Jacob, koro enye ekenen̄erede ama Rachel. Ke oro ebede, enye ama ọbọ n̄wan oro okofụhọde ufụkiso ọdọ, ifiọkke ite ke Laban ekebre imọ n̄kari. Kere nte esịt ọkọdiọkde enye ke  ndan̄nsiere ke ini enye ekedide edifiọk ke imọ ikadan̄ke ye Rachel, edi ikadan̄ ye Leah eyeneka esie! Jacob ama obụp ete: “Nso ke afo anam emi ye ami? nte nnamke n̄kpọ nnọ fi ke Rachel? ke nso ndien ke abian̄a mi ntem?” Laban ama ọbọrọ ete: “Isinamke ntre ke edem nnyịn, ndibem iso nnọ udun̄wan n̄kpọn̄ adiaha. Nam urua esie emi ọyọhọ, ndien nnyịn iyọnọ fi emi n̄ko, ke utom emi edinamde ọnọ mi kan̄a ke isua itiaba en̄wen.” (Genesis 29:20-27) Sia ẹma ẹkebian̄a enye, enye mîkonyụn̄ inyeneke se akpanamde, Jacob ama enyịme ndinam utom isua itiaba efen man ọdọ Rachel.

Ke mîbietke akpa isua itiaba oro ẹkebede, isua itiaba oro ẹketienede ẹkeyọhọ ye iyatesịt. Didie ke Jacob ekpekeme ndifre ibak ibak n̄kari oro Laban ekebrede enye? Ndien nso kaban̄a Leah oro eketienede ebre n̄kari emi? Nte ededi, Laban ikekereke ndomo esisịt iban̄a afanikọn̄ oro mme edinam esie ẹdidade ẹsọk Leah ye Rachel ke ini iso. Enye ekekere aban̄a ufọn idemesie. Rachel ama efịbe ufụp onyụn̄ ayat esịt ke ini Leah akamande nditọ inan̄ usọp usọp, ke adan̄aemi Rachel okosụk edide ada. Ekem Rachel, ke oyomde nditọ ke mbrenyịn, ama emen ofụn an̄wan esie ọnọ Jacob man aman eyen ọnọ enye, ndien ke ntak ufụp, Leah n̄ko ama emen ofụn an̄wan esie ọnọ. Jacob ama edinyene iban 4, nditọ 12, edi ubon esie ikokopke inemesịt. Kpa ye oro, Jehovah ama ọtọn̄ọ ndinam Jacob akabade edi akamba idụt.—Genesis 29:28–30:24.

Jehovah Ama Ọdiọn̄ Enye

Kpa ye mme afanikọn̄ oro enye okosobode, Jacob ama okụt ke Abasi ama odu ye imọ kpa nte enye ọkọn̄wọn̄ọde. Laban ama okụt n̄ko, koro ekpri ufene oro enye ekenyenede ke ini Jacob ekedide edisịm ama asiaha ediwak ediwak nte Jacob ọkọbọkde mmọ. Sia mîkamaha ndiyak Jacob ọnyọn̄, Laban ama ọdọhọ Jacob asiak utịp oro imọ idinọde enye man enye aka iso anam utom ọnọ imọ, ndien Jacob ama ọdọhọ ke utịp imọ edidi kpukpru ufene oro ẹdọn̄ọde n̄kem ye ntọi. Ẹdọhọ ke ikpehe oro, mme erọn̄ ke ofụri ofụri ẹkesidi mfia ke adan̄aemi mme ebot ẹkesidide obubịt m̀mê nsan̄nsan̄; sụk ibat ibat ẹkesidọn̄ọ n̄kem ye ntọi. Ntre ke ekerede ke ọkọfọn ye imọ akan, Laban ama enyịme iwiwa onyụn̄ ọsọsọp osion̄o kpukpru ufene oro ẹkenyenede esen esen uduot ekenịm nsannsan mbak mmọ ẹdibuaha ye erọn̄ oro Jacob ekekpemede. Etie nte enye ekekere ke Jacob idikam inyeneke ufene isịm mbahade edịp eke ikie, emi ẹkesinọde mme ekpemerọn̄ eset nte utịp mmọ. Edi Laban ama anam ndudue, koro Jehovah okodude ye Jacob.—Genesis 30:25-36.

Ke idak ndausụn̄ Abasi, Jacob ama enyene ndiye okopidem ufene ke uduot oro enye okoyomde. (Genesis 30:37-42) Laban iketịmke inyene ifiọk iban̄a ubọkerọn̄. Nte ededi, eyen ukpepn̄kpọ oro Nahum Sarna anam an̄wan̄a ete: ‘Ke n̄kan̄ ifiọk ntaifiọk, owo ekeme ndinyene uduot ufene oro enye oyomde ebe ke ndiyak mme ufene oro ẹnyenede uduot kiet ẹdoro mbon oro ẹnyenede ntọi, ndien ẹsida ukeme mmọ ndiman mbuaha uduot nditọ ẹdiọn̄ọ mme utọ ufene oro.’

Ke okụtde adan̄a nte ufene Jacob akasiahade, Laban ama odomo ndikpụhọde ediomi aban̄ade mme ufene oro ẹdinyenede eyen eyeneka esie—ntọi-ntọi, n̄kem-n̄kem ye obubịt obubịt. Enye okoyom ufọn idemesie, edi ikanamke n̄kpọ m̀mê adan̄a ediwak ini didie ke Laban okokpụhọde ediomi oro, Jehovah ama anam Jacob aka iso oforo. Laban akatak ke ndita edet. Ikebịghike, Jacob ama oforo etieti, onyụn̄ enyene ediwak ufene, ifịn, camel, ye ass, ndien emi ikedịghe ke ntak ukeme esie, edi koro Jehovah akan̄wamde enye. Ke ukperedem enye ama ọdọhọ Rachel ye Leah ete: “Ete mbufo ama abian̄a mi, ama onyụn̄ okpụhọde utịp mi utịm ikoduop: edi Abasi ikayakke enye anam mi idiọk. . . . Abasi ọbọ ete mbufo ufene, emen ọnọ mi.” Jehovah n̄ko ama anam Jacob ọfiọk ete ke imọ ima ikụt kpukpru se Laban akanamde edi ke Jacob ikpenyeneke nditịmede esịt. Abasi ama ọdọhọ ete: “Fiak ka ke isọn̄ fo ye obio emana fo, ndien ami nyọfọn ye afo.”—Genesis 31:1-13; 32:9.

Ke ama ọkọbọhọ Laban owo n̄kari oro ke akpatre, Jacob ama adaha unyọn̄. Okposụkedi isua 20 ẹma ẹkebe, enye okosụk okokop ndịk aban̄a Esau, akpan akpan ke ini ẹkedide ẹdisian enye nte ke Esau ke akada owo ikie inan̄ edi ndisobo ye enye. Nso ke Jacob akanam? Sia enye  ekedide owo emi ekenyenede spirit Abasi okonyụn̄ ọbuọtde idem ye Abasi kpukpru ini, enye ama anam n̄kpọ ke mbuọtidem. Enye ama ọbọn̄ akam, ọdọhọde ete ke imọ ikodotke ndinyene mfọnido Jehovah onyụn̄ ekpe Abasi ubọk ete anyan̄a imọ ye ubon imọ osio Esau ke ubọk, ke ntak mme un̄wọn̄ọ Esie.—Genesis 32:2-12.

Ekem se owo mîkodorike enyịn ama etịbe. Esenowo, emi ekedide angel, ama an̄wana mbọk ye Jacob ke okoneyo, onyụn̄ atuak Jacob ekikoi efebede. Jacob ama esịn ndisana angel oro nyak ibọhọke enye ebem iso ọdiọn̄ imọ. Prọfet Hosea ama etịn̄ ke ukperedem ete ke Jacob “ama atua eyet, man enye ekpeben̄e mfọn ọnọ idemesie.” (Hosea 12:2-4, NW; Genesis 32:24-29) Jacob ama ọfiọk ete ke ini mme angel ẹkebemde iso ẹwụt imọ idem, emi ama enyene n̄kpọ ndinam ye edisu mme un̄wọn̄ọ oro ẹken̄wọn̄ọde ẹnọ Abraham ebe ke mfri esie. Ntre enye ama esịn idem an̄wana mbọk onyụn̄ ọbọ edidiọn̄. Isan̄ enye emi, Abasi ama okpụhọde enye enyịn̄ okot Israel, ọwọrọde “Andin̄wana (Andisọn̄ọ Nyịre) ye Abasi,” m̀mê “Abasi Aman̄wana.”

Nte Afo Emeben̄e Idem Ndin̄wana?

Edin̄wana mbọk ye angel ye edifiak nsobo ye Esau ikedịghe n̄kukụre afanikọn̄ oro Jacob ekenyenede ndikan. Edi, mme n̄kpọntịbe oro nnyịn inemede iban̄a mi ẹwụt utọ owo oro enye ekedide. Ke adan̄aemi Esau mîkekemeke ndime ekpri ọ-biọn̄ oro ọkọdọn̄de enye onyụn̄ anyamde itie akpan esie, Jacob ama an̄wana ke ofụri eyouwem esie man ọbọ mme edidiọn̄, idem an̄wanade mbọk ye angel. Kpa nte Abasi ọkọn̄wọn̄ọde, enye ama ada Jacob usụn̄ onyụn̄ ekpeme enye, anamde enye akabade edi ete ete akamba idụt ye ete ete Messiah.—Matthew 1:2, 16.

Ndi afo emeben̄e idem ndisịn̄ede idem man enyene mfọn Jehovah, yak idọhọ, an̄wanade-n̄wana man ọbọ enye? Mfịn uwem ọyọhọ ye mme afanikọn̄ ye n̄kpọ-ata ọnọ mbon oro ẹyomde ndinam uduak Abasi, ndien ndusụk ini esidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndinam nnennen ubiere. Nte ededi, eti uwụtn̄kpọ Jacob enen̄ede esịn udọn̄ ọnọ nnyịn ndisọn̄ọ mmụm idotenyịn oro Jehovah enịmde nnyịn ke iso, n̄kama.

[Ikọ idakisọn̄]

[Mme ndise ke page 31]

Jacob ama an̄wana ke ofụri eyouwem esie man ọbọ edidiọn̄